• ممتاز، و رنجبریان، ،پیشین ، صص ۱۹-۱۷٫ ↑

1. 1. الوین و هایدی تافلر. پیشین ، ص ۳۷٫ ↑

1. 1. بند ۴ ماده ۲ منشور سازمان ملل متحد. ↑

1. 1. قطعنامه ۳۳۱۴ تعریف تجاوز. ↑

1. 1. ا رشید ، احمد ، اسلام و حقوق بین‌المللی عمومی»ترجمه حسین سیدی ، مرکز مطالعات بین‌المللی دانشگاه تهران، ۱۳۵۳،ص ۱۳۴٫ ↑

1. 1. «فقه سیاسی»، ج ۵، صص ۵۸-۵۷٫ ↑

1. 1. . مقدمه منشور سازمان ملل متحد. ↑

1. 1. . در تنظیم این نظرات ودلایل از منابع زیر استفاده شده است:-«فقه سیاسی (حقوق و قواعد مخاصمات در حوزه جهاد اسلامی و حقوق بین‌الملل اسلام)»، ج۵- صص۱۹-۱۳٫

      

      – «اصول سیاسی اسلام»، صص ۴۹۵-۴۹۱٫

      – «تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر»، صص ۳۳۵-۳۳۳٫ ↑

1. 1. . به نقل از فقه سیاسی (مبانی حقوق عمومی در اسلام)، ج (۷) ص ۷۳۹ و جلد ۳ فقه سیاسی ص ۳۷۸٫ ↑

1. 1. . اندیشمندانی چون کانت، روسو و گروسیوس. ↑

1. 1. . روسو، ژان ژاک، قرارداد اجتماعی، ترجمه‌ مرتضی کلانتریان، انتشارات آگاه ،تهران،۱۳۷۹، ص۸۵٫ ↑

1. 1. . نظر گروسیوس ↑

1. 1. . روسو، پیشین، ص ۸۶٫ ↑

1. 1. . ستوده، محمد «ماهیت انسان در روابط بین‌الملل»، ‌فصل‌نامه علوم سیاسی، سال ۶، ش۲۲، صص۲۰۲ و ۲۰۳٫ ↑

1. 1. . نظریه برتراندراس به نقل از «قدرت«، ص۲۶٫ ↑

1. 1. . به نقل از «فقه سیاسی»، ج ۵، صص ۲۶-۱۶٫ ↑

1. 1. . ممتاز و رنجبریان، پیشین، صص۱۹-۱۷٫ ↑

1. 1. . منشور سازمان ملل متحد- میثاقین و . ↑

1. 1. . سوره مبارکه بقره، آیه ۲۱۵٫ ↑

1. 1. . سوره مبارکه حج، آیه ۴۰، فقه سیاسی، ج۵، ص۲۹-۲۸٫ ↑

1. 1. . ولایی، عیسی ، مبانی سیاست در اسلام، تهران وزارت ارشاد، ۱۳۷۷، ص۳۸۵ ↑

1. 1. .الناس بالقسط و انزلنا الحدید فیه باس شدید. ↑

1. 1. . وان جحنوا للسلم فاجنح لها و توکل علی الله … و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه. ↑

1. 1. . نهج‌البلاغه، خطبه ۱۳۱٫ ↑

1. 1. مترجم:آیتی، عبد المحمد:مؤسسه‌ مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و . خلدون، عبد الرحمن بن محمدآموزش عالی ،تهران ، :١٣۶٣ صص.۵۱۹- ۵۱۸ ↑

1. 1. . دانشنامه‌ی سیاسی، ص۱۱۵٫ ↑

1. 1. . محقق داماد،مصطفی ، حقوق بشر دوستانه‌ی بین‌الملل، مرکز نشر علوم اسلامی،تهران، ۱۳۸۳، ص۱۳۵٫ ↑

1. 1. . رشید ، پیشین، ص۱۳۵٫ ↑

1. 1. محقق داماد، پیشین، صص ۷۴-۷۸٫ ↑

1. 1. همان، ص ۷۹٫ ↑

1. 1. همان، صص ۸۱-۸۰٫ ↑

1. 1. . بند ۴ ماده منشور توسل به زور را ممنوع ‌کرده‌است:«کلیه اعضاء باید در روابط ‌بین المللی خود از تهدید به زور یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی در دولت یا از هر راه دیگری که با نیات ملل متحد تباین داشته باشد، خودداری ورزند». ↑

1. 1. . لاتَعْتَدُواإِنَّاللَّهَلایُحِبُّالْمُعْتَدینَ (سوره مبارکه بقره-۱۹۰) ↑

1. 1. .«جهاد کنید تا کلمه ا… اعتلا یابد وکلمه کفر محو شود» (سوره مبارکه انفال-۳۹) ↑

1. 1. . ادْعُإِلى‏سَبیلِرَبِّکَبِالْحِکْمَهِوَالْمَوْعِظَهِالْحَسَنَهِوَجادِلْهُمْبِالَّتی‏هِیَأَحْسَنُ (سوره مبارکه نحل-۱۲۵) ↑

1. 1. . شیر خانی، علی ،«دعوت به جنگ و صلح در قرآن»، ‌فصل‌نامه تخصصی مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم، سال۴، ش۱۵، ص۱۸۵٫ ↑

1. 1. . لا تدعون الی مبارزه فان الداعی یاغ (به نقل از: بحارالانوار ج۱۰۰، ص۳۹ حدیث۴۰). ↑

1. 1. . تحقیق در دو نظام جهانی حقوق بشر، ص۵۳٫ ↑

1. 1. .وَلاتَقْتُلُواالنَّفْسَالَّتی‏حَرَّمَاللَّهُإِلاَّبِالْحَقِّ(سوره مبارکه انعام-۱۵۱) ↑

1. 1. إِنِّیخالِقٌبَشَراًمِنْصَلْصالٍمِنْحَمَإٍمَسْنُونٍ (سوره مبارکه حجر-۲۸) ↑

1. 1. وَنَفَخْتُفیهِمِنْرُوحی‏(سوره مبارکه حجر-۲۹) ↑

1. 1. . به نقل از: سید محمد باقر صدر، نظریه خلافت عمومی انسان در اندیشه سیاسی، صص۱۵۹-۱۵۸٫ ↑

1. 1. . محمد تقی جعفری، تحقیق در دو نظام جهانی حقوق بشر، پیشین. ↑

1. 1. . مَنْعَمِلَصالِحاًمِنْذَکَرٍأَوْأُنْثى‏وَهُوَمُؤْمِنٌفَلَنُحْیِیَنَّهُحَیاهًطَیِّبَهً( سوره مبارکه نحل-۹۷) ↑

1. 1. . جوادی آملی عبدا.. ، «منابع حقوق بشر در اسلام» در حقوق بشر از دیدگاه اسلام، آرای دانشمندان ایران،انتشارات بین‌المللی الهدی،تهران ، ۱۳۸۰٫ ↑

1. 1. . سوره مبارکه مائده-۳۲٫ ↑

1. 1. . المیزان فی تفسیر القرآن ج۵، ص: ۳۱۸٫ ↑

1. 1. . همان، ص۵۱۷٫ ↑

1. 1. . جعفری، ، پیشین. ↑

1. 1. . محقق داماد مصطفی، پیشین، ص ۱۰۲ و ۱۰۳٫ ↑

1. 1. . خمینی، روح ا…، شرح چهل حدیث، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۳۷۵، صص۱۹-۹٫ ↑

1. 1. . ملک محمدی نوری، پیشین،ص۵۴٫ ↑

1. 1. و هرگاه آنان که به آیات ما می‌گروند نزد تو آیند بگو سلام بر شما باد (انعام ۵۴). ↑

1. 1. . بندگان خاص خدای رحمان آنان هستند که- هرگاه مردم جاهل به آن ها خطاب و عتابی کنند با سلامت نفس و زبان خوش جواب دهند. ↑

1. 1. .نساء، ۶۴٫ ↑

1. 1. . انفال، ۱۵٫ ↑

1. 1. . نساء، ۹۰٫ ↑

1. 1. . نساء، ۹۰٫ ↑

1. 1. . نهج‌البلاغه، نامه ۵۳٫ ↑

1. 1. . ای اهل کتاب بیایید میان آنچه میان ما و شما مشترک است تمسک نماییم و آن اینکه جز خدا را نپرستیم. (آل عمران، ۴۴). ↑

1. 1. . اگر دشمن پیشنهاد صلح داد، قبول کنید. نساء، ۶۱٫ ↑

1. 1. . اوفوا بالعهود (مائده، ۱). ↑

1. 1. . ان ا.. یأمر بالعدل والاحسان (نحل، ۹۰) ↑

1. 1. . اعدلوا هواقرب للتقوی (مائده، ۸) ↑

1. 1. .و لا یجرمنک شأن قوم ان لاتعدلوا. ↑

1. 1. . فقه سیاسی، جلد۳، ص۴۲۰٫ ↑

1. 1. .یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحده (نساء، ۱) ↑

1. 1. . مردم دو دسته‌اند یا برادر دینی تو هستند و یا در خلقت با تو یکسان. (نهج‌البلاغه، نامه۵۳). ↑

1. 1. مجله هویت، سال اول، شماره ۳، مورخ ۱۶ خرداد ۱۳۷۸٫ ↑

1. 1. Jean- Marie Henchaerts and Louise Doswald- Beck, Customary International Humanitarian Law, Cambridge, 2005. ↑

1. 1. سیرت رسول‌الله، روایت عبدالمالک‌بن هشام از زیادبن عبدالله البکایی از محمدبن اسحاق‌المطلبی، به نقل از محمدرضا ضیایی بیگدلی در اسلام و حقوق بین‌الملل، کتابخانه گنج دانش، چاپ هشتم، ۱۳۸۵، ص ۱۵۲٫ ↑

1. 1. نهج‌البلاغه، نامه ۱۲، با ترجمه محمد دشتی، ص ۴۹۲٫ ↑

1. 1. نجفی، محمد حسن، جواهر کلام، مؤسسه‌ نشر اسلامی، چاپ اول، ، جلد ۲۱، بی جا ، ۱۴۱۷، صص ۷۴-۷۳٫ ↑

1. 1. عمید زنجانی عباسعلی، ، فقه سیاسی، انتشارات امیرکبیر ، جلد پنجم ،تهران،۱۳۸۳، ص ۲۳۰٫ ↑

در نظام انگلیس با توجه به قانون خطای مشترک مصوب ۱۹۴۵ و مقررات مسئولیت مدنی مطروحه در قانون مشارکت در ایراد زیان مصوب ۱۹۷۵ و رویه قضائی می توان نتیجه گرفت که در حال حاضر دو معیار کلی وجود دارد اول تقسیم مسئولیت بر مبنای میزان تأثیر و دوم تقسیم مسئولیت بر مبنای درجه تقصیر که قاضی با توجه به اوضاع و احوال، میزان مسئولیت هر یک از اسباب را بر مبنایی که عادلانه و منصفانه بداند تقسیم می‌کند.^[۴۹] در حقوق ایران مسئولیت مدنی بنا بر اصل ، برپایه تقصیر استوار است و گرایش به عنصر تقصیر در قانون مسئولیت مدنی سال۱۳۳۹ نیز حفظ شده است. ماده ۳۳۳ ق.م ایران در صورتی مالک بنا را مسئول خسارت ناشی از ویرانی بنا می‌داند که ویرانی به سبب عیب بنا حاصل شده باشد. اما این مسئولیت مطلق نیست بلکه مالک باید از وجود عیب مطلع بوده یا عیب به جهت کوتاه در مواظبت ‌و مراقبت حاصل شده باشد.لیکن در حقوق برخی از کشورها از جمله بر اساس ماده ۱۳۸۴ قانون مدنی فرانسه «اماره تقصیر» علیه محافظ و مالک وجود دارد و در دعاوی ناشی از مالکیت و حفاظت از اشیاء، قانون خطای دارنده یا محافظ شیء را به حکم غلبه مفروض دانسته و خلاف آن محتاج به اثبات است. ‌بنابرین‏ مالک یا محافظ، در مقابل جبران خساراتی که به سبب آن وارد می شود، مسئول فرض می شود و اوست که برای رفع مسئولیت از خود باید ثابت نماید که مرتکب تقصیری نشده است.همچنین علی رغم شباهت دو ماده ۳۳۳ ق.م.ایران و ماده ۱۳۸۶ ق.م.ف ،تقصیری که برای تحمیل مسئولیت بر مالک لازم است ،یکسان نیست .همان گونه که گفته شد ماده ۳۳۳ ق.م.ایران ،خرابی را در نتیجه عیب در بنا ،سبب مسئولیت معرفی کرده ، منتها تقصیر مالک هنگامی محقق می شود که از این عیب مطلع بوده و یا این که عیب از عدم مواظبت او تولید شده باشد.‌بنابرین‏ اطلاع مالک از عیب تأسیسات را زیان دیده باید ثابت کند،زیرا تقصیر مالک تأسیسات در ایران مفروض نمی باشد .البته عیب را در هر مورد با توجه به نوع تأسیسات وخصوصیات آن باید معین کرد و مصداق خاصی را نمی توان به عنوان یک ضابطه مشخص وغیر قابل تغییر برای معیوب دانستن تأسیسات صنعتی دانست و با توجه به ضوابط خاص فنی ومهندسی هر وضعیتی خلاف این اصول فنی را می توان عیب نامید و دادگاه معمولا تشخیص عیب تأسیسات را به کارشناس صالح واگذار می‌کند.خسارات ناشی از بنا و تأسیسات را نمیتوان منحصر به ویرانی دانست ،بسیاری از خسارات بدون ویران شدن بنا بر اثر وجود عیب ونقصی در تأسیسات به وجود می‌آید . ^[۵۰]به طور کلی تقصیر مالک در خسارات ناشی از اموال ومایملک او ،ناشی از ترک فعل وعدم انجام وظیفه نگهداری از اموال محقق می شود و معمولا خسارت ناشی از غیر ویرانی بنا ،خساراتی است که از عیوب موجود در ملحقات وتوابع یا اجزا و قسمتهای تشکیل دهنده ساختمان به اشخاص یا مالک مجاور وارد می شود ،بدون اینکه بنا ویران شده باشد.مثلا بر اثر عدم تعمیر به موقع خطوط لوله ای که از آن نفت نشت می‌کند اراضی همسایه مجاور خسارت ببیند یا به علت نقص در سیستم تصفیه وفیلترهای پالایشگاه فضای وهوای اطراف تأسیسات آلوده شده وبه افراد آسیب وارد شود.و یا از خروجی گازهای زائد تأسیسات گازی ، علاوه برگاز ، میعانات گازی باعث آلودگی و از بین رفتن محصولات کشاورزی وباغی اطراف تأسیسات شود. هر چند دامنه خساراتی از این قبیل بسیار وسیع است ،ولی مسئولیت مالک تأسیسات صنعتی ‌در مورد این خسارات ،مبتنی بر قواعد کلی مسئولیت مدنی است.در هر حال عیب در تأسیسات به هر علت که به وجود آمده باشد قبل از اثبات تقصیر مالک بخودی خود سبب مسئولیت نیست ،اما میتوان وجود عیب را اماره ای بر عدم مراقبت وی دانسته و آن را مترادف تقصیر محسوب کنیم. ^[۵۱]

در انگلستان یک قاعده حقوقی حاکم است که می‌گوید :اگر اقدام یا عمل خوانده نتواند به عنوان شبه جرم در لیست معمول حقوق قرارگیرد(عناوین احصائی مسئولیت زا) و یا دادگاه رسیدگی کننده ما نتواند آن را شبه جرم تلقی نماید ،مسئولیتی برای خوانده به وجود نخواهد آورد حتی اگر اقدام او به تقصیر تلقی وتعبیر شود.در حقوق انگلستان یک اصل وعمومی (A general principli ) برای جبران زیان وارده که ناشی از عنصر تقصیر باشد به رسمیت نمی شناسد نزیک ترین اصلی که می‌تواند در کنار یا جایگزین این اصل کلی وعمومی گردد ،”اصل همسایه”( Neighbour test) است یعنی اصل مسئولیت ناشی از غفلت ،مسامحه یا بی مبادلاتی(Neighbour principle =Negligence ) ‌بنابرین‏ در انگلیس یک اصل کلی برای مسئولیت ناشی از تقصیر وجود ندارد و شبه جرم ها تابع اوضاع و احوال خاص هستند لذا قواعد کامن لا و مقررات پارلمان در این کشور به یک سری قواعد ومقررات فرعی و تبعی متوسل می‌شوند تا در شرایط خاصی یک عمل را شبه جرم تلقی نمایند .حقوق انگلستان درحقیقت می خواهند دامنه دعاوی و قلمرو شبه جرم ها را محدود نماید ( Limitation of actions) این اقدام به وسیله مقررات خاصی مانند(مادهLimitation Act, 1980, S144- ) صورت می‌گیرد. ^[۵۲] در حقوق کامن لا، مسئولیت به جبران خسارات توسط مالک در بیشتر موارد از جمله مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی تحت عنوان مسئولیت مطلق بررسی می شود که در این مسئولیت اثبات تقصیر شخص مسئول لازم نیست.^[۵۳]

در حقوق ایران مالک بنا زمانی مسئول است که قصوری در مراقبت و حفاظت ازملک خود مرتکب شده باشد البته در مسئولیت دولت ناشی از مالکیت تأسیسات باید به آیین نامه الزام دستگاه های اجرایی به اخذ پوشش های بیمه ای لازم موضوع ماده ۲۲۲قانون برنامه پنجم توسعه مصوب ۱۳۸۹ اشاره نمود که به نظر می‌رسد مسئولیت دولت در جبران خسارات ناشی از خطرات آتش سوزی وحوادث طبیعی اموال منقول وغیر منقول دولت،مطلق فرض شده است .در خصوص مسئولیت مطلق مالک در بند ۲ ماده ۱۱۳ قانون دریایی ایران نیز فرض را بر تقصیر یا غفلت متصدی حمل و یا مأموران مجاز دانسته مگر اینکه خلاف آن اثبات گردد که به نظر می‌رسد بتوان به عنوان یک قاعده در موضوع مسئولیت ناشی از مالکیت تأسیسات به کار برد.

گفتار سوم: تحلیلی بر نظریه مسئولیت محض درمسئولیت ناشی از مالکیت تأسیسات صنعتی

همچنین فناوری اطلاعات می توان سرعت یکپارچگی و کاربرد دانش را از طریق رمز گذاری و خودکارسازی رویه های سازمانی افزایش دهد. سیستم های خودکارسازی مثالهایی از کاربردهای فناوری اطلاعات است که نیاز به ارتباطات و هماهنگی را کاهش می‌دهد و استفاده کاراتر از رویه های سازمانی را از طریق ثبت به موقع و خودکار مستندات کاری، اطلاعات، مقررات و فعالیت ها ممکن می‌سازد.

۲-۲-۷)مدل‌های مدیریت دانش

بنتیس (۱۹۹۹) بیان می‌کند که در اقتصاد دانش محور، محصولات و سازمان‌ها ‌بر اساس دانش زندگی می‌کنند و می میرند، و موفق ترین سازمان‌ها آنهایی هستند که در مقایسه با رقبای خود از این سرمایه ناملموس به نحو بهتر و سریع تری استفاده می‌کنند.

مهمترین مدل‌های مدیریت دانش را ویگ (۱۹۹۳)، وان گروگ و روس (۱۹۹۵) ، نوناکا و تاکچی (۱۹۹۵)، بویسوت (۱۹۹۸) و چوو (۱۹۹۸) ارائه کرده‌اند. همه این مدل‌ها دیدگاه های مختلفی را درباره عناصر مفهومی کلیدی مدیریت دانش – که زیر ساختار آن را تشکیل می‌دهند – بیان می‌کنند. ما در اینجا به توصیف دو مدل ویگ و نوناکا و تاکچی می پردازیم.

۲-۲-۷-۱)مدل ایجاد و کاربرد دانش ویگ

ویگ (۱۹۹۳) مدل مدیریت دانش خود را به اصل زیر نزدیک کرد: دانش زمانی مفید و ارزشمند خواهد شد که سازماندهی شود. این سازماندهی باید با توجه به نوع به کارگیری آن متفاوت بوده، با بهره گرفتن از مسیر های چندگانه ورودی، قابل دسترس و بازیابی باشد. ابعاد قابل بررسی در مدل مدیریت دانش ویگ عبارت انداز:

۱) کامل بودن^[۸۰]، ۲) پیوند داشتن^[۸۱]، ۳) تناسب^[۸۲]، ۴) چشم انداز^[۸۳] و هدف^[۸۴].

کامل بودن ‌به این سوال پاسخ می‌دهد که دانش مرتبط چقدر از یک منبع قابل دسترس است. منابع می‌تواند شامل اذهان انسان‌ها یا پایگاه های دانش (دانش پنهان یا آشکار) باشد. ابتدا باید مطلع شویم که آیا دانش مورد نیاز بیرون از این منابع است یا خیر. تمام دانش مورد نیاز ممکن است در این منابع موجود باشد، اما اگرکسی ‌در مورد موجودیت یا قابلیت دسترسی به آن چیزی نداند نمی تواند از آن استفاده کند.

پیوند داشتن، به روابط قابل درک و مشخص بین موضوعات دانشی مختلف اشاره دارد. موضوعات دانشی بسیار کمی وجود دارد که کاملاً از سایر موضوعات جدا باشند. هر قدر این پیوند در یک پایگاه دانش بیشتر می شود، انسجام و ارزش محتوا بیشتر می‌گردد.

چشم انداز و هدف به پدیده ای اشاره دارد که از طریق آن اغلب از یک نقطه نظر یا برای یک هدف خاص، درباره چیزی اطلاعات کسب می‌کنیم، ما بیشتر دانش خود را با بهره گرفتن از ابعاد چشم انداز و هدف سازماندهی می‌کنیم (ویگ، ۱۹۹۳).

مدل مدیریت دانش ویگ، سطوح درونی کردن دانش را تعریف می‌کند. رویکرد ویگ بعد چهارم مدل نوناکا و تاکچی را که درونی کردن دانش است توسعه می‌دهد. جدول(۲-۲) به طور مختصر هر یک از این سطوح را تعریف می‌کند.

جدول ۲-۲) مدل مدیریت دانش ویگ- سطوح درونی سازی

سطح

نوع

تعریف

۱

مبتدی

از دانش و روش استفاده از آن آگاهی بسیار کمی دارد یا اصلاً آگاهی ندارد.

۲

شروع کننده

می‌داند دانش وجود دارد و در کجا می توان آن را به دست آورد اما نمی تواند با آن استدلال کند.

۳

شایسته

درباره دانش اطلاع دارد و می‌تواند از دانش موجود در پایگاه های دانش مثل مستندات و افراد مشاور استفاده و همچنین استدلال کند.

۴

کارشناس

از دانش اطلاع دارد، در حافظه دانش دارد، می‌داند در کجا کاربرد دارد و بدون هر گونه کمک بیرونی استدلال می‌کند.

۵

کارشناس ارشد

بر دانش به طور کامل مسلط است، و درکی عمیق از ارزش‌ها، قضاوتها و پیامدهای استفاده از دانش دارد.

منبع: (ویگ، ۱۹۹۳)

به طور کلی پیوستار درونی شدن دانش از پایین ترین سطح یعنی مبتدی – کسی که نمی داند، کسی که حتی درباره وجود دانش آگاهی ندارد – شروع می شود و تا سطح کارشناسی ارشد که فرد درک عمیقی نه فقط درباره دانش فنی و تحلیلی بلکه همچنین درباره ارزش‌ها، قضاوتها و انگیزه های استفاده از دانش دارد، ادامه می‌یابد. ویگ (۱۹۹۳) همچنین سه شکل دانش را دانش عمومی^[۸۵]، دانش مشترک^[۸۶] و دانش شخصی^[۸۷]ذکر می‌کند. دانش عمومی، دانش آشکار، ملموس و تسهیم شده است که عموماً برای تمامی افراد قابل دسترس است. برای مثال، یک کتاب یا اطلاعات منتشر شده در یک وب سایت عمومی نمونه ای از دانش عمومی است.

دانش تخصصی مشترک، دانشی است که منحصراًً نزد دانشگران یک حوزه بوده، در کارشان تسهیم شده یا در درون فناوری جای دارد و معمولاً از طریق زبانها و کدهای تخصصی تبادل می شود. این شکل از دانش در ‌گروه‌های تسهیم تجربه و در میان شبکه های غیر رسمی ‌هم‌فکر که معمولاً با یکدیگر تعامل دارند و دانش را به منظور بهبود حرفه شان تسهیم می‌کند رایج است. سرانجام، دانش شخصی، کامل‌ترین شکل دانش است که قابلیت دسترسی آن بسیار کم می‌باشد. این شکل دانش بیشتر ماهیت پنهان دارد تا آشکار و به طور ناخودآگاه در کار و زندگی روزانه مورد استفاده واقع می شود.

ویگ (۱۹۹۳) علاوه بر تعریف این سه شکل دانش، چهار نوع دانش را مشخص می‌کند: واقعی، مفهومی، انتظاری و روش شناختی. دانش واقعی به داده ها و زنجیره های علی، اندازه گیریها و متون مربوط می شود که معمولاً محتوای آن قابل مشاهده و تأیید است. دانش مفهومی شامل سیستم‌ها، مفاهیم و دیدگاه ها (مثل مفهوم سابقه کار و بازار سهام داغ) می شود. دانش انتظاری به قضاوتها، فرضیات و انتظارات دانشگران مربوط می شود مثل شهود، الهام، اولویتها و اکتشافهایی که ما در تصمیم گیری خود استفاده می‌کنیم. سرانجام، دانش روش شناختی به استدلال، استراتژیها، روش های تصمیم گیری و فنون دیگر مربوط می شود. مثل یادگیری از اشتباههای گذشته یا برآورد مبتنی بر تحلیل‌های روند. روی هم رفته، سه شکل دانش با ترکیب چهار نوع دانش، ماتریسی را ایجاد می‌کنند که مبنای مدل مدیریت دانش ویگ را شکل می‌دهند (جدول ۲-۳)

جدول۲-۳) ماتریس مدیریت دانش

شکل دانش

نوع دانش

واقعی مفهومی انتظاری روش شناختی

عمومی

اندازه گیری، متون

ثبات، توازن

وقتی عرضه فراتر از تقاضا باشد، قیمت کاهش می‌یابد.

در جستجوی درجات حرارت بیش از ضابطه

مشترک

تحلیل پیش‌بینی

«بازار داغ است»

مقدار کمی آب در معجون کافی است.

بررسی ‌ناکامی‌های گذشته

شخصی

رنگ«مناسب»، ترکیب

شرکت عملکرد خوبی دارد

حدس و گمانی که تحلیل گر دارد اشتباه است

روند اخیر چیست؟

منبع: (ویگ، ۱۹۹۳)

الف – شرکت دارای درآمدهای نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی است.

ب – محیط شرکت و شرایط درونی و خارجی آن متغیر و متلاطم است.

ج – شرکت دارای سهام‌داران معدود و متجانس است.

د – ضعف های ناشی از مدیریت محافظه کارانه منجر به اتخاذ تصمیم برای تقسیم سود شود.

ه – بورس اوراق بهادار غیرفعال بوده و نقش کمی در سرمایه گذاری ملی داشته باشد.

۲-۷-۳- سیاست تقسیم سود باقی مانده

شرکت­ها به طور کلی به تقسیم سود از دو دیدگاه متفاوت می نگرند:

در دیدگاه اول، تقسیم سود به عنوان یک متغیر فعال در جهت افزایش قیمت سهام و در نتیجه حداکثر کردن ثروت سهام‌داران است. از این دیدگاه، امکان دسترسی آسان به بازار اوراق بهادار برای شرکت وجود دارد و در صورت نیاز مالی، شرکت می‌تواند به راحتی از طریق صدور سهام جدید یا اوراق قرضه این نیاز را تأمین کند.

از دیدگاه دوم، دسترسی شرکت ها به بازارهای اوراق بهادار محدود است و شرکت های برای تأمین نیازهای مالی خود با مشکلاتی مواجه هستند. ‌بنابرین‏ سود شرکت به عنوان یک وسیله مهم و راحت برای تأمین مالی نیازهای سرمایه ­گذاری در نظر گرفته می شود و در گام بعد و در صورت وجود مازاد، نسبت به تقسیم آن تصمیم ­گیری می‌گردد. ‌بنابرین‏، اگر پروژه­ های سرمایه ­گذاری شرکت بازده­ای بیش از بازده مورد انتظار داشته باشند؛ سرمایه­ گذار از عدم تقسیم سود توسط شرکت، استقبال خواهد کرد. در غیر این صورت، سرمایه گذار توزیع سود را ترجیح خواهد داد.

نظریه سود سهام به عنوان یک تصمیم باقیمانده بدین معنی نیست که سود سهام از دوره ای به دوره دیگر و همراه با تغییر پروژه های سرمایه گذاری تغییر می‌کند. بلکه شرکت می‌تواند با کنار گذاشتن وجوه در سال هایی که سود کمتری را به تأمین مالی سرمایه گذاری­ها اختصاص می‌دهد برای سال هایی که برای تأمین مالی سرمایه گذاری ها با کسری وجه روبرو است، پرداخت های سود سهام خود را یکنواخت کند. به هر حال این واقعیت که سود سهام هر دوره تناسبی با وجوه باقی مانده همان دوره نداشته باشد، اصل نظریه باقی مانده را نفی نمی­کند. انواع سیاست های تقسیم سود باقی مانده به شرح زیر است:

1. 1. سیاست تقسیم کامل سود باقی مانده^[۲۰] : در این روش شرکت پس از تأمین نیازهای مالی خود از درآمدها، بقیه آن را به صورت سود سهام توزیع می­ کند.

1. 1. سیاست پرداخت درصد ثابتی از سود باقی مانده^[۲۱] : در این سیاست هم تأمین مالی پروژه­ های سرمایه ­گذاری در اولویت قرار دارند ولی شرکت درصدی از سود باقی مانده را به جای توزیع کامل آن، تقسیم می‌کند.

1. سیاست تقسیم سود باقی مانده یکنواخت^[۲۲]: در این روش پرداخت سود از یک الگوی ثابت پیروی می‌کند. بدین صورت که مبالغ پرداختی سود در بلندمدت با مجموع درآمدها منهای نیازهای مالی شرکت برابر است. ‌بنابرین‏ اگر در بلندمدت متوسط نیازهای مالی شرکت بیش از درآمدها باشد؛ هیچ سودی توزیع نخواهد شد.

۲-۸- عوامل مؤثر بر سیاست تقسیم سود

عوامل متعددی بر سیاست توزیع سود شرکت­ها اثر می­گذارند و گاه تقسیم سود را محدود
‌می‌کنند. این عوامل یا در چارچوب قوانین و مقررات و به­ صورت اجباری برای شرکت ها تعیین می‌شوند یا این که شرکت به اختیار خود را ملزم به رعایت این عوامل می‌کند. به طور کلی این عوامل به سه دسته قانونی، قراردادی و داخلی تقسیم می‌شوند.

۲-۸-۱- عوامل قانونی

قوانین و مقررات معمولا شرکت ها را به پرداخت سود سهام مجبور نمی کند بلکه بیش تر به شرایط و مواردی را که در آن سود سهام نباید پرداخت شود، اشاره دارند. عمده ترین مباحث مطرح شده در قوانین در رابطه با تقسیم سود عبارتند از:

محدودیتهای مربوط به سرمایه گرچه ممکن است قوانین تجارت کشورهای مختلف متفاوت باشند، اما در اغلب موارد این قوانین، پرداخت سود سهام را در صورتی که باعث نقصان سرمایه شود ممنوع دانسته اند. برخی از قوانین، سرمایه را نیز ارزش اسمی سهام عادی اعلام کرده ­اند. برای مثال، اگر سرمایه شرکتی ۲۰۰ میلیون ریال و ارزش ویژه آن ۲۱۰ میلیون ریال باشد، شرکت نمی­تواند ۲۰ میلیون ریال سود سهام توزیع کند. مگر این که اقدام به کاهش سرمایه کند

۲-۸-۲- سود خالص

الزام سود خالص، تضمینی برای رعایت عدم ایجاد خسارت های سرمایه ای است. طبق قوانین برخی کشورها، سود سهام پرداختی نباید از سود جاری بنگاه به علاوه سود سنواتی تجاوز کند و اگر چنان چه زیان سنواتی وجود داشته باشد، ابتدا باید زیان مذبور با سود جاری جبران شده و سپس سود پرداخت گردد.

۲-۸-۳- مشکل نقدینگی

در قوانین تجاری برخی کشورها، پرداخت سود سهام نقدی برای شرکت هایی که با کمبود نقدینگی روبرو هستند، ممنوع است. در این شرایط، بدهی­های شرکت بیش از دارایی­ های آن است و شرکت قادر به انجام تعهدات خود به بستانکاران نیست. ‌بنابرین‏ پرداخت سود به سهام‌داران به دلیل حمایت از بستانکاران منع می­ شود.

۲-۸-۴- افزایش بی رویه سود انباشته

قوانین مالیاتی بعضی از کشورها، سود تقسیم نشده بیش از حد را هم منع می‌کند. اگرچه تعریف سود تقسیم نشده بی­رویه تا حدی مبهم است، اما معمولاً آن را نگهداری سود مازاد بر نیازهای سرمایه ­گذاری حال و آینده شرکت تعریف می‌کنند. هدف قانون مالیات آن است که
شرکت­ها را از عدم تقسیم سود به دلیل اجتناب از پرداخت مالیات منع کنند. چنان چه اداره وصول مالیات بتواند مقدار قابل توجهی از سود تقسیم نشده مربوط را تشخیص دهد، جریمه های برای شرکت وضع خواهند شد. ‌بنابرین‏ هرگاه شرکتی موقعیت نقدی قابل توجهی برای خود به وجود آورد، باید دلایل محکمی برای ابقای این وجوه به مسئولان مالیاتی ارائه دهد، در غیر این صورت باید وجوه اضافی را به شکل سود سهام بین سهام‌داران توزیع کند.

همچنین ممکن است قوانین، محدودیتهای دیگری برای پرداخت سود ایجاد کنند. این محدودیت ها ممکن است در حداقل سود تقسیمی منعکس شده و یا به صورت محدودیت های مربوط به وام های دریافتی که مبتنی بر تعیین میزان سود تقسیمی است، مطرح شوند. محدودیت قانونی دیگر ‌در مورد سهام ممتاز است که سهام‌داران ممتاز در گرفتن سود اولویت دارند و تا زمانی که سودهای معوق سهام‌داران ممتاز پرداخت نشود، شرکت نمی تواند اقدام به تقسیم سود کند.

۲-۸-۵- عوامل ناشی از قراردادها

ممکن است شرکت در ازای دریافت سرمایه خارجی، محدودیت­هایی را در پرداخت سود سهام تقبل کند. این محدودیت­ها معمولاً در اثر قراردادهای وام، اجاره یا انتشار سهام ممتاز ایجاد
می­شوند و می‌توانند به یکی از صورت های زیر، پرداخت سود سهام شرکت را محدود روبرو کنند:

1. 1. شرکت ممکن است از پرداخت سود افزون بر درصد معینی از درآمدها منع شود

1. 1. فقط بتواند مقدار معینی به عنوان سود سهام بپردازد.ممکن است شرکت ملزم شود مقداری از سود را نگهداری کند

1. ممکن است شرکت از تقسیم سود انباشته و اندوخته ها منع شود.

این محدودیت ها در مجموع باعث می شود شرکت به جای پرداخت سود سهام، درآمدهای خود را دوباره سرمایه ­گذاری کند و با کاهش نسبت بدهی، حاشیه ایمنی بستانکاران را افزایش دهد.

۲-۸-۶- عوامل داخلی

۹-برقرارکردن تماس­چشمی با دیگران و نگاه­کردن به چشمان طرف مقابل، یکی از اساسی­ترین مهارت­ های رفتارهای جرئت­ورزانه است.

۱۰-پاسخ ضدترس، افراد اغلب نیاز دارند که تشویق شوند و آموزش ببینند کارهایی را انجام­دهند که ترس و اضطراب را در آن­ها بر می­انگیزاند. ‌بنابرین‏، آن­ها می ­توانند بر ترس خود غلبه­کرده و زندگی راحت و خوشایندی داشته­باشند که این شکلی از رویارویی با واقعیت است. ( به نقل از بهروزی، ۱۳۸۴)

انواع جرات ورزی

جرات ورزی انواع مختلفی دارد، لنگ^[۷۸] و جاکوبسکی^[۷۹] (۱۹۷۶) به پنج نوع آن اشاره کرده ­اند:

۱-جرات ورزی بنیادی^[۸۰]: این نوع جرات ورزی شامل عمل­ساده و اصرار بر حقوق، اعتقادات و احساسات است. مثلاً وقتی کسی صحبتمان را قطع می­ کند، می­توانیم بگوییم «ببخشید: دوست داشتم حرفم را تمام­کنم.»

۲-جرات ورزی همدلانه^[۸۱]: در این حالت، ما با به رسمیت شناختن موقعیت با احساسات طرف مقابل، نشان می­دهیم که متوجه وضعیت آن­ها هستیم. در این نوع جرات ورزی وقتی کسی صحبت­هایمان را قطع می­ کند، می­گوییم:« می­دانم مایل هستید نظرتان را مطرح کنید، امّا ای کاش اجازه می دادی حرف­هایم را تمام کنم.»

۳-جرات ورزی افزایشی^[۸۲]: در این حالت، بیان قاطعانه با کمترین میزان شروع می­ شود و سپس تشدید می­ شود.

۴-جرات ورزی از طریق رویارویی: وقتی از این نوع جرات ورزی استفاده می­ شود که اعمال و گفتار طرف مقابل تناقض دارند و باید به او نشان دهیم که آنچه می­گوید با آنچه می­ کند، فرق دارد. در نتیجه سخنگو آنچه را در حال حاضر می­خواهد، ابراز می­ کند. برای مثال: «شما گفتید سه شنبه تایپ کردید، امّا امروز پنج­شنبه است و خبری از تایپ نیست، لطفاً همین حالا تایپ کنید.»

۵جرأت­ورزی زبانی: در این نوع جرات ورزی سخنگو به صراحت رفتار طرف مقابل، تأثیر آن بر زندگی یا احساسات خودش و علّت این که چرا آن را تغییر دهید را توضیح می­دهد. مثلاً وقتی با کسی که صحبت ما را قطع می­ کند می­گوییم: «در این چند دقیقه این چهارمین بار است که حرفم را قطع کردی، مثل اینکه توجهی به حرف­هایم نداری و می­خواهی مرا ناراحت کنی، اجازه بده حرفم را تمام کنم.»

بین جرات ورزی مستقیم و غیرمستقیم نیز تمایز وجود دارد، لینهن و اگان (۱۹۷۹) معتقدند جرات ورزی مستقیم و صریح همیشه بهترین شیوه نیست. خصوصاًً موقعی که با افرادی سر و کار داریم که می­خواهند دیگران نظهر مثبتی درباره آن­ها داشته باشند، ‌بنابرین‏، این دو پژوهشگر پیشنهاد ‌می‌کنند که به منظور کاهش تأثیر منفی جرات ورزی، سبک مستقیم به سبک غیرمستقیم و پیچیده تبدیل شود و همچنین از ملاحظات بیشتر استفاده­گردد، منظور از ملاحظات بیشتر، رنگ و لعاب­دادن به رد درخواست هاست، تا بدین ترتیب تأثیر منفی رد درخواست­ها در طرف مقابل کاهش ­یافته و روابط حفظ شود.

مؤلفه­ های جرات ورزی

جرات ورزی چهار مؤلفه دارد که برای استفاده­ مناسب و مؤثر از مهارت جرات ورزی باید بر آن­ها مسلط باشیم. (هارجی، ساندرز و دیکسون، ترجمه فیروز بخت، ۱۳۸۴)

محتوا: محتوای عملی جرات ورزی عبارت است از ابراز حقوق و بر زبان­آوردن اظهاراتی که این ابراز حقوق را مناسب و مسئولانه جلوه می­ دهند.

۱-عناصرپنهان: منظور آن دسته از افکار، ایده­ ها و احساساتی هستند که بر توانایی برای جرات ورزی تأثیر می­گذارند، شامل دانش(آگاهی از حقوق خود و نحوه­ احقاق آن­ها، همچنین آگاهی از وضعیت دیگران در رابطه با حقوقمان)، اعتقادات(اصلاح اعتقاداتی که مانع جرات ورزی می­شوند، یعنی همان چیزی که اوّلی و نریچ(۱۹۷۶) نام آن را بازسازی شناختی نامیده­اند)، ادراک اجتماعی(داشتن درک درست و دقیق از رفتار دیگران).

۲-فرایند: نحوه­ ارائه ی پاسخ­های صبورانه هم نقش مهمی در موقعیت این پاسخ­ها دارند: مثل زمان­بندی پاسخ­های کلامی و غیرکلامی، داشتن مهارت­ های کنترل محرک، ارائه­ تقویت و ….

۳-پاسخ­های غیرکلامی: شامل سطح مناسب تماس چشمی، اجتناب از حالت چهره­ای مناسب، استفاده­ صحیح از ژست­ها در حین صحبت و به­کار بردن ژست­های نامشخص در حین گوش­دادن، راست نگه­داشتن بدن، استفاده از فرا زبان­های مناسب(مثل پاسخ­دهی اندک، دادن پاسخ­های کوتاه، سلامت، بلندی صدا و تغییردادن لحن آن، قاطعیت زیاد)

کارکردهای جرات ورزی:

استفاده­ ماهرانه از جرات ورزی به ما کمک می­ کند تا:

۱-جلوی پایمال­شدن حقوق خود را بگیریم.

۲-تقاضاهای نامعقول دیگران را ردکنیم.

۳-بتوانیم از دیگران درخواست­های معقولی کنیم.

۴-با مخالفت­های نامعقول دیگران برخورد درست و مؤثری کنیم.

۵-حقوق دیگران را به رسمیت بشناسیم.

۶-رفتار دیگران در برابر خودمان را تغییر دهیم.

۷-از تعارضات پرخاشگرانه غیرضروری خودداری کنیم.

۸-در هر موردی، موضع خود را با اعتماد به نفس و آزادانه مطرح کنیم. (بهروزی،۱۳۸۸)

عوامل مؤثر بر جرات ورزی:

عوامل چندی بر ماهیت، مقدار و اثربخشی جرات ورزی تأثیر می­گذارند.

جنسیت: از جمله عواملی که در جرات ورزی تأثیر می­گذارند، جنسیت طرفین است، برای مثال، مک دونالد(۱۹۷۵) دریافت که مردان تمایل کمتری برای رد درخواست­های زنان از خود نشان می­ دهند و نیز کمتر مایل­اند از زنان پرسش ناراحت کننده ­ای داشته­باشند. زنان هم گزارش­کردند که مایل نیستند تمایل خودشان را به گزاردن قرار ملاقات با مردان بیان کنند و یا از مردان انتقاد کنند.( به نقل از رضایی نژاد،۱۳۸۹) در جنبش حقوق زنان، توجه زیادی به مهارت جرات ورزی شده است، تا جایی که آموزش جرات ورزی را در دستور برنامه ­های آموزشی خود قرار داده است. افزایش مقالات و کتاب­های خود یاری زنان و پرطرفدار بودن برنامه ­های جرات ورزی زنان نیز شاهدی بر این مدعاست که زن­ها در این زمینه به کمک بیشتری نیاز دارند.

موقعیت: جرات ورزی رفتاری موقعیتی است، یعنی با توجه به تغییر موقعیت­ها که در روابط بین فردی اتفاق می ­افتد، جرات ورزی نیز دستخوش تغییر می­گردد. بدین معنا، رفتاری نسبی تلقی می­ شود. ‌می‌توان گفت موقعیت و شرایط بیرونی نیز در میزان جرات ورزی نقش قابل ملاحظه­ای دارند. اسلیر و دیگران (۱۹۷۵) از پژوهش­های مفصل خود نتیجه گرفتند که اشخاص، گاهی در یک وضعیت میان­فردی ابراز وجود ‌می‌کنند و در وضعیتی دیگر ابراز وجود نمی­کنند. علاوه بر این، برخی افراد در جرات ورزی­های منفی مشکل ندارند امّا نمی ­توانند جرات ورزی­های مثبت انجام دهند. برخی افراد در خانه به راحتی جرات ورزی ‌می‌کنند امّا در محیط کار نمی ­توانند، یا برعکس. در این مواقع، باید بر وضعیت و استراتژی مناسب برای غلبه بر مشکلات تمرکز کنیم.