۲-۳-۵) انواع بانکداری الکترونیک
بانکداری خانگی[۷۳]
مشتریان بانک ها از طریق رایانه های شخصی که در منازل خود دارند، با بهره گرفتن از مودم[۷۴] و همچنین یک خط تلفن میتوانند به اطلاعات رایانه ای مرکزی بانک ها در اینترنت و یا اینترانت دسترسی پیدا کرده و آنگاه عملیات بانکی خود را انجام دهند. به بیان دیگر، بانکداری خانگی عبارت است از انجام کلیه عملیات بانکی از طریق رایانه های شخصی موجود در منازل و خطوط عمومی مخابراتی. ( محسنی، ۱۳۸۶ : ص۶۹)
بانکداری از راه دور[۷۵]
بانکداری با بهره گرفتن از تلفن همراه را در دنیا، باید از سالهای ۱۹۸۰ به بعد دنبال نمود. گسترش شبکه های بی سیم[۷۶] و تلفن های همراه و قابلیت وصل شدن تلفن های همراه به اینترنت و ایجاد پروتکل های WAP [۷۷]موجب گردید تا مشتریان بانک ها بدون مراجعه به بانک و در هر ساعت از شبانه روز از هر نقطه ای امکان دسترسی به حسابهای خود در بانک را داشته باشند و بتوانند عملیات بانکی خود را از قبیل دریافت موجودی حساب، انتقال وجه و پرداخت قبوض انجام دهند. ( محسنی، ۱۳۸۶: ص۷۰)
بانکداری اینترنتی[۷۸]
بانکداری اینترنتی را می توان انجام کلیه عملیات بانکی از طریق سایت اینترنتی[۷۹] ایجاد شده توسط بانک در اینترنت تعریف کرد. این نوع بانکداری حالت عام دارد و شامل تمامی موارد از جمله بانکداری از راه دور و بانکداری خانگی نیز میباشد. مشتریان از طریق کد شناسایی ایجاد شده توسط بانک ، میتوانند وارد بانک مجازی گشته و کلیه عملیات مربوط به امور بانکی خود را انجام دهند. (الهیاری فرد، ۱۳۸۲:ص۳۴)
تلفن بانک[۸۰]
تلفن از دیرباز مورد استفاده بانک ها بوده است. به طوری که می توان از تلفن به عنوان نخستین وسیله ارتباطی در خدمات بانکداری الکترونیک یاد کرد. در حال حاضر بانکها با نصب بردهای الکترونیک تلفن بانک بر روی رایانه های مرکزی، شبکه های داخلی و شبکه های متمرکز امکان پاسخ گویی خودکار به مشتریان را فراهم کردهاند. کاربران با در اختیار داشتن تلفن های مجهز به سیستم تن و ارتباط با تلفن بانک، امکان گرفتن موجودی حساب، پرداخت قبوض، تغییر رمز عبور و غیره را دارند. (الهیاری فرد، ۱۳۸۲: ص۳۴)
بانکداری مبتنی بر ATM
یکی از اولین رویکردهای بانکداری الکترونیکی که در مراحل اولیه توسعه این نوع بانکداری مورد استفاده قرار گرفت، دستگاه خودپرداز بود. با بهره گرفتن از دستگاه خودپرداز بانکها میتوانند خدمات متنوعی از قبیل برداشت نقدی، انتقال وجوه، صورتحساب و … را در ۲۴ ساعت شبانه روز به مشتریان ارائه دهند. (پانی، ۱۳۸۷: ص۱۳)
خدمات بانکداری مبتنی بر تلویزیون
در این روش اطلاعات حساب های مشتریان با بهره گرفتن از تلویزیون های ماهواره ای بر روی صفحه آن ارائه می شود. امتیاز عمده این نوع خدمات در این است که نیازمند استفاده از رایانه های شخصی نمی باشد. (پانی،۱۳۸۷: ص۱۳)
۲-۳-۶) مقایسه بانکداری سنتی با بانکداری الکترونیک
در کشورهای پیشرفته دنیا مذاکرات بین خریدار و فروشنده، سفارش خرید و تهیه بیمه نامه، انتقال پول، حمل ونقل کالا و ترخیص از گمرکات به صورت الکترونیکی پشتیبانی می شود و روش های نقل و انتقال پول به صورت الکترونیکی و حمل و نقل کالا بر اساس درخواست های الکترونیکی است که در این راستا بانکداری الکترونیک از ارکان اصلی و لازمه تحقق این امر است. به عبارتی بانکداری الکترونیک را می توان استفاده از فناوری پیشرفته شبکه های ارتباطی و مخابراتی جهت انتقال وجوه در سیستم بانکداری معرفی نمود. در این بین آنچه که حائز اهمیت است آن است که بانکداری الکترونیک با وجود چالش هایی که برای پیشرفت و توسعه پیش روی خود دارد، میتواند به عنوان پدیده ای بسیار مؤثر و غیر قابل انکار امور تجاری و مالی را برای تمامی گروههای ذینفع تسهیل نماید.
در جدول زیر ویژگی های بانکداری سنتی و بانکداری نوین ( الکترونیکی) آورده شده است. آنچه در اینجا به صورت برجسته خود را نشان میدهد ویژگی فعال و آینده نگرانه بانکداری الکترونیک در مقایسه با بانکداری سنتی میباشد. بانکداری سنتی بیشتر با یک دید محافظه کارانه سعی می کند به شیوه های مختلف هزینه های بانک را کاهش دهد. در صورتی که بانکداری الکترونیک ضمن ارائه جامع خدمات بانکی در فکر توسعه و تحول بر مبنای جلب رضایت مشتری و افزایش درآمد بر مبنای ارائه خدماتی که در قبالش کارمزد دریافت میکند، میباشد. بنابرین در بانکداری الکترونیکی از طرفی کاهش هزینه های بانکی مورد توجه قرار میگیرد و از طرف دیگر، بر رشد درآمد از طریق ارائه خدمات متنوع تأکید میگردد. ص.ص۱۶-۱۷) امینی، ۱۳۸۵:
جدول ۲-۱ مقایسه بانکداری الکترونیک و سنتی
بانکداری الکترونیک
بانکداری سنتی
بازار نامحدود از نظر مکانی
بازار محدود
رقابت نام های تجاری
رقابت بین بانکها
ارائه خدمات گسترده
ارائه خدمات محدود
ارائه خدمات متنوع بر اساس نیاز و سفارش مشتری و نوآوری
ارائه خدمات به یک گروه خاص
بانکهای چند منظوره مجهز به امکانات الکترونیکی
متکی بر شعب
تمرکز بر هزینه و رشد درآمد
تمرکز بر هزینه
کسب درآمد از طریق کارمزد
کسب درآمد از طریق حاشیه سود
از نظر مکانی نامحدود و ۲۴ ساعته
در قید ساعات اداری
وجود رابطه نزدیک و تنگاتنگ بین بانکی
نبود رابطه نزدیک و مرتبط بین بانکی
( امینی، ۱۳۸۵:
۲-۳-۷) تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران