استرس فرسودگی بدنی یا عاطفی است که بر اثر مسائل و مشکلات واقعی یا ذهنی پدید می‌آید. دکتر هانس سیله Hansselive یکی از پیشتازان پژوهش در زمینه استرس ، استرس را به عنوان پاسخ نامشخص بدن به هر گونه تقاضا نامیده است . وی مفهوم حالت سازگاری عمومی را ابداع کرد. حالت سازگاری عمومی پاسخ خود به خودی به هر گونه تهدید بدنی یا احساسی نسبت به سلامت یک ارگانیسم است . (دادستان ، ۱۳۸۴)
قبل از قرن بیستم از اصطلاح تنیدگی در زبان فرانسه استفاده شد ،در حالی که در زبان انگلیسی از قرن هفدهم به بعد فشار به صورت گسترده ای از آن سود جسته و رنج و محرومیت گرفتاری ، ناراحتی و ناملایمات یعنی همیشه پیامدهای یک زندگی دشوار با این کلمه بیان کرده‌اند.(دادستان ،۱۳۸۴)
۲-۲-۴- تعاریفی در طبقه بندی اصطلاح استرس
-
- استرس نیرویی است که تنش و تغییر در شیئی که این نیرو بر آن وارد می شود ، ایجاد میکند. در این معنا ، صحبت از تأثیرها هر عامل یا محرک برونی مانند عوامل جسمانی مثل صدا ، حرارت ، سرما ، یا عوامل روانشناختی مانند عزا ، از دست دادن کار و جزء آن است.
-
-
- استرس نتیجه عمل یک عامل جسمانی ، روانشناختی یا اجتماعی است ؛ عاملی که سیله آن را عامل “تنیدگی زا” نامیده است . در این صورت ، بررسی حالت تنیدگی ویا به عبارت دیگر بررسی نتایج زیست شناختی و روانشناختی تنیدگی بر سلامت افراد مد نظر است .اثر یک عامل می‌تواند موقت یا دایم باشد . بنابرین به بررسی طول مدت و زمان نهفتگی (از چند ساعت تا چند ماه و حتی یک سال یا چندین سال در مورد بیماری‌های خود مصون ساز ) نشانه های بیماری می پردازند.
-
- استرس در عین حال عبارت است از عامل تنیدگی زا و پیامد اثر آن در ابعاد مختلف فرد در پژوهش‌های سیله ، در تحقیقات متخصصان بیماری‌های روان ـ تنی (الکساندر و…) و همچنین در تمامی پژوهش های چهل سال اخیر ، غالباً این موضوع پذیرفته شده است .
می توان در هم شدگیها و ابهامات معنایی را که از چنین روی آوردی ناشی می‌شوند به خوبی درک کرد.
۴٫ در این معنا فشار استرس از بعد زیست شناختی آن در نظر گرفته نمی شوند بلکه از زاویه پویایی در عین حال درونی وبرونی آن مورد توجه قرار می‌گیرد . در این صورت تنیدگی به منزله عاملی برونی است که توسط یک فرد در فضا و زمان معینی ادراک می شود .فرد دفاع های روانی خود را برای مقابله با آن به کار می‌اندازد و در عین حال ، نظام های خودکار زیست شناختی نیز با این دفاع‌های روانشناختی پیوند می‌یابند .
زندگی روانی فرد می‌تواند بر اساس این عمل از هم پاشیده شود ، ضمن آنکه خطر « بدنی سازی » بر حسب ساختار روانی و چهارچوب جسمانی و اجتماعی نیز وجود دارد .(دادستان ،۱۳۸۴)
از جمله منابع عمده برونی استرس می توان مشکلات دراز مدتی مثل روابط خانوادگی ناراحت کننده، بیماری‌های ناتوان کننده یا بیکاری و نیز تغییرات عمده حتی تغییرات خوشایندی مثل ازدواج یا اثاث کشی و جمع شدن استرس های روزانه مثل دیر رفتن سر کار یا دیرکردن در ترافیک را نام برد . از جمله الگوهای رفتاری ایجاد کننده یا شدید کننده استرس هم می‌تواند باعث ناشکیبایی و پر خاشگری ، عدم احساس رضایت از وضع زندگی ، عدم رضایت شغلی و کاهش انگیزه شغلی شود. (جمالفر ،۱۳۸۴)
۲-۲-۵- وضع فعلی استرس
کلود برنارد ، فیزیولوژیک بزرگ قرن نوزدهم فرانسه متذکر شد که قسمت های مختلف بدن موجودات زنده تکامل یافته ،به وسیله محیط مایعی مانند خون احاطه شده است که برای ادامه زندگی باید به طور مستمر وجود و ثبات داشته باشد . به نظر او هدف تمام ساختارهای فیزیولوژیک تنها حفظ این ثبات است.این نظریات به وسیله والتر کانن در سال ۱۹۳۲ بسط وگسترش یافت. او این اثبات داخلی را « تعادل حیاتی » نامید . زیرا ناهنجاری های ارگانیسم را که در عوامل فشارآور بیرونی و درونی ایجاد شده است رفع میکند، به عبارت دیگر تعادل حیاتی هنگام فشار موجود،به کمک او برای برقراری تعادل می شتابد . سیله و همکارانش در سال ۱۹۵۲ میلادی یک نظریه تفصیلی برای نشان دادن چگونگی واکنش موجود زنده به استرس ارائه دادند .
یکی از محققان به نام فردگودوین در سال ۱۹۸۳ نشان داد که انسان‌ها قدرت زیادی برای تحمل استرس‌های شدید دارند ، اما هنگامی درمانده می شوندکه قدرت تجهیز مجدد قوا برای مقابله با فشارهای جدید را نداشته باشند . محقق دیگری به نام جک بارکاس به این نتیجه رسید که حتی رفتارهای کوچک ما می‌توانند تأثیری چشمگیری بر بیوشیمی بدن بگذارند . درحالی که انواع پاسخ ها در مقابل عوامل استرس زا از افراد بشر سر می زند ، ولی در اوایل دهه ۱۹۵۰ میلادی روانپزشکی به نام توماس هلمز در پژوهش های خود به این نتیجه رسید که تنها عامل مشترک در ایجاد هر نوع استرس ،لزوم ضرورت و اجبار در ایجاد تغییر و تحول مهم در روند زندگی معمولی فرد است . (شاملو،۱۳۸۲)
اکثر معلمان،رضایت شغلی را با درست انجام دادن آن کار به دست می آورند .هر نوع کوتاه در انجام تعهدات که به قصور در کار منجر شود بی گمان استرس بیشتری ،به ویژه افسردگی به دنبال دارد چرا که تحلیل های نهایی نشان داده که حس غرور ناشی از پیشرفت در کار ،برای معلمان بسیار مهم است. اگر این احساس غرور به علت آن مقدار کم کاری ای که به بقای شغلی شان لطمه نمی زند ،صدمه ببیند ،احتمالا به شدت از کارشان بیزار می‌شوند . هوبرمن(۱۹۹۳) در بررسی بسیار جالبی بر چگونگی رشد و تغییر نگرش معلمان ضمن پیشرفت در زندگی حرفه ایشان متوجه شد بسیاری از معلمان زمانی که به مرز چهل سالگی می‌رسند یکبار دیگر حرفه خود را ارزیابی می‌کنند تا ببینند چقدر با پیشرفت ،انتظارات و آرمان هایی که در شروع حرفه ی تدریس برای خود در نظر گرفته بودند، فاصله دارند.
۲-۲-۶- عوامل ایجاد کننده استرس
۲-۲-۶-۱-فشار
فشار مفهومی دیگر از استرس به خصوص در ارتباط با استرس شغلی است . فشار زمانی به وجود می‌آید که میزان سرعت کار افزایش یابد. یا برای انجام کار فرصت اندکی وجود داشته باشد ویا کارهای اضافه‌ای بر فرد تحمیل شود و یا زمانی که فرد حداکثر توانایی خود برای یک دوره طولانی کار کند شاید دانش آموزان در هنگام امتحانات با اثرات فشار آشنا شده باشند .(فراهانی،۱۳۸۳)
