با نتایج متقن مشاهده شده، امیر، برد و باور (۲۰۰۵) این سوال را مطرح نمودند که سوگیری منفی در تفسیر وقایع اجتماعی مبهم توسط افراد با اضطراب اجتماعی به خاطر وجود اختلال است یا به علت پریشانی کلی. برای پاسخ به این سوال، دو آزمایش برای سنجش سوگیری تفسیر با بهره گرفتن از فیلم ویدئویی صورت گرفت. هر فیلم ویدئویی شامل یک هنرپیشه زن یا مرد بود که به دوربین نزدیک میشد و در مورد بعضی از جنبههای مربوط به اشخاص یا عملکرد آن ها نظر میداد. ۲۴ فیلم مثبت، ۲۴ فیلم منفی و ۲۴ فیلم خنثی بودند. سپس از شرکت کنندگان خواسته شد با مشاهده هر فیلم مطرح کنند که از نظر هیجانی در آن موقعیت چه احساسی داشتهاند. افراد با اضطراب اجتماعی، فیلمهای تعاملات اجتماعی مبهم را منفیتر از افراد بهنجار درجهبندی کردند. با این مطالعه نقش منحصر به فرد اضطراب اجتماعی در سوگیری تفسیر تعاملات اجتماعی مبهم تأیید شد.
از آنجا که واسیلوپولس و بانرجی (۲۰۰۸) گزارش نمودند که سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی، محدود به موقعیتهای اجتماعی است، میتوان گفت که افراد با اضطراب اجتماعی اطلاعات اجتماعی را به شیوهای متفاوت از دیگر اطلاعات پردازش میکنند.
۲-۲-۳- برنامه تعدیل سوگیری شناختی
۲-۲-۳-۱- تعدیل سوگیری توجه در اضطراب اجتماعی
مداخله آزمایشی در سوگیری توجه به دو شکل صورت گرفته است؛ نخست القای سوگیری توجه در افراد غیر مضطرب و سنجش تاثیرات آن و دیگر اصلاح سوگیری توجه. به جهت حفظ اختصار و استحکام بحث و درراستای طرح پژوهش حاضر، در این بخش به دسته دوم مطالعات مذکور پرداخته میشود.
لی، تان، کوان و لیو (۲۰۰۸) در مطالعهای با نمونه اضطراب اجتماعی، اثرات اصلاح سوگیری توجه بر علائم اضطراب اجتماعی را مورد بررسی قرار دادند. برنامه اصلاحی با بهره گرفتن از آزمایه پروب دات و تصاویر چهره در هفت جلسه اجرا شد. در گروه آزمایش پروب تنها به دنبال چهرههای مثبت و در گروه کنترل به یک نسبت به دنبال چهرههای مثبت و منفی ارائه شد. در پسآزمون، افراد گروه آزمایش، به تصاویر مثبت نسبت به تصاویر منفی پاسخهای سریعتری میدادند درحالی که سرعت پاسخدهی افراد گروه کنترل نسبت به دو نوع تصاویر یکسان بود؛ بنابرین اجرای آزمایه در یک بازه زمانی هفت روزه اثربخش تشخیص داده شد. علاوه بر این، نتایج تأیید نمودند که اصلاح سوگیری توجه میتواند سطح اضطراب را در تعاملات اجتماعی کاهش دهد.
امیر، وبر، برد، بومیا و تیلور (۲۰۰۸) اثربخشی و تعمیم اجرای تک جلسهای طرح فوق را بر تکلیف سخنرانی[۲۰۶] سنجیدند. افراد گروه اصلاح سوگیری توجه که در جهت توجه به چهرههای خنثی آموزش دیده بودند در مقایسه با گروه کنترل، اضطراب کمتری در حین سخنرانی نشان دادند و ارزیابان عملکرد آن ها را مثبتتر درجهبندی نمودند. در تبیین یافته ها مطرح شد که اثرات اصلاح سوگیری توجه بر اضطراب بهواسطه ارتقاء توانمندی بازگیری توجه از نشانه های تهدید در موقعیت سخنرانی شکل گرفته است.
در مطالعهای دیگر، امیر و همکاران (۲۰۰۹) اثرات روش آموزش توجه (۸ جلسه آموزشی) را بر علائم اضطراب اجتماعی در ۴۴ فرد مبتلا به هراس اجتماعی منتشر بررسی کردند. در برنامه اصلاح توجه، پروب در تمام کوششها جای تصویر چهره خنثی ارائه میشد و بنابرین توجه به دور از تهدید جهت داده میشد و در گروه کنترل، پروب با فراوانی یکسان جایگزین تصاویر چهره تهدیدآمیز و خنثی میشد. نتایج، افزایش بازگیری توجه از تهدید در پسآزمون گروه اصلاح توجه نسبت به پیشآزمون را نشان دادند. هم از نظر متخصص بالینی و هم در مقیاسهای خودگزارشی نیز علائم اضطراب اجتماعی کمتری در این گروه گزارش شد. در پسآزمون ۵۰ درصد شرکتکنندگان گروه اصلاح سوگیری و ۱۴ درصد شرکتکنندگان گروه کنترل ملاکهای تشخیصی DSM-IV برای اختلال هراس اجتماعی منتشر را برآورد نکردند. کاهش علائم در گروه اصلاح توجه، در پیگیری ۴ ماهه تداوم داشت.
اشمیت، ریچی، بوکنر و تیمپانو (۲۰۰۹) در طرحی مشابه به این سوال پرداختند که آیا آموزش بیماران با اضطراب اجتماعی منتشر درجهت درگیر نشدن با نشانه های اجتماعی منفی میتواند به بهبود اضطراب اجتماعی منجر شود یا خیر. شرکتکنندگان پس از مصاحبه بالینی-تشخیصی و تکمیل سنجشهای خودگزارشی، به تصادف در دو گروه آموزش توجه و کنترل قرار گرفتند. مرحله مداخله شامل ۸ جلسه ۱۵ دقیقهای (به مدت ۲ هفته) بود و پسآزمون یک هفته بعد از جلسه آخر انجام شد. در گروه آموزش، پروب در مجموع ۱۶۰ کوشش، در ۸۰ درصد موارد جایگزین چهره خنثی شد ولی در گروه کنترل احتمال جایگزینی پروب به جای چهره خنثی و انزجاری مساوی بود. همان طور که پیشبینی میشد، بیماران گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، کاهش بیشتری در اضطراب اجتماعی و اضطراب خصلتی نشان دادند. در پایان ۷۲ درصد بیماران گروه آزمایش و ۱۱ درصد بیماران گروه کنترل، ملاکهای اختلال اضطراب اجتماعی منتشر را نداشتند. پس از ۴ ماه پیگیری، بیماران گروه آزمایش، بهبودی بالینی خود را حفظ کرده بودند.
کاستر، بائرت، بوکاستال و رات (۲۰۱۰) در بررسی اثرات کاهش سوگیری توجه بر مراحل پردازش اولیه و بعدی تهدید این یافته را گزارش نمودند که کاهش سوگیری توجه در مرحله اولیه پردازش اطلاعات، با ارائه ۳۰ هزارم ثانیه و ۱۰۰ هزارم ثانیه محرک اثرگذار نیست و این اثربخشی در مراحل بعدی رخ میدهد.
اگرچه اکثر تحقیقات آزمایشگاهی نشان دادند که اصلاح سوگیری توجه به اطلاعات منفی موجب تخفیف واکنش اضطرابی به استرسورهای طرحریزی شده آزمایشگاهی میشود، سی[۲۰۷]، مکلئود و بریدل[۲۰۸] (۲۰۰۹) سهم اصلاح سوگیری توجه را در آسیبپذیری نسبت به استرسورها در زندگی واقعی بررسی کردند. یافته ها نشان داد روشهای اصلاح سوگیری توجه در القای اجتناب توجه از اطلاعات منفی مؤثر است. به علاوه، این آموزش اضطراب صفت را کاهش و اضطراب حالت را در پاسخ به رویداد استرسزای محیط واقعی تخفیف میدهد.
۲-۲-۳-۲- تعدیل سوگیری تفسیر در اضطراب اجتماعی
به منظور بررسی نقش علی سوگیری تفسیر در اضطراب، میباید سوگیری تفسیر مورد مداخله آزمایشی قرار گیرد. مطالعاتی که اصلاح سوگیری تفسیر را هدف قرار دادهاند، نقش علی سوگیری تفسیر بر اضطراب را اثبات نمودهاند (سالمینک، ۲۰۰۷). در ادامه به مطالعات کلیدی صورت گرفته در این حیطه پرداخته میشود.