درمجموع نتایج نشان داده است سبک های مقابله ای مورد استفاده مردان می‌تواند به عنوان پیش‌بینی کننده های مهم و معنادار رضایت زناشویی به حساب می‌آیند. به طور خاص دو، سبک مقابله ای فاصله گرفتن-اجتناب و مواجهه، جستجوی حمایت اجتماعی پیش‌بینی کننده های خطی رضایت وسازگاری زناشویی بودند؛ به عبارت دیگر، زوجین بسته به میزان استفاده از سبک های اول و دوم به ترتیب از رضایت کمتر و بیشتری برخوردار بودند (باومن^[۸۷]،۱۹۹۰؛ به نقل از رضایی،۱۳۹۰).

بررسی‌ها نشان داده است که زوج‌های آشفته معمولاً رفتارهای منفی را به همسرشان نسبت داده، در حالی که رفتارهای مثبت آن‌ ها را به محیط نسبت می‌دهند. این سیستم اعتقادی منفی که توام با تعاملات منفی است منجر به رشد احساس ترس و صدمه از یک طرف و عصبانیت از طرف دیگر می‌شود (کُری^[۸۸]،۲۰۰۳؛ به نقل از رضایی،۱۳۹۰).

معمولاً زوج‌های آشفته مهارت‌های ارتباطی کمتری را نسبت به زوجهای غیر آشفته نشان می‌دهند و دید خوبی نسبت به رابطه شان ندارند. این زوج‌ها ممکن است برای مقابله باتعارض بیشتر به اجتناب از یکدیگر روی آورند تا اینکه سعی کنند از طریق مذاکره آن را حل کنند (لندیس^[۸۹]، ۱۹۷۵؛ به نقل از رضایی،۱۳۹۰).

همچنین ممکن است زوجین از روش‌های درگیرانه تر منفی در موقعیت‌های تعارض انگیز استفاده کنند. (برنشتاین^[۹۰]، ۱۳۸۲) پیشنهاد داد که باثبات ترین تعیین کننده ناخشنودی زناشویی ابراز هیجان منفی در پاسخ به ابراز هیجان منفی همسر در مواقع تعارض است.

۲-۴-۱۵-مهارت‌های مؤثر در ارتباطات زناشویی

ازجمله عوامل مؤثر در ا یجاد و دوام یک پیوند مناسب آگاهی از نحوه روابط سالم و مناسب است وافکار در تعادل این ارتباط موثرند. افکار شما تلاشی هستند برای انسجام دادن به مشاهدات شما تا ‌به این ترتیب بتوانید بفهمید واقعا چه اتفاقی در حال وقوع است و یا اینکه حوادث چرا و چگونه رخ می‌دهند. شاید هم در قضاوت‌های ارزشی قاطع درباره‌ آنچه به نظر شما خوب یابد و درست یا غلط است مؤثر باشند.

احساسات مشکل ترین بخش در گفتگو یا ارتباط است. بروز منطقی احساسات و نیز بیان آن‌ ها به نحو مؤثر می‌تواند در نزدیک کردن زوج مؤثر باشد (رضایی، ۱۳۹۰).

پژوهش هایی با طرح های مقطعی و طولی ثابت کرده‌اندکیفیت ارتباط زوجین به طور پیوسته و معنادار با رضایت زناشویی رابطه دارد (کاریر و گاتمن^[۹۱]، ۱۹۹۹ ؛ گاتمن و لونسون^[۹۲]، ۱۹۹۲ ؛ راجی و برادبوری^[۹۳]،۱۹۹۹). نتایج این پژوهش ها حاکی است زوج‌های ناشاد از فقدان مهارت‌هایی رنج می‌برند که مانع توانایی آن‌ ها در ارتباط مؤثّر می‌شود. نتایج به طور ویژه نشان می‌دهد زوج‌هایی که مهارت های لازم برای تنظیم ابراز عاطفی و ارتباط مؤثرّ را کسب ننموده اند، در تعارضات، دفاعی برخوردکرده یا کناره می‌گیرند و چنین رفتارهایی به نوبه ی خود نارضایتی و زوال روابط زناشویی را به دنبال دارد. کریستنسن و سولاوی ^[۹۴] (۱۹۹۰،۱۹۸۴) دریافتند زوج‌های درمانده نسبت به زوج‌های غیردرمانده ارتباط سازنده ی دوسویه ی کمتر، کناره گیری از ارتباط و تعارض بیشتری گزارش می‌کنند. از این رو، تأیید شده که رفتارهای ارتباطی و الگوهای تعاملی به طور روشنی با رضایت زناشویی مرتبطند. (عارفی و محسن زاده،۱۳۹۰).

۲-۴-۱۶- هفت نوع ارتباط مهم و نحوه ی برقراری آن

ازجمله نکات کلیدی و مهم برای درک و شناخت احساسات و دنیای درونی زنان توجه به نوع برقراری ارتباط با آن‌ ها است ازجمله عواملی که منجر به شکست عشق و ارتباطی میان زن و شوهر می‌شود که تازی در نوع برخورد و رفتار با یکدیگر است:

۱-زنان نیاز به حس دوست داشتن و عاشق شدن را دارند.

۲-زنان نیاز به کسب و ابراز احساسات دارند.

۳-زنان خواهان امنیت در تمام جنبه‌های زندگی هستند.

۴-زنان خواهان صحبت و مذاکره هستند.

۵-زنان خواهان تمایل جنسی درخور محبت و توجه هستند.

۶-زنان خواهان جلب توجه هستند.

۷-زنان خواهان احترام هستند. (دی آنجلیس^[۹۵]، ۱۳۸۹)

۲-۴-۱۷- احترام متقابل و رضایت زناشویی

نتایج تحقیق اورتینگال و ونستیوجن^[۹۶] (۲۰۰۶) نشان دادند افرادی که در سطح بالاتری از مذهبی بودن قرار دارند نسبت به افرادی دارای سطح مذهبی پایین‌تر، ثبات زناشویی بیشتری دارند و از ازدواج خود راضی هستند.

چندین مطالعه (های ورس^[۹۷]، ۲۰۰۱؛ پترسون و همکاران، ۲۰۰۱) نشان دادند که موردتوجه قرار دادن باورهای مذهبی در طی درمان می‌تواند در بهبود روابط زن و شوهر ناسازگار مفید باشد.

ترمن^[۹۸] ۲۰۰۱، به نقل از حمیدی،۱۳۹۰) عوامل گوناگونی که بین زن و شوهر جدایی می اندازد را برشمرده است که عبارت‌اند از: بی مهری، بی وفایی، شک و سوء ظن، پرخاشگری، بدزبانی، خودبینی، میگساری، وابستگی شدید به دوستان و…

۲-۴-۱۸- سازگاری اجتماعی و رضایت زناشویی

(مارکووسکی و گرین وود^[۹۹] ۱۹۸۴؛ به نقل از سودانی، ۱۳۸۵)‌به این نتیجه رسیدند که یک ارتباط مثبت عملی میان سازگاری اجتماعی و سازگاری و رضایت زناشویی وجود دارد. بدین معنی که فردی که در روابط اجتماعی خود نتواند سازگاری لازم را داشته باشد و دچار نارسایی هایی در ایجاد ارتباط با دیگران باشد در زندگی زناشویی نیز با این مشکلات مواجه خواهند بود. افرادی که در روابط اجتماعی خود سازگار و موفق‌اند در زندگی زناشویی خود نیز سازگار و موفق‌اند.

۲-۴-۱۹- ساختار قدرت و رضایت زناشویی

مشکلات و اختلافات مربوط به ارتباط و صمیمیت از یک طرف و تعادل قدرت و ساختار نقش در رابطه از طرف دیگر موضوعات اصلی و محورهای زوج‌های آشفته محسوب می‌شوند. (خسرو جاوید و رفیعی نیا، ۱۳۸۳)

در یک مطالعه از ۱۱۶ درمانگر خواسته شد مشکل ترین حوزه های مشکلات زوجین را درجه بندی کنند.

در این مطالعه به ترتیب ارتباطات، انتظارات غیرواقعی، ساختار قدرت، مشکلات فردی شدید، تعارض و فقدان عشق و نشان ندادن علاقه مهم‌ترین جنبه‌های مشکلات زناشویی بودند (رایس^[۱۰۰]، ۱۹۹۹؛ به نقل از سودانی،۱۳۸۵).

۲-۵- موضع گیری‌های نظری در خصوص روابط زناشویی

۲-۵-۱- تعریف غریزه جنسی

موجود انسانی دارای مجموعه ای از غرایز و نیازهای متفاوت هست که در حقیقت ستون‌های شخصیتی او را می‌سازند ؛ ‌بنابرین‏ عدم ارضاء را نقص در ارضاء هرکدام از این غرایز و نیازها باعث ایجاد تزلزل در شخصیت فرد می‌شود (مهابادی راد، ۱۳۷۱، ص ۱۲).

یکی از این نیازها نیاز جنسی هست که با تغییر و تحولات جسمانی در دوران بلوغ خود را ظاهر می‌سازد و باید مانند تمام غرایز دیگر به شکل مناسبی ارضاء شود. البته ما نباید این مسئله را از جنبۀ مادی و جسمانی آن نگریم، چرا که در این تحولات فکری و اخلاقی روانی هم دخیل هستند. بدین معنی که با ارضاء شدن علاوه بر نیاز جسمــانی فرد از لحـــاظ روانی و فکری و اخلاقی هم به آرامش می‌رسد.

‌بنابرین‏ فرد پس از ازدواج می‌تواند این غریزه را با روش معقول و پسندیده ارضاء نموده و در سایه ارضاء آن که آرامش است یابد و با توجه به ارتباط آن با دیگر جنبه‌های وجودی انسان موجبات رشد و شکوفایی را فراهم آورد (همان منبع، ۱۳۷۱، ص۳۲).

با این همه رویه اخیر دولت‌ها مثال­های را ارائه می‌کند که نشان دهنده آن است که دکترین مصونیت حتی در زمینه جنایات بین‌المللی زنده و پویا است. در مارچ ۲۰۰۱ دیوان عالی فرانسه اعلام نمود که معمر قذافی رئیس حکومت لیبی نسبت دادخواستی که وی را مسئول بمباران هواپیمای DC- 10 فرانسه می­داند دارای مصونیت می‌باشد. همچنین دیوان ملی اسپانیا در سال ۱۹۹۹ اعلام کرد صلاحیت پیگرد فیدل کاسترو رهبر وقت کوبا را به علت برخورداری وی از مصونیت ندارد. دادگاه اسپانیا همچنین اعلام نمود که حکم آن مغایرتی با رأی خویش در قضیه پینوشه ندارد زیرا پینوشه رئیس پیشین دولت بود و بدین ترتیب دیگر از مصونیت از صلاحیت برخوردار نبود.^[۱۵۴]

همچنین در مارس سال ۲۰۰۰ وزارت امور خارجه ایالات متحده از تعقیب یک تبعه پرو که ادعا می‌شد شکنجه‌گر است، به دلیل برخورداری از مصونیت دیپلماتیک خودداری نمود. » این قضیه حاکی از اکراه دولت‌ها از پذیرش یک رهیافت جدید و مترقی ‌در مورد جرایم بین‌المللی است، که در عوض ترجیح می‌دهند ارزش‌های قدیمی مثل احترام به حاکمیت دولت و پیامد منطقی آن یعنی مصونیت مقامات دولت یا مصونیت دیپلماتیک را رها نکند. ^[۱۵۵]«

در پرونده ” رابرت موگابه “^[۱۵۶] رئیس جهور وقت زینباوه که در دادخواست، به کشتار، شکنجه، تجاوز و تروریسم متهم شده بود ” دپارتمان ملی ایالات متحده “^[۱۵۷] به دادگاه پیشنهاد کرد که موگابه از مصونیت یک رئیس دولت نزد دادگاه‌های آمریکا برخوردار گردد. در این پیشنهاد تأکید شده بود که محاکمه وی در تقابل با اهداف سیاست خارجی آمریکا خواهد بود. در نهایت دادگاه اعلام نمود که موگابه حق سفر به آمریکا بدون واهمه از محاکمه برای اعمال خویش حتی اگر تجاوزات حقوق کیفری بین‌المللی باشد را دارا است.

همچنین الزام دولت‌های عضو از سوی اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی به پیگرد مرتکبین جنایات بین‌المللی و چشم پوشی از مصونیت مقامات فعلی نمی‌تواند تعهدات دولت‌ها در زمینه مصونیت های عرفی و قراردادی مقامات دولت‌ها را تحت شعاع قرار دهد. زیرا به نظر می‌رسد هیچ گونه قاعده عرفی در زمینه چشم پوشی از مصونیت مقامات دولتی متصدی مقام نزد دادگاه های داخلی سایر کشورها به وجود نیامده است. باید اذعان نمود که تا کنون هیچ دادگاه ملی مصونیت مقامات فعلی دولت را نقض نکرده است.^[۱۵۸]

دیوان بین‌المللی دادگستری در رأی خود پیرامون دعوای جمهوری دمکراتیک کنگو علیه بلژیک اعلام کرد که وزیر امورخارجه متصدی مقام از تعقیب کیفری نزد محاکم سایر کشورها دارای مصونیت می‌باشد و این مصونیت جرایم بین‌المللی که وی در ظرفیت رسمی یا شخصی خویش خواه پیش از تصدی مقام و یا حین تصدی مقام مرتکب شده است را نیز شامل می­ شود. دیوان استدلال بلژیک را که زمانی که وزیر امور خارجه مظنون به انجام جرایم جنگی یا جرایم علیه بشریت باشد از مصونیت برخوردار نیست رد کرد. دیوان اعلام کرد که شواهدی که بتوان از آن چنین استثنائی را بر مصونیت استنباط کرد در رویه دولت‌ها به اندازه کافی وجود ندارد.^[۱۵۹]

‌بنابرین‏ رئیس دولت متصدی مقام، دیپلمات‌های دارای اعتبارنامه و سایر مقامات، تا زمانی که مقام خویش را ترک نکرده ­اند نسبت به اعمالی که در ظرفیت شخصی و رسمی خویش مرتکب می­شوند دارای مصونیت هستند. ‌نتیجه اینکه هرچند حقوق بین ­الملل و جامعه جهانی جنایات بین ­المللی را اعمالی خلاف حقوق بین‌الملل و شایسته چشم­پوشی از مصونیت مرتکبین آن می­دانند اما لزوم احترام به نمایندگان دولتی متصدی مقام به عنوان نماد حاکمیت دولت و رعایت اصل تساوی حاکمیت­ها مانع از آن می­ شود که دادگاه­ های داخلی کشورهای خارجی، مقامات دولتی دارای مصونیت را که مرتکب جنایات بین ­المللی می­گردند تحت پیگرد قرار دهند.^[۱۶۰]

گفتار سوم: تعقیب پس از زمان تصدی مقام

هرچند برخورداری مقامات دولتی از مصونیت کیفری در زمان تصدی مقام و پس از آن با اصل تساوی حاکمیت­ها و نظریه عمل دولت منطبق است اما رویه دولت­ها نشان می­دهد که چنین مصونیتی ‌در مورد جنایات بین ­المللی تنها محدود به دوران تصدی مقام است و پس از ترک مقام دیگر قابل ادعا نمی ­باشد. فارغ از اینکه چنین جرایمی پیش از تصدی مقام یا پس از آن و یا حتی در حین تصدی مقام اتفاق افتاده باشد.

البته دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگوسلاوی سابق در قضیه ” فروندزیچ “^[۱۶۱] عدم مصونیت مقامات فعلی را در زمینه جرم شکنجه بدون تردید کاشف از حقوق بین‌الملل عرفی دانست. » ‌بنابرین‏، قاعده مذبور، ظاهراًً در دادرسی­هایی که در دادگاه‌های داخلی نیز انجام می­گردد قابل اجراست.«^[۱۶۲] اما رویه دادگاه‌های داخلی و نیز رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در دعوای کنگو علیه بلژیک نشان دهنده آن است که از چنین دیدگاهی تبعیت نمی­کنند. اما همین رویه‌ها نشان از آن دارد که عدم مصونیت مقامات سابق نزد محاکم داخلی سایر کشورها به اتهام جنایات بین‌المللی امری بدیهی و پذیرفته شده می‌باشد.

» نقض مصونیت اعمال خصوصی مقامات سابق شامل جنایات بین‌المللی، کاملاً هماهنگ با دو هدف اصلی دکترین مصونیت سران دولت، یعنی احترام به برابری حاکمیت و آزادی انجام وظایف رسمی دیپلماتیک می‌باشد. زیرا جنایت علیه بشریت، شکنجه و سایر جنایات بین‌المللی، خارج از محدوده اعمالی است که وظیفه رسمی مقامات دولتی محسوب می شود.«^[۱۶۳]

پیشنویس قانون جرایم علیه صلح و امنیت بشری اعلام می­دارد که : »این حقیقت که یک شخص به عنوان رئیس یک دولت عمل می‌کند یا به عنوان مأمور حکومتی، او را از مسئولیتش نسبت به اعمالی که در این قانون جرم است آزاد نمی­نماید. ^[۱۶۴]«

همچنین بند ۲ ماده ۳ قطعنامه مؤسسه‌ حقوق بین ­الملل در باره مصونیت از صلاحیت دولت و افرادی که از طرف دولت عمل می­نمایند در موارد جرایم کیفری بین‌المللی اعلام می‌دارد که وقتی سمت یا مأموریت افرادی که از مصونیت شخصی برخوردارند به پایان می­رسد دیگر از چنین مصونیتی برخوردار نخواهند بود.^[۱۶۵]

در دعوای کنگو علیه بلژیک دیوان بین‌المللی دادگستری اعلام نمود که هرچند مقامات دولتی در طول دوران تصدی مقام از مصونیت مطلق نزد محاکم داخلی سایر کشورها برخوردارند اما چنین مصونیتی در زمینه جنایات بین‌المللی پس از پایان دوران تصدی مقام ادامه نخواهد یافت.

در قضیه آیشمن، متهم مسئله عمل دولت را مطرح نموده و معتقد بود عمل انتسابی به وی، عمل دولت آلمان بوده و مسئولیتی متوجه او نمی‌شود. » دادگاه اسرائیل صراحتاً رأی داد که آن دسته از کارگزاران دولت که در حیطه وظایف رسمی خود عمل کرده‌اند اگر مرتکب جنایات بین‌المللی شوند، نمی‌توانند از مسئولیت کیفری مصون باشند.«^[۱۶۶]

مقامات سابق بر اساس حقوق بین‌الملل دارای مصونیت شغلی می‌باشند که مانع پیگرد آنان توسط دادگاه های داخلی کشورهای خارجی نسبت به اعمال انجام شده آنان در محدوده وظایف رسمیشان می­گردد. با این اشاره که چنین مصونیتی از صلاحیت کیفری دادگاه­ های خارجی وقتی فرد متهم به انجام جرایم بین‌المللی باشد به وجود نمی­آید.

1. 1. به وسیله اعضاء سازمان شکل داده می شود.

1. 1. در جهت تعاملات افراد، گروه ها و سازمان ها، در انجام نقش هایشان حرکت می‌کند.

1. با قصد ارتقاء رفاه افراد، گروه ها و سازمان انجام می‌گیرد.

خودجوشی سازمانی همانند رفتارشهروندی سازمانی شامل رفتارهای عملکردی است با این تفاوت که رفتارشهروندی سازمانی به وسیله سیستم های رسمی پاداش تشخیص داده نمی شود در حالی که خودجوشی سازمانی قسمتی از سیستم پاداش در یک سازمان می‌باشد(به نقل از گل پرور، ۱۳۸۹).

در چنین محیطی به سازمان و اعضای آن فرصت داده می شود که تا حد توان پیش روند، براین اساس توجه به شهروندان در نظام ارزشی دموکراتیک رو به افزایش است. اکنون که اهمیت شهروندان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان درک شده است، رفتار آن ها هم می‌تواند بسیار با اهمیت تلقی شود و از این روست که محققان زیادی، به تجزیه و تحلیل رفتار شهروندی پرداخته‌اند. به طور کلی رفتارشهروندی یک نوع رفتار ارزشمند و مفید است که افراد آن را به صورت دلخواه و داوطلبانه از خود بروز می‌دهند. ‌به این ترتیب مطالعه و بررسی اینگونه رفتار افراد در سازمان که به رفتارشهروندی سازمانی شهرت یافته است بسیار مهم و ضروری بنظر می‌رسد(اسلامی، ۱۳۸۶).

این تعریف بر سه ویژگی اصلی رفتارشهروندی تأکید دارد:

اول اینکه این رفتار باید داوطلبانه باشد یعنی نه یک وظیفه از پیش تعیین شده و نه بخشی از وظایف رسمی فرد است. دوم اینکه مزایای این رفتار، جنبه سازمانی دارد. و ویژگی سوم این است که رفتارشهروندی سازمانی ماهیتی چند وجهی دارد. با این تعاریف از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظار می رود بیش از الزامات نقش خود و فراتر از وظایف رسمی، در خدمت اهداف سازمان فعالیت کند، به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کارکنانی است که در سازمان فعالیت می‌کنند و در اثربخشی سازمانی بهبود می‌یابد. از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظارات خاصی وجود دارد. این توقع وجود دارد که رفتارکارمند باید طوری باشد که بیش از الزامات نقش و فراتر از وظایف رسمی در خدمت اهداف سازمان فعالیت کند. بر مبنای بررسی های محققان از رفتارشهروندی از بعد علمی و تئوریک، نتیجه گرفته اند که رفتارهای شهروندی نوعاً از نگرش مثبت شغلی، ویژگی های وظیفه ای و رفتارهای رهبری ناشی می‌شوند. ‌بنابرین‏، تحقیقات پیشین نشان می‌دهد که افراد خودی خود رضایت بخش هستند، یا وقتی که آن ها رهبرانی حمایت کننده و الهام بخش دارند، خیلی بیش از الزامات رسمی شغلی شان کار ‌می‌کنند(اسلامی، ۱۳۸۶).

گراهام^[۳۲] (۱۹۹۱) با به کار بردن دیدگاه تئوریکی خود که مبتنی بر فلسفه سیاسی و تئوریکی مدرن علوم سیاسی بود، مطرح می‌کند که ما سه نوع رفتارشهروندی داریم:

اطاعت^[۳۳]: این واژه میل کارکنان به پذیرش و پیروی کردن از قوانین، مقررات و رویه های سازمانی را توصیف می‌کند. شاخص های اطاعت سازمانی و رفتارهایی نظیر احترام به قوانین سازمانی، انجام وظایف به طور کامل و انجام دادن مسئولیت ها با توجه به منابع سازمانی است.

وفاداری^[۳۴]: میل کارکنان به فداکاری و قربانی کردن منافع شخصی در را منابع سازمانی و حمایت و دفاع از سازمان را توضیح می‌دهد.

مشارکت: میل کارکنان به درگیر شدن فعال در همه ابعاد زندگی سازمانی را توصیف می­ کند. در کار تجربی ون داین^[۳۵]، گراهام و داینش^[۳۶] (۱۹۹۴) نشان داده شده­است که مشارکت به طور واقعی سه شکل دارد:

الف) مشارکت اجتماعی^[۳۷] : درگیر بودن فعال کارکنان را در امور شرکت و مشارکت در فعالیت­های اجتماعی در سازمان را توصیف می‌کند(مثل حضور در جلسات غیراجباری و محترم شمردن و پابه پای آن حرکت کردن).

ب) مشارکت حمایتی^[۳۸] : میل کارکنان به بحث چالش و برانگیز بودن برای سازمان به وسیله پیشنهاد دادن، ابداع و تشویق دیگر کارکنان به بیان آزادانه عقایدشان را توصیف می‌کند.

ج) مشارکت عملی(وظیفه ای)^[۳۹] : مشارکت کارکنان را فراتر از استانداردهای مورد نیاز کاری است، توصیف می‌کند(به عنوان مثال قبول کردن داوطلبانه تکالیف اضافی، کارکردن تا دیروقت برای اتمام پروژه های مهم و…)(به نقل از زارع، ۱۳۸۳).

۲-۵- صورتبندی پنج بعد پودساکف و همکاران(۱۹۹۰)

نوع دوستی: رفتاری اختیاری که اثر یاری دهنده به شخص دیگری که با وظیفه یا مسئله مرتبط با سازمان است.

وجدان: رفتارهای اختیاری روی بخشی از کارکنان که فراتر از حداقل شریط نقش سازمانی است و پیروی دقیق از مقررات و قوانین می‌باشد. از نوع دوستی به رفتاری اشاره دارد که به شخص خاص کمک می‌کند ولی وجدان به خود فرد کمک می‌کند.

جوانمردی: تعهد کارکنان در شرایط کمتر از ایده آل، بدون اجتناب از غلو، مقابله با واقعیت یا نکات واهی و…

ادب و مهربانی: رفتاری اختیاری روی بخشی از فرد با هدف جلوگیری از بروز مشکلات با دیگران.

فضیلت مدنی: رفتاری که نشان می‌دهد که شخص مسئولانه جلسات سازمان را شرکت کرده، درگیر بوده و نقش یاری دهنده داشته است.

۲-۶- پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی

پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی از لحاظ تاثیر بر عملکرد فردی و سازمانی به دو صورت زیر قابل بررسی می‌باشد:

۱) تاثیرعملکرد شهروندی سازمانی بر ارزیابی مدیران از عملکرد و قضاوت آن ها به تقسیم پاداش ها، ارتقاء ها…

۲) تاثیرعملکرد شهروندی سازمانی بر عملکرد و موفقیت کلی سازمان. مکنزی و پودساکوف^[۴۰] (۱۹۹۳)، دلایل متعددی را بیان کردند که چرا مدیران برای عملکرد شهروندی سازمانی ارزش قائل شده و در ارزیابی عملکرد کارکنان شان به آن توجه دارند و خلاصه مطالعات در دلایل مذبور حاکی از آن است که عملکرد شهروندی سازمانی تاثیر بسزایی بر نحوه ارزیابی مدیران از عملکرد و همچنین سایر تصمیمات آن ها دارد. خلاصه چندین مطالعه که به بررسی تاثیرات نسبی رفتار شهروندی سازمانی بر ارزیابی عینی و ذهنی از عملکرد پرداخته‌اند نشان داده است که ابعاد پنج گانه رفتار شهروندی سازمانی یک تاثیر مثبت قابل توجهی بر نحوه ارزیابی عملکرد توسط ارزیابی کنندگان دارد و هر کدام به شکلی خاص بر نگرش ارزیاب ها مؤثر است، بویژه رفتار یاری کننده یا نوع دوستی که متمایز تر و برجسته تر از دیگر ابعاد به چشم می خورده است. محققان ضمن مطالعات خود اذعان داشتند که رفتار شهروندی سازمانی بر ارزیابی عملکرد عینی و ذهنی کارکنان تاثیر بسزایی دارد.

۲-۷- چهارچوب های مرتبط با رفتار شهروندی سازمانی

رفتارهای فرانقشی^[۴۱]: این اصطلاح، معنایی مشابه با عملکرد شهروندی سازمانی دارد و به معنای رفتارهای که فراتر از انتظارات نقش موجود است و تلاش می‌کنند که به سازمان سود برسانند، می‌باشد. اما این مفهوم ،بعد اطاعت رفتار شهروندی سازمانی را در بر نمی گیرد. به دلیل این که این بعد، به صورت آشکار و یا ضمنی در شرح وظایف شغلی آمده است(ارگان، ۲۰۰۶).

شکل ۲-۱۵- خروجی محور و ورودی محور (نوس و لورنجو، ۲۰۰۹: ۷۰۱)

محدودیت‌ها و معایب DEA

هرچند به کارگیری روش DEA دارای توانایی‌هایی در ارزیابی و تعیین واحدهای کارا دارد، اما ‌در عمل بایستی ملاحظات زیر را به عنوان محدودیت‌های روش در نظر داشت:

• • عدم دستیابی به عملکرد بهینه به دلیل محاسبه کارایی نسبی

• • آزمون فرضیه بر روی آن مشکل است

• • • به‌دلیل تهیه برنامه‌ریزی خطی جداگانه برای هر واحد اجرایی، محاسبه و حل مسایل حتی با وجود نرم‌افزار مشکل است. به‌ویژه هنگامی که تعداد DMU ها و یا ورودی و خروجی‌ها زیاد باشد.

  

• از آنجا که روشی مبتنی بر نقطه حدی است، خطای اندازه‌گیری داده ها و ستاده‌ها می‌تواند انحرافات زیادی در پاسخ به بار آورد (نجات، ۱۳۸۷: ۵۶).

همچنین باقری‌زاده (۱۳۹۱) محدودیت‌های DEA را به شرح زیر برشمرده است:

• • خطاهای اندازه‌گیری ممکن است باعث تغییرات عمده‌ای در نتایج شود. لذا باید پس از شناسایی واحدهای کارا به کنترل مجدد ورودی‌ها و خروجی‌ها پرداخت.

• • عدم توانایی در مقایسه با متغیرهای کیفی

• • اگر یکی‌از ورودی‌ها یا خروجی‌ها تغییر کند در درجه کارایی واحدها تغییرات اساسی پیش خواهد آمد.

• توافق کلی ‌در مورد انتخاب ورودی و خروجی در این روش وجود ندارد.

جلیلی ثابت (۱۳۹۲) نیز معایب تحلیل پوششی داده ها را به شرح زیر می‌داند:

۱- «تحلیل پوششی داده ها» به عنوان یک تکنیک بهینه‌سازی امکان پیشگیری خطا در اندازه‌گیری و سایر خطاها را ندارد.

۲- این تکنیک جهت اندازه‌گیری کارایی نسبی به کار گرفته شده و کارایی مطلق را نمی‌سنجد.

۳- تفاوت بین اهمیت ورودی‌ها و خروجی‌ها موجب انحراف در نتایج می‌گردد اما با محدودسازی وزن‌های خروجی و ورودی این شکل تا حدودی قابل رفع است.

۴- از آنجا که تحلیل پوششی داده ها تکنیکی غیرپارامتری است، انجام آزمون‌های آماری برای آن مشکل است.

۵- تعداد مدل‌های مورد نیاز و حل آن ها به تعداد واحدهای بررسی است که تا حدودی حجم محاسبات را افزایش می‌دهد.

۶- اضافه کردن یک واحد جدید به مجموعه واحدهای قبلی بررسی شده موجب تغییر در امتیاز کارایی تمامی واحدها می‌گردد.

۷- تغییر در نوع و تعداد ورودی‌ها ممکن است در نتایج ارزیابی تغییر دهد.

ویژگی‌ها و قابلیت‌های مدل‌های DEA

باقری‌زاده (۱۳۹۱) قابلیت‌های DEA را به شرح زیر برشمرده است:

• • ارزیابی توام مجموعه عوامل

• • ارائه کردن بهترین وضعیت عملکردی به‌جای وضعیت مطلوب

• • ارزیابی واقع‌بینانه

• • عدم نیاز به اوزان از قبل تعیین شده

• • خاصیت جبرانی بودن

• • ارزیابی با گرایش مرزی

• • استاندارد سازی

• • رتبه‌بندی واحدهای تصمیم‌گیرنده

• • تخصیص بهینه منابع

• تحلیل حساسیت ورودی‌ها و خروجی‌ها

جلیلی ثابت (۱۳۹۲) نیز مزایای تحلیل پوششی داده ها را به شرح زیر می‌داند:

۱- تمرکز بر هر یک از مشاهدات در مقابل میانگین جامعه

۲- فراهم آوردن یک شیوه اندازه گیری جامع و منحصر به فرد برای هر واحد که از ورودی ها (متغیرهای مستقل) برای ایجاد خروجی ها (متغیرهای وابسته) استفاده می‌کند.

۳- استفاده همزمان از چندین ورودی و چندین خروجی

۴- سازگاری با متغیرهای برون زا

۵- توانایی در نظر گرفتن متغیرهای طبقه ای یا مجازی

۶- نیازمند آگاهی از وزن‌ها یا قیمت‌های «ورودی‌ها» و «خروجی‌ها» نبوده و از ارزش‌گذاری بی‌نیاز است

۷- شکل تابع توزیع و روابط تولید محدودیتی را برای آن ایجاد نمی کند

۸- تخمین در تغییر ورودی ها و خروجی واحدهایی که در زیر مرز کارا قرار گرفته برای تصویر کردن آن واحد بر مرز کارا

۹- ارائه جواب بهینه پارتو

۱۰- امکان به‌کارگیری ورودی‌ها و خروجی‌های مختلف با مقیاس‌های اندازه‌گیری متفاوت

مدل‌های تحلیل پوششی داده ها

در اواخر دهه ۷۰ میلادی تحلیل پوششی داده ها به وسیله چارنز و کوپر^[۵۴] به عنوان یک روش برای تعیین کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده متجانس مطرح شد. در حقیقت این بحث از سال ۱۹۷۸ با پایان نامه دکتری رودس^[۵۵] آغاز شد. او با راهنمایی‌های کوپر و چارنز، توسعه و پیشرفت تحصیلی مدارس ملی آمریکا را ارزیابی کرد.

این مقاله که به مقاله سی سی آر^[۵۶] معروف است با تبدیل ورودی‌ها و خروجی‌های چندگانه یک واحد (بنگاه) به یک ورودی مجازی و یک خروجی مجازی، روش فارل را که بر اساس دو ورودی و یک خروجی ارائه شده بود، جامعیت بخشید، به گونه‌ای که فرایند تولید با چند عامل ورودی و چند خروجی را در بر می‌گیرد.

این روش که عمدتاًً به عنوان روش ارزیابی کارایی در جهان استفاده می‌شود علاوه بر اندازه گیری کارایی، نوع بازده نسبت به مقیاس تولید را نیز ارائه می کند. (فلاح، ۱۳۸۶ : ۲۰)

مدل CCR از مدل‌هایی است که بازده ثابت نسبت به مقیاس دارد. این مدل‌ها زمانی به کار می‌روند که همه واحدها در مقیاس بهینه عمل کنند. در ارزیابی کارایی واحدها هرگاه فضا و شرایط رقابت ناقص محدودیت‌هایی را در سرمایه‌گذاری تحمیل کنند موجب عدم فعالیت واحد در مقیاس بهینه می‌گردد (باقری‌زاده، ۱۳۹۱: ۴۱ و ۴۲)

در سال ۱۹۸۴ بنکر، چارنز و کوپر با تغییر در مدل CCR ، مدل جدیدی را عرضه کردند که با توجه به حروف اول نام آن ها به مدل BCC شهرت یافت. مدل BCC از انواع مدل‌های DEA است که به ارزیابی کارایی نسبی واحدها با بازده متغیر نسبت به مقیاس می‌پردازد. مدل‌های بازده نسبت به مقیاس ثابت محدود ‌کننده‌تر از مدل‌های یازده نسبت به مقیاس متفیر می‌باشند زیرا مدل بازده نسبت به مقیاس ثابت واحدهای کارای کمتری را دربر می‌گیرد و مقدار کارایی نیز کمتر می‌گردد. علت این امر حالت خاص بودن مدل بازده ثابت به مقیاس از مدل می‌باشد (باقری‌زاده، ۱۳۹۱: ۴۲)

پس از آن مدل های دیگری مانند مدل ضربی در سال ۱۹۸۲و مدل جمعی در سال ۱۹۸۵ توسط چارنز و مدل نسبت مخروطی در سال ۱۹۸۲ توسط چارنز، کوپر و وی و هوانگ و مدل ناحیه اطمینان^[۵۷] و … در حوزه تحلیل پوششی داده ها ارائه شدند (فلاح، ۱۳۸۶ : ۲۰ و ۲۱)

تاکنون مدل‌های متعددی از سوی اندیشمندان این حوزه از دانش بشری ارائه گردیده است و وجود بالغ بر ۵۰۰ مدل ریاضی و گزارش کاربردهای فراوان در این زمینه حاکی از رشد و گسترش این شیوه اندازه‌گیری کارایی محصوب می شود (باقری‌زاده، ۱۳۹۱: ۳۱)

شکل ۲-۱۶- مرز کارا، مجموعه امکان تولید (افشاریان و کوشا، ۱۳۸۸)

تحول مدل‌های CCR و BCC و رتبه‌بندی عملکرد در DEA

مدل CCR

مجموعه‌ای به صورت {ورودی x خروجی y را تولید کند : (y و x) } = T که در آن x بردار ورودی و y برداری خروجی است، را مجموعه‌ امکان تولید (PPS) می‌نامند. این تعریف با توجه به نوع تکنولوژی تولید متفاوت، PPS های مختلف را تولید می‌کنند (عبادی، ۱۳۹۰ : ۳۰).

اولین PPS که به مجموعه‌ امکان تولید CCR معروف است در سال ۱۹۷۸ توسط چارنز و همکارانش به صورت زیر تعریف شد (عبادی، ۱۳۹۰ : ۳۱) :

(۲-۱)

مدل BCC

۱-۱- مقدمه تحقیق

چرخش وجه نقد از زمانی که شرکت بابت مواد اولیه پول پرداخت می‌کند شروع می شود و تا هنگامی که مطالبات ناشی از فروش کالا را دریافت می‌کند ادامه می‌یابد. طول دوره گردش وجه نقد به شیوه زیر محاسبه می شود: متوسط دوره ای که این پول به صورت موجودی کالا است، به اضافه متوسط زمان وصول مطالبات، منهای مهلت پرداخت حساب های پرداختنی ( پی نوو، ۱۳۸۵، ۲).

مدیریت در انجام وظایف مختلف برای حصول نقدینگی و سود‌آوری در دو نقش متفاوت عمل می‌کند. در یک نقش به عنوان مدیر، یک تصمیم‌گیر، یک عضو از مجموعه شرکت است و هدف او در این نقش به ماکزیمم رساندن ارزش شرکت در بلند مدت می‌باشد و در نقش دیگر او یک مدیر متخصص در امور مالی و بازارهای پول در زمینه مدیریت نقدینگی است .

از آنجایی که مهمترین عاملی که مدیران مالی در چرخه تبدیل وجه نقد مد نظر قرار می‌دهند، نقدینگی و به حداکثر رساندن ارزش شرکت در بلند مدت است و از آنجا که عینی بودن داراییها، بازده داراییها و بازده حقوق صاحبان سهام و ضریب مالکانه شرکت را نتیجه کارایی فعالیت‌ها و توان بهره‌برداری شرکت از طریق سود حاصل از فروش و سرمایه گذاریها ارزیابی می‌کنند، بررسی رابطه بین این متغیرها در بورس اوراق بهادار تهران هدف تحقیق می‌باشد.

یکی از مهمترین مشکلاتی که شرکت‌ها با آن روبرو می‌باشند میزان وجه نقدی است که می بایست در شرکت نگهداری نمایند تا بتوانند نیاز های خود در رابطه با مخارج در پیش رو را رفع نمایند و بدین جهت مانده وجه نقد نگهداری شده در شرکت می‌تواند یکی از مهمترین معیار های تصمیم گیری در شرکت باشد و هر شرکتی که دارای قدرت و توان بیشتری برای ایجاد وجه نقد باشد با هزینه بدهی کمتر ی می‌تواند فعالیت های خود را ادامه دهد و همچنین هر چقدر هزینه بدهی شرکت کمتر باشد به تبع آن وجه نقد کمتری برای پرداخت بدهی هایش نیاز دارد و می‌تواند وجوه نقد خود را در راستای به کارگیری و بهره وری از سرمایه گذاری و افزایش داراییها و تولیدات خود به کار گیرد و زمانی که شرکت از لحاظ وضعیت نقدینگی در وضعیت بهتری باشد در نتیجه توانایی بیشتری در پیش‌بینی سود خواهد داشت و حال با توجه به آنچه مطرح گردید محقق در تلاش است با ارزیابی ارتباط بین مانده نگهداری شده وجه نقد و توان ایجاد وجه نقد با هزینه بدهی و توانایی پیش‌بینی سود، راهکارهای مفیدی به سرمایه گذاران ارائه دهد.

حال در این تحقیق ما به دنبال درک این مطلب می باشیم که آیا بین عینی بودن داراییها، بازده دارائیها، بازده حقوق صاحبان سهام و ضریب مالکانه شرکت با چرخه تبدیل وجه نقد در شرکت‌های بزرگ و کوچک رابطه وجود دارد یا نه و آیا عینی بودن داراییها، بازده دارائیها، بازده حقوق صاحبان سهام و ضریب مالکانه شرکت می‌توانند به عنوان عواملی تاثیر گذار بر چرخه تبدیل وجه نقد در شرکت‌های بزرگ و کوچک مطرح باشند یا نه؟

۲ -۱- بیان موضوع

در طول زمان، چرخش وجه نقد یکی از عوامل تعیین کننده بازده دارائیها و بازده حقوق صاحبان سهام بوده است. تولید کالا مستلزم مصرف وجه نقد است و شرکت ها برای تولید کالا مجبورند ابتدا مواد اولیه بخرند، سپس آن ها را تغییر شکل داده و به صورت کالای ساخته شده در آورند. آنگاه با فروش موجودی کالای ساخته شده، حساب های دریافتنی یا اسناد دریافتنی افزایش می‌یابند و با وصول مطالبات، دوره گردش وجه نقد به پایان می‌رسد.

چرخه تبدیل وجه نقد در شرکت‌های بزرگ و کوچک می‌تواند متفاوت از یکدیگر و یا شبیه به هم باشد. عینی بودن داراییها نیز می‌تواند به عنوان یک پشتوانه سرمایه ای برای شرکت مطرح باشد و همیشه می بایست این مطلب را در نظر داشت که هدف مدیریت شرکت به حداکثر رساندن بازده دارائیها، بازده حقوق صاحبان سهام و ضریب مالکانه شرکت می‌باشد و در این راستا چرخه وجه نقد و بالا بودن سرعت تبدیل وجه نقد می‌تواند به عنوان بزرگترین عامل اثر گذار بر ایجاد بازدهی داراییها و بازدهی حقوق صاحبان سهام مطرح باشد.

یکی دیگر از ‌هدف‌های‌ مدیریت هر واحد انتفاعی ایجاد توازن بین وجوه نقد در دسترس و نیازهای نقدی است. مدیریت در قبال طرح ‌ریزی در اینکه چگونه وجه نقد مورد نیاز تامین و به کار گرفته شود مسئولیت دارد. مدیران مالی در جهت تامین نقدینگی مورد نیاز برای اجرای فعالیت‌های واحد تجاری، باید وظایفی را انجام دهند یکی از وظایف مدیران مالی تخصیص بهینه منابع بین دارایی‌های جاری، وجه نقد، حسابهای دریافتنی و موجودی خدمات یا کالا است. مهمترین عاملی که مدیران مالی باید در مدیریت وجه نقد مد نظر قرار دهند نقدینگی و حداکثر کردن نوآوری واحد تجاری است، زیرا هدفی که تمامی ‌شرکت‌ها با آن مواجه هستند به حداکثر رساندن ارزش شرکت در بلند مدت است و شرکت‌ها هرچه به سمت حسابهای دریافتنی و موجودی کالا حرکت کنند توجه به سود‌آوری واحد تجاری در اولویت قرار می‌گیرد. از آنجا که بازده داراییها و بازده حقوق صاحبان سهام را نتیجه کارایی فعالیت‌ها و توان بهره ‌برداری شرکت از طریق سود حاصل از فروش و سرمایه گذاریها ارزیابی می‌کنند .

در چرخه تبدیل وجه نقد، مدیر مالی به عنوان یک متخصص در کنار مدیر عامل شرکت فعالیت می‌کند و مسئولیت تامین سرمایه مورد نیاز جهت اداره فعالیت‌های شرکت و پرداخت آن را دارد. همچنین زمانی که شرکت اقدام به سرمایه گذاری می‌کند باید تصمیم خود را در ارتباط با بازده سرمایه اتخاذ نموده و بررسی کند که آیا میزان بازده سرمایه پروژه مورد نظر متناسب است یا خیر؟

مدیریت در انجام وظایف مختلف برای حصول نقدینگی و سود‌آوری در دو نقش متفاوت عمل می‌کند. در یک نقش به عنوان مدیر، یک تصمیم‌گیر، یک عضو از مجموعه شرکت است و هدف او در این نقش به ماکزیمم رساندن ارزش شرکت در بلند مدت می‌باشد در نقش دیگر او یک مدیر متخصص در امور مالی و بازارهای پول در زمینه مدیریت نقدینگی است .

از آنجایی که مهمترین عاملی که مدیران مالی در چرخه تبدیل وجه نقد مد نظر قرار می‌دهند، نقدینگی و به حداکثر رساندن ارزش شرکت در بلند مدت است و از آنجا که عینی بودن داراییها، بازده داراییها و بازده حقوق صاحبان سهام و ضریب مالکانه شرکت را نتیجه کارایی فعالیت‌ها و توان بهره‌برداری شرکت از طریق سود حاصل از فروش و سرمایه گذاریها ارزیابی می‌کنند، بررسی رابطه بین این متغیرها با توجه به اندازه شرکت در بورس اوراق بهادار تهران هدف تحقیق می‌باشد.

۳-۱- تبیین مسئله تحقیق

نمودار ۱-۱- مدل تحلیلی تحقیق

شرکت‌های کوچک

شرکت‌های بزرگ

جنبه ابهام

از اهداف خاص مدیران مالی دستیابی به نقدینگی است که شرکت در تمام اوقات به اندازه کافی وجوه برای پرداخت تعهدی در اختیار داشته باشد به عبارت دیگر در این صورت است که شرکت می‌تواند تمام صورت حسابهای خود را در سررسید پرداخت کند و همچنین قادر خواهد بود با داشتن نقدینگی کافی از تخفیف های عمده و پیش‌بینی نشده در خریدهای کلان بهره‌برداری کند. علاوه بر موارد فوق شرکت باید در صدی بیش از نیازهای مورد انتظار خود نقدینگی در اختیار داشته باشد تا بتواند به عنوان یک منبع ذخیره در مواقع اضطراری از آن استفاده کند.