۲-۲-۲-سبک مقابله مسأله مدار:
عبارت از عمکرد های مستقیم فکری و رفتاری فرد میباشد به منظور تغییر و اصلاح شرایط تهدید کننده محیطی انجام می شود(پاری،۱۹۹۱،ترجمه مقدسی ۱۳۷۵)در واقع راهبردهای مقابله ای مسأله مدار شیوه هایی را توصیف میکنند بر اساس آن فرد اعمالی را که باید برای کاهش یا از بین بردن یک عامل تنیدگی محاسبه میکند.رفتارهای مسأله مدار شامل جستجوی اطلاعات بیشتر درباره مسأله تغییر ساختار مسأله از نظر شناختی و اولویت دادن به گام هایی برای مخاطب قرار مسأله می شود.در مقابله متمرکز بر مسأله افراد تدابیری را به کار میبرند که به چند مورد از این تدابیر اشاره میکنیم.
۱-مقابله فعال فرایندی است که شخص در طی آن به طور فعالانه برای تغییر منبع فشار روانی تلاش میکند.
۲- مقابله مبتنی بر برنامه ذیزی:در این مقابله فرد بربای کنترل و حل مشکل با تکیه بر فکر و اندیشه به ارزیابی راه حل های مختلف می پردازد و بعد از آن با انتخاب بهترین شیوه به حل مسأله اقدام میکند.
۳-مقابله بردبارانه:عبارت است از خویشتنداری و اجتناب از فعالیت ناپخته ای که منجر به پیچیده تر شدن مسأله و ایجاد اخلال در روند حل مسأله می شود.
۴-مقابله جستجوی حمایت اجتماعی کار آمد:هنگامی که فرد خود را برای حل مسأله ناتوان می بیند به راحتی از کمک های یاورانه افراد دیگر اسنفاده میکند این کمک به تناسب نیاز و نوع مشکل میتواند کسب اطلاعات از طریق خدمات راهنمایی، مشاوره و جذب امکانات مادی یا معنوی از دیگران باشد.(وفایی بور بور،۱۳۷۸).
۲-۲-۳-سبک های مقابله ای هیجان مدار:
شیوه های را توصیف میکند بر اساس آن فرد و خود متمرکز شده و تمام تلاش او متوجه کاهش احساسات ناخوشایندی خود میباشد. واکنش های مقابله ای هیجان مدار شامل گریه کردن ،عصبانی و ناراحت شدن پرداختن به رفتارهای عیب جویانه ، اشتغال ذهنی و خیال پردازی میباشد.مقابله متمرکز بر هیجان شامل کلیه فعالیتها و افکاری میباشد فرد به منظور کنترل و بهبود احساسات نامطلوب ناشی از شرایط فشار زا به کار میگیرد این مقابله عبارتند از:
۱-مقابله مبتنی بر جستجوی حمایت عاطفی:تلاشهای فرد برای به دست آوردن حمایت اخلاقی،همدلی،همدردی وجوه تفاهم و احساس درک شدن توسط دیگران را شامل می شود.
۲- مقابله مبتنی بر تفسیر مجدد مثبت:ارزیابی مثبت از حوادث و موقعیت ها که مبتنی بر نگرش خوش بینانه به رویدادهای زندگی است این مقابله بیشتر برای اداره و کنترل عواطف و آشفتگی روان به کار می رود تا مربوط به منبع استرس باشد.(لازاروس۱۹۹۰).
۳-مقابله مبتنی بر مذهب: فرد برای رهایی از نالراحتی های خود به انجام اعمال مثل دعا و نیایش،توکل و توسل به خداوند روی می آورد.این نوع مقابله برای همه مردم مفید واقع می شود زیرا هم به عنوان منبع حمایت عاطفی و هم وسیله ای برای تغییر مثبت عمل میکنند.
۴-مقابله مبتنی بر پذیرش: عبارت از یک پاسخ مقابله ای کنشی است که آن شخص واقعیت شرایط فشار زا را می پذیرد این افراد در شرایطی که منبع فشار قابل تغییر نیست (فوت یکی از عزیزان)مهم و مؤثر است(کارور و همکاران [۳۸]به نقل از؛دافعی،۱۳۷۶).
راهبرد مقابله اجتنابی:مستلزم فعالیت ها و تغییرات شناختی است که هدف آن اجتناب از موقعیت تنیدگی زا میباشد رفتارهای مقابله ای اجتنابی ممکن است به شکل روی آوردن و درگیر شدن در یک فعالیت تازه و یا به شکل روی آوردن به اجتماع و افرباد مهم دیگر ظاهر شود(دافعی،۱۳۷۶).
۲-۲-۴-مقابله های ناکار آمد و غیر مفید
مجموعه از شیو های مقایله ای را در بر میگیرد اگر چه برای تغییر منبع فشار ها و بهبود احساسات ناشی از موقعیت فشار زا به کار گرفته میشوند ولی متأسفانه این شیوه وضع را بدتر میکند و لذا نمیتوان از این عوامل به مهارت مقابله ای تغییر نمود و عبارتند از:
۱-پرداختن به احساسات دردناک از طریق تفکر آرزو مندانه
۲-استفاده از دارو برای فرار از رنج مثل الکل ،نیکوتین،تریاک ،مواد مخدر اور،و مسکن های آرامش بخش و ضد افسردگی بدون تجویز پزشک استفاده شود.
۳-تفکر منفی که در این حالت فرد به طور غیر واقع گرایانه ای به موارد منفی مشکل تأکید کرده و مشکلات داشته از آنچه هست و به صورت غیر قابل حل ارزیابی میکند.(پی ستین،می یر ۱۹۸۹،به نقل از؛دافعی،۱۳۷۶).
۴-رفتارلهای تکانشی مثل اینکه فرد بدون فکر،اندیشه و ارزیابی درست از آنچه رخ داد فورأ دست به اقدام و عمل می زند.
۵-مقابله به صورت انکار به گونه اید ذبرخورد میکند که انگار مسله ای روی نداده است و مانع مقابله بعدی میباشد.(ماتیوز و همکاران۱۹۸۳،نقل از؛دافعی،۱۳۷۶).
۲-۲-۵-انواع مقابله و کارکردهای آن
تلاش زیادی به منظور طبقه بندی انواع پاسخ های مقابله ای تاکنون صورت گرفته است.بسیاری از پژوهشگران همچون فلوکمن و لازاروس (۱۹۸۴؛ به نقل از ؛دافعی؛۱۳۷۶).دو نوع کلی مقابله ای متمرکز بر مشکل و مقابله متمرکز بر هیجان را از هم متمایز نموده اند
منابع یا عوامل بیرونی
منابع مادی و محسوس مثل پول و وقت
حمایت اجتماعی
استروسرهای زندگی و کشاکشهای روزانه
پیامدهای مقابله از سرگیری فعالیتهای معمول،ناراحتی های روانشناختی
وظایف مقابله:
کاهش شرایط زیان آور محیطی یا سازگاری با رویدادها،حفظ تصویر مثبتی از خود و ادامه ارتباط مطلوب با دیگران
پاسخ ها و راهبردهای مقابله:حل مشکل و تنظیم هیجانی،مثلاَ جستجوی اطلاعات،عمل مستقیم،مهار فعالیت،پاسخ های درون روانی و رفتن به سوی دیگران
ارزیابی و تفسیر استرسور:ارزیابی اولیه :وجود آسیب یا فقدان تهدیدهای بعدی ،ارزیابی ثانویه :برآورد منابع مقابله اختیارات
رویداهای پرفشار مراحل آن و دوره بعدی انتظار
سبک های معمول مقابله
دیگر عوامل شخصیتی بر راهبردهای مقابله
شکل ۲-۱:فرایند مقابله (کوهن لازاروس۱۹۷۹،لازاروس و فلوکمن،۱۹۸۴،تیلور،۱۹۸۳،به نقل از تیلور و شلی ای،۱۹۹۹،ص۲۰۶)
۱-مقابله متمرکز بر مشکل: شامل اقداماتی است که فرد ردر رابطه با موقعیت فشار زا به منظور تغییر و یا حذف آن انجام میدهد و بر عامل فشار زا متمرکز است.
۲-مقابله متمرکز بر هیجانی: شامل اقداماتی است که در جهت تنظیم وکنترل پیامدهای هیجانی عامل فشار زا است تا تعادل عاطفی و هیجانی را حفظ نمایند.