سیرز[۴۷] (۱۹۹۸؛ نقل در اولیاء و همکاران، ۱۳۸۸) رضایت را ارزیابی ذهنی فرد از کیفیت رابطه میداند. او رضایت را مبتنی بر دو عامل میداند: ۱- نتیجه یک رابطه ۲- درک و ذهنیت فرد از رابطه. گاه نتیجه یک رابطه مثبت است ولی ارزیابی ما از آن رابطه منفی است و در نتیجه رابطه ما رضایتبخش نمی شود. تعریف دیگری نیز از رضایت توسط ریترز[۴۸] (۲۰۰۰؛ نقل در اولیاء و همکاران، ۱۳۸۸) بیان شده است. او با طرح نظام شخصی در نظریه خود به تعریف رضایت می پردازد و تمایلات را عنصر نظام شخصیت میداند. بهعقیده وی در قالب کلی نظام شخصیتی، بین حالت خوشایندی و رضایت تمایز وجود دارد، یعنی رضایت بهعنوان حالتی درونی در مقابل خوشایندی که حالت ظاهری دارد، مطرح می شود.
نیکلاس[۴۹] (۲۰۰۰؛ نقل در تقویدینانی و همکاران، ۲۰۱۴) معتقد است که رضایت زناشویی یکی از مفاهیم رایج برای نشان دادن درجه شادی و انسجام روابط زناشویی است. وینچ[۵۰] (۲۰۰۲؛ نقل در تقویدینانی و همکاران، ۲۰۱۴) رضایت زناشویی را هماهنگی و تطابق بین وضعیت حاضر با وضعیت مورد انتظار زوجین تعریف می کند. بر اساس این تعریف، رضایت زناشویی وقتی وجود دارد که وضعیت حاضر با وضعیت مورد انتظار در روابط زناشویی، همنوایی کند. رضایت زناشویی به تفسیر افراد از کیفیت ازدواج یا خوشبختی حاصل از ازدواج آنها اشاره دارد (هنری، هود، جانسون و کارلوزی[۵۱]، ۲۰۰۴). یکی از جنبه های حیاتی یک سیستم زناشویی، رضایتی است که همسران در رابطه خویش احساس و تجربه میکنند (یوسفی، عابدین، تیرگری و فتحآبادی، ۱۳۸۹).
روابط سالم زناشویی مبتنی بر ارزشهای انسانی و برابری است بهنحوی که شکوفایی استعدادهای زن را شوهر و شوهر را زن موجب می شود. در این خانواده هر یک به خاطر عشق به دیگری زندگی می کند. ارتباط درون خانواده سالم مبتنی بر آگاهی و درک است و هر یک از اعضا علاوه بر کنترل احساسات و امیال خویش، توانایی پرورش قوای درونی خود را دارند. ارتباط خوب و توانایی برقراری ارتباط مؤثر یکی از نشانه های مهم خانواده سالم است. در رابطه زناشویی سالم، وابستگی آگاهانه بوده و نیاز نقشی کمرنگ دارد. هر یک از زوجین در جهت کاملتر شدن و کاملتر کردن در حرکتند. آنها از ارتقاء یکدیگر حمایت میکنند و هر یک با کم کردن نیازها، توقعات، داوریها و بسیاری از مسائل شخصی خویش به دیگری برای رشد کمی و کیفی کمک میکنند. رابطه زناشویی خوب، رابطهای است که در آن دو زوج تصمیم می گیرند که با ارتباطی منطقی و صادقانه در کنار هم زندگی کنند، این در حالی است که هر یک به این امر واقفند که بدون دیگری نیز می تواند به زندگی ادامه دهند (نجاتی، ۱۳۸۹).
رضایتمندی زوجی یکی از جوانب بسیار مهم یک نظام زناشویی است که همسران در ازدواج خود تجربه میکنند و می تواند نقشی بسیار مهم در استحکام و دوام آن داشته باشد. در این میان، زن بهعنوان پایه اساسی در تشکیل خانواده، نقشی اساسی در انسجام و دوام کانون خانواده و همچنین نقش مهمی در پرورش و رشد شخصیت فرزندان و آیندهسازان جامعه دارد. (فاضل، حقشناس و کشاورز، ۱۳۹۰).
در مطالعات مربوط به رضایت زوجی، دو دیدگاه مطرح شده است: نخستین دیدگاه، علل درونفردی سازگاری را مطرح می کند که نظریهپردازان صفت و روانتحلیلگری بیشتر طرفدار آن هستند. بدین معنی که ویژگیهای شخصیتی شریک ازدواج باعث همسانی پایدار و رضایتمندی دو جانبه یا ناپایداری همراه با نارضایتی می شود. دیدگاه دوم، به مسایل بین فردی توجه دارد. این دیدگاه در بین رواندرمانگران رفتارگرا، محبوبیت و جاذبه بیشتری دارد. بر اساس این دیدگاه، مشکل اصلی زوجهای مسئلهدار به ناسازگاری زوجها برمیگردد. بدین صورت که رفتارها به جای پاداش بیشتر تنبیه در پی دارند. چون در حقیقت همسران آشفته، در مهارت های اجتماعی خود ضعف دارند و در تماس با همسر خود، کنشها و واکنشهای رفتاری منفی زیادی نشان می دهند (پرلمان[۵۲]، ۱۹۸۸؛ نقل در فاضل و همکاران، ۱۳۹۰). دیدگاه دیگر، دیدگاه تلفیقی است که بر اساس آن بسیاری از پژوهشگران باور دارند که هر دو عامل (تعاملهای بین فردی و صفات شخصیتی) در کیفیت روابط زوجین اهمیت دارند ( کاقین، هاستون و هاتس[۵۳]، ۲۰۰۲؛ نقل در فاضل و همکاران، ۱۳۹۰).
۱۳-۲ ابعاد رضایتمندی زناشویی
-
- ارتباط جنسی: رضایت زوجین از کیفیت و کمیت ارتباط جنسی را شامل می شود.
-
- حل تعارضات: کمک به زوجین مخالف با همدیگر که دارای ناسازگاری نظرات و اهداف و رفتار متضاد با یکدیگر هستند و حل اختلاف و ستیزه بین زوجین که در اثر منافع ناهمسو و تضاد اهداف و ادراکات مختلف به وجود آمده است.
-
- رضایت از ارتباط با خانواده اصلی: رضایت از کیفیت و نوع رابطه با خانواده خود و خانواده همسر را شامل می شود.
-
- ارزشهای مذهبی: میزان همخوانی که زوجین در اعتقاد به ارزشهای مذهبی دارند، تعیینکننده رضایت آنها در ارزشهای مذهبی است.
-
- فعالیتهای اجتماعی – تفریحی (اوقات فراغت): شامل رضایت از نوع، کیفیت و فراوانی شرکت در فعالیتهای اجتماعی و تفریحی مورد علاقه هر زوج میباشد.
-
- مدیریت منزل: شامل رضایت از برخورد با خانواده اصلی (نحوه برخورد با بچهها) نقشهای مساواتطلبانه زن و مرد و اداره امور مالی منزل است .
- ارتباط زوجین: شامل توانایی زوجین در توضیح و تشریح نیازها، خواسته ها و تمایلاتشان و نیز شامل توانایی توجه کردن به دیگران به منظور ارائه پاسخهای مناسب و دعوت از دیگران برای روشنسازی دیدگاه آنان است (برای[۵۴]، ۱۹۹۵؛ نقل در اولیاء و همکاران، ۱۳۸۸).
۱۴-۲ عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی
-
- طرحوارههای ناسازگار اولیه: طرحوارههای مربوط به روابط بین فردی در بزرگسالی در همسرگزینی و در دوران تأهل در روابط زناشویی نمود مییابد و بر آن تاثیر مخرب می گذارد. همچنین طرحوارهها به واسطه ارتباط و تأثیری که بر سبک دلبستگی، اختلالات شخصیت و اختلالات خلق میگذارند می توانند تأثیر غیرمستقیم نیز بر روابط زناشویی داشته باشند (یوسفی، ۱۳۹۰).
“