سهام عادی
سهام عادی ابزار مالکانهای است که حقوق مترتب بر آن مؤخر بر سایر ابزارهـای مالکانـه است. و ابزار مالکانه هر قراردادی که معرف وجود حقوق باقیمانده نسبت بـه دارایی های واحد تجاری پس از کسر کلیه بدهیهای آن است، می‌باشد(استاندارد شماره ۳۰ حسابداری ایران، ۱۳۹۲).
در واقع اوراق سهام عادی اصلیترین ابزار قابل معامله در بورس تهران است. این ابزار، سند قابل معاملهای است که مبین میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در یک شرکت سهامی است. امروزه انتشار سهام برای تأمین منابع لازم در سرمایه گذاریهای بزرگ روش متعارف و متداولی است که مستقیماً از پس اندازهای افراد تغذیه می شود. متداولترین نوع سهام، سهام عادی یا سهام معمولی است که دارندگان آن به مبلغ مساوی از حقوق و امتیازات واحدی برخوردارند. اکثریت سهام شرکتها به صورت عادی منتشر می شود(مدیریت آموزش بورس اوراق بهادار تهران).
سود و سود هر سهم
در این بخش به تعریف سود و سود هر سهم پرداخته خواهد شد.
سود
از بین اطلاعات حسابداری، سود حسابداری به عنوان مهمترین منبع اطلاعاتی درباره ارزیابی توان سودآوری و جریانهای نقدی آتی محسوب می شود( حقیقت و بختیاری، ۱۳۸۷).
تعریف سود
سود یکی از اقلام مهم و اصلی صورتهای مالی است که توجه استفاده کنندگان صورتهای مالی را به خود جلب می کند. سرمایه گذاران، اعتباردهندگان، مدیران، کارکنان شرکتها، تحلیلگران ، دولت و دیگر استفاده کنندگان صورتهای مالی از سود به عنوان مبنایی جهت اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری، اعطای وام، سیاست پرداخت سود، ارزیابی شرکتها، محاسبه مالیات و سایر تصمیمات مربوط به شرکت استفاده می‌کنند(قاسمی،۱۳۸۴).
سود از تغییر در حقوق صاحبان سهام یا تغییر در خالص دارایی های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی ناشی میگردد، به بیان دقیقتر سود برآیند کلیه تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره مالی، به استثنای تغیرات ناشی از سرمایه گذاری توسط صاحبان و توزیع منابع بین آنها می‌باشد(عالی پور،۱۳۸۳).
سود حسابداری، مهمترین رقم محاسبه شده توسط سیستم اطلاع رسانی حسابداری است و به همین دلیل، بیشترین سهم تحقیقات تجربی در حوزه بازار سرمایه(تحقیقات تجربی مالی) را به خود اختصاص داده است. سود حسابداری از دو جنبه حائز اهمیت می‌باشد: یکی از جنبه داشتن بار اطلاعاتی، به منظور کمک به امر تصمیم گیری افرادی همچون سهامداران و دیگری از جنبه امکان ارزیابی، به منظور اقداماتی همچون انعقاد قرارداد بین گروه های مرتبط با شرکت خواهد بود. دو کاربرد اجتماعی مذکور برای تمام کشورها و بدون توجه به میزان توسعه یافتگی آنها وجود خواهد داشت(خانی، ۱۳۸۵).
تعریف مفید بودن سود حسابداری بر مبنای رابطه بین سود و بازده (قیمت) سهام با بیانیه چارچوب نظری در امریکا(۱۹۷۶) و اصول و ضوابط حسابداری، تحت عنوان رهنمودهای حسابداری در ایران(۱۳۷۸)، مطابقت دارد. طبق بیانیه مذکور هدف اصلی حسابداری و سود حسابداری به شرح زیر می‌باشد:
“وظیفه اصلی گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان، به منظور امکان ارزیابی ریسک و بازده بالقوه سرمایه گذاری می‌باشد “.
هدف اصلی گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات درباره عملکرد (مدیران) مؤسسه و از طریق سود و اجزای آن می‌باشد. علاقه خاص سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر افراد به اطلاعات مذکور به خاطر امکان ارزیابی احتمال ورود جریان وجوه نقد به مؤسسه می‌باشد. علاقه آنها به ورود جریان وجوه نقد به مؤسسه و امکان ایجاد جریان مطلوب وجوه نقد، علت اصلی علاقه آنها به اطلاعات مربوط به سود حسابداری نیز می‌باشد(خانی، ۱۳۸۵).
مفهوم سود
مفهوم سود از جمله مفاهیم کاربردی در یک واحد اقتصادی است، از اینرو با توجه به اهداف مختلف استفاده کنندگان، تعاریف و روشهای اندازه گیری متفاوتی برای آن ارائه شده است. به کارگیری سود برای اهداف خاصی همچون معیار سنجش کارایی مدیریت، معیار پیش بینی عملکرد آتی شرکت و یا سود تقسیمی درآینده، معیار سنجش میزان موفقیتهای شرکت، مبنای تعیین مالیات، مبنای تدوین مقررات شرکت جهت تأمین منافع عموم مردم و سرانجام معیار ارزیابی و قضاوت درباره چگونگی تخصیص منابع توسط اقتصاددانان برای سود قابل ترسیم است(کالید[۲۴]، ۲۰۰۷). با توجه به اهداف استفاده کنندگان سود می‌توان سه رویکرد ساختاری، تفسیری و رفتاری را مورد توجه قرار داد.
مفهوم سود از دیدگاه ساختاری
در این دیدگاه، عرف، سنت و مقررات، اموری معقول، منطقی و با هم سازگار به شمار میآیند که بر پایه مفروضات، مفاهیم و اصولی که حسابداران در عمل به آنها رسیده و ارائه کرده اند قرار می گیرند. ولی، مفاهیم یا اصولی مانند تحقق بخشیدن به یک رویداد مالی، تطابق، روش تعهدی و روشهای تخصیص هزینه ها را می‌توان فقط از دیدگاه مقررات خاص تعریف کرد، زیرا نمی توان نسخه دومی از آنها را در دنیای واقعی مشاهده نمود(پارسائیان، ۱۳۸۵).
مفهوم سود از دیدگاه تفسیری
در این دیدگاه برای ارائه تعریفی از سود بر دو مفهوم اقتصادی تغییر میزان رفاه و حداکثرسازی سود تکیه می شود. هیات استانداردهای حسابداری مالی نیز به صورت تلویحی به این دو مفهوم در قالب «حفظ سرمایه» و «به حداکثر رساندن سود» اشاره کرده‌است. حفظ سرمایه یکی از اصلیترین مفاهیم سود است، زیرا این مفهوم بر پایه تئوری اقتصادی قرار دارد. این دیدگاه مبتنی بر تغییرات ارزش فعلی وجوه نقد مورد انتظار است؛ ولی قیمت فعلی بازار و گزینه های مشابه را نیز می‌توان از این دیدگاه توجیه کرد و مدعی شد که اقلام مذبور می توانند جایگزین مناسبی برای ارزش جاری باشند(پارسائیان، ۱۳۸۵).
مفهوم سود از دیدگاه رفتاری (عملگرایی)
این مفهوم مواردی نظیر فرآیندهای تصمیم گیری سرمایه گذاران و بستانکاران، واکنشهای قیمت اوراق بهادار در برابر گزارشدهی سود، تصمیمات مدیریت در مورد هزینه سرمایه و واکنش مدیران و حسابداران در برابر بازخورد اطلاعات را در بر می‌گیرد. یکی از ویژگیهای رفتاری این است که می‌توان سودهای آتی را پیش بینی نمود. اگر سایر عوامل تأثیرگذار با دقت کامل در نظر گرفته شوند، می‌توان با بهره گرفتن از سودهای خالص چند دوره، عملیات آینده شرکت را پیش بینی کرد(پارسائیان، ۱۳۸۵).
سود و بازده
یکی از مسایل مهم در حسابداری که از دیر باز تا کنون جایگـاه ویـژه خـود را در مباحث تئوریک حفظ کرده، سود حسابداری است. در دوره های مختلف از ابتـدای پـژوهشهای تجربی حسابداری که بر اساس متدولوژی علمی – اثباتی همواره مورد بررسی قـرار گرفته، سودمندی اطلاعات مرتبط با سود حسابداری است که به صورتهای مختلف موضوع مورد علاقه صاحبنظران حسابداری بوده است. نتایج مطالعه ارتباط بین سود، نرخ بازده غیرعادی و حجم فعالیت که از سوی بـال و بـراون[۲۵] (۱۹۶۸) انجام گرفت این بود که بین سـود و بـازده غیرعـادی رابطـه معناداری وجـود دارد و سـود اطلاعاتی را به بازار سهام منتقل می کند. از طرفی سود می تواند عاملی در تعیین قیمت سهام باشد؛ زیرا بر اساس فرضیه بازار کارا، اطلاعات ممکن است از منابع دیگـر کسب شوند و تأثیر لازم را بر قیمت سهام بگذارند(کردستانی و آشتاب، ۱۳۸۸).