در یک مطالعه موردی، کارایی حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد برای مشخص کردن اتفاقات گذشته ای که اساس و پایه بدکارکردی را تشکیل می‌دادند، شرایط و رویدادهای حاضری که پریشانی را فرا می خواندند و مهارت های که برای کارکرد انطباقی لازم بود، تشریح گردید (شاپیرو و ماکس فیلد^[۱۵۹]، ۲۰۰۲).

آیرونسون، فروند، استراوس و ویلیامز^[۱۶۰](۲۰۰۲) در یک مطالعه مبتنی بر جامعه نشان دادند که هم حساسیت- زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد و هم روش مواجهه سازی طولانی مدت در کاهش اختلال استرس پس از سانحه و نشانه های افسردگی معنی دار هستند ولی نتایج نشان دادند که ۷۰ درصد شرکت کنندگان در سه جلسه فعال حساسیت زدایی به حرکات چشم و پردازش مجدد، بهبودی بهتری را کسب کردند در حالی که این رقم ‌در مورد مواجهه سازی طولانی مدت ۲۹ درصد بود و علاوه بر آن افت آزمودنی در حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد کمتر بود.

در مطالعه دیگر لی، گاوریل و همکاران (۲۰۰۲)، گزارش کردند که هم حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد هم تلقیح استرس به اضافه مواجهه سازی طولانی مدت در اختلال استرس پس از سانحه، بهبودی معنی داری را ایجاد کردند ولی اثربخشی حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد، در کاهش نشانه های افکار مزاحم اختلال استرس پس از سانحه، بیشتر بود.

بیست و یک مراجع مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه زلزله بم در گروه آزمایشی قرار گرفتند (وضعیت حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد). یازده مراجع بهبودی بیشتری را نشان دادند (بر اساس کاهش نمرات اختلال استرس پس از سانحه، در نتایج سه اندازه گیری)، هفت مراجع بهبودی متوسط را نشان دادند (‌بر اساس کاهش نمرات اختلال استرس پس از سانحه، در نتایج دو اندازه گیری بعدی) و سه مراجع در نتایج، تغییرات کمی داشتند. در حالی که در گروه کنترل لیست انتظار تغییرات بهتر، متوسط، خفیف به ترتیب دو مراجع، یک مراجع، هفده مراجع بود. این هفده مراجع بعداز درمان با حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد بهبود پیدا کردند (عباس نژاد و همکاران، ۱۳۸۵).

فصل سوم

روش پژوهش

۳-۱- مقدمه

در این فصل توصیفی کلی از روش پژوهش، مراحل اجرا و شیوه تجزیه و تحلیل داده ها ارائه شده است. مباحثی که در این فصل ارائه می‌شوند به ترتیب عبارتند از: طرح کلی پژوهش، جامعه آماری، نمونه پژوهش، روش نمونه گیری، روش اجرای پژوهش، روش تجزیه و تحلیل داده ها، ابزارهای اندازه گیری، فرایند درمان، خلاصه شرح حال آزمودنی ها، فرایند درمان و ملاحظات اخلاقی پژوهش.

۳-۲- طرح پژوهش

این پژوهش در چارچوب طرح آزمایشی و طرح پایه A-B-A تک موردی اجرا شده است. متغیر مستقل در این پژوهش درمان حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد و متغیر وابسته، تغییرات درمانی حاصل از کاربرد این روش درمانی در جلسات درمان است. در این گونه طرح ها شرایط آزمایشی به دقت کنترل می شود و متغیر مستقل نیز به طور منظم ‌در مورد آزمودنی اعمال می‌گردد. از این رو طرح های آزمایشی تک موردی نسبت به بررسی های موردی از نظر کنترل شرایط ناخواسته مناسب ترند (هایمن، ۱۹۹۸؛ به نقل از حمید پور، ۱۳۸۲).

۳-۳- جامعه آماری و نمونه مورد مطالعه

زنان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی مراجعه کننده به پزشک قانونی شهر تبریز، جامعه مورد نظر را تشکیل می‌دهند. نمونه این پژوهش، سه نفر از زنان مراجعه کننده به پزشک قانونی شهر تبریز با ملاک های زیر بوده اند:

الف ) ملاک های ورود بیماران به پژوهش عبارت بوده اند از :

• • دارا بودن ملاک های تشخیصی اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی با بهره گرفتن از مصاحبه بالینی ساخت یافته برای تشخیص اختلالات محور I بر مبنای DSM-IV به تشخیص روانپزشک و روان شناس بالینی.

• • عدم دریافت درمان های روان شناختی قبل از ورود به پژوهش.

• • در صورت مصرف دارو، امکان ثابت نگه داشتن نوع و میزان داروی مصرفی طی مدت پژوهش با موافقت روانپزشک.

• • داشتن سن حداقل ۱۵ سال و حداکثر ۳۰ سال.

• • گذشتن کمتر از یکسال از واقعه تجاوز به عنف.

• موافقت بیمار برای شرکت در پژوهش، پس از امضای رضایت نامه کتبی.

ب ) ملاک های خروج از پژوهش عبارت بوده اند از :

• • داشتن اختلال سایکوتیک و سوء مصرف مواد.

• • دارا بودن ملاک های کامل اختلال شخصیت در محور II

• وجود مخاطراتی برای بیمار ، مثل داشتن افکار جدی ‌در مورد خودکشی که امکان عدم دریافت دارو و ثابت نگه داشتن آن را ناممکن می‌سازد .

۳-۴- روش نمونه گیری

نمونه این پژوهش به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف و بر اساس نمونه در دسترس انتخاب شد. روانپزشک ارجاع دهنده، ‌بر اساس ملاک های ذکر شده که به صورت مکتوب در اختیار ایشان بود، بیماران واجد شرایط را به درمانگر ارجاع می کرد. درمانگر، بیمار را در جریان پژوهش قرارداده و فرم رضایت آگاهانه را در اختیارشان قرار می‌داد. در صورت اعلام موافقت و امضای فرم مذکور، بیمار به عنوان نمونه پژوهش وارد درمان می گردید. مصاحبه تشخیصی ساختار یافته ‌در مورد هر سه بیمار اجرا شد. ‌بر اساس ملاک های فوق، ۳ زن مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی انتخاب گردیدند که با روش پله ای وارد درمان شدند.

۳-۵- روش اجرای پژوهش

پس از اینکه آزمودنی ها (۳ زن مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه ناشی از تجاوز جنسی) وارد طرح درمانی شدند، آزمودنی اول، دوم و سوم ابزارهای پژوهش را به ترتیب در چهار، سه و دو نوبت به فاصله زمانی یک هفته تکمیل نمودند. در هر جلسه، پرسشنامه های اختلال استرس پس از سانحه میسی سی پی و نیز پرسشنامه SCL-90-R اجرا گردید. در این جلسات، هیچ نوع مداخله درمانی صورت نگرفت. هنگامی که خطوط پایه با شیب نسبتا ثابت برای همه آزمودنی ها ‌در مورد ابزارهای فوق تشکیل شد، درمان توسط درمانگر با فواصل یک هفته ای آغاز گردید و بیماران به طور تصادفی به ترتیب وارد طرح درمان شدند. برای این نوع درمان، چهار جلسه پیش‌بینی شده است که هر جلسه بین۴۵ تا ۹۰ دقیقه به طول می‌ انجامد و هفته ای یک جلسه برگزار می‌گردد. در انتهای هر جلسه درمانی پرسشنامه های به کار رفته در تعیین خط پایه مجددا اجرا شدند. نتایج به دست آمده در آخرین جلسه درمان به عنوان نتیجه پس از درمان در نظر گرفته می شود. همچنین ۱ ماه پس از درمان همه بیماران پرسشنامه های مذکور را دوباره تکمیل نمودند.

۳-۶- ابزارهای اندازه گیری

پرسشنامه‌ها و مقیاس هایی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند، همراه با مشخصات روان- سنجی آن ها به ترتیب زیر است :

گروه اول – اشتباهاتی که در دوره بعد خود به خود خنثی می شود .

گروه دوم – اشتباهاتی که در دوره بعد خود به خود خنثی نمی شود .

گروه اول – برخی از اشتباهات در صورتی که کشف نشود ، در دوره آتی حسابداری خود به خود خنثی می شود . این گونه اشتباهات موجب ارائه نادرست سود خالص یک دوره حسابداری و ترازنامه پایان آن دوره می شود . اشتباهات مذبور در دوره بعد مجدداٌ از طریق ارائه نادرست سود خالص ، اما در جهت مخالف خنثی می شود . ترازنامه پایان دوره دوم و سود خالص دوره های آتی تحت تاثیر این اشتباه قرار نمی گیرد ، زیرا این گونه اشتباهات طی دوره حسابداری خنثی خواهند شد .

گروه دوم – اشتباهات این گروه هم بر حسابهای ترازنامه و هم بر حسابهای سود و زیان تاثیر می‌گذارد ، اما در دوره آتی حسابداری به خودی خود خنثی نمی شود . و لازم است از طریق اصلاح اشتباهات که موضوع اصلی و متغیر وابسته این تحقیق است در سال مالی بعد اصلاح گردد . با توجه ‌به این موضوع که اشتباهاتی که آثار سود و زیانی دارند می بایستی از طریق تعدیلات سنواتی اصلاح گردد.

۲-۱-۸-۲- نمونه ای از اشتباهات فوق به شرح زیر می‌باشد :

• • هزینه های تحقق یافته که موعد پرداخت آن ها فرا نرسیده است و بدهی‌های مربوط مربوط به آن

• • درآمدهای تحقق یافته که موعد دریافت آن ها فرا نرسیده است وداراییهای مربوط به آن

• حسابهای مختلط هزینه و دارایی

عدم اصلاح ‌حساب‌هایی که معرف عوامل هزینه و دارایی است منجر به انعکاس هزینه ها به میزانی کمتر یا بیشتر از میزان واقع ( با توجه ‌به این موضوع که حساب مختلط یک حساب هزینه است با یک حساب دارایی ) و در نتیجه موجب بیشتر یا کمتر از میزان واقع نشان دادن ، بر حسب مورد ، سود خالص و سود ( زیان) انباشته دوره ای می شود که اشتباه در آن صورت گرفته است . اگر اشتباه پس از بستن حسابهای سالی که اشتباه در آن واقع شده است ، کشف شود لازم است اثر اشتباه بر سود خالص وحسابهای مربوطه در دوره قبل و دوره جاری مشخص شود تا ثبت های اصلاحی لازم انجام گیرد.

– حسابهای مختلط درآمد و بدهی

عدم اصلاح حسابهای مختلط که معرف دو عامل درآمد و بدهی است منجر به انعکاس درآمد ها به میزانی کمتر یا بیشتر از میزان واقع ( با توجه ‌به این موضوع که حساب مختلط یک درآمد است یا بدهی ) و موجب کمتر یا بیشتر از میزان واقع نشان دادن ، برحسب مورد ، سود خالص و سود( زیان ) انباشته دوره ای که اشتباه در آن صورت گرفته است ، می شود و مستلزم اصلاح حساب‌ها می‌باشد .

• اقلام برآوردی

عدم ثبت اقلام برآوردی مانند هزینه استهلاک یا هزینه مطالبات مشکوک الوصول باعث می شود که از طرف هزینه ها کمتر از میزان واقع و از طرف دیگر سود خالص و سود انباشته دوره ای که اشتباه در آن صورت گرفته است بیشتر از میزان واقع منعکس شود . اگر هزینه استهلاک یا هزینه مطالبات مشکوک الوصول به مبلغی بیشتر یا کمتر از میزان تعیین شده ثبت شود ، سود ، بر حسب مورد کمتر یا بیشتر گزارش خواهد شد . این نوع اشتباهات به خودی خود خنثی نخواهند شد زیرا تا زمانی که کشف و اصلاح نشود ، به همان شکل اشتباه در حساب‌ها باقی خواهند ماند .

• موجودی کالا و خرید

در ارتباط با موجودی کالا اشتباهات متعددی ممکن است رخ دهد که بر سود دوره جاری و دوره های آتی تاثیر داشته باشد . اشتباه در قیمت گذاری موجودی کالای پایان دوره باعث می شود تا موجودی کالای ابتدای دوره بعد نیز اشتباه منعکس شود . در مواردی که از روش ثبت ادواری موجودی کالا استفاده می شود . خرید ها ممکن است به اشتباه ‌در دوره بعد در حساب‌ها ثبت شوند در حالی که در شمارش موجودی کالای دوره ای که خرید در آن صورت گرفته است به درستی منعکس گردند . هر یک از این اشتباهات باید مورد بررسی قرار گیرد تا اثرات آن ها بر سود ، داراییها و سود(زیان) انباشته تعیین شود .

۲-۸-۲- نحوه اصلاح اشتباهات از نظر استانداردهای حسابداری ایران

در بالا به تعریف و تفسیر انواع اشتباهاتی که ممکن است در حسابداری رخ دهد اشاره گردید ، در ادامه به نحوه اصلاح این اشتباهات از نظر استانداردهای حسابداری ایران و برخورد به آن ها پرداخته می شود .(نشریه ۶۵ سازمان حسابرسی،۱۳۸۳)^۱.

در اینجا متن کامل استانداردشماره ۶ حسابداری ایران با موضوع ” گزارشگری عملکرد ” آورده می شود (نشریه ۱۶۰ سازمان حسابرسی ،۱۳۸۷)^۲.

۱-۲-۸-۲- تعدیلات‌ سنواتی‌

بند ۳۷ . تعدیلات‌ سنواتی‌ یعنی‌ اقلام‌ مربوط‌ به‌ سنوات‌ قبل‌ که‌ در تعدیل‌ مانده‌ سود (زیان‌) انباشته‌ ابتدای‌ دوره‌ منظور می‌گردد، به‌ اقلامی‌ محدود می‌شود که‌ از ” تغییر در رویه‌ حسابداری‌“ و ” اصلاح‌ اشتباه‌“ ناشی‌ گردد.

بند۳۸ . اثر تعدیلات‌ سنواتی‌ باید از طریق‌ اصلاح‌ مانده‌ سود (زیان‌) انباشته‌ ابتدای‌ دوره‌ در صورت‌های‌ مالی‌ منعکس‌ گردد.

اقلام‌ مقایسه‌ای‌ صورت‌های‌ مالی‌ نیز باید ارائه‌ مجدد شود، مگر آنکه‌ این‌ امر عملی‌ نباشد. در چنین‌ شرایطی‌ موضوع‌ باید در یادداشتهای‌ توضیحی‌ افشا شود. همچنین‌ میزان‌ و ماهیت‌ اقلام‌ تشکیل‌دهنده‌ تعدیلات‌ سنواتی‌ و دلایل‌ توجیه‌ تغییر در رویه‌ حسابداری‌ و همچنین‌ این‌ امر که‌ اقلام‌ مقایسه‌ای‌ صورت‌های‌ مالی‌ ارائه‌ مجدد شده‌ است‌ (یا عملی‌ نبودن‌ ارائه‌ مجدد) باید در یادداشتهای‌ توضیحی‌ افشا گردد.

۲-۲-۸-۲- تغییر در رویه‌ حسابداری‌

بند۳۹ . یکی‌ از خصوصیات‌ کیفی‌ صورت‌های‌ مالی‌ قابل‌ مقایسه‌ بودن‌ آن‌ می‌باشد. برای‌ نیل‌ به‌ این‌ خصوصیت‌، ثبات‌ رویه‌ در نحوه‌ عمل‌ حسابداری‌ طی‌ هر دوره‌ مالی‌ و نیز از یک‌ دوره‌ مالی‌ به‌ دوره‌ مالی‌ بعد ضروری‌ است‌. از اینرو، نباید در رویه‌های‌ حسابداری‌ تغییری‌ صورت‌ گیرد مگر اینکه‌ به‌ علت‌ رجحان‌ رویه‌ جدید بر رویه‌ پیشین‌، از نظر ارائـه‌ مطلوب‌تر صورت‌های‌ مالی‌ واحد تجاری‌، تغییر در رویه‌ حسابداری‌ قابل‌ توجیه‌ باشد یا اینکه‌ تغییر به موجب‌ قوانین‌ آمره‌ یا استانداردهای‌ حسابداری‌ جدید، الزامی‌ شود. یکی‌ از مشخصات‌ تغییر در رویه‌ حسابداری‌ این‌ است‌ که‌ این‌ تغییر، حاصل‌ گزینش‌ بین‌ دو یا چند روش‌ حسابداری‌ است‌. چنانچه‌ معامله‌ یا رویدادهایی‌ که‌ از نظر ماهیت‌ با معاملات‌ و رویدادهای‌ قبلی‌ به روشنی‌ متفاوت‌ است‌، لزوم‌ اتخاذ یک‌ روش‌ جدید یا تعدیل‌ روش‌ موجود را ایجاب‌ کند، این‌ اتخاذ یا تعدیل‌ روش‌ تغییر رویه‌ حسابداری‌ محسوب‌ نمی‌شود.

راما رائو^[۶۷](۲۰۱۲) معتقد است در هر سازمانی هر چقدر اعتماد بین کارکنان با یکدیگر کمتر باشد، رفتار سیاسی شدت بیشتری خواهد یافت و افراد بیشتری دست به اقدامات نامشروع خواهند زد.

مینتزبرگ^[۶۸](۱۹۸۵) بر این باور است که بعضی مواقع، رفتار سیاسی در قالب تضاد یا تعارض،کل سازمان یا بخشی از آن را تسخیر می‌کند.

زمانی که این رفتارهای سیاسی در خلاف جهت نیل به اهداف و رسالت اصلی سازمان و یا تخریب اشخاص درون سازمان باشد، جنبه رفتار انحرافی به خود می‌گیرد. رفتارهای انحرافی به دلیل وقوع آن ها در محیط کاری به رفتار انحرافی کاری^[۶۹] نیز معروفند.

۲-۲-۳: رفتار انحرافی

“یکی از معضلات سازمان ها وجود رفتار هایی همچون کم کاری، پرخاشگری، قلدری، لجبازی، ‌ارعاب وکینه توزی است. این رفتار ها نه تنها در عملکرد سازمان ها تاثیر گذار است بلکه روابط بین شخصی و روحیه ی همکاری کارکنان را نیز تخت تاثیر قرار می‌دهد”.(کیش، جفرت^[۷۰] و همکاران، ۲۰۱۰: ص۳) طی دو دهه ی گذشته تحقیقات قابل توجهی درخصوص مفاهیم، پیشایند ها و پیامد های رفتار های انحرافی در سازمان انجام شده است. تخقیقات انجام شده ‌در مورد رفتار انحرافی در سازمان ها ،از نظر تاریخی جدید تر بوده و کمتر توسعه یافته است.محققان عبارت ها و واژگان مختلفی برای توصیف این پدیده استفاده کرده‌اند؛ عباراتی نظیر پرخاشگری(نیومن و بارون،۱۹۹۸: ص۳۹۱)، رفتار ضد اجتماعی(گیاکالونه و گرینبرگ، ۱۹۹۷: ص۱۸)،‌ رفتار ناکارا (فوکس و همکاران^[۷۱]،۱۹۹۸؛ ص۳۹۱)، بزهکاری (هوگان و هوگان^[۷۲]، ۱۹۸۹: ص۲۷۵)، انتقام جویی (اسکارلیکی و فولجر^[۷۳]،۱۹۹۷:ص ۱۸)،‌ کینه توزی(بیس^[۷۴] و همکاران، ۱۹۹۷: ص۱۸) و انحراف( هولینجر^[۷۵]، ۱۹۸۶: ص۵۳) برای توصیف اینگونه رفتار ها به کار رفته است.


“گستره رفتارهای منفی وآسیب رسان تحت عناوین مختلفی نظیر فریب، خرابکاری، سرقت، دروغگویی، طرح شوخی های بدخواهانه، تلاش مضایقه گونه، رفتار پرخاشگرانه، مزاحمت های جنسی در پیشینه پژوهش های صورت گرفته مورد اشاره قرار گرفته اند” (گل پرور و نادی،۱۳۹۰ص۴۳). “دزدی کارکنان اصلی ترین نوع انحرافات سازمانی است. مطالعات نشان داده که بیشتر از دو سوم کارکنان مرتکب دزدی از سازمان‌ها می‌شوند. این نوع رفتار انحرافی برای سازمان‌ها بسیار گران تمام می شود و ‌بنابرین‏ موضوع مطالعات مختلفی بوده” (سلمانی و رادمند،۱۳۸۸ص ۵۲).

به اعتقاد کولبرت^[۷۶](۲۰۰۴)رفتار انحرافی عبارت است از رفتار ارادی که هنجارهای سازمانی را نقض کرده و سلامتی سازمان^[۷۷] و یا کارکنانش و یا هر دو را تهدید می‌کند. رابینسون و بنت(۱۹۹۵) معتقدند انحراف کاری، ارادی است زیرا کارکنان انگیزه ای برای تطبیق با انتظارات هنجاری ندارند و یا برای نقض این انتظارات برانگیخته می‌شوند. منظور از هنجارهای سازمانی، هنجارهایی هستند که قوانین سازمانی، آن ها را تعریف کرده و به عنوان استانداردهای کاری مطرح می‌شوند. بنابر نظر این دو اندیشمند، رفتارهای انحرافی چه معطوف به افراد یک سازمان باشد و چه به خود سازمان، در اثر ناکامی حاصل از فشارزاهای سازمانی نظیر فشارزاهای مالی، اجتماعی و شرایط کاری پدید می‌آیند و به عنوان یک واکنش تجربی در محل کار، درک می‌گردند. اگرچه مفهوم اصلی شامل هر گونه انحراف از هنجارهای سازمانی (اخلاقی و یا غیر اخلاقی) می‌گردد، همه ی صاحب‌نظران در مفهوم عملی آن به رفتارهای نامطلوب کارکنان اشاره دارند. رابینسون و بنت،۲۰۰۰؛ کولبرت و دیگران،۲۰۰۴؛ الان گوان وشاپیرو^[۷۸]،۱۹۹۸؛ گریفین ولوپز^[۷۹]،۲۰۰۵)

واردی^[۸۰] (۲۰۰۱) معتقد است، کارکنان به رفتارهای فرصت طلبانه (انحرافی) دست خواهند زد اگر فرصت برایشان فراهم شود. وی سوء رفتار سازمانی را به عنوان هر گونه اقدام عمدی توسط اعضای سازمان که موجب سرپیچی و نقض هنجارهای مشترک سازمانی و ارزش های کلیدی (اصلی) اجتماعی می‌گردد تعریف می کند. عواقب ناشی از اینگونه رفتارها مهم هستند چراکه می‌توانند تمام سطوح سازمان را از جمله تصمیم گیری ها، بهره وری و هزینه های مالی را تحت تاثیر قرار دهند(اپل بوم^[۸۱] ودیگران،۲۰۰۷)

به طور معمول، WDB شامل هر دو رفتار نامطلوب شخصی و رفتارهای سازمانی مضر (مانند کند کاری^[۸۲] و یا تخریب تجهیزات سازمان^[۸۳]) می‌باشد.

“رابینسون و بنت (۱۹۹۵،ص ۵۵) انحراف کارمند را به عنوان رفتاری اختیاری تعریف می‌کنند که هنجار های مهم سازمانی را نقض می‌کند و با انجام این رفتار خوب بودن یک سازمان یا اعضای آن یا هر دو را تهدید می‌کنند. آن ها بین انحراف کارمند و رفتار غیر اخلاقی او تمایز قائل شده اند. از نگاه آن ها،‌انحراف بر رفتار هایی متمرکز است که هنجار های سازمان را نقض می‌کنند،‌ در حالی که رفتار های غیر اخلاقی، قوانین و ارزش های اجتماعی را نقض می‌کنند”. (ابراهیمی و مشبکی،۱۳۹۱ ص۹) “به باور آن ها رفتارهایی که در محیط کار انحرافی محسوب می‌شوند به همان میزان هم غیر اخلاقی هستند در واقع تمایز حقیقی بین رفتار اخلاقی با رفتارهای انحرافی درآن است که رفتارهای اخلاقی ، رفتارهایی مبتنی برقاعده صحیح یا غلط و ‌بر مبنای‌ قواعدی نظیر عدالت، قانون یا دیگر رهنمودهای ارزشی واخلاقی هستند ولی رفتار انحرافی بر رفتارهایی که تخطی از هنجارهای سازمانی هستند متمرکز می‌باشد” (گل پرور و نادی،۱۳۹۰ ص۴۴). “آن ها همچنین معتقدند هر ر فتاری که هنجار را نقض کند انحرافی نیست و ملاک تهدید کردن سازمان است .مثلا پوشیدن لباس خارج ازفرم سازمانی معمولا به سازمان‌ها آسیبی نمیرساند
و به عنوان رفتار انحرافی به شمار نمی آید “(سلمانی و رادمند،۱۳۸۸، ص ۵۳).

به اعتقاد گل پرور و خاکسار(۱۳۸۷)رفتار های انحرافی از لحاظ طبقه بندی های کنونی در زمره رفتار های منفی محسوب می‌شوند و دارای مشخصه ها یا معیار های اصلی ‌به این شکل هستند:

۱٫تخطی از هنجار ها، رسوم و قواعد مورد پذیرش سازمان.

۲٫ عمدی و ارادی بودن .

۳٫هدفمندی مبتنی بر تلافی جویی و یا آسیب رسانی به سازمان و افراد آن.

“طبیعی است که بسیاری از رفتار ها در محیط کار بخشی از این معیار ها را پوشش می‌دهند. ‌به این لحاظ اگر رفتاری تخطی از هنجار ها، رسوم و قواعد باشد، اما عمدی و آگاهانه نباشد و آسیب جدی به سازمان و افراد وارد نکند ، در زمره رفتار های انحرافی و ضد تولید تلقی نمی شود” (گل پرور و واثقی،۱۳۹۰،ص۳) “رفتار های کاری انحرافی رفتارهاییست که با نقض قوانین کاری، سازمان را تهدید می‌کند” )سلمانی و رادمند،۱۳۸۸،ص ۵۲(.

سلمانی و رادمند(۱۳۸۵) از موارد زیر به عنوان نمونه های بارز انحراف یاد کردند: دزدی، خلاف کاری، بد اخلاقی، نقض قوانین، رفتار ضد بهره وری، رفتار ضد سازمانی، رفتار خرابکارانه، رفتار بی ادبانه با همکاران، مضایقه کردن از تلاش ها، ‌پذیرش رشوه و اتلاف منابع.

کارشناسان اقتصادی نه تنها نوسانات کاهشی قیمت نفت، بلکه نوسانات افزایشی قیمت نفت را نیز به سود کشورهای صادرکننده نفت نمی­دانند. تحت تأثیر شوک کاهش قیمت نفت، غالباً دولت­ها مجبور می­شوند تا بر واردات کالاها و خدمات محدودیت بیشتری را اعمال نمایند تا از طریق صرفه­جویی­های ارزی امکان تأمین نیازهای ضروری کشور و بازپرداخت به موقع تعهدات خارجی فراهم گردد. با توجه به اینکه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، بخش عمده­ای از واردات آن ها را کالاهای سرمایه­ای و مواد اولیه مورد نیاز بخش تولیدی تشکیل می­دهد، محدودیت­های اعمال شده بر واردات می ­تواند اثرات نامساعدی بر بخش تولیدی کشور بر جای بگذارد. نتیجه اجتناب ناپذیر چنین وضعیتی بروز فشارهای تورمی، رکود اقتصادی و افزایش بیکاری در جامعه خواهد بود.

اینکه نوسانات شدید قیمت نفت در واقع تا چه حد و چگونه می ­توانند فعالیت­های اقتصادی یک کشور صادرکننده را تحت تأثیر قرار دهند به چند عامل بستگی دارد که عبارتند از:

• • قیمت نفت به چه میزان و با چه سرعتی تغییر می­یابد

• • کشورهای صادرکننده نفت درآمد اضافی ناشی از افزایش ناگهانی قیمت نفت را چگونه و با چه سرعتی خرج کنند

• • کاهش درآمد ناشی از کاهش قیمت نفت را از چه طریقی تأمین خواهند کرد

• • واحدهای مختلف اقتصادی در مقابل این نوسانات شدید قیمت چه واکنشی از خود نشان می­ دهند

• • سطح عمومی قیمت­ها و نرخ دستمزد در نتیجه تغیرات ناگهانی قیمت نفت چگونه تغییر ‌می‌کنند و

• دولت ها در کنترل این نوسانات شدید قیمت نفت چه سیاست­هایی را در دستور کار قرار می­ دهند.

۲-۴- پیشینه تحقیق

نفت به عنوان یکی از مهمترین منابع انرژی جهان همواره اثر معنی­داری بر اقتصاد کشورهای مختلف دارد، در واقع نفت یک کالای مصرفی مهم برای اقتصاد جهانی و یک ماده حیاتی برای کشورهای صنعتی ‌می‌باشد، از این رو قیمت نفت و نوسانات آن همواره یکی از متغیرهای مورد توجه در مطالعات اقتصادی بوده است. از آنجا که قیمت نفت بر رشد اقتصادی و وضعیت تولیدی کشور اثر دارد، طبیعی است که انتظار داشته باشیم که قیمت نفت بر بازار سرمایه اثرگذار باشد. مطالعات مختلفی اثر نوسانات قیمت نفت بر متغیرهای مختلف بازار سهام را در کشورهای مختلف و با مدل­های مختلف بررسی نمودند. در مجموع، با توجه به نتایجی که از این مدل­ها به دست آمده است هر کدام نتایج متفاوتی به دست آورده­اند، برخی به رابطه مثبت بین نوسانات قیمت نفت و بازار بورس دست یافته­اند، اما برخی دیگر به رابطه منفی دست یافته­اند و تعدادی از پژوهشگران هم اثبات ‌می‌کنند که هیچ رابطه معنی­داری بین قیمت نفت و بازار بورس وجود ندارد. نتایج این تحقیقات حاکی از این است که بازار بورس هر کشور و متغیرهای آن واکنش متفاوتی نسبت به نوسانات قیمت نفت نشان می­دهد که در ادامه به تعدادی از این پژوهش­ها اشاره خواهد شد.

۲-۴-۱- مطالعات داخلی

صمدی و همکاران (۱۳۸۶) با بهره گرفتن از داده ­های ماهانه (۲۰۰۶- ۱۹۹۷) و به کارگیری مدل اقتصادسنجی گارچ، به بررسی شاخص قیمت جهانی طلا و نفت بر شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. بر اساس نتایج قیمت نفت اثر منفی بر بازده بازار سهام ایران دارد.

تحقیقی با عنوان بررسی رابطه بین دقت پیش ­بینی سود و بازده غیرعادی سهام شرکت­های جدیدالورود به بورس، توسط آقای آشتاب (۱۳۸۶) به بررسی سهام شرکت­های جدیدالورود طی سال­های ۱۳۷۸ الی ۱۳۸۶ پرداخت. یافته ­های پژوهش وی بیانگر این بود که بین سود پیش ­بینی شده و سود واقعی سهام تفاوت معنی­دارد وجود دارد، همچنین، بین دقت پیش‌بینی سود و بازده غیرعادی سهام جدید رابطه منفی وجود داشت.

مهرانی و همکاران (۱۳۸۸)، وجود بازده غیرعادی در عرضه­های عمومی اولیه سهام در بورس اوراق بهادار تهران را در شرایط وجود و نبود حباب قیمتی بررسی کردند و به تعیین عوامل مؤثر بر آن پرداختند. نتایج بیانگر وجود بازده غیرعادی کوتاه­مدت و بلندمدت در سهام عرضه­های عمومی اولیه سهام در بازار سرمایه ایران در شرایط وجود عدم حباب قیمتی و نیز وجود بازده غیرعادی کوتاه­مدت در این عرضه­ها در شرایط حباب قیمتی بود. علاوه بر آن نتایج، عدم وجود اختلاف معنی­دار بین بازده غیرعادی کوتاه­مدت شرکت­های نمونه تحت هر دو شرایط را نشان داد.در حالی که، در دوره زمانی بلندمدت، اختلاف معنی­دار بود.

خواجوی و همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی تاثیر ساختار سرمایه بر بازده غیرعادی انباشته با بهره گرفتن از معیارهای اهرم مالی، ریسک سیستماتیک، نسبت P/E و اندازه شرکت پرداختند. نتایج حاکی از معنی­داری تمامی متغیرها غیر از اهرم مالی بود.

جبارزاده ‌و عسکری (۱۳۸۹) در پژوهشی به شناسایی عوامل مؤثر بر بازده غیرعادی سهام در زمان عرضه اولیه به عموم پرداختند. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای مستقل مورد استفاده، خطای پیش‌بینی سود هرسهم، شرایط عمومی بازار قبل از عرضه سهام، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت حاشیه سود خالص و بازده حقوق صاحبان سهام، تنها متغیرهای خطای پیش‌بینی سودهرسهم به صورت مثبت، و شرایط عمومی بازار قبل از عرضه و نسبت حاشیه سود خالص به صورت معکوس با بازده غیرعادی در مدت ۱۲ماه رابطه دارند. به علاوه، هیچ یک از متغیرهای مستقل با بازده غیر عادی در مدت ۲۴ ماه رابطه نداشت.

حسینی نسب و همکاران (۱۳۹۰) به بررسی نوسانات قیمت نفت بر بازده بازار سهام در ایران پرداختند. با بهره گرفتن از داده ­های ماهانه (۱۳۸۹-۱۳۷۶) و به کارگیری مدل MS-VAR ‌به این نتیجه رسید که در فاز رکود و رونق بازده بازار سهام با نوسانات شدید و فاز رونق بازده بازار سهام با نوسانات ملایم اثر نوسانات قیمت نفت بر بازده بازار سهام مثبت است. به علاوه در فاز رکود بازده بازار سهام با نوسانات ملایم اثر نوسانات قیمت نفت بر بازده بازار سهام منفی می‌باشد.

ودیعی و حسینی (۱۳۹۱) در مقاله­ای به بررسی رابطه بازده غیرعادی سهام و معیارهای ارزیابی عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته­اند. آن ها اطلاعات مورد نیاز برای دوره زمانی ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹ را جمع ­آوری و برای آزمون فرضیه ­ها، از روش رگرسیون چند متغیره استفاده کرده ­اند. نتایج تحقیقات­شان نشان می­دهد که از میان کلیه معیارهای ارزیابی عملکرد، تنها بین نسبت جاری، نسبت آنی، درصد بدهی به مجموع داراییها، گردش مجموع داراییها، درصد بازده مجوع داراییها، درصد سود به سود ناویژه، درصد سود عملیاتی به درآمد، درصد سود ناویژه به درآمد و نسبت P/E و P/B با بازده غیر عادی سهام رابطه معنی ‌دار وجود دارد.

شهبازی و همکاران (۱۳۹۲) در مقاله­ای به بررسی تاثیر شوک­های قیمت نفت ناشی از عرضه و تقاضای نفت خام بر بازدهی سهام در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته‌اند که با بهره گرفتن از یک مدل خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR) متغیرهای عرضه نفت خام، تقاضای جهانی برای کالاهای صنعتی، قیمت واقعی نفت خام و بازدهی واقعی سهام را تخمین زده­اند. آن ها ‌به این نتیجه رسیدند که شوک عرضه نفت اثر معنی­داری بر روی قیمت نفت ندارد و تنها شوک­های تقاضای نفت و تقاضای کل از عوامل مؤثر بر بازدهی سهام در بورس اوراق بهادار تهران محسوب می­شوند.

۲-۴-۲- مطالعات خارجی

بدین منظور توجه به تدریس اساتید و مهارت های آنان می‌تواند نقش عمده ای در شکل گیری نوآوری دانشگاهی داشته باشد و همچنین بر روند یادگیری دانشجویان تاثیر بگذارد. چرا که تدریس و یادگیری دو وازه لازم و ملزوم هستند و مهارت در تدریس می‌تواند به گرایش دانشجویان نسبت به انواع یادگیری ها از جمله یادگیری مادام العمر دامن زند . ارکان اساسی در هر دانشگاه ، استاد ، دانشجو و محیط آموزشی است . مطابق دیدگاه طراحی سیستماتیک آموزشی ، استاد اصلی ترین عامل برای ایجاد موفقیت مطلوب در تحقق اهداف آموزشی می‌باشد . یک استاد می‌تواند کمبود امکانات آموزشی و نقص کتب را جبران نماید . در واقع عملکرد و ویژگی های اساتید باعث دستیابی به اهداف آموزشی و یادگیری دانشجو می‌گردد. نقش استاد در سازندگی افراد و جوامع از دیرباز مورد تأکید قرار گرفته است . در گزارش کمیته اروپایی یادگیری یکی از شاخص های کیفی در یادگیری مادام العمر استاد معرفی شده است. (محمدی مهر ، ملکی ، خوشدل و عباس پور، ۱۳۹۰)

اعضای هیات علمی مسئولیت عمده را در قبال یادگیری دانشجویان به عهده دارند و از این رو انتظار می رود که به قول سوبینسکی الهام بخش یک رنسانس آموزشی باشند . (ساکتی و پارسا ، ۱۳۸۶) مفاهیم یادگیری مادام العمر و شهروندی به مطالعات کومبس و همچنین لینگراد بر می‌گردد و پس از آن ‌در گزارشات یونسکو ‌در مورد یادگیری برای زیستن و یادگیری به عنوان گنج درون دنبال شده است. یادگیری در سرتاسر زندگی برای جوامع دموکراتیک لازم است. آموزش نباید به تحصیل رسمی ختم شود بلکه بزرگسالان باید به آموزش در سرتاسر زندگی خود دسترسی داشته باشند. چنین ایده ای بر مفهوم جامع یادگیری بنا شده و با کسب دانش، تجدید و استفاده از آن مرتبط است. یادگیری سراسر عمر، نه تنها ‌به این معنا است که افراد باید از فرصت های ایجاد شده توسط جامعه متنفع شوند، بلکه جوامع باید فرصت های جدیدی را برای افراد خود تدبیر نمایند. در این دیدگاه جامعه باید بر اندیشه یادگیری برای زیستن با یکدیگر که در برگیرنده توسعه درک دیگران، پیشینه و عادات آن ها و ارزش‌های معنوی، فرهنگی و اجتماعی است بنا شود، تا افراد، یکدیگر را با درک چگونگی مدیریت تضادها، به شیوه هوشمندانه و مسالمت آمیز، تأیید نمایند .

یادگیری مادام العمر مترادف نوینی برای یادگیری است و دستاورد رشد تصاعدی اطلاعات است ­. توسعه دانش، مهارت ها، علایق و فرصت های یادگیری در زندگی در فرایند یادگیری مادام العمر توسط افراد حفظ می شود. یادگیری مادام العمر در برگیرنده فرایند یادگیری از گهواره تا گور بدون تحمیل اجبار و با میل و علاقه فردی است. (محمدی مهر و همکاران، ۱۳۹۰) یادگیری مادام العمر همواره از شکلی به شکلی دیگر ، جدای از نظام رسمی آموزش ، در جریان بوده است . دلیل این امر آن است که انسان در هر مرحله از زندگی تا زمانی که زنده و فعال است به آموختن موضوعات جدید نیاز دارد . با ورود قرن بیست و یکم ضرورت تطبیق فعال با تغییرات سریع فناوری آشکارتر شده است . دیگر در این شرایط انباشته اطلاعاتی فرد در دوران تحصیل جوابگوی نیازهای آتی وی نبوده و با ناپایدار شدن اطلاعات ، تأکید از آموزش رسمی بر یادگیری شخصی و مادام العمر تغییر جهت یافته است . در نظام های نوین مسئولیت یادگیری بر عهده فراگیر گذاشته شده است و یادگیران ‌بر اساس نیاز یا علاقه موضوعات یادگیری را انتخاب می‌کنند . . در این شرایط محور یادگیری از معلم محوری به دانش آموز محوری تغییر یافته و نقش و جایگاه معلم از آموزنده دانش به نقش هدایت کننده و راهنما تبدیل شده است . (افضل نیا ، اشکوه و کلوی ، ۱۳۸۹) از طرفی به عقیده کندی و همکارانش (۱۹۹۴) در عصر حاضر، مهمترین وظیفه دانشگاه به ویژه در دوره کارشناسی، فراهم کردن زمینه‌های تحقق ایده یادگیری مادام العمر است. دانشگاه باید علاوه بر تدارک فرصت های یادگیری متنوع و متعدد، در صدد پرورش یادگیرندگان مادام العمر باشد. این مؤسسه برای انجام بخش دوم رسالت خود باید تلاش کند دانشجویان را به دانش، نگرش ها، و مهارت هایی مجهز کند تا انگیزه و توانایی لازم برای تداوم یادگیری را در آن ها افزایش دهد. (نصر اصفهانی و بقراطیان، ۱۳۸۵)

‌بنابرین‏ در زمانی که یادگیری مادام العمر چالش مهمی است که هر فرد و هر جامعه ای با آن مواجه است، دانشگاه ها می‌توانند عرصه بزرگی را برای تحقق آن فراهم آورند. آنچه در آموزش دانشگاهی حائز اهمیت است تجهیز دانشجویان به نگرش ها و مهارت هایی جهت یادگیری توسط خودشان هم در آموزش رسمی و هم بعد از فراغت از تحصیل است . و ایجاد نگرش ‌به این موضوع که یادگیری در زمینه‌های خیلی متنوعی هم در نشست های علمی دانشگاهی و هم در جلسات غیر علمی ، در جامعه ، محیط کار و خانواده اتفاق می افتد. و رسالت مهم دانشگاه در قرن بیست و یکم ، تربیت یادگیرندگان مادام العمر است (محمدی مهر ، ۱۳۹۰)

۱-۲- بیان مسئله

در دنیای امروزی ، توان سازگاری و اداره کردن تغییرات عنصر اصلی موفقیت و بقای هر سازمان است و کسب این توانایی ها خود ، مستلزم توجه سازمان به خلاقیت و نوآوری افراد است . سازمان های موفق ، سازمان هایی هستند که خلاقیت و نوآوری نوک پیکان حرکت آنان را تشکیل می‌دهد ، به عبارتی سازمان های امروزی برای ادامه حیات ، بایستی پویا بوده و مدیران و کارکنان آن ها افرادی خلاق و نوآور باشند تا بتوانند سازمان را با این تحولات منطبق ساخته وجوابگوی نیازهای جامعه باشند . می توان گفت در سیستم اقتصاد جهانی و رقابت روز افزون موجود ، خلاقیت و نوآوری در حکم بقا و کلید موفقیت سازمان است . . پیتر دراکر معتقد است در جهانی که دستخوش دگرگونی بوده و امنیت آن هر روز در معرض تهدید است ، تنها راه بقا ابداع و نوآوری است . افزایش رشد اقتصادی ، بالابردن بهره وری و تولید تکنولوژی ، کالاها و خدمات جدید از جمله فواید خلاقیت و نوآوری است که جیمز استونر نیز به آن اشاره ‌کرده‌است. (حسینی و صادقی، ۱۳۸۹) در دنیای امروز که رشد و گسترش علم و تکنولوژی از عناصر مهم پیشرفت و توسعه در همه ابعاد فرهنگی، علمی، اقتصادی و اجتماعی به حساب می‌آید و نهادها و نظام های آموزشی و پژوهشی، نقش بس عظیم و پر اهمیت دارند. (سبحانی نژاد ، ۱۳۸۸) امروز نقش تعیین کننده دانشگاه های نسل سوم در رشد و توسعه ی کشورها و ارتباط نزدیک آن با توسعه اقتصادی و همچنین استفاده از ظرفیت دانشگاه ها در خلق ، جذب ، اشاعه و استفاده از فناوری ، به یک باور عمومی تبدیل شده است . (حبیبی رضائی و سیاه منصوری، ۱۳۹۱)