در یک مطالعه موردی، کارایی حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد برای مشخص کردن اتفاقات گذشته ای که اساس و پایه بدکارکردی را تشکیل میدادند، شرایط و رویدادهای حاضری که پریشانی را فرا می خواندند و مهارت های که برای کارکرد انطباقی لازم بود، تشریح گردید (شاپیرو و ماکس فیلد[۱۵۹]، ۲۰۰۲).
آیرونسون، فروند، استراوس و ویلیامز[۱۶۰](۲۰۰۲) در یک مطالعه مبتنی بر جامعه نشان دادند که هم حساسیت- زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد و هم روش مواجهه سازی طولانی مدت در کاهش اختلال استرس پس از سانحه و نشانه های افسردگی معنی دار هستند ولی نتایج نشان دادند که ۷۰ درصد شرکت کنندگان در سه جلسه فعال حساسیت زدایی به حرکات چشم و پردازش مجدد، بهبودی بهتری را کسب کردند در حالی که این رقم در مورد مواجهه سازی طولانی مدت ۲۹ درصد بود و علاوه بر آن افت آزمودنی در حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد کمتر بود.
در مطالعه دیگر لی، گاوریل و همکاران (۲۰۰۲)، گزارش کردند که هم حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد هم تلقیح استرس به اضافه مواجهه سازی طولانی مدت در اختلال استرس پس از سانحه، بهبودی معنی داری را ایجاد کردند ولی اثربخشی حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد، در کاهش نشانه های افکار مزاحم اختلال استرس پس از سانحه، بیشتر بود.
بیست و یک مراجع مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه زلزله بم در گروه آزمایشی قرار گرفتند (وضعیت حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد). یازده مراجع بهبودی بیشتری را نشان دادند (بر اساس کاهش نمرات اختلال استرس پس از سانحه، در نتایج سه اندازه گیری)، هفت مراجع بهبودی متوسط را نشان دادند (بر اساس کاهش نمرات اختلال استرس پس از سانحه، در نتایج دو اندازه گیری بعدی) و سه مراجع در نتایج، تغییرات کمی داشتند. در حالی که در گروه کنترل لیست انتظار تغییرات بهتر، متوسط، خفیف به ترتیب دو مراجع، یک مراجع، هفده مراجع بود. این هفده مراجع بعداز درمان با حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد بهبود پیدا کردند (عباس نژاد و همکاران، ۱۳۸۵).
فصل سوم
روش پژوهش
۳-۱- مقدمه
در این فصل توصیفی کلی از روش پژوهش، مراحل اجرا و شیوه تجزیه و تحلیل داده ها ارائه شده است. مباحثی که در این فصل ارائه میشوند به ترتیب عبارتند از: طرح کلی پژوهش، جامعه آماری، نمونه پژوهش، روش نمونه گیری، روش اجرای پژوهش، روش تجزیه و تحلیل داده ها، ابزارهای اندازه گیری، فرایند درمان، خلاصه شرح حال آزمودنی ها، فرایند درمان و ملاحظات اخلاقی پژوهش.
۳-۲- طرح پژوهش
این پژوهش در چارچوب طرح آزمایشی و طرح پایه A-B-A تک موردی اجرا شده است. متغیر مستقل در این پژوهش درمان حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد و متغیر وابسته، تغییرات درمانی حاصل از کاربرد این روش درمانی در جلسات درمان است. در این گونه طرح ها شرایط آزمایشی به دقت کنترل می شود و متغیر مستقل نیز به طور منظم در مورد آزمودنی اعمال میگردد. از این رو طرح های آزمایشی تک موردی نسبت به بررسی های موردی از نظر کنترل شرایط ناخواسته مناسب ترند (هایمن، ۱۹۹۸؛ به نقل از حمید پور، ۱۳۸۲).
۳-۳- جامعه آماری و نمونه مورد مطالعه
زنان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی مراجعه کننده به پزشک قانونی شهر تبریز، جامعه مورد نظر را تشکیل میدهند. نمونه این پژوهش، سه نفر از زنان مراجعه کننده به پزشک قانونی شهر تبریز با ملاک های زیر بوده اند:
الف ) ملاک های ورود بیماران به پژوهش عبارت بوده اند از :
-
- دارا بودن ملاک های تشخیصی اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی با بهره گرفتن از مصاحبه بالینی ساخت یافته برای تشخیص اختلالات محور I بر مبنای DSM-IV به تشخیص روانپزشک و روان شناس بالینی.
-
- عدم دریافت درمان های روان شناختی قبل از ورود به پژوهش.
-
- در صورت مصرف دارو، امکان ثابت نگه داشتن نوع و میزان داروی مصرفی طی مدت پژوهش با موافقت روانپزشک.
-
- داشتن سن حداقل ۱۵ سال و حداکثر ۳۰ سال.
-
- گذشتن کمتر از یکسال از واقعه تجاوز به عنف.
- موافقت بیمار برای شرکت در پژوهش، پس از امضای رضایت نامه کتبی.
ب ) ملاک های خروج از پژوهش عبارت بوده اند از :
-
- داشتن اختلال سایکوتیک و سوء مصرف مواد.
-
- دارا بودن ملاک های کامل اختلال شخصیت در محور II
- وجود مخاطراتی برای بیمار ، مثل داشتن افکار جدی در مورد خودکشی که امکان عدم دریافت دارو و ثابت نگه داشتن آن را ناممکن میسازد .
۳-۴- روش نمونه گیری
نمونه این پژوهش به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف و بر اساس نمونه در دسترس انتخاب شد. روانپزشک ارجاع دهنده، بر اساس ملاک های ذکر شده که به صورت مکتوب در اختیار ایشان بود، بیماران واجد شرایط را به درمانگر ارجاع می کرد. درمانگر، بیمار را در جریان پژوهش قرارداده و فرم رضایت آگاهانه را در اختیارشان قرار میداد. در صورت اعلام موافقت و امضای فرم مذکور، بیمار به عنوان نمونه پژوهش وارد درمان می گردید. مصاحبه تشخیصی ساختار یافته در مورد هر سه بیمار اجرا شد. بر اساس ملاک های فوق، ۳ زن مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی انتخاب گردیدند که با روش پله ای وارد درمان شدند.
۳-۵- روش اجرای پژوهش
پس از اینکه آزمودنی ها (۳ زن مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی) وارد طرح درمانی شدند، آزمودنی اول، دوم و سوم ابزارهای پژوهش را به ترتیب در چهار، سه و دو نوبت به فاصله زمانی یک هفته تکمیل نمودند. در هر جلسه، پرسشنامه های اختلال استرس پس از سانحه میسی سی پی و نیز پرسشنامه SCL-90-R اجرا گردید. در این جلسات، هیچ نوع مداخله درمانی صورت نگرفت. هنگامی که خطوط پایه با شیب نسبتا ثابت برای همه آزمودنی ها در مورد ابزارهای فوق تشکیل شد، درمان توسط درمانگر با فواصل یک هفته ای آغاز گردید و بیماران به طور تصادفی به ترتیب وارد طرح درمان شدند. برای این نوع درمان، چهار جلسه پیشبینی شده است که هر جلسه بین۴۵ تا ۹۰ دقیقه به طول می انجامد و هفته ای یک جلسه برگزار میگردد. در انتهای هر جلسه درمانی پرسشنامه های به کار رفته در تعیین خط پایه مجددا اجرا شدند. نتایج به دست آمده در آخرین جلسه درمان به عنوان نتیجه پس از درمان در نظر گرفته می شود. همچنین ۱ ماه پس از درمان همه بیماران پرسشنامه های مذکور را دوباره تکمیل نمودند.
۳-۶- ابزارهای اندازه گیری
پرسشنامهها و مقیاس هایی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند، همراه با مشخصات روان- سنجی آن ها به ترتیب زیر است :