انحراف تک تک مقادیر از میانگین، پراکندگی منحنی توزیع احتمالات را تشکیل میدهد و روش های شناخته شده ای برای محاسبه درجه پراکندگی توزیع، وجود دارد که انحراف معیار از آن جمله است. در نتیجه با محاسبه انحراف معیار، درجه ریسک قابلیت اندازه گیری را پیدا کرده و ریسک موجود در موقعیت های مختلف قابل مقایسه میگردد.(مظلومی، ۱۳۸۷)
۳- ۷- ۱- ۲ تعریف مفهومی بازده
هر سهم و یا هر پرتفویی از سهام، اگر در فاصله خاصی از زمان خریداری، نگهداری و فروخته شود، عایدی خاصی نیز نصیب دارندۀ آن می کند. این عایدی، شامل تغییر در قیمت و منافع حاصل از مالکیت است. اصطلاح «نرخ بازده» یا نرخ عایدی، برای توصیف نرخ افزایش یا کاهش سرمایه گذاری در طول دورۀ نگهداری دارایی به کار می رود.(راعی و تلنگی، ۱۳۸۳)
۳- ۷- ۲ تعاریف عملیاتی
۳- ۷- ۲- ۱ تعریف عملیاتی بازده
هر گاه بازده آتی پیشبینی شود و در احتمال رخداد هر یک از پیشبینی ها ضرب شود و هریک از آن ها با یکدیگر جمع شوند، حاصل آن نرخ بازده مورد انتظار خواهد بود. نرخ بازده مورد انتظار، سرمایه گذار را از متوسط پاداشی که پیشبینی می شود طی یک دوره خاص به دست آورد، مطلع می کند. (راعی و تلنگی، ۱۳۸۳)
۳- ۷- ۲- ۲ تعریف عملیاتی ریسک
بازده سهام در دوره های متفاوت، متغیر است و روند ثابت و یکنواختی را به همراه ندارد. بنابرین نوسان و تغییر پذیری، جزء لاینفک بازدهی سهام در طی زمان است. با توجه به تغییر پذیری و نوسان، بازده دوره های آتی نیز قابل اطمینان نیستند. عدم اطمینان نسبت به بازده های آتی سهام، سرمایه گذاری را با ریسک همراه می کند. سرمایه گذار همواره به دنبال کاهش ریسک و افزایش اطمینان بازدهی است. (راعی، ۱۳۷۷)
امروزه اکثر پژوهشگران ریسک سرمایه گذاری را با انحراف معیار نرخ بازده، مرتبط می دانند؛ یعنی هر قدر بازده سرمایه گذاری بیشتر تغییر کند، سرمایه گذاری مذبور، ریسک بیشتری خواهد داشت.(هاگن[۱۸۴]، ۱۹۹۷)
«ریسک سرمایه گذاری»، احتمال وقوع بازدهی واقعی، به غیر آنچه انتظار می رود است. لذا، هر اندازه تغییر پذیری نتایج، بیشتر باشد، سرمایه گذاری ریسک دار تر خواهد بود.(راعی و تلنگی،۱۳۸۳).
الف) ریسک سیستماتیک
در سرمایه گذاریها ، نیروهایی که کنترل نشدنی و خارجی اند و اثر آن گسترده است، منابع ریسک سیستماتیک نامیده میشوند. به عبارت دیگر ریسک سیستماتیک توسط وقایع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که بازده اوراق را تحت تأثیر قرار میدهند، ایجاد می شود.(هرینگتون، ۱۹۸۷)
برای محاسبه ریسک سیستماتیک از عامل بتا استفاده می شود:
فرمول شماره(۳- ۶)
در رابطه فوق، که نشان دهنده بازده اضافی پرتفوی در طول دوره است و میباشد که نشان دهنده بازده اضافی پرتفوی نسبت به بازار میباشد.
مطابق تعریف سنتی ریسک و استفاده از واریانس به عنوان معیار ریسک، در محاسبه بتای معمولی از تمامی داده های مربوط به بازدهی استفاده می شود ولی در محاسبه بتای نامطلوب که مبتنی بر مفهوم نیمه واریانس است ، فقط از داده های دارای شرط مطابق با تعریف جدید ریسک، استفاده می شو د. در این تحقیق از دو نوع بتای نامطلوب با عنوان بتای نامطلوب هارلو- رائو و بتای نامطلوب استرادا نیز برای محاسبه بتا استفاده می شود.
برای محاسبه بتای نامطلوب هارلو- رائو از رابطه ذیل استفاده می شود:
فرمول شماره(۳- ۷)
همچنین به منظور محاسبه بتای نامطلوب استرادا(۲۰۰۷) از رابطه ذیل استفاده می شود:
فرمول شماره(۳- ۸)
ب) ریسک غیر سیستماتیک
این ریسک که به ریسک خاص نیز معروف است، مختص سرمایه گذاری در سهام خاصی است و با افزایش تنوع سهام موجود در یک پرتفوی، می توان از آن اجتناب کرد . در اصطلاح فنی تر، این ریسک نشان دهنده آن قسمت از بازدهی سهام است که با حرکات بازار ارتباطی ندارد. تئوری مدرن پرتفوی نشان میدهد که از طریق تنوع بخشی می توان ریسک خاص را از بین برد ولی مشکل اساسی این است که با تنوع سازی معادل بازار، هم نمی توان ریسک سیستماتیک را حذف کرد(هاگن، ۱۹۹۷)
ج) ریسک نامطلوب
به طور کلی در مورد ریسک دو دیدگاه مجزا وجود دارد:
در دیدگاه اول هر گونه نوسان(منفی یا مثبت) احتمالی بازده اقتصادی درآینده به عنوان ریسک محسوب می شود و با بهره گرفتن از انحراف معیار حول میانگین به دست میآید. درحالی که در دیدگاه دوم مفهوم ریسک تغییر میکند و به عنوان انحرافات نامطلوب و نامساعد نسبت به میانگین یا نرخ بازدهی هدف تعریف می شود به گونه ای که نوسانات بالاتر از میانگین (یا نرخ بازدهی هدف) مساعد و در عوض نوسانات پایین تر از میانگین (یا نرخ بازدهی هدف) نامطلوب یا نامساعد تلقی می شود. ریسک نامطلوب به عنوان شاخص اندازه گیری ریسک، تنها نوسانات منفی بازدهی اقتصادی درآینده را در محاسبه ریسک به کار میگیرد و به دو شیوه، نیم واریانس[۱۸۵] زیر نرخ میانگین و نیم واریانس زیر نرخ بازده هدف تعریف و محاسبه میگردد. منطبق بر دیدگاه اول شاخص شارپ و منطبق بر دیدگاه دوم شاخص سورتینو، معیارهای مناسب برای ارزیابی عملکرد میباشند.(عبده تبریزی و شریفیان، ۱۳۸۷)
در این تحقیق برای محاسبه ریسک نامطلوب از فرمول زیر استفاده می شود:
فرمول شماره(۳- ۹)
که در مدل فوق h نرخ بازدهی هدف و R نرخ بازدهی صندوق است. N نیز درجه ریسک گریزی سرمایه گذاران است که طبق مطالعات قبلی درجه آن N=2 در نظر گرفته می شود.
۳- ۸ پرسش های پژوهش
تحقیق حاضر، به دنبال پاسخگویی به سوالات زیر میباشد:
-
- آیا رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص های هفت گانه ارزیابی عملکرد، یکسان است؟
-
- آیا میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس شاخص شارپ و سورتینو همبستگی معنا داری وجود دارد؟
-
- آیا میان رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای صرفاً نرخ بازده و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای معیارهای جنسن و سورتینو، رابطه معنا داری وجود دارد؟
-
- آیا بین رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای سنتی و رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس بتای نامطلوب هارلو- رائو و استرادا ، رابطه معنا داری وجود دارد؟
-
- آیا بین رتبه بندی صندوق های سرمایه گذاری بر اساس ریسک نامطلوب(نیم انحراف معیار) و رتبه بندی آن ها بر اساس ریسک کل(انحراف معیار) رابطه معناداری وجود دارد؟
- آیا بین سن صندوق های سرمایه گذاری و رتبه بندی آن ها بر اساس شاخص های سورتینو و جنسن، رابطه معناداری وجود دارد؟
-
- ۱- Strong(2000) ↑