۳-۴-۲ روش اسنادی

از آنجا که در این پژوهش برای اندازه گیری متغیرهای تحقیق از گزارش‌ها و صورت‌های مالی موجود در بانک های مورد مطالعه استفاده شده است، ‌بنابرین‏ بانک های خصوصی ،به عنوان قلمرو مکانی تعیین گردیده است.

۳ -۵ ابزار تجزیه و تحلیل

در این تحقیق پس از وارد نمودن داده های اطلاعاتی در کاربرگ­های نرم افزار با بهره گرفتن از نرم افزارExcel و با توجه به تعاریف صورت گرفته شاخص ها این مقادیر محاسبه و سپس با بهره گرفتن از نرم افزار EVIEWS داده های جمع‌ آوری شده با بهره گرفتن از روش داده های تابلویی (panel data) مورد آزمون قرار خواهند گرفتند.

۳ -۶ قلمرو تحقیق

الف: قلمرو موضوعی: این مطالعه در زمینه بررسی تاثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات در بانک‌ها( مطالعه موردی : بانک های خصوصی) طبقه بندی می شود.

ب:قلمرو زمانی تحقیق: قلمرو زمانی این پژوهش نیز از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا انتهای سال ۱۳۹۲میباشد.

ج- قلمرو مکانی: بانک‌های خصوصی سراسر کشور به عنوان قلمرو مکانی انتخاب شده اند.

۳ -۷ فرضیه تحقیق

1. 1. مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سررسید گذشته تأثیر مثبت ومعناداری دارد.

1. 1. مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات معوق تأثیر مثبت ومعناداری دارد.

1. 1. مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات مشکوک الوصول تأثیر مثبت ومعناداری دارد.

1. مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سوخت شده تأثیر مثبت ومعناداری دارد.

۳-۸ داده های تابلویی

داده ­های تابلویی ترکیبی از داده های مقطعی و سری زمانی می­باشند، یعنی اطلاعات مربوط به داده ­های مقطعی را در طول زمان مشاهده می­کنیم. واضح است که چنین داده هایی دارای دو بعد می‌باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می‌باشد. استفاده از روش داده ­های تابلویی نسبت به روش های مقطعی و سریهای زمانی دو مزیت عمده دارد: اول اینکه، به محقق این امکان را می­دهد تا ارتباط میان متغیرها و حتی واحدها (شرکت ها)را در طول زمان در نظر بگیرد و به بررسی آن ها بپردازد و مزیت دوم نیز، در توانایی این روش در کنترل اثرات انفرادی مربوط به شرکت ها می‌باشد.

۳-۹ مدل‌سازی داده های تابلویی

برای بررسی داده های ترکیبی از معادله ذیل شروع می‌کنیم:

در رابطه فوق i=1, 2, …, N نشان‌دهنده واحدهای مقطعی (مثلاً کشورها)، t=1,2,…,T زمان و j=1, 2, …, k شماره متغیر مستقل غیر تصادفی (قابل مشاهده) می‌باشد. نشان‌دهنده متغیر وابسته برای i امین واحد مقطعی در سال t، نشان‌دهنده متغیر توضیحی j ام مشاهده شده برای i امین مقطع در سال t ام و نماد نشانگر خطای برآورد داده های ترکیبی است.

عرض از مبدأ برای هریک از مقطع‌ها نشان‌دهنده خصوصیات مشاهده نشده آن مقطع و همچنین عرض از مبدأ برای هریک از دوره های زمانی نشان‌دهنده خصوصیاتی مشاهده نشده از آن دوره‌ زمانی است.

با توجه به معادله (۳-۱)، با اعمال محدودیت ‌در مورد ضرایب می‌توان ۵ حالت مختلف، مطابق جدول ۳-۲، از معادله ۳-۱ متصور بود که در ذیل به بررسی آن می‌پردازیم:

تمامی ضرایب ثابت باشند. (۱)

مدل رگرسیون خطی

شیب‌ها ثابت ولی عرض از مبدأها متفاوت باشند.

تمامی ضرایب متفاوت باشند.

عرض از مبدأ‌ها هم در بعد مقطع و هم در بعد زمان متفاوت باشند. (۳)

عرض از مبدأ‌ها فقط در بعد مقطع متفاوت باشند. (۲)

تمامی ضرایب هم در بعد مقطع و هم در بعد زمان متفاوت باشند. (۵)

تمامی ضرایب فقط در بعد مقطع متفاوت باشند. (۴)

شکل ۳-۱ :انواع حالت های رگرسیون

1. تمامی ضرایب ثابت و فرض می‌شود که جمله اختلال قادر است تمام تفاوت‌های میان واحدهای مقطعی و زمان را دریافت و توضیح دهد.

1. ضرایب مربوط به متغیرها (شیب) ثابت‌اند و تنها عرض از مبدأ برای واحدهای مختلف مقطعی متفاوت است.

1. ضرایب مربوط به متغیرها (شیب) ثابت‌اند ولی تنها عرض از مبدأ مابین مقاطع و بین دوره ها متفاوت است.

1. همه‌ ضرایب برای تمامی واحدهای مقطعی متفاوت است.

1. تمامی ضرایب هم نسبت به زمان و هم نسبت به واحدهای مقطعی متفاوت است.

۳-۱۰- مدل پولینگ

به رگرسیون حاصل از معادله ۲-۳ رگرسیون تجمعی^[۴۶] و یا پولینگ گویند. در این روش بعد زمانی و مکانی را از ضرایب حذف و معادله با روش OLS برآورد می‌کنیم که تخمین‌های آن معمولاً سازگار و کارا خواهند بود. نکته‌ای که قابل ذکر است این که به دلیل وجود ناهماهنگی در داده های پانلی، این روش عملاً کاربرد زیادی ندارد.

۳-۱۱-مدل اثرات ثابت

اگر خصوصیات مشاهده نشده هر مقطع به نوعی با متغیرهای توضیحی (خصوصیات مشاهده‌شده‌ هر مقطع) در همان مقطع همبستگی داشته باشد در این صورت می‌توان این خصوصیات مشاهده نشده را در قالب یک عرض از مبدأ برای هر مقطع در نظر گرفت که در این صورت خواهیم داشت:

در این حالت، به هر مقطع یک ثابت مانند اختصاص داده می‌شود که از یک مقطع به مقطع دیگر دچار تغییر می‌شود در حالی که در طول زمان تغییر نمی‌کند.

با بهره گرفتن از متغیرهای مجازی می‌توان مدل حالت ۲ را به صورت زیر نوشت:

یا به طور خلاصه:

این مدل به مدل حداقل مربعات متغیر مجازی (LSDV)^[47][48] معروف است.

۳- ۱۲- اثرات تصادفی^[۴۹]

اگر خصوصیات مشاهده نشده هر مقطع، ناهمبسته با متغیرهای توضیحی باشد، هر مقطع شوک‌های خاص خودش را خواهد داشت (یار احمدی و همکار، ۸۲). به عبارتی می‌توانیم تفاوت‌های مقطعی را ناشی از عوامل تصادفی دانسته که از مستقل است که در این صورت می‌توان نوشت:

که در آن u_i جزء تصادفی و ، جزء ثابت مورد انتظار برای همه‌ مقاطع است که بیانگر میانگین خصوصیات مشاهده نشده مقطع‌ها است.

لذا خواهیم داشت:

در روش اثرات تصادفی فرض می‌شود که عرض از مبدأ دارای توزیع تصادفی است و در نتیجه دارای جمله اختلال می‌باشد.

با توجه به فوق در مدل اثرات، عرض از مبدأها پارامترهایی نامعلوم ولی ثابت هستند و در مدل اثرات تصادفی عرض از مبدأ تصادفی و مستقل از متغیرهای توضیحی است.

جدول (۳-۱) فرمول‌های رگرسیون

مدل پولینگ (تجمیعی)

مدل اثرات ثابت

مدل اثرات تصادفی

۳-۱۳-آزمون‌های تشخیصی

ابتدا باید مشخص کنیم که مدل ما پولینگ است و یا پانل. اگر پولینگ بود که ‌بر اساس آن کار را ادامه خواهیم داد ولی اگر مدل ما پولینگ نباشد، آن‌گاه باید مشخص کرد که مدل پانل با اثرات ثابت است و یا تصادفی.

مدل اثر ثابت

مدل اثر تصادفی

مدل تجمعی

Fلیمر

هاسمن

۳-۱۴-آزمون F– لیمر

این آزمون که به آزمون معنادار بودن اثرات ثابت و نیز به آزمون معناداری مقطع‌ها معروف است الگوی تجمیعی را در مقابل الگوی اثرات ثابت بررسی می‌کند.

مدل رگرسیون تابلویی ذیل را در نظر بگیریم:

(۱)

در مراقبه­ ویپاسانا افراد نقش مشاهده­گری را برای افکار و حس­های بدنی­شان توسعه می­ دهند. هدف اولیه باقی ماندن در لحظه­ حال و هدف نهایی افزایش آرامش و تعادل یعنی توسعه حالتی از پذیرش، و غیر قضاوتی بودن است که وابسته به آگاه شدن از افکار و احساسات جسمانی ‌می‌باشد. مراقبه­ ذن متمرکز بر حذف افکار مزاحمی است که مخل فرایندهای قضاوت­گری شناختی است که برای رسیدن به حالت گسترده­تری از هشیاری نیاز می­باشند. ‌در مورد رابطه­ این دو نوع مراقبه بیش­تر قائل به رابطه­ای پیوستاری­اند تا طبقه­ای (به نقل از کوستانسکی و همکاران، ۲۰۰۸). در مراقبه­ متعالی هدف بیش­تر افزایش توانایی بیمار برای متمرکز شدن ‌می‌باشد در حالی­که در مراقبه­ حضورذهن مهمترین مسئله ایجاد انعطاف­پذیری در توجه کردن و بازگرداندن توجه به محلی است که در آن تمرکز صورت گرفته است؛ یعنی علاوه بر تمرکز انتخابی، تغییر جهت دادن و توسعه حالت­های توجه فراگیر نیز مدنظر می­باشند.

در حال حاضر رویکردهای حضورذهن برای دامنه­ وسیعی از جمعیت­ها از اختلال­های روانی یا شرایط پزشکی تا کاهش استرس و افزایش بهزیستی به­کار می­رود. مراقبه نیز می ­تواند در انواع مختلف که حضورذهن نوعی از آن است، درمان مفیدی برای بیماری­های نفس (شامل بیماری­های اراده، منش و قضاوت) باشد.

۲-۲۵- مکانیسم­­های زیر بنایی تاثیرات تمرین حضورذهن

بازنگری مکانیسم­های زیربنایی تاثیرات تمرین حضورذهن اهمیت دارد چون پایه­ای برای کشف کاربرد آینده­ی این راهبردها فراهم می­ کند و شکاف­های مهم در درک جاری ما را مشخص می­سازد.

۲-۲۵-۱- مکانیسم­های روان­شناختی حضورذهن

این که حضورذهن شامل “توجه کردن به روشی خاص: روی هدف، در لحظه­ حاضر، و بدون قضاوت است” مکرراٌ در ادبیات نقل شده است. این بیان برخی از فرآیندهای روان­شناختی اصلی را اجمالاٌ بیان می­ کند تا بر فعالیت­های درمانی حضورذهن تأکید کند، و ‌بنابرین‏، ما از این بیان به عنوان چهارچوبی برای کشف و شناسایی این مکانیسم­ها استفاده خواهیم کرد.

۲-۲۵-۲- توجه کردن به روشی خاص

توجه کردن به روشی خاص نخست مستلزم آگاه شدن از روش توجه کردن است، یعنی، نظارت بر کانون توجه. در روان­شناسی شناختی، فرایند نظارت فرآیندهای فکری، که شامل نظارت بر کانون توجه است “فراشناخت” نامیده می­ شود. این نظارت یک شرط لازم برای هدایت فعال توجه است، اما ممکن است به خودی خود نیز منافعی داشته باشد. فرآیندهای فراشناخت منجر به رشد تمرکززدایی از تفکر می­شوند، به طوری که افکار به جای بازنمایی­های لزوماًٌ مستقیم واقعیت به صورت رخدادهای ذهنی زودگذر ادراک می­شوند، تا به صورت شکلی از بینش فراشناختی درآیند (بیشاپ و همکاران، ۲۰۰۴؛ تیزدیل، ۱۹۹۹؛ تیزدیل و همکاران، ۱۹۹۵).

۲-۲۵-۳- توجه کردن روی هدف و در لحظه­ حاضر

این شکل از توجه شامل هدایت هدفمند توجه به تجربه­ لحظه­ حاضر است. تمرین عادت به حفظ حالت توجه به لحظه­ حاضر می ­تواند آگاهی از منحرف شدن از این حالت را افزایش دهد. نشخوار فکری یا تصویرسازی ذهنی مربوط به گذشته و آینده ممکن است به سرعت و به صورت پایداری مورد شناسایی قرار گیرد. حضورذهن می ­تواند نه تنها به وسیله­ ترغیب توجه کردن به لحظه­ حاضر بلکه به وسیله­ اجازه دادن به تجربه­ لحظه­ حاضر برای پر کردن “فضای موجود توجه” منافعی فراهم کند به طوری­که انحراف توجه از لحظه­ حاضر کاهش یابد.

مداخلات حضورذهن تصدیق ‌می‌کنند که پردازش شناختی تجارب گذشته و آینده کارکردهای مهمی در درمان دارد. با این حال، نگرانی­ها و دل­مشغولی­هایی که ویژگی­ مشترک حالات روان­رنجوری هستند به ندرت مزایای درازمدتی دارند و معمولاٌ آسیب­شناسی روانی را تداوم می­ دهند یا تشدید ‌می‌کنند. آموزش حضورذهن بر کاهش نشخوار به عنوان یک راهبرد راه ­حل­مدار تأکید می­ کند، این روش به نوعی آغاز ایجاد تغییر در زمینه­ پردازش مبتنی بر هدف ‌می‌باشد و موجب ایجاد بازداری در زمینه­ پردازش مبسوط غیرضروری می­گردد (بیشاپ، لائو، شاپیرو، کارلسون و آندرسون^[۲۴۶]، ۲۰۰۴).

توجه کردن به لحظه­ حاضر شامل توانایی حفظ تمرکز تا حد امکان است. این توجه، توجه به عاطفه­ی منفی، حس­های جسمانی، یا افکار و تصاویر آشفته­ساز را دربرمی­گیرد. این عمل در تقابل با اجتناب تجربی یا حواس­پرتی از تجربه­ آشفته­ساز است. چنین اجتناب یا حواس­پرتی، وقتی مربوط به استرس­زاهای زودگذر باشد می ­تواند پاسخ عاطفی و مناسبی باشد، اما نسبت به رنج دراز مدت­تر یا پریشانی شدید پاسخ ناسازگارانه­ای است. هم­خوان با این موضوع، شواهد نشان می­دهد که تلاش برای کنترل شناخت و عاطفه، مانند فرونشانی تفکر و کنار آمدن اجتنابی، معمولاٌ پیامد طولانی مدت ضعیف­تری را پیش ­بینی می­ کند (ویلسن و مورل^[۲۴۷]، ۲۰۰۴؛ به نقل از گروه آموزشی پژوهشی حضورذهن ملبورن، ۲۰۰۶). این کاهش اجتناب و واکنش­پذیری به عاطفه و شناخت “منفی” زمینه­ای برای مواجهه، و پذیرش این تجربیات فراهم می­ کند (تیزدیل و همکاران، ۲۰۰۰؛ براون و رایان^[۲۴۸]، ۲۰۰۳؛ رومر و اورسیلو^[۲۴۹]، ۲۰۰۲؛ تیزدیل، ۱۹۹۹). این مکانیسم حساسیت­زدایی، عاطفه­ی منفی را کاهش و سلامت روان­شناختی را بهبود می­بخشد (دیویدسن و همکاران، ۲۰۰۳).

۲-۲۶- توجه کردن بدون قضاوت

یک مکانیسم فرضی که منافع تمرین حضورذهن را در بردارد زوال به­ کارگیری از زبان ارزیابی کننده­ لفظی است. قضاوت کردن ‌در مورد تجارب یک شخص به عنوان گرایشی برای تقویت تاثیرات آن در نظر گرفته می­ شود. حضورذهن به ما می­آموزد به جای ارزیابی تجربیات هیجانی و شناختی­مان، صرفاٌ به آن­ها توجه کنیم. حضورذهن از طریق کاهش عادت­های طبقه ­بندی دو مقوله­ای تجربه، به عنوان راهبردی مفید برای تقویت و سازگار نمودن اعمال رفتاری و شناختی در نظر گرفته می­ شود (هیز و ویلسن، ۲۰۰۳). این افزایش “انعطاف­پذیری شناختی” (رومر و اورسیلو، ۲۰۰۳) گشودگی به تجربه را افزایش، و گرایش به برچسب زدن برخی تجارب به عنوان “دشمن” را کاهش می­دهد. این فلسفه­ی بدون قضاوت به افراد در مشکلاتشان کمک می­ کند.

۲-۲۷- مکانیسم­های زیست عصب شناختی حضورذهن

جدول ۲-۴ استراتژی‌های مرحله افول

ریسک تجاری

پایین

ریسک مالی

بالا

منابع تأمین مالی

وام

سیاست تقسیم سود

نسبت کامل

چشم انداز آتی رشد

منفی

ضریب P/E

پایین

سودآوری فعلی، EPS

پایین و در حال کاهش

قیمت سهام

روبه کاهش و افزایش نوسانات آن

در این تحقیق به علت غیر فعال بودن معامله (خرید و فروش) سهام یا غیر بورسی بودن شرکت‌های نوظهور، مراحل چرخه عمر به ۳ شکل، رشد، بلوغ و افول تعریف شده و از مرحله تولد یا ظهور چشم پوشی شده است.

۲-۱۲ نحوه طبقه بندی شرکت‌ها به مراحل چرخه عمر

آنتونی و رامش در پژوهش خود به منظور تفکیک شرکت‌ها به مراحل چرخه‌ی عمر از چهار متغیر: رشد فروش، مخارج سرمایه‌ای، نسبت سود تقسیمی و سن شرکت استفاده نمودند (آنتونی و رامش^[۲۷]، ۱۹۹۲).

در این پژوهش تفکیک شرکت‌ها به مراحل رشد، بلوغ و افول با بهره گرفتن از چهار متغیر به صورت زیر است:

۱٫ نخست مقدار هر یک از متغیرهای رشد فروش، مخارج سرمایه‌ای، نسبت سود تقسیمی و سن (عمر) شرکت برای هر سال شرکت محاسبه می‌شود.

۲٫ سال شرکت‌ها بر اساس هر یک از چهار متغیر مذکور و با بهره گرفتن از پنجک های آماری به پنج طبقه تقسیم می‌شوند که با توجه به قرار گرفتن در پنجک (طبقه) مورد نظر، طبق جدول (۲-۶) نمره‌های بین ۱ تا ۵ می‌گیرند.

۳٫ سپس برای هر سال شرکت، نمره‌های مرکب به دست می‌آید که با توجه به شرایط زیر در یکی از مراحل رشد، بلوغ و افول طبقه بندی می‌شود:

الف. در صورتی که مجموع نمرات بین ۱۶ و ۲۰ باشد، در مرحله رشد قرار دارد.

ب. در صورتی که مجموع نمرات بین ۹ و ۱۵ باشد، در مرحله بلوغ قرار دارد.

ج. در صورتی که مجموع نمرات بین ۴ و ۸ باشد، در مرحله افول قرار دارد (شاهعلی زاده، ۱۳۹۱، ۵۳).

جدول ۲-۵ طبقه بندی شرکت‌ها به مراحل چرخه عمر

سود تقسیمی (DPR)
مخارج سرمایه‌ای (CE)
رشد فروش(SG)
سن شرکت(AGE)
پنجک ها

۵

۱

۱

۵

پنجک اول

۴

۲

۲

۴

پنجک دوم

۳

۳

۳

۳

پنجک سوم

۳

۴

۴

۲

پنجک چهارم

۳

۵

۵

۱

پنجک پنجم

نحوه محاسبه متغیرها:

رابطه شماره (۲-۱)

رابطه شماره (۲-۲)

رابطه شماره (۲-۳)

در این پژوهش به دلیل غیر فعال بودن معامله (خرید و فروش) یا غیر بورسی بودن شرکت‌های نوظهور در بورس اوراق بهادار تهران، چرخه‌ی عمر به صورت سه مرحله رشد، بلوغ و افول تعریف شده و از مرحله ظهور صرف نظر شده است (شاهعلی زاده، ۱۳۹۱، ۵۵).

۲-۱۳ پیشینه تحقیق

۲-۱۳-۱ پژوهش‌های داخلی

تأثیر هموارسازی سود بر بازده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (توجکی، ۱۳۸۲).

سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و تحلیل گران مالی علاقمندند اطلاعات بیشتری راجع به هموارسازی سود در شرکت‌های سرمایه پذیر داشته باشند. به خصوص اینکه اگر این عمل بر ریسک و بازده شرکت مؤثر باشد. نتایج حاصل از آزمون فرضیات این تحقیق نشان می‌دهد که هموارسازی اثری بر بازده های غیر عادی شرکت‌ها ندارد ولیکن عامل صنعت توأم با هموارسازی بر بازده های غیر عادی شرکت‌ها مؤثر است. هموارسازی و اندازه تواما بر بازده های غیر عادی بی اثر بوده ولی هموارسازی و افزایش سرمایه را تواما می‌توان عاملی مؤثر بر بازده های غیر عادی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دانست؛ و نهایتاًً اینکه تأثیر هموار سازی سود بر بازده های غیر عادی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ضعیف است.

آن‌ ها ‌به این نتیجه می‌رسیدند که هموار سازی سود اثری بر بازده غیر عادی شرکت‌ها نداشته ولی وجود هموارسازی سود را در بورس اوراق بهادار تهران تأیید می‌کند.

بررسی کارایی نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن برای پیش‌بینی سودآوری شرکت‌ها در هر یک از مراحل چرخه عمر (شاهعلی زاده، ۱۳۹۱).

برای بررسی این موضوع در مراحل چرخه عمر، نخست نمونه آماری با استفاده متغیرهای رشد فروش، نسبت سود تقسیمی و نسبت مخارج سرمایه‌ای و عمر شرکت به شرکت‌های در مرحله رشد، بلوغ و افول تفکیک شده و سپس متغیر مستقل نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن مورد استفاده قرارگرفته است. در این تحقیق متغیر وابسته تغییرات سودآوری یک سال بعد است که تحت عنوان تغییرات بازده خالص دارایی‌های عملیاتی سال بعد نام گذاری می‌شود، متغیر مستقل تحقیق شامل نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن می‌باشد که نسبت دوپونت تعدیل شده از مجموعه نسبت‌های سودآوری به حساب می‌آید؛ و از متغیرهای اندازه، رشد و بدهی به عنوان متغیرهای تعدیل گر استفاده می‌گردد. از این رو تعداد ۱۱۱ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی دوره زمانی ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۰٫ در این پژوهش جهت دست‌یابی به اهداف مورد نظر تحقیق، ۶ فرضیه اصلی به شرح زیر تدوین گردیده است:

1. 1. نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله رشد دارد.

1. 1. نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله بلوغ دارد.

1. 1. نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله افول دارد.

1. 1. اجزای نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله رشد دارد.

1. 1. اجزای نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله بلوغ دارد.

1. اجزای نسبت دوپونت تعدیل شده، توانایی پیش‌بینی تغییرات سودآوری آینده را در مرحله افول دارد.

نتایج به دست آمده حاکی از رابطه مثبت و معنی دار بین نسبت دوپونت تعدیل شده و اجزای آن با پیش‌بینی سودآوری شرکت‌ها در دوره بلوغ و افول، و گردش خالص دارایی‌های عملیاتی در دوره رشد می‌باشد. همچنین مشخص شد که بین نسبت دوپونت تعدیل شده و حاشیه سود عملیاتی با پیش‌بینی سودآوری آتی شرکت‌ها در دوره رشد رابطه‌ای وجود ندارد.

بررسی تأثیر چرخه عمر شرکت و محافظه کاری بر ارزش شرکت (کرمی و عمرانی، ۱۳۸۹).

ج) نوناکا و تاکوچی^[۱۵](۱۹۹۵) : دانشمندان مذکور در کتاب «شرکت دانش آفرین» برای تبیین چگونگی ایجاد دانش در سازمان‌ها، چهار روش انتقال دانش را به صورت زیر تشریح می‌کنند.

۱- جامعه پذیری : سهیم شدن در دانش ضمنی که اغلب حتی بدون استفاده از زمان صورت می‌گیرد(مثلاً از طریق تجربه). این روش در رفتار جمعی ژاپنی ها رایج است. ۲- برون گرایی مدون: دانش ضمنی را اغلب با بهره گرفتن از استعاره ها و تحلیل ها(کاربرد خاص زبان) به دانش صریح تبدیل می‌کند. ۳- ترکیب : دانش مدون را ترکیب کرده و به طور رسمی از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌گردد و در شرکت‌های غربی طرفداران فراوانی دارد. آموزش مدیریت اجرایی یکی از بهترین مثالها در این زمینه است. ۴- درونی سازی : افراد از طریق تمرین عملی دانش را درونی می‌سازند و دانش صریح به دانش ضمنی تغییر می‌یابد. بدین ترتیب یادگیری همان اندازه که در ذهن جای می‌گیرد به صورت مهارت نیز نمایان می شود. از این رویکرد یادگیری با عنوان «حلقه حلزونی» نیز یاد می شود.در این حلقه این چهار فرایند به شیوه ای پویا با هم تعامل می‌کنند . از آنجا که دانش را افراد ایجاد می‌کنند، لذا نقش سازمان تسهیل کردن این یادگیری است که از طریق حمایت و تشویق یادگیری فردی و متبلور ساختن آن در سطح گروهی از طریق گفتگو، بحث مشترک، تجربیات و مشاهدات انجام می شود.

کروسان^[۱۶] و همکاران(۱۹۹۷، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶): آنان در مقاله خود به بررسی این موضوع پرداختند که چگونه یادگیری فردی موجب یادگیری جمعی می شود. این گروه نیز مانند نانوکا و تاکوچی(۱۹۹۵) استدلال می‌کنند که این نوع یادگیری در سطوح فردی، گروهی و سازمانی صورت می‌گیرد که هر یک از این سطوح دیگری را تقویت می‌کند. در این مقاله یادگیری سازمانی عبارت است از فرایند تغییر در تفکر و رفتار فردی و گروهی که تحت تاثیر نهادهای سازمانی قرار می‌گیرد و در روش های کاری سازمان متبلور و تثبیت می شود. چهار فرایند اساسی با در نظر گرفتن تغییرات رفتاری و شناختی این سطوح را به هم پیوند می‌دهند. این چهار فرایند عبارتند از شهود، تفسیر، ترکیب و نهادینه سازی که در تقابل سه سطح یادگیری به صورت زیر قابل نمایش است. جدول ۲-۱ این چارچوب را نشان می‌دهد.

جدول ۲-۱ : چارچوب یادگیری سازمانی کروسان و همکاران ۱۹۹۷

سطح

فراگرد

ورودی‌ها / نتایج

فردی

گروهی

سازمانی

شهودی

تجربیات، تصاویر و استعاره ها

تفسیری

زبان، نقشه ذهن، مکالمه و گفتگو

ترکیبی

شناخت های مشترک، تنظیم طرفین، سیستم های تعاملی

نهادینه سازی

برنامه ها، عرف، هنجارها، سیستم های تشخیص، قواعد و رویه ها

منبع: کروسان و همکاران، ۱۹۹۷، به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶

شهود یک فرایند آگاهانه است که در سطح فردی به وقوع می پیوندد. شهود آغاز کار آفرینی است و در ذهن فرد صورت می‌گیرد و پس از آن تفسیر آغاز می‌گردد که طی آن فرد آگاهانه عناصری از این آموخته ها را بر می گزیند و آن ها را در سطح گروه و با اعضای گروه به مشارکت می‌گذارد. چنین استنباط می شود که ترکیب و یکپارچه سازی، شناخت جمعی را در سطح گروه تغییر می‌دهد و آن را به سطح کل سازمان می رساند. در نهایت نهادینه سازی یادگیری را در برابر سازمان یکنواخت می‌کند. بدین ترتیب سازمان آن را در سیستم ها، ساختارها و روال و رویه های خود وارد می‌کند.

تعاریف و مفاهیم ذکر شده برای ظرفیت جذب دانش سازمان که در قالب دو رویکرد اصلی کلاسیک(رویکرد فردی به یادگیری و ظرفیت جذب) و نوین(رویکرد اجتماعی به یادگیری و ظرفیت جذب) ارائه شدند دارای سطوحی هستند. این سطوح در حوزه ظرفیت جذب عبارتند از : سطح کشور، سطح سازمان، سطح بین سازمانی و سطح درون سازمانی.

ظرفیت جذب دانش در سطح کشور : ظرفیت جذب دانش در این سطح به بررسی چگونگی استفاده اقتصاد یک کشور از دانش جدید خارج از مرزهای خود اشاره دارد. برای مثال کارلسون و جاکوبسون^[۱۷](۱۹۹۴) سیستم های فناوری و نوآوری های مربوط به آن را در کشور سوئد مطالعه کردند. آن ها تأکید کرده‌اند که استفاده از منابع دانش خارج از مرزهای سوئد باید به عنوان یکی از جنبه‌های مهم سیاست‌گذاری عمومی در این کشور قرار گیرد. و گلوپ^[۱۸](۱۹۹۵) ظرفیت جذب دانش در سطح کشور را به نهادها و اقداماتی که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد دانش و اطلاعات خارج از مرزهای کشور را شناسایی و جذب کند، مرتبط می‌سازد(به نقل از حاجی کریمی و همکاران، ۱۳۸۶).

ظرفیت جذب دانش در سطح بین سازمانی : لان و لاباتکین(۱۹۹۸) ظرفیت جذب دانش را توانایی یک شرکت در یادگیری از یک شرکت دیگر تعریف می‌کنند. در این تعریف آنان جذب دانش را یک فرایند یادگیری دو عنصری می دانند که یک عنصر ایستا و عنصر دیگر فراگیر می‌باشد. پژوهش های انجام گرفته در این سطح می‌تواند مرجع مناسبی برای تحلیل روابط یادگیری بین سازمانی قرار گیرد.

ظرفیت جذب دانش در سطح سازمان : همان‌ طور که اشاره شد، کوهن و لونیتال(۱۹۹۰) ظرفیت جذب دانش را توانایی یک شرکت در شناسایی، کسب و به کارگیری دانش موجود در محیط خارج از سازمان در فرایندها و محصولات سازمان تعریف می‌کنند. بر اساس این تعریف ظرفیت جذب شامل سه قابلیت اصلی می‌باشد. ۱- درک ارزش دانش موجود در محیط. ۲- کسب دانش شناخته شده. ۳- به کارگیری دانش کسب شده در فرایند و محصولات سازمان.

در تعاریف دیگر از ظرفیت جذب دانش در سطح سازمانی آن را طیف گسترده ای از مهارت های منابع انسانی در نظر گرفته اند. بر اساس این تعریف ظرفیت جذب دانش تابع عواملی مانند سطح مهارت پرسنل، نسبت محققین بخش تحقیق و توسعه به کل نیروهای سازمان، وضعیت نیروهای مهندسی سازمان و مخارج صورت گرفته در تحقیق و توسعه می‌باشد. کیم^[۱۹](۱۹۹۸) ظرفیت جذب دانش را قابلیت‌های یادگیری و مهارت های حل مسئله تعریف می‌کند. در نظر وی قابلیت یادگیری جنبه ای است که به توان تقلید از دانش جدید اشاره دارد و توان حل مسئله یعنی استفاده از دانش جدید در نوآوری. از دیگر تعاریف ارائه شده در سطح سازمان می توان به تعریف زهرا و جورج(۲۰۰۲) نیز اشاره کرد. از دیدگاه آنان ظرفیت جذب دانش به عنوان مجموعه ای از فرایندها و روش های جاری انجام کار اشاره دارد که سازمان از طریق آن ها دانش محیط را کسب، درک، تغییر شکل و مورد استفاده قرار می‌دهد.

ظرفیت جذب دانش در سطح واحدهای سازمانی(درون سازمانی) : مطالعات انجام شده در این سطح ظرفیت جذب دانش را در سطح تیم، واحد سازمانی، واحد کسب و کار، دپارتمان و از این قبیل در نظر می گیرند. در این سطح ظرفیت جذب دانش بر اساس هزینه های تحقیق و توسعه یک واحد، سوابق علمی پرسنل و صفات مشترک بین اعضای گروه سنجیده می شود. ون ویجک^[۲۰](۲۰۰۱) متناسب با این دیدگاه بر الگوهای جریان دانش به عنوان عامل تعیین کننده ظرفیت جذب دانش در ‌گروه‌های فعال در یک سازمان تأکید می‌کند.

۲-۲-۲: تعیین کننده های ظرفیت جذب دانش

همچنین شواهد اولیه برای ارتباط بین بازداری رفتاری و برخی از علائم وسواسی- اجباری وجود دارد. پژوهش کولز، شافیلد و پیترفسا^[۶۶] (۲۰۰۶) تاکنون تنها پژوهشی است که منحصراً به مطالعه ی ارتباط بازداری رفتاری با اختلال وسواسی– جبری پرداخته است. این محققان با بهره گرفتن از یک جمعیت دانشجویی ‌به این نتیجه رسیدند که بازداری رفتاری به طورکلی با علائمی از OCD که بروز آشکار ندارند (برای مثال، وسواس فکری، تردید و خنثی سازی) بیشتر مرتبط است تا مواردی که بروز آشکار دارند (برای مثال، شستشو و نظم). اگرچه این یافته فرضی و نظری است ولی ‌می‌توان پذیرفت افرادی که سطوح بالای بازداری رفتاری دارند احتمال بیشتری دارد که به افکار با آیینهای درونی یا خنثی سازی روانی پاسخ دهند تا اینکه وسواس‌های عملی آشکاری داشته باشند.

درباره ی رابطه ی صفات شخصیتی و اختلال وسواسی – جبری نیز مطالعاتی صورت گرفته است، اغلب این پژوهش ها متمرکز بر دو صفت روانشناختی ‌کمال‌گرایی^[۶۷] و مسئولیت پذیری افراطی بوده است که از جمله مشخصه‌ های مبتلایان به وسواس محسوب می‌شوند.

کلارک (۲۰۰۴) پژوهش‌های انجام شده بر اساس تئوری مسئولیت پذیری سالکووسکیس را بر اساس چهارفرضیه پژوهشی جمع بندی نموده و میزان حمایت پژوهشی آن ها را ذکر ‌کرده‌است. این فرضیه که ارزیابی و باورهای مسئولیت پذیری بالا از ویژگی اختصاصی اختلال وسواسی– جبری می‌باشد حمایت پژوهشی جزئی کسب ‌کرده‌است. فرضیه ی دوم، که مسئولیت پذیری بالا برای آسیب را اختصاصی تفکر وسواسی می­داند، نیز حمایت پژوهشی محدودی به دست داده است. فرضیه ی بعدی یعنی این موضوع که مسئولیت پذیری ادراک شده ی بالا باعث میل زیاد به خنثی سازی و ناراحتی و رنج روانی بالایی می شود و فراوانی و شدت وسواس ها را تشدید می­ کند، حداقل ‌در مورد وسواس وارسی شواهد قانع کننده ای به دست داده است. مفروضه ی آخر نیز که تأکید می‌کند خنثی سازی، فراوانی، شدت و ناراحتی ذهنی وسواس­ها را افزایش می­دهد، حمایت پژوهش بالایی کسب ‌کرده‌است.

پژوهش‌های زیادی در باب ارتباط ‌کمال‌گرایی و اختلال وسواسی – جبری انجام شده است (برای مثال فراست و همکاران، ۱۹۹۰؛ فراست و استکتی^[۶۸]، ۱۹۹۷). افراد مبتلا ‌به این اختلال، نمرات بالایی در ‌کمال‌گرایی نسبت به سایر بیماران مضطرب دارند (رومه^[۶۹] و همکاران، ۲۰۰۰) و تاکنون ابعاد اختصاصی از ‌کمال‌گرایی شناسایی شده است و برای اختلال های خلقی و اضطرابی گونه های خاص از باورهای کمالجویانه مشخص شده است (آنتونی، پوردن، هوتا و سوینسون^[۷۰]، ۱۹۹۸). افکار کمال گرایانه در گونه های خاص از افکار وسواسی (برای مثال تردید درباره ی اینکه، تکلیفی به درستی کامل شده است یا خیر و اعمال اجباری (شستشو تا رسیدن به بهترین حالت) نقش دارند.

لادوکر و همکاران (۱۹۹۵) در پژوهش خود در زمینه ‌کمال‌گرایی به یافته جالبی دست پیدا کردند، آن ها دریافتند که ‌کمال‌گرایی ویژگی معمول گروهی از بیماران وسواسی- اجباری است که اجبارهای آشکاری ندارند، درحالی که مسئولیت پذیری در این افراد کمتر بالا بود. مطالعات همبستگی رابطه معنی داری بین ‌کمال‌گرایی و علائم OCD به دست داده ­اند (هویت و فلت^[۷۱]، ۱۹۹۱). یافته ­های فراست و استکتی (۱۹۹۷) نیز در رابطه با نقش کمال گرایی با ادبیات موجود موافق بود . بیماران وسواسی – اجباری نمره های بالاتری در ‌کمال‌گرایی در مقایسه با گروه کنترل داشتند. اگر چه این یافته ها حاکی استکه این افزایش مخصوص این اختلال نبوده و در مبتلایان به اختلال آسیمگی و گذرهراسی نیز دید ه می شود .این امکان وجود دارد که ‌کمال‌گرایی از شرایط ضروری برای ایجاد بسیاری از انواع آسیب شناسی باشد، اما طبیعت یا ماهیت این اختلالات را تبیین نمی­نماید. راکمان (۱۹۹۷) چنین مطرح نموده که ‌کمال‌گرایی ممکن است برای رشد اختلال وسواسی- اجباری ضروری باشد اما کافی نیست.

‌کمال‌گرایی با اختلال‌های روانی متعددی مرتبط شناخته شده است (شافرن، کوپر^[۷۲] و فیربرن^[۷۳]، ۲۰۰۲). در نظریه های شناختی اختلال وسواسی اجباری فرض شده است که ‌کمال‌گرایی با انواع ویژهای از ‌وسواس‌ها ارتباط دارد (مک فال و الرسهایم^[۷۴]، ۱۹۹۷). محققان مذکور معتقدند که ‌کمال‌گرایی با فعالیت‌های اجباری و شک و تردید درباره ی درست بودن امور ارتباط خاص دارد. پژوهش‌های کمی درباره ارتباط ‌کمال‌گرایی با زیرمجموعه­های اختلال وسواسی -اجباری صورت گرفته است. گرشونی و ثمر (۱۹۹۵؛ به نقل از محمود علیلو، ۱۳۸۲) دریافتند که وارسی­کننده ها نمرات بیشتری را در آزمون‌های ‌کمال‌گرایی به دست میآورند. این پژوهشگران معتقدند که ‌کمال‌گرایی به وارسی­کنندگان کمک می­ کند تا کنترل بیشتری را بر حوادث بیرونی و زندگی خود داشته باشند.

۶-۲ زیرگونه­های اختلال وسواسی – جبری

بسیاری از طرحهای طبقه بندیOCD، مبتلایان به وسواس‌های فکری و عملی را بر اساس نوع و ظاهر فعالیت‌های تشریفاتی (یعنی، اجبارها) به طبقات متعددی تقسیم نموده اند. اگرچه به ندرت دیده شده که مبتلایان یه این اختلال فقط یکی از انواع آیینهای وسواسی^[۷۵] (برای مثال، وسواس شستشو) را داشته باشند و اغلب افراد مبتلا به OCD وسواس‌های فکری و عملی چندگانه ای دارند ( برای مثال، وسواس شستشو، وارسی و تکرار).

معمولاً آیین وسواسی غالب که از بیشترین فراوانی برخوردار است برای طبقه بندی افراد مبتلا به کار گرفته می شود. ولی از آنجایی که وسواس معمولاً به صورت آیینهای وسواسی ‌چندگانه‌ای در افراد بروز پیدا می‌کند، جهت طبقه بندی بیشتر معطوف به طبقه بندی علائم می‌باشد و نه به طبقه بندی افراد. ‌بنابرین‏، یک بیمار وسواسی ممکن است با داشتن تشریفات وسواسی همزمانی مثل وسواس شستشو و وارسی توصیف شود.

تکیه بر وسواس‌های عملی برای طبقه بندی زیرگونه های مبتلایان به OCD بیشتر به دلیل سهولت نسبی مشاهده رفتارهای اجباری آشکار می‌باشد. ولی باید توجه کرد که رفتارهای اجباری یکسان و مشابه ممکن است از لحاظ کارکردی در افراد مختلف به ترس‌های وسواسی متفاوتی مربوط باشند. برای مثال، ممکن است دلیل شستشوی اجباری فرد بیماری رهایی از میکروبها باشد و علت وسواس شستشوی بیمار دیگری ممکن است رهایی از احساس گناه به دلیل ارتکاب قتلی در گذشته باشد. ‌بنابرین‏، اگرچه طبقه بندی مبتلایان به OCD بر اساس رفتارهای اجباریشان سودمندیهایی دارد، ولی در عین حال شناسایی افکار وسواسی این بیماران برای رسیدن به درک روشنی از کارکرد اعمال و تشریفات وسواسیشان حائز اهمیت است.

۱-۶-۲ زیرگونه ی شستشو/آلودگی

این گروه شایعترین شکل بالینی اختلال هستند (جونز و کرچمالیک^[۷۶]، ۲۰۰۳). افراد مبتلا ‌به این علائم دارای وسواسهایی در زمینه ی آلودگی، نجاست و میکروبها هستند. وسواس‌های این افراد عمدتاًً شامل این موارد هستند: ترس از ترشحات و مایعات داخلی بدن(عرق، ادرار، خون و بزاق)، ترس از چیزهای کثیف و ترس از آلوده شدن توسط مواد چسبنده، ترس از بیمار شدن توسط آلوده­کننده­ها، ترس از بیمار کردن دیگران از طریق آلوده کننده­ها. اجبارهای شایع این دسته از بیماران عبارتنداز: شستشوی افراطی دستها، شانه کردن، دوش گرفتن، مسواک زدن و آرایش افراطی یا آئینمند، تمیز کردن وسایل خانگی و سایر اشیاء، اجتناب، پیشگیری و دور کردن آلوده کننده­ها (دسیلوا، ۲۰۰۳).

۲-۶-۲ زیرگونه ی نظم/تقارن