رضایت شغلی عبارت است از احساسات مثبت یا لذتبخشی که هر فرد از طریق ارزیابی شغل خود یا تجربیات شغل خود بدان دست مییابد. (همان مآخذ ص ۱)
رضایت شغلی ازجمله عوامل مهم در موفقیت شغلی است که موجب افزایش کارایی ونیز احساس رضایت فرد می شود، رضایت شغلی یعنی احساس خرسندی و خشنودی و لذت بردن از کار و فعالیت خویش که موجب دلگرمی و وابستگی فرد به آن می شود و در نتیجه تعهد را به دنبال دارد.
از آنجا که رسیدن به بهداشت روانی امری تصادفی نیست با بررسی علمی و صرف وقت و تحقیق در مورد آن میتوان به آن دست یافت. مطالعه و پژوهش رفتارانسانی در محیط کار از آن جهت اهمیت دارد که نقش بسیار مهمی را در زندگی هر فرد دارد و روابط سالم انسانی در محیط کار از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیران مسئولیت سنگینی نسبت به برقراری روابط سالم انسانی و جو سازمانی مثبت دارند. واقعیتهای موجود نشان میدهد که نارضایتی کارکنان را میتوان در شیوه های رفتاری و شخصیت مدیران جستجو کرد.
توانایی فکری و ویژگیهای شخصیتی مدیران در جهت بهبود کیفیت، رضایت شغلی و سلامت سازمانی از مهمترین ویژگیهای آنان محسوب میشود (میرزایی، ۱۳۸۶).
با توجه به مطالب مذکور در زمینه جوسازمانی، بهداشت روانی و رضایت شغلی به نظر میرسد بررسی نوع ارتباط این سه متغیر نکات مفیدی را در زمینه مسائل سازمانها روشن سازد و پژوهش حاضر نیز با عنوان «بررسی رابطه جو سازمانی، رضایت شغلی و بهداشت روانی کارکنان پتروشیمی شیراز» همین هدف را دنبال نموده است.
محقق با انجام این پژوهش سعی دارد تا گامی کوچک در جهت شناخت مسائل و مشکلات سازمانها برداشته و کمکی هر چند ناچیز به برنامه ریزان و مجریان، در سازمانها برای انجام اقدامات مطلوب و اساسی بنماید.
۱-۳ اهمیت و ضرورت
مطالعه و تحقیق پیرامون جو سازمانی میتواند بسیار با ارزش باشد چرا که متغیرهای جو سازمانی را می توان آسان تر از متغیرهای خود سازمان تغییر داد. جو سازمانی مناسب میتواند در انگیزش کارکنان، بهبود روحیه کارکنان، مشارکت افراد در تصمیم گیریها و فعالیت های سازمان و ازدیاد خلاقیت و نوآوری مؤثر باشد. بارزترین رمز موفقیت مدیران سازمانها شناخت و ایجاد انگیزه های درونی افراد در سازمان است. بررسی پیرامون رضایت شغلی کارکنان در سازمان میتواند مدیریت را به شناخت انگیزه ای درونی کارکنان خود برساند. از طرف دیگر، با وجود جو سازمانی مطلوب فرد در سازمان احساس میکند که سازمان نسبت به وی وفادار است و سعی میکند این وفاداری را به هر طریق ممکن جبران کند که منجر به افزایش کیفیت و کمیت در عملکرد شغلی خود و سازمانش گردد. رفتار مدنی سازمانی یکی از مهمترین نوع عملکرد های شغلی غیر رسمی در سازمانها است که میتواند نقش به سزایی در افزایش بهره وری سازمان داشته باشد بنابرین محققان و مدیران سازمانها به دنبال رویکردها و روشهایی هستند که باعث ارتقاء میزان رفتار مدنی سازمانی کارکنان می شود.
مدیریت سازمانها امری حساس، پرثمر و در عین حال دشوار است. پیشرفت سازمان تا حدود زیادی به نوع روابط موجود بین رکن مهم آن یعنی مدیر و کارکنان بستگی دارد. با عنایت به این امر که کشور ما به کارکنان اثربخش و با انگیزه، به عنوان یکی از ارکان اصلی کارکنان نیاز دارد تا بتواند جوانان را برای احراز مشاغل آماده کرد،سازمانی پویا داشته باشیم، لذا جو سازمانی، نوع روابط کارکنان با یکدیگر، سبک مدیر و … در کارکنان احساسات مختلف بر میانگیزد. این احساسات در تأمین رضایت و عدم رضایت آنان نقشی عمده بر عهده دارد. (عباس زاده، ۱۳۷۶)
به علاوه، تأمین رضایت شغلی کارکنان، کلید اصلی نگهداری آنان در جو سازمانی خود است. رضایت شغلی کارکنان پدیده ای است که احتمالاً با ابعاد روانی، اجتماعی، جسمانی و نیز میزان کارایی، عملکرد، استعفا، غیبت و تأخیر ورود به محل کار رابطه دارد. (همان منبع)
کارایی و رضایت شغلی از عوامل مهمی هستند که باید در توسعه جامعه صنعتی و در حال رشد مورد توجه قرار گیرد. مطالعه و بررسی تاریخچه توسعه و تحول جوامع صنعتی نشان میدهد که نیروی انسانی ماهر و تعلیم یافته در تبدیل جوامع سنتی به جوامع صنعتی تأثیر انکارپذیری داشته است (شفیع آبادی، ۱۳۷۵).
هر فردی سعی دارد شغلی را انتخاب کند که علاوه بر تأمین نیازهای مادی از نظر روانی نیز او را ارضاء نماید.
رضایت شغلی در حقیقت یک زمینه عاطفی، روانی، احساسی است که فرد درون خود نسبت به کاری که پذیرفته است، دارد و به تحرک او در محیط آموزشی کمک می کند، به علاوه دادن طرحها و ارئه ابتکارات و استفاده از خلاقیتها در افزایش کارایی یک سازمان، با رضایت شغلی فرد ارتباط دارد. همچنین بین انگیزه های فرد برای انتخاب شغل و نوع رضایت او از آن شغل و افزایش کارایی در آن شغل، ارتباط مهمی وجود دارد (صافی، ۱۳۷۱).
با توجه به تحقیقات انجام شده در ایران و خارج از کشور محقق بر آن شد که به بررسی جو سازمانی بر رضایت شغلی و بهداشت روانی کارکنان پتروشیمی شیراز بپردازدو نتایج این تحقیق را در اختیار مدیران شرکت های صنعتی قرار دهد.
۱-۴ هدفهای تحقیق
۱-۴-۱ هدف کلی:
هدف این تحقیق بررسی رابطه بین جو سازمانی بر رضایت شغلی و بهداشت روانی کارکنان شرکت پتروشیمی شهر شیراز میباشد.
۱-۴-۲ اهداف جزئی:
در این تحقیق علاوه بر هدف کلی ذکر شده به بررسی اهداف جزئی زیر نیز پرداخته می شود:
۱) شناسائی و بررسی جو سازمانی شرکت پتروشیمی شهر شیراز.
۲) بررسی و تعیین میزان رابطه بین رضایت شغلی و بهداشت روانی کارکنان
۳) تعیین میزان رابطه بین جو سازمانی و بهداشت روانی کارکنان
۴) تعیین میزان رابطه بین ابعاد جو سازمانی با رضایت شغلی و بهداشت روانی (سلامت روانی).
۱-۵ فرضیات
۱- بین جو سازمانی با رضایت شغلی و بهداشت روانی رابطه معناداری وجود دارد.
۲- بین رضایت شغلی و ابعاد بهداشت روانی رابطه معناداری وجود دارد.
۳- بین جو سازمانی با رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد.
۴- بین مدل ارائه شده جهت اندازه گیری رابطه بین ابعاد جو سازمانی و رضایت شغلی رابطه وجود دارد.
۵- بین مدل ارائه شده جهت اندازه گیری رابطه بین ابعاد سلامت روانی و رضایت شغلی رابطه وجود دارد.
۱-۶ تعاریف اصطلاحات و واژه ها
۱-۶-۱ تعاریف نظری:
جو سازمانی: جو همانا ادراک اعضاء از محیط کار است. به عبارت دیگر جو «کیفیت نسبتاً پایدار محیط سازمان رفتار جمعی در سازمان میباشد» (هوی و میسکل، ۱۳۷۳).
بهداشت روانی[۱] (GHQ): حالت کامل رفاه جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم بیماری و یا ناتوانی و یا تأکید بر این نکته که هیچ یک از ابعاد اولویت ندارد (کاپلان، سادوک، ۱۳۷۰).
رضایت شغلی: به نگرش کلی فرد درباره ی شغلش اطلاق می شود (رابینز، ۱۳۷۴).
۱-۶-۲ تعاریف عملیاتی:
جو سازمانی: میزان نمره ایست که فرد از پرسش نامه جو سازمانی به دست می آورد که حداقل نمره صفر و حداکثر ۲۰ نمره کسب می کند
بهداشت روانی: در این تحقیق برای اندازه گیری بهداشت روانی از پرسش نامه ۲۸ سئوالی «پرسشنامه سلامت عمومی» استفاده میشودکه بهداشت روانی افراد بر اساس میزان نمره ای است که از این پرسش نامه کسب می نمایند، مورد سنجش قرار میگیرد.