دومین سیستم کنترل رفتار فرایند بازخوردهای پاسخ است که عمدتاًً در شکل پیامدهای تقویت کننده ‌می‌باشد. رفتارها می ­توانند به وسیله نتایج فوری­شان ادامه یابند یا حذف گردند. این نتایج می ­توانند به وسیله تجارب حسی رفتار، نتایج نمادین یاعینی و یا واکنش­های خودارزیابی فراهم آیند.

سومین و مؤثرترین مکانیزم تنظیمی از طریق فرآیندهای واسطه­ای مرکزی عمل می­ کند. در این فرایند درون داد سطوح محرک­ها، کدگذاری و سازمان­بندی می­شوند. در این مکانیزم فرضیه آزمایی قوانینی که باعث پاداش یا تنبیه می­ شود رشد می­یابد و این قوانین درونی عملکرد مناسب را در موقعیت­های خاص رهبری می­ کند.

‌بنابرین‏ در این سیستم فرد نه از طریق تاریخچه درونی به حرکت در می ­آید و نه ‌واکنش‌گر منفعل محیط خارجی است. بلکه کارکرد روانشناختی شامل تعامل متقابل شخص با رفتار و محیط است (بندورا،۱۹۶۹ و بندورا،۱۹۹۱).

در نظریه شناختی اجتماعی تأکید زیادی بر متغیرهای روانشناختی که کنترل قوی بر رفتار دارند، می­ شود. اما به تعیین کننده­ های ژنتیک، بیوشیمی و نوروفیزیولوژی رفتار نیز توجه می­ شود (بندورا،۱۹۶۹).

۲-۳۳٫دیدگاه عاملی از شخصیت

۲-۳۳-۱٫عاملیت انسانی

در دیدگاه شناختی اجتماعی، افراد منحصراًً واکنش دهنده منفعل نسبت به رویدادهای بیرونی نیستند بلکه خود سازمان­دهنده، فعال و خودگردان هستند. افراد قدرت دارند که با فعالیت­های خود در تولید نتایج خاص تأثیر بگذارند (مدوکس ۱۹۹۵).

در تئوری یادگیری اجتماعی شخص عامل تغییر است. این تئوری تأکید بر توانایی انسان برای عمل و تغییر رفتارهای خود راهبری شده دارد. عاملیت انسانی^[۹۷] به اعمالی که با قصد و به طور ارادی انجام می­ شود اطلاق می­گردد. به طور خلاصه ‌می‌توان گفت قدرت شروع به عمل با هدفی مشخص خصوصیت اصلی عاملیت انسانی است. البته عاملیت انسانی بدون در نظر گرفتن پیامد مطرح می­ شود، زیرا پیامدها خصوصیات اعمال عاملیت انسانی را مشخص نمی­کنند. اعمال زیادی با باور ‌به این که پیامدهای خاصی به باز خواهند آورد صورت پذیرند لیکن پاره­ای از مواقع پیامدهایی را موجب می­شوند که مورد نظر نبوده­اند(بندورا ۱۹۹۷).

اعتقاد به کار­آمدی فردی عنصر کلیدی در عاملیت انسانی است. اگر مردم باور نداشته باشند که می ­توانند و قدرت آن را دارند که نتایجی را به بار آورند، سعی نخواهند کرد تا کاری انجام دهند. برای آنکه موفق به شکل­دهی مسیر خودمان باشیم می­بایست ‌در مورد توانمندی­هایمان قضاوت کنیم، اثرات احتمالی رفتارهایمان را و همچنین فرصت­های اجتماعی فرهنگی را مشخص کنیم تا مطابق آن رفتارهایمان را تنظیم نمائیم (بندورا ۱۹۹۹).

فرآیندهای تفکر فقط نتایج فرآیندهای ذهنی نیستند، بلکه این فرآیندها به نوبه خود تأثیر گذارند. به عنوان مثال یک مجموعه از فعالیت­های حسی، ادراکی و گردآوری اطلاعات باعث ایجاد قضاوت کارآمدی شخصی می­ شود. اما هنگامی که این فرایند به انجام رسید باور کارآمدی به نوبه خود امیال را تنظیم نموده و امیال، انتخاب گزینه­ های رفتاری شروع به کار، ارائه آن و انجام واکنش­ها را تنظیم می­ نماید. فکر انسانی تولید کننده خلاق و فعال بوده و فقط واکنش­گر نمی ­باشد(بندورا ۱۹۸۲).

در تئوری شناختی اجتماعی، افراد عمل کننده­ های فعال هستند و نه فقط با محرکات مواجه می­شوند بلکه محیط را کشف ‌می‌کنند، دستکاری ‌می‌کنند و بر آن تأثیر می­گذارند.

به طور کلی در نظریه­ های شخصیت، نظریه­ های مبنی بر خود به عنوان عامل^[۹۸] و خود ‌به‌عنوان موضوع^[۹۹]مورد قبول است. نظریه اجتماعی شناختی این دوگانگی را رد می­ کند و معتقد است که خود به دو قسمت عامل و موضوع تقسیم نمی­ شود بلکه انسان به طور همزمان هم عامل و هم موضوع است. او در حالی که بر روی محیط اثرگذار است خود نیز از آن تأثیر می­پذیرد (بندورا ۱۹۹۹).

۲-۳۳-۲٫عاملیت انسانی و مشخص نمودن اهداف

یکی از مشخصه­ های انسانی، توانایی دوراندیشی و تفکر ‌در مورد آینده ‌می‌باشد. افراد به سادگی به تأثیرات محیطی واکنش فوری نشان نمی­دهند و همینطور به طور مکانیکی به وسیله گذشته خود هدایت نمی­شوند. رفتار فرد هدفمند است و با تفکر در موردآینده تنظیم می­گردد. افراد نتیجه فعالیت خود را پیش ­بینی ‌می‌کنند، اهدافی برای خود ترتیب می­ دهند و فعالیت­هایی را برنامه­ ریزی ‌می‌کنند تا نتایج مطلوبی را به دست آورند. آن­ها در خود جهت بخشی^[۱۰۰] هستند که آنان را قادر می­سازد کنترل­هایی را بر روی افکار، احساسات و فعالیت­ها داشته باشند. کارکرد روانی اجتماعی به وسیله تعامل تأثیرات درونی و منابع خارجی صورت می­پذیرد (مدوکس،۱۹۹۱).

توانایی فعالیت هدفمند و ارادی ریشه در فعالیت نمادین دارد. وقایع آینده نمی ­توانند سبب انگیزه و فعالیت کنونی باشند، زیرا مستلزم آن است که بگوییم معلول جلوتر از علت است. اما به وسیله نمود شناختی آن در زمان حال، وقایع آینده به انگیزه و تنظیم کننده رفتار تبدیل می­شوند. فعالیت به وسیله اهداف برانگیخته و هدایت می­شوند و تفکر ‌در مورد آینده از طریق مکانیزم خودگردانی، به مشوق و راهنما برای فعالیت تبدیل می­ شود (بندورا،۱۹۹۹).

به نظر بندورا(۱۹۸۹) افراد در ابتدا فعالیت خود را به سوی تلاش بر اساس پیش ­بینی­های تخمینی موفقیت متمرکز ‌می‌کنند و بازخوردها، سازگاری بعدی را جهت تلاش برای رسیدن به نتایج دلخواه ایجاد ‌می‌کنند. بعد از اینکه افراد معیارهای خود را به دست آوردند، آنانی که حس اثرمندی قوی دارند معیارهای بالاتری برای خود ایجاد ‌می‌کنند. چالش­ها انگیزه جدیدی برای مهارت و چیرگی ایجاد ‌می‌کنند. انگیزه شناختی که بر اساس سیستم هدف­گذاری است دارای سه واسطه است:

۱)خودارزیابی عاطفی^[۱۰۱]

۲)خوداثرمندی برای رسیدن به هدف

۳)سازگاری مجدد معیارهای درونی

افراد در جستجوی ارضای خود از طریق تحقق اهداف ارزشمند هستند و برای این کار تلاش­هایشان را قویتر می­سازندوهمچنین خودکارآمدی نیز نقش مؤثر در تنظیم اهداف دارد. ‌بر اساس باور کارآمدی است افراد انتخاب ‌می‌کنند چه چالش­هایی را عهده­دار شوند، چه مقدار تلاش برای آن صرف کنند و چه مقدار در رویارویی با مشکلات استقامت کنند. زمانی که برای رسیدن به معیارها مشکلاتی وجود دارد، آنهایی که از توانایی‌های خود مطمئن هستند تلاش و استقامت خود را افزایش می­بخشند. در حالی که افرادی که دارای شک و تردید نسبت به خود هستند، به آسانی در مقابل شکست ناامید می­شوند. و بالاخره اهدافی که فرد در ابتدا برای خود تعیین می­ کند در ارتباط با الگو و سطح پیشرفتی که حاصل می­ کند تغییر می­ کند. فرد ممکن است اهداف اولیه خود را نگاه دارد یا ممکن است سطح آن را پایین بیاورد و یا حتی اهداف چالش برانگیزتری را تعیین کند و اینبدان معنا است که فرد بر اساس موفقیت­های خود در رسیدن به اهداف، آن­ها را مجدداً سازگار می­ کند (بندورا،۱۹۸۲).

۲-۳۳-۳٫عاملیت انسانی و نتایج مورد انتظار