-
- شخصیت مانند برون گرایی
-
- خصوصیت ظاهری و فیزیکی مانند قد ، سیما و حرکات دست
- خصوصیات شغلی مانند پشتکار و تلاش و ابداع و ابتکار
ب) ویژگی های شخصی رهبر از دیدگاه مان عبارتند از (افجه، ۱۳۸۸: ۳۷۴) :
-
- مردانگی
-
- اعتدال
-
- تسلط
-
- برون گرایی
- محافظه کاری.
ج) ویژگی های شخصی رهبر از دیدگاه کرک پاتریک عبارتند از(افجه، ۱۳۸۸: ۳۸۷) :
-
- تحرک
-
- انگیزش
-
- درستی
-
- اعتماد
-
- توانایی
-
- آگاهی
- دانایی
د) دیویس چهار خصوصیت عمده را برای رهبری ذکر کردهاست (دیویس[۵۳]، ترجمه الوانی ، ۲۰۱۰: ۱۳۸) :
-
- هوش ، تحقیقات انجام شده بر روی رهبران موفق سازمانی نشان میدهد که هوش آنان از میانگین هوش پیروان و مرئوسانشان بیشتر است .
-
- انسانگرایی ، انسانگرایی و تأکید بر ارزش انسآن ها خصوصیت بارز دیگر رهبران موفق است
-
- انگیزه های توفیق طلبی و نیل به هدف ، رهبران دارای انگیزه های قوی برای موفقیت بوده و توفیق طلبند .
- بلوغ اجتماعی و وسعت دید ، رهبران از جهت عاطفی با ثبات بوده ، دارای اعتماد به نفس میباشند و نسبت به مسائل و رویدادهای اطرافشان دید و بینش وسیعی دارند.
ه) گیزلی درتحقیقات خود به این نتایج دست یافت که برخی از ویژگی های شخصیت تا حدودی با رهبری مؤثر در ارتباط هستند مانند ابتکار و توانایی عمل و اقدام که به طور مستقل با سطح سازمانی رهبری ارتباط دارند بدین صورت که هر چه مقام شخص بالاتر باشد این ویژگی ها موثرتر میباشد و همچنین اعتماد به نفس نیز به سطح شغلی در هرم سازمانی وابسته است ( امیرکبیری ، ۱۳۹۰: ۲۰۶) .
۲-۱-۸-۲-تئوری های رفتاری (نگرشی)
در این گروه از تئوری ها بجای آنکه به دنبال تعیین خصوصیات رهبری باشیم در پی آن هستیم که دریابیم سبک و روش رهبری چگونه است و رهبران در برخورد با مرئوسان به چه شیوه هایی توسل می جویند . پس در دیدگاه رفتاری بهترین راه مطالعه و بررسی رهبری بر مبنای اینکه رهبران چه میکنند استوار میباشد نه اینکه رهبران چگونه هستند (قلی پور سلیمانی و آزاده دل ، ۱۳۸۹: ۹۵).
برای آشنایی بیشتر با نظریات رفتاری و سبک رهبری لازم است که با تعاریف سبک و رفتار بیشتر آشنا شویم . رفتار عبارت است از یک بازتاب یا مجموعه بازتاب های فرد نسبت به یک وضع با روش کار مشخص در یک وضع و موقعیت خاص و معّین ( شعاری نژاد، ۱۳۸۴: ۵۴).
رفتار به عنوان سطوح مختلف واکنش های اختصاصی تعریف شده است (خلیلی شورینی ، ۱۳۸۷: ۴۷).
بعد از آشنایی کلی با تعاریف رفتار لازم است سبک یا رفتار رهبری را نیز مورد بررسی قرار دهیم .
شیوه یا سبک رهبری هر فرد عبارت است از الگوی رفتاری آن فرد هنگام نفوذ در فعالیت های دیگران بر اساس برداشت دیگران از رفتار او . احتمال این هست که این نحوه برداشت با برداشتی که خود رهبر از رفتار خود دارد و به آن ادراک از خویش می گوییم (هرسی و بلانچارد ، ترجمه فارسی ، ۱۳۸۴: ۱۷۷).
سبک یا رفتار رهبری را تکنیک های مورد استفاده جهت اعمال نفوذ و جهت دادن فعالیت دیگران می دانند (خلیلی شورینی ، ۱۳۸۷: ۷۷).
نگرش رفتار رهبری بر این فرض استوار است که قدرت رهبری و تمایل به پیروی کردن به سبک رهبری مربوط است و هدف از مطرح کردن این مطلب ، شناخت تفاوت میان الگوهای رفتار رهبران اثر بخش و رهبران غیر اثر بخشی بوده است ( خلیلی شورینی ، ۱۳۸۷: ۱۰۴).
ذیلاً به پژوهش های برجسته و پر اهمیّت که در رابطه با سبکهای رهبری انجام گرفته اشاره شده است :
۲-۱-۹- تحقیقات رهبری دانشگاه آیووا
این مطالعات در اواخر دهه ۱۹۳۰ زیر نظر کرت لوئین پدر یونانی گروهی انجام گرفت . مطالعه برای تشخیص تاثیر سه نوع سبک رهبری بر الگوی رفتار اعتراض آمیز پسر بچه ها در یک باشگاه تفریحی طراحی شده است . بدین منظور گروههای مختلفی از پسران تشکیل شد و هر گروه پس از چند هفته تحت یکی از سبک های رهبری قرار داده شدند تا همه گروه ها سبک های مختلف استبدادی ، دموکراتیک و بی بند و بار را تجربه نمایند(رضائیان،۱۳۸۷: ۳۲۰) .
سبک های رهبری مورد استفاده در این مطالعات را می توان به شرح ذیل خلاصه نمود(رضائیان،۱۳۸۷: ۲۴۵) :
۱- سبک رهبری دموکراتیک : رهبرف سازماندهی و تعیین فعالیت های گروه را توسط رأی اعضاء انجام میداد . او سعی می کرد گروه را در رسیدن به هدفهایشان از طریق مشارکت یاری نماید .
۲- سبک رهبری استبدادی : این رهبر در مورد پروژه های گروهی از طریق تعیین و تعویض وظایف هر عضو رأساً تصمیم می گرفت و هیچ مشارکتی را در فرایند تصمیم گیری بر نمی تافت .
۳- سبک رهبری بی بند و بار (آزادی مطلق): این رهبر هیچ دخالتی نمی کرد ، رفتار اعضاء را نه تأیید می کرد و نه تکذیب . بنابرین هیچ کنترلی بر فعالیت های گروه وجود نداشت و انضباط چندانی هم به چشم نمی خورد .
یکی از یافته های آشکار این مطالعه ، رجحان شدید رهبری دموکراتیک به رهبری استبدادی بود همچنین برتری رهبری آزاد بر رهبر مستبد نیز از این یافته ها بود . این مطالعات از نظر تاریخی حائز اهمیت است زیرا نخستین مطالعاتی بود که به تعیین و بررسی تجربی تاثیر سبک های رهبری در رفتار گروهی پرداخت (رضائیان ، ۱۳۸۷: ۳۸۲).
۲-۱-۱۰- مطالعات رهبری در دانشگاه میشیگان
در این تحقیقات دو مفهوم مورد شناسایی واقع شد یکی رابطه مدار (کارمند گرایی) و دیگری وظیفه مدار (تولید گرایی)(حقیقی و دیگران ،۱۳۸۲: ۵۴) .
رهبرانی که طرفدار کارمند توصیف شده اند ، بر جنبه مناسبات شغلی تاکیید دارند . آن ها معتقدند هر کارمندی مهم است و به همه کارمندان علاقه نشان میدهند در عین حال فردیت آن ها و نیاز های شخصیشان را میپذیرند .
تولید گراها بر جنبههای فنی شاغل و محصول تکیه دارند ، به کارکنان مانند ابزاری برای رسیدن به اهداف سازمان می نگرند . این دو روش با مفاهیم و افرادی ( تکلیف)و دموکراسی (رابطه) در زنجیره رفتار رهبر مدل تننبام و اشمیدت هم سو هستند (هرسی و بلانچارد[۵۴] ، ترجمه فارسی ،۱۳۸۸: ۱۰۷).
نتیجه تحقیقات میشیگان نشان داد که گروه هایی که زیر نظر رهبران طرفدار کارکنان کار میکردند در مقایسه با گروه هایی که زیر نظر رهبران یا مدیران طرفدار تولید کار میکردند دارای بازدهی بیشتری بودند . آن ها همچنین دریافتند که موفق ترین رهبران کسانی بودند که روابطی سازنده با زیر دستان داشتند و در امر تصمیم گیری آن ها را مشارکت میدادند و همچنین برای تعیین هدف ها و انجام عملکرد عالی با آنان همکاری میکردند یعنی آنان را درب این امور سهیم می نمودند ( علاقه بند ، ۱۳۸۳: ۷۷).