۲-۹-۵ محیط زیست طبیعی استان بوشهر

استان بوشهر با دارا بودن چشم اندازهای زیبای کوهستانی و ساحلی ، تالابی ، جنگلی ، رودخانه ای و دشتی از محیط زیست طبیعی زیبایی برخوردار است .

۲-۹-۵-۱ نواحی ساحلی : سواحل استان بوشهر از لحاظ ساختاری به سه نوع متمایز و جالب ماسه ای و صخره ای و گلی تقسیم می شود . بخش سواحل صخره ای به دلیل ساختمان آهکی و انجام عمل فرسایش آبی ، چشم اندازهای بسیار زیبا و دیدنی ایجاد ‌کرده‌است . از آبهای نزدیک سواحل می توان برای شنا ، قایقرانی ، کرجی رانی و اسکی روی آب استفاده کرد . برخی از سواحل خلیج فارس به ویژه سواحل شنی نیز دارای کیفیت مطلوب و ارزش تفرجگاهی درجه ۱ می‌باشند که برای اکوتوریسم ( گردشگری طبیعی ) بسیار مناسب است .

۲-۹-۵-۲ منابع آب : با توجه به مشخصات توپوگرافی ایران ، شش حوزه آبریز از نظر جریان آب های سطحی در ایران شناسایی شده است که شامل حوزه آبریز خزر با ۱۷۵ هزار کیلومتر مربع وسعت ، حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان با مساحت ۴۲۴ هزار کیلومتر مربع ، حوزه آبریز دریاچه ارومیه با مساحت ۵۲ هزار کیلومتر مربع ، حوزه آبریز فلات مرکزی با مساحت ۸۲۴ هزار کیلومتر مربع ، حوزه آبریز مرزی شرقی با مساحت ۱۰۳ هزار کیلومتر مربع و حوزه آبریز قره قوم با مساحت ۴۴ هزار کیلومتر مربع ، می‌باشند . استان بوشهر در جنوب کشور و در حوزه آبریز اصلی خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است .

استان بوشهر از لحاظ اقلیمی در ناحیه خشک و نیمه خشک کشور قرار دارد . موقعیت خاص جغرافیایی آن یعنی نزدیکی به منطقه حاره ، ورود اتفاقی بادها و اغتشاشات غربی در زمستان ، پایداری حاصل از سیستم پرفشار جنب حاره ای که مانع نفوذ سیستم های باران زا می شود و تأثیر سیستم کم فشار سودانی به ویژه در تابستان که باعث گرمای شدید هوا می‌گردد ، از مهم ترین عوامل پایین بودن میزان بارندگی در استان می‌باشد . استان بوشهر دارای ۷ رودخانه دائمی است که از مهم ترین آن ها می توان به رودخانه های حله ، شاپور ، دالکی ، مند و تنگ بهوش اشاره کرد و دو رودخانه دیگر یعنی رودخانه های باغان جم و شور گناوه نیز به صورت دائمی در منطقه جریان دارند اما به واسطه شوری بش از حد قابل استفاده نمی باشند .

رودخانه دالکی : این رودخانه ادامه رودخانه جره و بالاده و چشمه های روستای دادین در استان فارس می‌باشد که پس از پیوستن به رودخانه خیرک و شکرک و رود فاریاب وارد دشت دالکی در شهرستان دشتستان می‌گردد .

رودخانه شاپور : ادامه رودخانه تنگ چوگان و چشمه ساسان می‌باشد که پس از گذشتن از روستای بوشکان در فارس و پیوستن رود بشار به آن و گذشتن از خشت وارد استان بوشهر می‌گردد .

رودخانه حله : از به هم پیوستن دو رودخانه دالکی و شاپور در محل درودگاه ( از روستاههای آبپخش در منطقه دشتستان ) ، رودخانه پر آب حله تشکیل می‌گردد که این رودخانه پس از گذشتن از مسیر تعداد زیادی رو ستا و سیراب نمودن نخیلات و مزارع کشاورزی ، اضافه آب آن راه دریا را در پیش می‌گیرد و در انتها به دو شاخه تبدیل می‌گردد که یکی از شاخه های آن تالاب ارزشمند حله را در شمال شرقی شهرستان بوشهر تشکیل می‌دهد .

رودخانه مند : رودخانه مند یکی از رودخانه های مهم ناحیه مرکزی سواحل خلیج فارس است و دارای چهار شاخه اصلی می‌باشد . این رود ادامه رودخانه قره آقاج در استان فارس می‌باشد که پس از پیوستن به رودخانه فیروز آباد و رودخانه چنیر و دشت پلنگ وارد استان بوشهر می شود و در بخش انتهایی خود خور زیارت را تشکیل می‌دهد .

رودخانه تنگ بهوش ( با هوش ) : این رودخانه با طولی در حدود ۶۵ کیلومتر از شمال غرب روستای کلمه در بخش بوشکان سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از دره های پر پیچ و خم کوه های باهوش و پادیوار و پیوستن به رودخانه شیرین که از کوه های خورموج سرچشمه می‌گیرد وارد حوزه شهرستان اهرم می شود و جهت آبیاری مزارع کشاورزی و نخیلات مورد استفاده قرار می‌گیرد .

رودخانه باغان جم : این رودخانه از ارتفاعات شرق جم به نام چاهه شروع و به رودخانه مند منتهی می‌گردد .

رودخانه شور گناوه : این رودخانه از ارتفاعات بید گز سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از کوه های نمکی و زمین های شور در مسیر خود به دریا می ریزد که به علت شوری زیاد غیر قابل استفاده است .

چشمه ها

در استان بوشهربه علت ساختارزمین شناسی خاصی که دارد منابع نسبتاً غنی از چشمه‌ها و آبهای معدنی وجود دارد. آب‌های معدنی استان شامل آبهای کلردار، گوگردی و کلرو سولفاته می‌باشند که هرکدام دارای خواص درمانی متفاوت و متنوعی هستند.

مهم‌ترین چشمه‌ها و آب معدنی‌های استان بوشهر عبارتند از:

– آب گرم دالکی در ۱۸ کیلومتری شهر برازجان

– آب گرم برازجان در ۱۲ کیلومتری جاده برازجان به کازرون

– آب گرم خانیک در ۱ کیلومتری روستای خانیک در برازجان

– آب گرم اهرم در ۶۳ کیلومتری جاده بوشهر به بندرعباس

– آب گرم میراحمد در ۷۷ کیلومتری جاده اهرم به خورموج

– آب گرم قوچارک در ۵ کیلومتری جنوب غربی اهرم

– آب گرم نیکو در شمال خورموج و درمسیرجاده بوشهر- بندرعباس

– آب گرم گنویه درکنارجاده خورموج – دیرو درحوالی روستای گنویه

– آب گرم میانلو در شمال شهرستان کنگان

۲-۹-۵-۳ جنگل های استان بوشهر

وسعت پوشش جنگلی استان بوشهر ۳۳۴۲۰۰ هکتار است که ۹۴/۱۸ درصد از کل وسعت منابع طبیعی استان را تشکیل می‌دهد . این استان به علت موقعیت خاص طبیعی و آب و هوایی فاقد جنگل های طبیعی غنی است . بهره‌برداری غیراصولی از قبیل برداشت غیرمجاز سوخت روستایی وعشایری وتبدیل اراضی جنگلی به زمین‌های زراعی طی سالیان متمادی باعث فقرمنابع طبیعی و پایین آمدن سطح جنگل‌های استان گردیده است. با توجه به آنچه که گفته شد و با درنظرگرفتن شرایط اقلیمی حاکم برمنطقه ، درحال حاضر جنگل‌های استان عموماً جنبه حفاظت شده داشته واصولاً مورد بهره‌‌برداری تجاری قرارنمی‌گیرند. به طور کلی جوامع جنگلی استان بوشهر را می توان به شرح ذیل خلاصه نمود :

1. 1. جامعه حرا^[۵۰]( مانگرو – Avicennia marina )

1. 1. جامعه گز (Tamarix sp- پراکنش در سراسر استان )

1. جامعه بادام کوهی ( Amigdalus scoparia )

این جامعه در ارتفاع ۷۰۰ تا ۱۵۰۰ متری و در ارتفاعات بیرمی ، هفت چاه ، کوه سیاه ، تنگ ارم ، فاریاب و جم و ریز یافت می‌گردد .

دولتی مبادرت به برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه نمودند که این امر منجر به فوت مرجومه … گردیده، علیهذا دادگاه با عنایت به مراتب فوق به تجویز شق ۴ بند ب ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه های عمومی و انقلاب و با نقض دادنامه معترض عنه و با احراز بزهکاری آقای … دایر بر قتل شبه عمدی … ناشی از عدم رعایت نظامات دولتی با توجه به شکایت شکات (اولیای دم)، نظریه و گواهی پزشکی مضبوط در پرونده، نظریه کارشناس منتخب، مدافعات غیر موجه متهم سایر قرائن و امارات موجود و به استناد مواد ۲۹۵-۲۹۷-۳۰۰-۳۰۲-۶۱۶ قانون مجازات اسلامی و رعایت بند ۵ ماده ۲۲ قانون مرقوم به لحاظ وضعیت خاص نامبرده، وی را علاوه بر پرداخت نصف دیه کامل مرد مسلمان ظرف ۲ سال در حق اولیا دم به پرداخت پنج میلیون ریال جزای نقدی بدل از حبس در حق صندوق دولت محکوم می کند و این رأی‌ قطعی است.

در عصر کنونی بنا به رویکرد جدید قانونگذاران در بسیاری از کشورهای پیشرفته و کشورمان مسئولیت کیفری برای اشخاص حقوقی را مورد پذیرش قرار داده‌اند.

۲-۸- قواعد مشترک اشخاص حقوقی :

۱) اسناد اعمال انجام شده به وسیله اشخاص طبیعی به اشخاص حقوقی : اشخاص حقوقی خود قادر به انجام عمل نیستند . اعمال و تصمیمات آن ها به وسیله اشخاص طبیعی که اصطلاحا به آن ها ارکان شخص حقوقی گفته می شود انجام می‌گیرد و به همین جهت در حقوق عمومی و نیز در حقوق خصوصی مطرح می شود که در یک جمعیت یا مؤسسه چه کسانی صلاحیت دارند بنام شخص حقوقی تصمیم بگیرند و شخص حقوقی را متعهد سازند . ماده ۵۸۹ قانون تجارت مقرر می‌دارد « تصمیمات شخص حقوقی به وسیله مقاماتی که بموجب قانون یا اساسنامه ، صلاحیت اتخاذ تصمیم دارندگرفته می شود » در شرکت‌های تجاری و مؤسسات غیر تجاری مانند انجمن ها و سندیکاها حق اتخاذ تصمیم اصولا با مجمع عمومی و اجرای آن با رئیس هیات مدیره و مدیر عامل است . حق اتخاذ تصمیم در وزارتخانه ها با وزرا ودرمؤسسات مستقل دولتی با رؤسای آن ها‌ است . بموجب قانون و عرف اداری ، وزرا و رؤسای مؤسسات مستقل اداری می‌توانند حق امضاء و اختیارات خود را به معاونان یا کارمندان مادون خود تفویض نمایند . تفویض اختیارات و حق امضاء یکی از مسائل حقوقی بسیار دقیق حقوق عمومی و حقوق تجارت است .

۲) اصل تخصص، اشخاص حقوقی اعم از عمومی و خصوصی تابع اصل تخصص اند : معنی این اصل آن است که هر شخص حقوقی فقط می‌تواند در حدود صلاحیت قانونی ، یعنی در باره اموری که بموجب قانون ویا بر طبق اساسنامه جزء اختیارات و وظایفش گذاشته شده است اقدام و عمل کند . تنها استثناء از این قاعده دولت است که صلاحیت مطلق دارد و حق دارد در تمام امور اجتماع مداخله نماید . یک شرکت بازرگانی که بموجب اساسنامه خود برای اشتغال به تجارت در داخل کشور تأسيس و تشکیل شده است نمیتواند به تجارت خارج بپردازد مگر آنکه موضوع اصلی فعالیت خود را تغییر داده و اساسنامه خود را منطبق با آن بنماید . همینطور انجمن حمایت از حیوانات نمیتواند در دادگستری برای دفاع از کودک طرح دعوی کند زیرا این انجمن صرفا به منظور حمایت از حیوانات تشکیل شده است .

باید دانست علت وجودی هر شخص حقوقی هدف و موضوع خاص آن است و برای نیل به همین هدف است که قانون‌گذار به او شخصیت حقوقی داده است .

۲-۹- مسئولیت اشخاص حقوقی :

قبل از پرداختن به موضوع مسئولیت اشخاص حقوقی ، لازم است از مسئولیت تعریفی ارائه داد . مسئولیت، ‌پاسخ‌گویی‌ به تخلفاتی است که شخص نسبت به تعهدات و وظایف خود مرتکب شده و مسئول کسی است که « فریضه ای بذمه دارد که اگر به آن عمل نکند از او بازخواست می شود » اما بحث اصلی، لزوم جبران خساراتی است که بر خلاف حق بر دیگری وارد شده و این یکی از اصول مسلم حقوقی است که مورد توجه هر حقوقدانی است.

به تعبیر یکی از حقوق ‌دانان معروف فرانسوی « هر تلف و هر زیانی که به وسیله عمل دیگری تحقق یابد خواه منشاء آن بی احتیاطی ، اهمال یا عدم اطلاع از امری که دانستن آن لازم یا خطای مشابه هرچند بسیار سبک باشد باید به وسیله کسی که بی احتیاطی یا خطای دیگری داشته جبران شود این عمل ظلمی است که اعمال شده هرچند فاعل قصد اضرار نداشته باشد (صفار، ۱۳۷۳ ،ص۴۴۸ و ۴۴۹).

اصل فوق و عدالت حقوقی اقتضا دارد همان گونه که اشخاص حقیقی در صحنه های اجتماعی و اقتصادی اگر خسارت و زیانی وارد آورند یا قانونی را نقض و مرتکب جرمی شدند ، باید متحمل مجازات یا پرداخت غرامت شوند، ‌در مورد اشخاص حقوقی نیز چنین باشد. مسئله این است که چون اقدامات و اعمال و تصمیمات شخص حقوقی توسط اشخاص حقیقی نماینده شخص حقوقی صورت می‌گیرد دامنه مسئولیت اشخاص حقوقی تا کجاست؟ برای یافتن پاسخ این سوال ابتدا به مسئولیت مدنی و سپس به مسئولیت کیفری و نظریه های مرتبط با آن ها می پردازیم .مسئولیت مدنی در اصطلاح حقوقی دارای دو معنای اعم و اخص می‌باشد . در معنای اعم، مسئولیت مدنی عبارت است از « وظیفه حقوقی که شخص در برابر دیگری به انجام یا ترک عملی دارد، اعم از اینکه منشا آن عمل حقوقی یا مادی باشد و یا مستقلا منشاء و مسئولیت مقررات قانونی باشد. در واقع منظور از مسئولیت در این مورد جبران خسارت است نه عمل کیفر. مسئولیت مدنی در معنای اخص « عبارت است از وظیفه حقوقی شخص در برابر دیگری به تسلیم مال در عوض استیفاء از مال یا عمل دیگری یا وظیفه جبران زیان وارده در اثر فعل یا ترک فعل یا ترک فعلی که ناشی از قرارداد نباشد » (صفار، ۱۳۷۳، ص ۴۴۹ ) .

۲-۹-۱- مسئولیت مدنی اشخاص حقوقی :

هرگاه شخص حقوقی زیانی به دیگری وارد آورد حقیقی یا حقوقی از آنجا که می‌تواند طرف تعهد واقع شود، دارای مسئولیت مدنی است . از این حیث بین حقوق ‌دانان اختلافی نیست ( صفار ۱۳۷۳ ص ۴۵۲).

البته مسئولیت مدنی شرایطی دارد که به قرار زیر است :

وجود ضرر که باید مسلم و مستقیم و جبران نشده باشد .

ارتکاب فعل زیان آور رابطه سببیت بین فعل زیان آور و ضرری که ایجاد شده است (صفایی ، چاپ دهم ۱۳۸۴ ص ۱۷۱ ).

۲-۹-۲- مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی :

یکی از مسائل بحث برانگیز در حقوق جزای کشورهای جهان مسأله مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی است . فقدان دکترین واحد و راه گشا در این زمینه موجب شده است که قوانین کشور ها و به تبع آن دادگاه ها رویه های متفاوت و گاه متضادی در برخورد با این مسئله اتخاذ نمایند و در نتیجه به افراط و تفریط بگرایند. (گلدوزیان ۱۳۸۴ ،ص ۱۹۳).

فصل سوم

مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی درقوانین ایران

۳-۱- سابقه شخصیت حقوقی در ایران :

با توجه به ارتباط فرهنگ و حقوق این مرز و بوم با اسلام و حضور فقیهان و آشنایان با اسلام همچون مرحوم مدرس از اولین ادوار قانونگذاری در مجالس مقننه کشور میتوان گفت که آشنایی با مفهوم شخصیت حقوقی و قبول این فکر از گذشته در نظام حقوقی ما وجود داشته است . اگر چه در فقه بابی را تحت عنوان شخصیت حقوقی نمی یابیم ولی فقهای ما برای عناوین و موضوعاتی مثل حکومت حاکم ، موقوفات ، بیت المال ، وجوهات شرعیه و موضوعاتی از این قبیل آثار و نتایجی قائل بودند که بی تشبیه به اشخاص حقوقی عصر فعلی نمیباشد .بر این اساس با مراجعه به قوانین مصوب کشورمان در می یابیم که نخستین بار عنوان شخصیت حقوقی در قانون تجارت مصوب

با توجه به حساسیت جایگاه و وظیفه سازمان امور مالیاتی و لزوم وجود مدیران شایسته، توانمند و آگاه، انجام این پژوهش و نتایج حاصل از آن می‌تواند به برنامه ریزان و مدیران ارشد سازمان امور مالیاتی اطلاعات مفیدی در رابطه با جو سازمانی و فنون نفوذ مدیران سطوح مختلف داده و از این طریق به آنان در برنامه ریزی دوره های آموزشی مدیران و کارکنان، برنامه ریزی های جذب و آموزش مدیران جدید و همچنین فراهم آوردن زمینه‌های ایجاد جو مطلوب کمک شایانی نماید.

۱-۴- اهداف پژوهش

هدف اصلی پژوهش بررسی رابطه بین ادراک مدیران از جو سازمانی با فنون نفوذ مورد استفاده آنان در اداره کل امور مالیاتی استان فارس بود. اهداف فرعی پژوهش عبارتند از:

۱- تعیین جو غالب سازمانی از دیدگاه مدیران در ادارۀ کل امور مالیاتی استان فارس.

۲- تعیین فن نفوذ غالب سازمانی مورد استفاده مدیران در ادارۀ کل امور مالیاتی استان فارس.

۳ – تعیین قویترین جو سازمانی در پیش‌بینی فنون نفوذ مدیران در ادارۀ کل امور مالیاتی استان فارس.

۴ – تعیین قویترین جو سازمانی در پیش‌بینی فنون نفوذ مدیران بر اساس مدارک تحصیلی در ادارۀ کل امور مالیاتی استان فارس.

۵ – تعیین قویترین جو سازمانی در پیش‌بینی فنون نفوذ مدیران بر اساس سابقه خدمت در ادارۀ کل امور مالیاتی استان فارس.

۱- ۵- پرسش‌های پژوهش

۱ – کدامیک از انواع جو سازمانی به عنوان جو غالب در اداره کل امور مالیاتی استان فارس مطرح می‌باشد؟

۲ – کدامیک از فنون نفوذ به عنوان فن غالب در اداره کل امورمالیاتی استان فارس مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

۳ – کدامیک از انواع جو سازمانی پیش‌بینی کننده قوی تر فنون نفوذ مورد استفاده مدیران می‌باشد؟

۴ – کدامیک از انواع جو سازمانی پیش‌بینی کننده قوی تر فنون نفوذ مورد استفاده مدیران دارای مدارک تحصیلی مختلف می‌باشد؟

۵ – کدامیک از انواع جو سازمانی پیش‌بینی کننده قوی تر فنون نفوذ مورد استفاده مدیران دارای سوابق خدمتی مختلف می‌باشد ؟

۱-۶- تعاریف مفهومی

۱ – ۶ – ۱- نفوذ^[۲۱]:

گریگ^[۲۲](۲۰۰۳) بر اساس نظر( روست ^[۲۳]، ۱۹۹۱) بیان می‌کند که،“نفوذ یک فرایند تعاملی است که در آن افراد تلاش می‌کنند تا دیگران را متقاعد کنند به روش خاص فکر یا رفتار کنند. همچنین به نقل از هوگز، گینت و کارفی^[۲۴](۱۹۹۳) نفوذ را رفتار فردی که برای تغییر دادن نگرش، عقاید، ارزش‌ها یا رفتارهای فرد دیگر طراحی می شود، تعریف می کند“. نفوذ به وسیله ایجاد تغییر در عملکرد (رفتار) دیگران تعریف می شود(آندرسون، ۲۰۰۸). نفوذ شکلی از قدرت است اما متمایز از کنترل، اجبار، زور و مداخله ( آقابخشی و افشاری راد، ۱۳۸۶) و مکانیسمی برای اثرگذاری مدیران سازمانی بر زیردستان می‌باشد تا رفتارهایی که مورد انتظار آن ها‌ است انجام دهند.

‌بنابرین‏ می توان گفت که نفوذ، رفتاری فردی، فرایندی تعاملی و مکانیسمی است برای اثر گذاری مدیران سازمانی بر زیر دستان، به نحوی که در نگرش‌ها، ارزش‌ها، عقاید و رفتارهای آنان تغییراتی در جهت اجرای خواسته های سازمانی مدیران ایجاد شود.

۱ – ۶ – ۲-رهبری^[۲۵]

در تعریف رهبری، هوی و میسکل (۲۰۰۹) به بیان تعاریف گوناگون رهبری از دیدگاه صاحب‌نظران به شرح زیر نموده اند: فیس ( ۲۰۰۴) رهبری را فرایند نفود اجتماعی می‌داند که برای نیل به (حصول) اهداف سازمانی و اجتماعی ضروری می‌باشد. علاقه بند ( ۱۳۸۷) نیز معتقد است هر گاه سخن از هدایت و رهبری در سازمان است، منظور فراگرد اثرگذاری و نفوذ بر رفتار اعضای سازمان برای یاری و هدایت آن ها در ایفای وظایف سازمانی است. فرنچ (۱۹۸۵) بیان می‌کند که یکی از راه های تعریف رهبری، استفاده از مفهوم نفوذ است. همچنین خلیلی شورینی (۱۳۷۳) در جمع بندی خود از تعاریف گوناگون رهبری ‌به این نتیجه می‌رسد که مرکز ثقل این تعاریف و مشابهت ملموس آن ها بدون شک عامل نفوذ می‌باشد. مقیمی (۱۳۸۵) نیز منظور از رهبری را همان نفوذ تعبیر ‌کرده‌است.

بنا بر این می توان چنین بیان کرد که رهبری و نفوذ دو مفهوم غیر مجزی و در راستای هم می‌باشد به طوری که کاربرد یکی از آن ها دیگری را به ذهن متبادر می‌سازد تا جایی که برخی آن ها را یکسان تعبیر می نمایند زیرا در نهایت نتیجه فعالیت‌های رهبر هم به نفوذ بر زیر دستان می‌ انجامد.

۱- ۶ – ۳ – فنون نفوذ^[۲۶]سازمانی

به اعتقاد رامایا (۲۰۱۱)؛ چاوز و سیفرت^[۲۷](۲۰۰۵)، فنون نفوذ روش هایی هستند که افراد برای تبدیل قدرت به عمل از این روش‌ها استفاده می نمایند. به عبارتی فنون نفوذ رفتارهایی هستند که به افراد اجازه می‌دهند قدرت خود را اعمال نمایند. بدین ترتیب فنون نفوذ، افراد را قادر می‌سازد تا به دیگران قدرت و تسلّط یافته و همه افراد را صرف نظر از اینکه آیا آن ها دارای قدرت رسمی جهت نفوذ در دیگران هستند یا نه؛ توانمند می‌سازد.گریگ(۲۰۰۳) معتقد است، فنون نفوذ روش‌هایی هستند که مدیران با بهره گرفتن از آن ها، پیشنهادات، توصیه ها و در خواستهای خود را طوری به کارمندان می‌دهد که به نتیجه دلخواه خود برسد. انواع فنون نفوذ در این پژوهش بر اساس یافته های یوکل (۲۰۰۵)، گریگ ( ۲۰۰۳)، رابینز (۱۳۸۹) و مقیمی (۱۳۸۵) عبارتند از:

۱– توسل به مقام های بالا: ستفاده از این فن، مدیران برای قبول درخواست شان به مدیریت عالی و مقامات بالاتر متوسل می‌شوند.

۲- رفاقت طلبی: در این فن، مدیران نخست از در دوستی در می‌آیند، ابراز صمیمیت و خیرخواهی می‌کنند و سپس با زبان خوش و ابراز حسن نیّت، خواسته خود را ابراز می نمایند.

۳- مذاکره و چانه زنی: در این فن، مدیران پس از مذاکره و چانه زنی به نوعی مصالحه یا داد و ستد، تن در می‌دهند.

۴- اعمال قاطعیت و دستور مستقیم: در این فن، مدیران با اعمال قاطعیت و صدور دستور مستقیم، برای رعایت قوانین و مقررات، از افراد می خواهند تا طبق خواسته آنان عمل کنند و یادآوری می‌کنند که رعایت قوانین و مقررات الزامی است.

۵- تحریم و تشویق: در این فن، مدیران برای رسیدن به خواسته های خود از سیستم تنبیه و تشویق سازمان استفاده می‌کنند. آنان از طرفی تعهد می‌کنند که حقوق افراد را افزایش دهند و از طرف دیگر اگر عملکردی ضعیف بود یا رضایتبخش نباشد، آن ها را توبیخ نمایند.

۶- متقاعد سازی مستدل: این فن در متون دیگر تحت عنوان استدلال (مقیمی، ۱۳۸۵) بیان شده است. در این فن، مدیران با بهره گرفتن از واقعیت ها و ارائه اطلاعات، نظرها و عقاید منطقی خود را ابراز می‌کنند و طرف مقابل را متقاعد می‌سازند

۷- ائتلاف: در این فن، مدیران پس از جلب نظر و حمایت دیگران، درخواست خود را ابراز می‌کند.

‌بنابرین‏ فنون نفوذ روش‌هایی هستند که زمینه تحقق قدرت، افزایش توانمندی و تسلط بیشتر مدیران بر زیر دستان را فراهم آورده و باعث افزایش اطاعت پذیری زیر دستان و در نتیجه اجرای خواسته ها، توصیه ها و پیشنهادات آنان می شود.

1. 1. ۶ – ۴ – جو سازمانی^[۲۸]

یکی دیگر از انعطاف های تریپس که به موجب ماده ۶ تریپس بیان شده است، واردات موازی می‌باشد. این ماده به کشورها اجازه می‌دهد که سیستم خاتمه حقوق مالکیت فکری خود را انتخاب کنند. این ماده بیان می‌کند که موضوع خاتمه حق تا زمانی که تبعیضی وجود ندارد، نمی تواند به عنوان یک اختلاف سازمان تجارت جهانی مطرح شود. مجوز واردات موازی شخص ثالث را قادر به واردات محصول ثبت شده ای می کندکه با رضایت صاحب حق اختراع در بازار آن کشور، عرضه شده است. به موجب واردات موازی، محصولات دارویی و پزشکی ثبت شده از کشورهایی که در آنجا قیمت پایین تری دارند به کشور دیگری وارد می‌شوند، این امر سبب افزایش رقابت در بازار خانگی می شود.

در نهایت، انعطاف دیگری که در موافقت نامه تریپس وجود دارد، دوره گذار می‌باشد. به موجب این انعطاف، به کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته برای منطبق کردن قوانین ملیشان با موافقت نامه تریپس مهلتی اعطا شده است. بر اساس مواد ۶۵ و ۶۶، قبل از آنکه این کشورها ملزم به اجرای تعهدات تریپس در قوانین ملی مالکیت فکریشان باشند، مهلت بیشتری به آن ها داده می شود. زمان بندی خاصی برای کشورها از لحاظ سطح توسعه یافتگی، در نظر گرفته شده است. ماده ۶۶ صراحتا بیان می‌کند «به لحاظ نیازمندی ها و شرایط ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته و همچنین محدودیت های اقتصادی، مالی و اداری آن ها و نیاز این کشورها به برخورداری از انعطاف ها برای ایجاد یک مبنای تکنولوژیکی بادوام»، برای کشورهای مذبور دوره انتقال طولانی تری در مقایسه با ‌سایر کشورها در نظر گرفته شده است.

به طور کلی، به موجب موافقت نامه تریپس انعطاف ها را می توان به چهار گروه عمده تقسیم کرد:^[۱۲۵]

اول: انعطاف های مربوط به اجرا. بند ۱ ماده ۱ تریپس، بیان می‌کند که کشورها در تعیین روش مناسب اجرای مفاد این موافقت نامه در نظام حقوقی خود آزادند. این مقرره، کشورها را در پیروی از تریپس از طریق اجرای خلاقانه موافقت نامه، آزاد می‌گذارد. تریپس استانداردهای خاصی را لازم می‌داند اما هیچ تعریفی برای اجرای آن ها ارائه نکرده است. نمونه هایی از این انعطاف ها دربرگیرنده مفاهیم مربوط به ثبت اختراع است مانند نو بودن، جدید بودن و نوآوری. دوره گذار نیز، جزء این دسته از انعطاف ها محسوب می شود. به کشورهای درحال توسعه و کمتر توسعه یافته این حق داده شده که تریپس را با اثر فوری اجرا نکنند و به جای آن از دوره گذار که برای منفعت آن ها در نظر گرفته شده است، استفاده کنند.

دوم: انعطاف های مربوط به استانداردهای اساسی حمایت. این انعطاف ها به کشورهای عضو اجازه می‌دهد که استانداردهای خاص خود و یا استانداردها و الزامات بالاتر برای حمایت از حقوق مالکیت فکری ارائه کنند. از جمله این استانداردها، استثنائاتی است که در حمایت از اختراعات اعمال می‌شوند. مانند: استثنائات علمی و پژوهشی، استثناء بولار و محدودیت نسبت به استفاده از علامت تجاری، در بسته بندی و تبلیغات محصولاتی که سلامت را به خطر می اندازند، مانند الکل و تنباکو.

سوم: انعطاف های مربوط به ضمانت اجرا. اگرچه تریپس ضمانت اجرا های خاصی را تعیین ‌کرده‌است و کشورها موظف هستند که آن ها را رعایت کنند اما موافقتنامه به کشورها اجازه داده است که سیستم های قضایی و قانونی خود را برای اجرا و تضمین استانداردهای حمایتی تریپس ارائه کنند.

چهارم: انعطاف های خارج از محدوده تریپس. موافقت نامه تریپس، تمام ابعاد حقوق مالکیت فکری را دربر نگرفته است. براین اساس، برای آن دسته از موضوعاتی که خارج از موافقت نامه قرار دارند، کشورها حق دارند که رژیم حمایتی خود را مطابق با اولویت ها و برنامه های ملی خود، اعمال کنند. برای مثال، یک کشور درحال توسعه می‌تواند در رابطه با حمایت از دانش سنتی قانون گذاری کند.

در سال ۲۰۱۱، مجمع عمومی سازمان ملل نیاز به حفظ انعطاف های تریپس برای تسهیل اقدامات برای بهبود دسترسی به مراقبت های بهداشتی را مورد توجه قرار داد وکشورهای عضو سازمان ملل موافقت کردند که مقررات حقوق مالکیت فکری در موافقت نامه های تجاری نباید این انعطاف ها را تضعیف کند.^[۱۲۶] مرکز جنوب^[۱۲۷] نیز در مارس ۲۰۱۴، بیانیه ای صادر کرد و از اعضای سازمان تجارت جهانی خواست که به مشروعیت استفاده از انعطاف های تریپس برای بهداشت عمومی در مقابل تهدیدات جدید اقدامات تجاری یک جانبه توسط آمریکا در برابر کشورهای درحال توسعه به ویژه هند، نسبت به قوانین و مقررات مالکیت فکریشان، احترام بگذارند.^[۱۲۸]

در ادامه به بررسی انعطاف های موجود در موافقت نامه تریپس و تأثیر آن ها بر بهبود دسترسی به داروها خواهیم پرداخت.

مبحث دوم: انعطاف های درنظر گرفته شده در موافقت نامه تریپس

گفتار اول: لیسانس اجباری

بسیاری از کشورها در قوانین ملی خود مقرراتی دارند که به دولت و یا شخص ثالث اجازه می‌دهد که تحت شرایط و اوضاع و احوال خاصی از اختراع ثبت شده بدون رضایت دارنده حق استفاده کند. این امر تحت عنوان صدور لیسانس اجباری تحقق می‌یابد.

۲-۳-۹-۳- شبه افیونها

تریاک و مشتقات آن که مجموعاً به نام مواد افیونی خوانده می‌شوند داروهایی هستند که از راه کند کردن فعالیت دستگاه عصبی مرکزی باعث می‌شوند احساس های بدنی و توان پاسخ دادن به محرک ها کاهش یابند. مواد افیونی به خاطر خاصیت دردزدایی، از لحاظ طبی مفیدند ، اما به علت اثری که در تغییر خلق و خو و کاهش اضطراب دارند، مصارف غیرقانونی فراوانی پیدا کرده‌اند(اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۲).

شبه افیونها از طریق چسبیدن به گیرنده های خاص در مغز که با افیون های درون­زا تعامل ‌می‌کنند تاثیراتشان را اعمال می‌سازند(سادوک و سادوک، ۱۳۸۲). از مهم­ترین شبه افیونها می توان به هرویین، کدیین و متادون اشاره کرد.

الف – هرویین^[۸۸]

هرویین به صورت پودر سفید رنگ یا قهوه ای است. هرویین معمولاً از طریق کشیدن با بینی، دود کردن یا تزریق وارد بدن می شود(گلد، ۱۳۸۱).

هرویین از کلمه هیروس یا هیرو به معنی مرد قهرمان گرفته شده است. البته این کلمه به معنی زن قهرمان، زن برجسته، زنی که خدمات بزرگی به عالم بشریت کرده و زن ایده­آل نیز اطلاق می شود. هرویین یکی از ترکیبات مرفین می‌باشد که به عمل استیلاسیون به دست می‌آید. این ماده به رنگ سفید مایل به کرم دارای طعمی تلخی و بی بو است که پس از مدتی نگهداری بوی ترشی و سرکه می‌دهد(اعلایی، رودباری، بدون تاریخ).

ب – کدیین ^[۸۹]

کدیین یکی از مشتقات معروف تریاک است که ۲/۰ الی ۸/۰ درصد آن را تشکیل می‌دهد و به عنوان مسکن در اشکال مختلف قرص، کپسول و شربت در پزشکی کاربرد دارد. اثر کدیین در حدود اثر مرفین است و در صورتی که زیاد مصرف شود علایمی مانند اثرات مرفین خواهد داشت. نحوه مصرف آن به صورت تزریقی و خوراکی می‌باشد( اعلایی، رودباری، بدون تاریخ).

ج – متادون^[۹۰]

متادون به صورت خوراکی مصرف می­ شود و ویژه گی­هایی شبیه به مرفین دارد. مدت اثر متادون طولانی تر از هرویین است و مانند هرویین نشئگی ایجاد نمی کند. متادون برای تسکین درد، تسکین علایم ترک سوء مصرف افیون و به عنوان ماده نگهدارنده برای سوء مصرف کنندگان افیون به کار می رود(وزیریان و همکاران، ۱۳۸۱).

یک ماده مخدر مصنوعی است که در جنگ جهانی دوم به علت کمبود مرفین برای تسکین مجروحین به وسیله آلمانی ها ساخته شد. در حقیقت متادون یک داروی برطرف کننده درد است که برای تسکین سرفه هم از آن استفاده می‌کنند . گرچه متادون خود یک ماده اعتیاد آور قوی است ولی به عنوان یک داروی پزشکی برای ترک و معالجه معتادان به تریاک، هرویین و مرفین از آن استفاده ‌می‌کنند. اثرات دارویی آن تا حدی شبیه به مرفین بوده، با این تفاوت که پس از مصرف، مدت بیشتری طول می کشد تا اثرات آن ظاهر شود و به مدت طولانی تر در بدن باقی می ماند(اعلایی، رودباری، بدون تاریخ).

۲-۳-۹-۴- توهم زاها

داروهایی که ‌اثر آن­ها دگرگون ساختن تجربه های ادراکی است. داروهای توهم زا یا روان پریشی زا^[۹۱] نامیده می‌شوند. داروهای توهم زا عموماً موجب تغییراتی در ادراک دنیای درونی و بیرونی می‌شوند؛ محرک های معمولی محیط همچون رویدادهای تازه بنظر می‌آیند. این مواد در فکر، ادراک و خلق تغییرات ایجاد می‌کنند. داروهایی همچون مسکالین، پسیلوسیبین، اسید اتیلامید لیسرژیک^[۹۲](LSD) و فن سیکلیدین^[۹۳](PCP) توهم زا هستند(اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۳-۹-۵- شبه حشیش ها

شبه حشیش ها از گیاه شاهدانه هندی، یک گیاه بلند که ‌می‌توان در ناحیه ای با تابستان های گرم آن را کاشت، به دست می ­آید. داروهایی چون ماری جوانا، حشیش و روغن حشیش از گیاه شاهدانه به دست می‌آیند. ماده ترکیبی فعال در این مواد تتراهیدراکانابیس^[۹۴](THC)است. ماری جوانا تقریباً ۱ تا ۱۰% THC، حشیش تقریباً۱۵% و روغن حشیش تقریباً ۶۰% THC دارد(مک گیج و لارسون^[۹۵] ،۱۹۹۸). ماری جوانا و فرآورده های حشیش معمولاً دود می‌شوند و بخوبی از شش ها جذب می‌گردند(گلد، ۱۹۹۱).

۲-۳-۱۰- سوء مصرف مواد و سلامت روانی

افراد دارای مشکلات روانی با احتمال بیشتری دچار مشکلات مربوط به مواد می‌شوند( سینها و شاتنفلد^[۹۶] ، ۲۰۰۱ ؛ به نقل از فینی^[۹۷] و همکاران، ۲۰۰۵). احتمال همبودی^[۹۸] اختلالات روانپزشکی در افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد را سه برابر بیشتر می دانند . اما دلیل این امر چیست؟ درک عوامل دخیل در این امر ممکن است کلیدهای مناسبی برای درمان این افراد فراهم کند.

یکی از نظریه هایی که ‌در مورد علت شروع اعتیاد پیشنهاد شده است و توجه چشمگیری در متون به دست آورده است، نظریه خود درمانی^[۹۹](کانتزیان^[۱۰۰]، ۱۹۸۵) است(ترنر و هرسن، ۱۹۹۷؛ سینها، ۲۰۰۱). بر اساس این نظریه، افراد دارو را سوء مصرف می‌کنند تا از حالات عاطفی آزارنده و غیر قابل تحمل آسوده شوند. بر این اساس دارویی که فرد انتخاب می‌کند تصادفی نیست بلکه بر اساس خواص داروشناختی آن و برای کاهش نشانه­ های عاطفی و حالات احساسی خاص انتخاب می­شوند. این نظریه با حکایاتی که معتادان در طول دوره درمان مطرح می‌کنند هماهنگ است. منتقدان این نظریه اعتماد آن را نسبت به داده ­های حکایت گونه مورد انتقاد قرار دادند(ترنر و هرسن، ۱۹۹۷).

۲-۳-۱۱-آزمایش های ترک اعتیاد

آزمایش های ترک و بررسی وضعیت اعتیاد، قادرند حضور نوعی ماده مصرفی را در ترشحات بدن ردیابی کنند. هدف از انجام تست های آزمایشگاهی اعتیاد از دید درمان گر، به پیشگری روند درمان بیماران است. این تست ها برای آشکار ساختن دروغ گویی مصرف کنندگان مواد مخدر تهیه نشده­اند و کاربرد آن ها در جهت مچ گیری، به هیچ وجه اخلاقی و مجاز نیست. تنها در صورتی که خود فرد داوطلب باشد، درمانگر مجاز به انجام این آزمایش­ها است.

تست های مختلف شناسایی مواد هر کشور، بسته به قوانین آن کشور کاربردهای متفاوتی دارد. برای مثال، انجام تست مورفین به هنگام ازدواج و در بعضی مشاغل، در کشور ما مجاز شمرده شده است. در حال حاضر با پیشرفت­های زیاد در علوم آزمایشگاهی، تست های مختلفی موجود است. این تست ها شامل تست مورفین، حشیش و محرک از جمله آمفتامین، شیشه، بنزودیازپین، متادون، کدیین است. هیچ تست تشخیصی عاری از خطا نیست. ‌به این معنی که می‌تواند مواردی را به اشتباه مثبت تشخیص دهد و مواردی را نیز گزارش نکند. ‌در مورد تست­های مواد نیز چنین تداخلاتی وجود دارد. برای مثال، مصرف قرص ایبوبروفن می‌تواند به غلط تست حشیش را مثبت کند یا مصرف ضد دردها، آنتی هیستامین ها و آب نبات های سرد(قرص مکیدنی سرماخوردگی) می‌تواند موجب مثبت شدن تست آمفتامین شود. ترکیبات بی حس کننده در دندان پزشکی(از جمله ناکائین)نیز در تست کوکائین مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد(تاجری، بیوک، ۱۳۹۰).