براساس این اصل، بار مالیات باید به صورت عادلانه بین مردم تقسیم شود و به توانایی پرداخت مالیات دهنده بستگی دارد. لازمه اجرای این اصل آن است که مالیاتی که دولت از مردم و عامه وصول می کند باید متناسب با توانمندی پرداخت کنندگان مالیات باشد و به علاوه عمومیت داشته باشد. وی مالیات تناسبی را به عنوان مالیاتی عادلانه تلقی می کند.

۵-۲- اصل معین و مشخص بودن

بر اساس این اصل، مبلغ، مآخذ مالیات، زمان پرداخت و طریقه پرداخت باید دقیقا مشخص و معین باشد به نظرآدام اسمیت، عدم رعایت این اصل منجر به ایجاد زمینه برای فساد اداری و رشوه خواری می شود و اهمیت آن به مراتب بیشتر از اصل اول است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-۳- اصل سهولت یا سهل الوصول بودن

بر اساس این اصل، کسب رضایت نسبی افراد و تسهیلات مختلف برای پرداخت مالیات مد نظر است و تنظیم شرایط جهت پرداخت و طریقه پرداخت باید با توحه به حد اقل فشار ممکنه باشد.

۵-۴- اصل صر فه جویی

بر اساس این اصل، در جمع آوری مالیات باید حد اکثر صرفه جویی به عمل آید و هزینه جمع آوری آن به حد اقل ممکن تقلیل یابد.
از بین اصول فوق اصل صرفه جویی از دیدگاه وی در پایین ترین درجه اهمیت قرار دارد، لیکن از نظر اقتصادی این موضوع یکی از مهم ترین مسائل یک نظام مالیاتی مطلوب است که باید به آن توجه شود.(همان: ۱۰۶-۱۰۷ (

۶-تاریخچه مالیات

در طول تاریخ مالیات همواره یکی از منابع مهم تامین درآمد حکومت­ ها بوده است. اگرچه بسته به نوع حکومت و شرایط جامعه نام و انواع متفاوتی داشته و میزان و نحوه وصول آن بستگی به میزان قدرت حاکمان و مأموران مالیاتی داشته است. تاریخ پیدایش مالیاتها به خوبی به قبل از پیدایش علم اقتصاد و شاید بسیاری از علوم دیگر می رسد. از زمان کوچکترین اجتماعات و حکومتها برای رفع نیاز اجتماعی و یا جهت جبران هزینه دربار حکومتها و قشون حکومتی جمع آوری مالیات ضروری به نظر رسیده است. (پژویان، ۱۳۸۳: ۸۳ (
از منابع تاریخی اینطور بر می آید ایران از قدیمی ترین کشورهایی است که دست به وصول مالیات زده است. در زمان کورش کبیر سیستم دقیق و منظم مالیاتى وجود نداشت. مردم کشورهاى مغلوب پیشکش‏ها یا خراجهایى را که بیشترشان جنسى بودند، براى شاه مى‏آوردند. داریوش اول سیستم نوینى براى مالیات برقرار کرد و برای جمع آوری مالیات ضوابط دقیق و حساب شده‏اى را مقرر داشت‏. وی سرتاسر کشور را از لحاظ ادارى- مالیاتى به چند قسمت تقسیم کرد و نام هریک از قسمت‏ها را «ساتراپ» گذاشت. همه ساتراپ‏ها ناگزیر بودند مالیات‏هاى ثبت شده و محوله به استان خود را نقدا بپردازند، این مالیات متناسب با بارورى زمین‏ها و حاصلخیزى ملک تعیین شده بود. مالیات‏بندى زمان داریوش اول تا پایان حکومت هخامنشیان ثابت ماند.)گرانتوسکی،۱۳۵۹ :۹۰-۸۳)در دوره های بعد نیز همچنان مالیاتها از مهمترین منابع درآمد به شمار می رفتند. در دوره ساسانی، انوشیروان ترتیب جدیدى براى مالیات‏ها داد و چون مالیاتها سنگین و طرز اخذ آن براى زارعین و مالکین طاقت فرسا بود اصلاحات از تعدیل مالیات‏ها شروع شد.(پیرنیا،۱۳۷۵ :۴/۲۸۳۹(
بعد از ورود اسلام به ایران و تسلط مسلمانان بر ایران همچنان مالیات ستانی رواج داشت به طوریکه حکام دست نشانده ایران، مالیاتها را برای خلفا جمع آوری و ارسال میکردند. در این زمان مهمترین مالیاتها، خراج و جزیه نام داشت و مبلغ نسبتا مختصرى به‏عنوان مالیات نقدى هم از کسانى‏که داوطلبانه خود را تسلیم می کردند و هم افرادى که در جنگ مغلوب شده بودند از همان آغاز آن را براساس ضوابط معینى می پرداختند.(اشپولر،۱۳۷۳ :۲/۵۵)(( بشر بن غیاث از ابو یوسف روایت کرد که هرگاه سرزمینی همچون سواد و شام و غیره به عنوه تصرف شده باشد آنگاه اگر امام آن را میان تصرف کنندگان تقسیم کند چنان سرزمینی مشمول عشر است و مردمش برده خواهند بود و اگر امام آن را قسمت نکند و به عموم مسلمانان واگذارد بدانسان که عمر در مورد سواد رفتار کرد در آن صورت بر عهده مردمش جزیه و بر اراضی آن خراج خواهد بود و چنان مردمی برده نخواهند بود.)) (بلاذری ،۱۳۳۸: ۲/۶۲۴(
البته میتوان گفت شباهت و تفاوتهایی بین خراج و جزیه وجود داشت. از نظر شباهت اینکه هر دو از کفار گرفته می شدند، همچنین هر دو مال فی ء و مورد مصرف واحدی داشتند. از نظر تفاوت اینکه جزیه به نص قرآن برقرار گردیده در حالیکه علت برقراری خراج اجتهاد بود. حداقل جزیه از طرف شریعت تعیین و حد اکثر آن به نظر خلیفه یا جزیه گزار واگذار گردیده بود. در حالیکه حداقل و حداکثر خراج هر دو به نظر خراج گزار واگذار گردیده بود. جزیه با اسلام آوردن کافر ساقط می شد در حالیکه خراج با اسلام و کفر خراج دهنده میتواند باقی می­ماند.( حقانی ، ۱۳۶۹ : ۳۴(
بعد از آنکه حکمتهای مستقل ایرانی تشکیل شدند همچنان وصول مالیات یکی از راه های مهم پر کردن خزانه حکومتها بود. هرچند میزان و نحوه وصول آن متفاوت بود. حاکمان این حکومتهای مستقل هنگام خطبه‏خوانى در مسجد به نام خلیفه خطبه مى‏خواندند، نام خلیفه را روى سکه‏ها در بالا ضرب مى‏کردند و مقدارى از مالیاتهایى را که گرد مى‏آوردند براى خلیفه مى‏فرستادند. اما این حاکمان در قلمرو خود از لحاظ داخلى کاملا مستقل بودند.( گرانتوسکى،۱۳۵۹: ۱۹۴(
در زمان غزنویان ضمن تکیه به دستگاه دیوانسالارى کشورى و اشراف نظامی که از غلامان ترک بودند، توانستند حکومت متمرکز و نیرومندى را پدید آورند. این سیاست، و همچنین افزایش روزافزون مالیات‏ها و اعمال بیدادگرى در مورد وصول آنها، نه‏تنها دهقانان بلکه مردم شهرى را به ورشکستگى کشاند. (همان : ۲۰۰)در زمان سلجوقیان، آنها به تقسیم اراضی پرداختند. املاک خصوصى بگونه اقطاع میان اشراف نظامى ترک تقسیم گردیدند. همچنین در این زمان میزان مالیاتها بسیار غیر عادلانه تعیین مى‏شد و براى وصول آنها نیروى لشکرى به کار مى‏رفت.(همان :۲۰۹(
با حمله مغول به ایران خسارات و ویرانی بسیاری به بار آمد بدیهی است، این ویرانیها در کاهش مالیاتها و فرار مالیاتی مردم و از سوی دیگر فشار حکومت برای افزایش آن مؤثر بود. در این زمان ولایات به مقاطعه برعهده حکام گذاشته می­شد، به این شکل که قسمتى از آن را صرف پرداخت مخارج ضرورى و سیورغالات کنند و بقیه را به ایلچیان مأمور یا کسانی که از طرف دیوان براتى در دست داشتند، بسپارند. این حکام که غالبا مردمانى ظالم و طمع‏ورز بودند و گاهى در عرض یکسال ده و حتى بعضى اوقات هم بیست مرتبه از رعایا مطالبه مالیات می­نمودند. هر وقت که از اردوى ایلخان یک نفر ایلچى براى تحویل گرفتن مالیات یا مأموریتهاى دیگر مى‏آمد بهانه‏اى به دست حاکم براى مطالبه مالیات جدیدى از مردم جهت مخارج سفر و اقامت ایلچى می­افتاد و به همین جهت عیش و خوشى حکام در این بود که از طرف ایلخان فرستاده‏اى به مأموریت پیش ایشان بیاید و او به اسم تأمین مخارج ایلچى و یا تهیه هدایا و تحف جهت ایلخان مردم را در شکنجه پرداخت مالیاتى قرار دهد و پس از وصول قسمت عمده آنرا خود بردارد و بقیه را هم بین شحنه یعنى فرمانده لشکرى حوزه حکومتى خود و منشیان جمع و خرج یعنى بیتکچیان تقسیم کند تا ایشان پرده بر این قبیل تعدّیات او بپوشند و وجوهى را که به این شکل از مردم گرفته شده در حساب دیوان نیاورند. حاصل مالیات ولایات باید صرف مخارج جاری و پرداخت براتهایی می­شد، که از طرف دیوان حواله ولایات می گردید. ولى حکام همه ‏وقت با تراشیدن خراجهاى گزاف بیشتر این عواید را تلف می­کردند و براتها در دست مردم تأدیه نشده باقى می­ماند و به خزانه برمی­گشت. عمال دیوانى با صدور یک آل تمغا براتها را مجددا به محل حواله بر می­گرداندند و حکام چون جرأت رد آل تمغا را نداشتند یک‏ بار دیگر رعایا را به پرداخت مالیات مجبور می­ساختند و با وارد کردن اقسام فشار و تهدیدها پولى تحصیل می­کردند ولى باز هم قریب دو ثلث آن به جیب حکام و زیردستان ایشان می­رفت و تنها یک ثلث آن به دارندگان بروات می­رسید. ( اقبال، ۱۳۸۴ :۲۸۶(
سرزمین‏هایی که پادشاهان محلى و دست‏ نشانده مغولان در آن حکومت مى‏کردند، مى‏بایست مقدارى از مالیات را به‏ عنوان خراج به فرمانرواى مغول پرداخت می کردند. عکس العملى که مردم مناطق مختلف در برابر مأموران دریافت مالیات از خود نشان مى‏دادند، معمولا یکسان بود. روستاییان ستمدیده و بیمناک چون مى‏شنیدند، گروهى براى دریافت مالیات به آن حوالى آمده‏اند، مى‏گریختند. آنان هم‏چنین نگهبانانی مى‏گماردند، تا به موقع آن‏ها را باخبر کنند. به کرّات پیش مى‏آمد، که مأموران دریافت مالیات در دهکده مردى نمى‏یافتند، و به این سبب زنان را با خود مى‏بردند اغلب نیز کسى در دهکده دیده نمى‏شد، به این سبب در روستاها به اندازه کافى کشت ‏و کار نمى‏شد و نتیجه این وضع بالا رفتن قیمت‏ها بود. (اشپولر،۱۳۸۶ :۳۱۳-۳۱۴)در این دوره علاوه بر مالیاتهای سابق مالیاتهای جدیدی نیز وضع شد. از جمله میتوان مالیاتهای قبچور و قلان را نام برد.( همدانی ، ۱۳۵۸ : ۳۰۴ ) قلان خراجى بود که شامل بیگارى براى کشاورزى و نظامى و یا عام المنفعه بود. قبچور مالیات گله بودکه از هر صد سر چهارپاى، یک سر را به نام قبچور مى‏گرفتند. (قدیانی، ۱۳۸۷ : ۲ / ۶۷۲-۶۶۴(
باروی کار آمدن غازان خان اصلاحات اساسی در امر مالیات شکل گرفت. وی در صدد برآمد که قبل از همه دست عمال و حکام جورپیشه را کوتاه و عامه را از این بابت آسوده ‏خاطرکند. به همین جهت حکم کرد که ((هیچ ولایتى را به مقاطعه ندهند و در عرض سال بیش از یکبار از مردم مالیات مطالبه نشود و به هر ولایتى یک نفر بیتکچى مخصوص فرستاد تا صورتى از عایدات جمیع آبادیهاى آن مطابق آخرین ممیزى که شده بود به اسم و رسم تهیه دیده پیش غازان بفرستد و از املاک شخصى و خالصه و اراضى خاصه یعنى اینجو و اوقاف علیحده صورت بدهد و اسامى اشخاصى را که در سى سال اخیر مسلما از عایدات آنها بهره می­بردند یادداشت کند. و به اصطلاح قانون مال هر ولایت مرتب و مدون گردد. بعد از آنکه این صورتها به دیوان رسید و اشتباهات آنها رفع شد عمال دیوانى از روى آنها خلاصه عایداتى که باید هر سال مطالبه شود خارج‏ نویسی کرده در دیوان ضبط نمودند و صورت مالیات هر آبادى را عمال عالى‏رتبه دیوانى مهر کردند و آنها را به آلتونتمغا نیز موشح ساختند. سپس غازان خان حکم داد که از آن تاریخ به بعد دیگر حکام اصلا بر رعایا برات ننویسند و اگر کسى برخلاف این حکم عمل میکرد حاکمى را که برات داده بود و نویسنده‏اى را که آن را نوشته دست می­برید. در نتیجه این ترتیب و ر فع تعدّى و ظلم از رعایا و معین شدن مقدار مالیات هر ده و آبادى از روى قاعده و قانونى ثابت گذاشت و اموال خزانه به تمامى عاید دیوان گردید و دست تعدّى حکام و بیتکچیان و ایلچیان به کلى کوتاه شد.)) ( اقبال، ۱۳۸۴: ۲۸۸-۲۸۹(
از دیگر اقدامات غازان خان این بود که دستورداد، تا مقدار مالیات را ده درصد اضافه کنند، و امیدوار بود که کمبود خزانه را از این راه تأمین نماید. در نتیجه مأموران مالیات بر هر ۶ دینار ۵/۱ دینار افزودند و مالیات دام را دو برابر کردند، و شهرنشینان را، که در واقع تمغا مى‏پرداختند، نیز به پرداخت قبچور واداشتند. غازان متوجه شد، که ادامه این طریق به او کمکى نمى‏کند. پس فرمان داد، تا مالیات دام را نصف کنند، و کوشید تا از تجاوز مأمورانش به مردم جلوگیرى به عمل آورد. براى جلوگیرى از فساد در دریافت مالیات، غازان فرمان داد،که مالیات غلات را در اوقات معینى از ۱ تا ۲۲ فروردین و یا از ۱ تا ۲۰ مهر و یا تمام آن را یک‏ جا در نوبت اول دریافت دارند. از اول بهار و پائیز به مدت ۲۰ روز تعیین شده بود. همچنین براى برخى از انواع غلات در مناطق گرمسیر و سردسیر دستورهای خاص وجود داشت. مالیات‏دهندگان مى‏بایست غلات را به وسیله حیوانات باربر خود به انبارهاى دولتى برسانند. مواجب مأموران،که در این هنگام عهده‏دار کار تخمین و تقویم بودند، کاملا تعیین شده بود. در هر دهکده مى‏بایست لوحى فلزى و یا سنگى نصب گردد، که روى آن میزان مالیات قید می­شد. ‏دریافت در مواقع پیش‏بینى‏ نشده و یا اجحاف مأموران مستوجب مجازات سنگین بود. لازم به ذکر است که درآمد مالیاتى (بدون خراسان) در این زمان از۱۷۰۰۰۰۰۰به۲۱۰۰۰۰۰۰ دینار رسیده بود.(اشپولر، ۱۳۸۶ :۳۱۵ – ۳۱۶(
همچنین غازان دستوراتی را مبنی بر وصول مالیات عقب افتاده مردم نواحی مختلف صادر کرد.((در باب توفیرات خزانه و ضبط اموال دیوان و تنظیم مصالح مملکت قدرت تمام نشان داد در اموال از مال مقنن و خراج و قبچور معین و املاک پادشاه و رعیت و ترتیب چاپارها و زیاد ساختن عمارات و آبادانى بلوکات و مردود ساختن سکه‏هاى ناسره و ادا کردن مال خزانه مشروط بزمان موعود فرمانى مطول نوشت و نسخه آنرا به اطراف ممالک بفرستاد.))(آیتی ،۱۳۸۳ :۱۹۳) از دیگر اصلاحات غازان خان این بود که در وضع مالیات بر مستغلات اصلاحاتی صورت داد. وی دستگاهى براى ثبت املاک سراسر کشور در تبریز به وجود آورد، و این دستگاه مى‏بایستى از نزدیک با دبیرخانه دولت همکارى می­کرد. در آنجا تمام دفاتر ثبت قانونى ضبط و به هر ایالت رونوشتى از قسمت مربوط فرستاده مى‏شد، که نزد ملازم محفوظ بود. به این ترتیب تقلب غیرممکن می­شد، و چنان‏چه سندى مفقود مى‏گردید، با توجه به دفتر اسناد، سند جدیدى صادر مى‏شد.
غازان پس از تثبیت وضع مالکیت به بهبود کشاورزى پرداخت. او فرمان داد، تا بذر، آلات کشاورزى، اسب و گاو در اختیار روستاییان قرار گیرد، و چنان‏چه حاکمى در این زمینه کوتاهى مى‏کرد، به سختى تنبیه مى‏گردید. به دستور او درآمد مالیاتى دام، و به‏خصوص گاوهاى نر، به مصرف تهیه حیوانات براى این منظور مى‏رسید. تقسیم زمین‏هاى متروک میان روستاییان که تعدادشان در این هنگام نسبت به دوران پیش از مغول به یک دهم رسیده بود، نیز از کارهاى پر اهمیت بود. چگونگى پرداخت‏مال الاجاره این زمین‏ها، خود روستاییان را به پذیرفتن چنین زمین‏هایى تشویق مى‏کرد . سال اول معاف از مالیات بود، و در سال دوم یک سوم از حقوق متداول به دولت پرداخت مى‏گردید. میزان مبلغ پرداختى در سال سوم نسبت به خوبى یا بدى زمین طبقه‏بندى مى‏شد. چنان‏چه زمین حاصل‏خیز بود، سه چهارم، و در مورد زمین‏هاى متوسط دو سوم و براى زمین‏هاى کم‏حاصل نیمى از مقدار متداول به دولت مى‏رسید. پرداخت تمام مالیات متداول براى سال چهارم پیش‏بینى شده بود از تمام روستاییان خواسته مى‏شد، تا آن اندازه که مى‏توانند، کشت‏وکار خود را توسعه دهند، و چنان‏چه احیانا مالک قانونى زمین‏هاى متروک پیدا مى‏شد، در این صورت مى‏بایست بر پایه شریعت، طرفین با هم توافق کنند. محصولات زمین‏هایى که جزء یورت اقوام مغول بود، مى‏بایست نصف می­شد، که نیمى از آن به دولت تعلق مى‏گرفت‏. به منظور اجراء صحیح این قانون «دیوان خالصات »تأسیس یافت، که با دیوان و اداره ثبت املاک همکارى نزدیک داشت. با صدور این قوانین تا حدى امنیت در روستاها برقرار شد. اسکان به سرعت عملى مى‏شد ارزش زمین‏ها و بناهاى کشاورزى ظاهرا به ده برابر رسید. بار دیگر وصول مالیات به صندوق دولت مرتب شد و وضع مالى دولت به طرز بى‏سابقه‏اى بهبود یافت.‏(اشپولر، ۱۳۸۶ :۳۱۸ – ۳۱۹ ) با مرگ غازان، اگرچه وی جانشینانش را به ادامه اصلاحاتش وصیت کرده بود، اما امور مالیاتی به همان وضع سابق باز گشت. بدیهی است با کاهش قدرت پادشاهان مغول، میزان وصولی مالیات کاهش و از سوی دیگر فشار بر طبقه تهیدست جامعه افزایش یافت.
با روی کار آمدن تیمور همچنان مالیات یکی از عمده ترین منابع حکومت به شمار می رفت و انواع مالیات مانند دوره مغول بود. تیمور قوانینی را برای وصول مالیات وضع کرد.(( تزوک تحصیل مال و خراج از رعیت و نسق و رونق ملک و معموری و ابادانی و ضبط و حراست مملکت ‏امر نمودم که مال و خراج از رعیت بنهجی بگیرند که موجب خرابی رعیت و ویرانی مملکت نشود که خرابی رعیت موجب کمی خزانه است و کمی خزانه باعث تفرقه سپاه است و تفرقه سپاه موجب اختلال مرتبه سلطنت است‏ و امر نمودم که هر مملکتی که مسخر کردد و از حوادث در امن و امان درآید حاصل و واصل آن ملک را ملاحظه نمایند.اکر رعایا بجمع قدیم راضی باشند برضای ایشان عمل نمایند و الا موافق تزوک جمع بربندند.))(حسینی تربتی،۱۳۴۲: ۳۶۰(
در تزوکات تیموری نحوه تشخیص مالیات بر اراضی به این شرح آمده است: (( و امر نمودم که خراج موافق حاصل زراعت بگیرند و جمع بر حاصل زمین بربندند چنانچه اول اراضی مزروعه رعیت را که بآب کاریز و چشمه و نهر ورود خانه زراعت کرده باشند و آن آبها دوام و استمرار داشته باشد ضبط نمایند و آنچه حاصل آن اراضی باشد دو حصه برعیت گذارند و یک حصه بسرکار اعلی تحصیل نمایند و اگر رعایا ادای اراضی مضبوطه بنقدی راضی باشد انچه غله حصه سرکار را موافق نرخ وقت نقدی بر رعیت قرار دهند و موافق نرخ نقد بسپاهی برسانند. و اگر رعیت بحاصل و قسمت سه توده راضی نشوند اراضی مضبوط را اول و دوم و سیوم جریب نمایند و جریب اول را سه خروار و جریب دوم را دو خروار و جریب سیوم را یک خروار جمع بربندند و نصف را گندم و نصفی را جو اعتبار کنند و آنچه جمع شود دو یک مال بگیرند و اگر رعیت با وجود این هم بدادن مال راضی نشود خرواری گندم را پنج مثقال نقره و خرواری جو را دو نیم مثقال نقره نرخ نمایند و ساوری قلعه بر آن اضافه کنند و دیگر بهیچ اسم و رسم چیزی از رعایا مطالبه ننمایند و باقی زراعت خریف و ربیع و زمستانی و تابستانی رعیت را و زراعتی که بآب باران مزروع شده باشد جریب نمایند و آنچه بتحریر درآید به ثلث و ربع عمل کنند.))(همان:۳۶۴ (
همچنین تیمور دستور داد که اگر هر شخصی زمین بایری را آباد کند یا کاریزی احداث کند یا باغی را سر سبز کند در سال اول از پرداخت مالیات معاف است و در سال دوم به هر میزانی که رعیت خواست بگیرند و در سال سوم بر طبق تزک بگیرند.(همان: ۳۶۶(
همچنین در دوره تیموری قوانینی در رابطه با تغلب مالیاتی وضع شد:(( وزرای مالی که خزانه‏دار مملکت‏اند اکر در مالیات تغلب و تصرف نمایند و اکر بمقدار علوفه خود تصرف نموده باشند بانعام وی مقرر دارند اکر دو مقدار علوفه متصرف شده باشند در علوفه وی حساب نمایند اکر سه برابر علوفه خود گرفته باشند پیشکش گویان از وی تحصیل نمایند.))(همان :۲۴۸)
در دوره تیموریان معافیت های مالیاتی نیز اعمال شد. تیمور به موجب فرمانی مردم دمشق را به مدت ده سال از پرداخت هر نوع مالیات معاف کرد و در فرمان قید کرد که بعد از وی بازماندگانش آن فرمان را به رسمیت بشناسند و از دریافت مالیات از سکنه دمشق خوددارى نمایند. (بریون،بی تا:۳۷۱ )همچنین وی مردم فارس را به مدت پنج سال از مالیات معاف کرد.(همان:۲۷۹) همچنین شاهرخ فرزند تیمور فرمان بخشودگی مالیاتی را در اصفهان صادرکرد تا از دهقانان مالیات معوق را مطالبه نکنند.(لمبتون،۱۳۳۹ : ۲۰۴(
در دوره تیموری همچنان گرفتن جزیه از غیر مسلمانان معمول بود. تیمور درلشکرکشی به قبچاق مهلتی را برای دریافت جزیه مقرر کرد. عده‏اى از افسران قبچاقى، قبل از آن موقع جزیه خود را پرداختند و آزاد شدند ولى بقیه از عهده پرداخت جزیه برنیامدند و بنابراین به هلاکت رسیدند .(همان:۱۵۰(
در زمان جانشینان تیمور تغییرات چشمگیری در امر مالیات صورت نگرفت و با توجه به آشفتگیهایی که در کشور به وجود آمد میتوان گفت، همراه با کاهش وصول مالیات بود.
در زمان آق قویونلو و قراقویونلو نیز انواع مالیاتها از منابع در آمدی مهم به شمار می­رفتند. در این دوران مالیاتهای زیاد و گوناگون گرفته می شد. هر کسی بر حسب نوع کاری که انجام می داد، مشمول پرداخت ده یا دوازده گونه مالیات بود. هر بازرگانی که در بازار مغازه ای داشت علاوه بر مالیات حرفه به مقتضای محل داد و ستد و وضع کار خود نیز به پرداخت مبلغی که ماموران مالیاتی معین می کردند، مکلف بود. به علاوه مالیات خرید طبق تعرفه دیگری بر تمامی کالاهایی که شخص در بازار می خرید تعلق می گرفت. (آل یاسین،۱۳۷۱ :۹۴(
همچنین در این زمان، در حوزه های مختلف مالیاتی پرداخت کنندگان نهایی مالیات با هم تفاوت عمده ای داشتند. مالیاتی که از روستاییان می­گرفتند مشتمل بود برمالیاتی که بر هر جفت از زمین تعلق می گرفت. مالیاتی که بابت محصول می­گرفتند و میزان آن از ۱۴ تا ۲۰ درصد فرق می­کرد. بعلاوه از روستاییان هر سال بابت حق مرتع بارهای هیزم و علوفه می گرفتند. یک عده مالیات دیگر هم معمول بود از قبیل یک درصدی که هنگام درو برای بعضی ماموران محلی وصول می­شد و همچنین مالیات آسیاها و عوارض دیگری که در اعیاد می گرفتند. ایلات و عشایر نیز مانند کشاورزان میبایست مالیاتی بابت مواشی می پرداختند.))(لمبتون،۱۳۳۹ :۲۰۶-۲۰۵ (
در این دوره اوزون حسن سعی کرد که در امر وصول مالیات اصلاحاتی به وجود آورد و در قانون نامه خود مقررات جدید وضع نمود. مالیات اراضی را تثبیت و مقرر داشت که تا یک ششم محصول اخذ شود و مالیات تمغا ۵ درصد بهای کالاها معین شد. پس از مرگ اوزون حسن ماموران مالیاتی اصول مندرج در قانون نامه را مراعات نکردند. (آل یاسین،۱۳۷۱ :۹۴(
سلطان یعقوب فرزند اوزون حسن سعی کرد تا اصلاحات ارضی و مالیاتی انجام دهد. با این اصلاحات، مالیات ارضی تثبیت گردید، دفاتر مجددا تنظیم شد و املاک دوباره ارزیابی شدند و مقرر شد مالیات فقط از روی دفاتر وصول گردد. این اصلاحات بعد از مرگ سلطان یعقوب شکست خوردند. احمد شاه یکی دیگر از پادشاهان آق قویونلو به اصلاحات مالیاتی دست زد. او دستور داد فقط مالیاتهایی که با اصول شریعت اسلامی منطبق بود، وصول شود و کلیه مالیاتهای دیگر را لغو کرد. این سیاست باعث ضعف مالی حکومت مرکزی و در نتیجه اضمحلال آن حکومت گردید.( همان: ۹۴(
در این دوره فشار مالیاتی بیشتر بر عهده دهقانان بود .(لمبتون،۱۳۳۹ :۲۰۹)و مالیاتها صرف هزینه های دربار، عیش ونوش پادشاهان و هزینه های سپاهیان می­شدند و چیزی از این مالیاتها عاید مردم عادی نمی­شد.

فصل دوم

سیاستهای مالیاتی صفویان

دوره صفوی بعد از مبارزه با گروه های رقیب بدوی ترک به خاطر حمله مغول شروع شد. سلسله صفویه و طریقت صفوی، نام خود را از شیخ صفی الدین ابوالفتح اسحق گرفته است. شیخ صفی الدین در خانقاهی در اردبیل زندگی می کرد و تا زمان مرگ شیخ حیدر، آن خانقاه مقر رهبران طریقت صفوی محسوب می شد.(نوایی، ۱۳۸۶ :۳۳) بیشترمنابع دوره صفویه، نسب این خاندان را به امام هفتم شیعیان، موسی بن جعفر(ع)می رسانند. ((سلاطین جنت مکین صفویه رضوان الله علیهم- اول ایشان شیخ صفى الدین است و او از اولاد ابو القاسم حمزه پسر امام الهمام امام موسى کاظم علیه السلام است.))(مستوفی،۱۳۷۵ :۴۱)البته در باره نسب صفویان اختلاف نظرهایی وجود دارد، ولی اکثر منابع نسب آنان را به امام موسی کاظم (ع) می رسانند.(جنابدی، ۱۳۷۸: ۶۷-۶۸(
شیخ صفی الدین در ۶۵۰ ه . ق در روستای کلخوران به دنیا آمد. وی از اوان کودکی به کنار آرامگاه عبادی چون پیر احمد و شیخ فرج اردبیلی می رفت و در آنجا نماز می خواند. او پس از آنکه به مرتبه تفکر رسید، در جستجوی مرشدی بر آمد تا راهنمایش باشد، بنابراین وی به حضور شیخ زاهد گیلانی رسید و توبه کرد و تلقین گرفت. شیخ صفی الدین در مدتی که به خدمت شیخ زاهد بود، توانست اعتماد او را به خود جلب کند و مورد توجه او واقع شود به طوریکه شیخ زاهد با وجود پسران متعدد، شیخ صفی الدین را جانشین خود نمود. مدت رهبری شیخ صفی الدین ۳۵ سال بود. در حالیکه روز به روز بر شوکت و قدرت وی افزوده می شد به طوری که امیر چوپان امیرالامرای کل ایلخانان در زمره مریدان او در آمد.(نوایی،۱۳۸۶ :۴۱ -۳۸)شیخ صفی الدین فرزندش صدر الدین موسی را به رهبری طریقت صفوی بر گزید. میتوان گفت صفویان از همان ابتدا به دنبال کسب قدرت سیاسی بودند. به نظر می رسد، اقدام صفی الدین در انتخاب پسرش به جانشینی خویش، در راستای اهداف سیاسی و رسیدن به قدرت بود.
بعد از فوت صدر الدین، سلطان خواجه على جانشین پدرش شد و او را سلطان على سیاه‏پوش مى‏گفتند، زیرا که اکثر اوقات لباس سیاه مى‏پوشید.(بی نام،۱۳۸۴ : ۱۴) زمانی که خواجه علی به رهبری طریقت صفویه رسید، لقب پادشاه بر خود نهاد.( سیوری،۱۳۸۰ : ۲۸ ) بدیهی است استفاده از این القاب در راستای افزایش قدرت صفویان است و صفویه به آنچنان قدرتی رسیده بودند که از این القاب استفاده کنند.
خواجه على، نخستین شخص از این خاندان بود که تمایل خود را نسبت به تشیع اظهار داشت. ( لاکهارت ، ۱۳۸۳: ۱۵)خواجه علی در اواخر عمر شیخ ابراهیم، پسر خود را به جانشینی خود گماشت. شیخ ابراهیم به شیخ شاه معروف شد و بیست سال رهبری صفویان را بر عهده داشت .
بعد از شاه ابراهیم، پسرش جنید به رهبری رسید. جنید نخستین رهبر صفوی بود که لقب سلطان بر خود نهاد. ( سیوری،۱۳۸۰ : ۲۸ ) پیروان طریقت صفویه در آغاز با هر نوع جنگ و خون‏ریزى مخالف بودند. ولی در زمان شیخ جنید، وی با تحریک پیروانش به جنگ علیه کفار روحیه جنگجویی را وارد طریقت صفویه کرد. (نوایی،۱۳۸۶ :۴۵(
شیخ حیدر، که به جاى پدرش شیخ جنید نشست، پیروان صوفى خود را تشویق کرد که تاج سرخى بر سر گذارند. و به همین مناسبت آنان را قزلباش (سر سرخ) نامیدند. (لاکهارت،۱۳۸۳ : ۱۵(
سر انجام شاه اسماعیل با تکیه بر بیش از دویست سال نفوذ خاندانى و داشتن هواداران بى شمار در عثمانى و ایران، کار خود را آغاز کرد. او با اتکاى به این نیرو، ایران را از دو سوى در برابر فشار مخالفان عثمانى و ازبک حفظ کرد و مذهب تشیع را مذهب رسمی کشور قرار داد. تا پیش از وى قاضى و شیخ الاسلام و کلانتر و داروغه شهر و بالطبع بسیارى از عالمان و منشیان و دبیران بر مذهب دیگری بودند. شاه اسماعیل با این نخبگان حاکم برخورد کرد و در ملاء عام آنان را به اظهار بى‏میلى به سلف واداشت. پیدایش دولت صفوى با قدرت آنچنانى و ایستادگى در برابر دولت عثمانى که پشتوانه مادى و معنوى مذهب دیگر بود، سبب برافروخته شدن آتش این منازعات شد. منازعاتى که هیچگاه به طور کامل از بین نرفته بود، گرچه مدت‏ها بود که چندان در عراق عرب و عجم شعله‏ور نبود. (جعفریان،۱۳۷۹:‏۱/ ۱۸(
تشکیل دولت صفوى، تحوّل مهمّى در تاریخ شیعه به حساب مى‏آمد. دلیل آن نیز آشکار بود، این نخستین‏ بار بود که شیعه با آزادى تمام و در وسعتى قابل‏ملاحظه آن هم در سرزمینى شناخته شده و پرسابقه به قدرت برتر سیاسى دست مى‏یافت. دو تجربه آل بویه و سربداران هر کدام محدودیت‏هاى خاص خود را داشت. یکى زمانى بود که شیعه به عنوان اقلیت قدرت سیاسى برتر داشت و مجبور بود رعایت اکثریت را بکند و دیگرى یک دولت محلى بود. تجربه‏هاى دیگرى هم براى زیدیه و اسماعیلیه بود که البته به شیعه امامى ارتباطى نداشت.(ناجی ،۱۳۸۷ :۹(

۱- ابزارها و سیاستهای مالی

دولتها برای پیشبرد اهداف و سیاستهای خود و همچنین اداره جامعه نیاز به منابع مالی مختلفی دارند. به طور کلی سیاست هرحکومت نقش اساسی در تعیین سیاست های مالی آن حکومت دارد. در چارچوب بحث اقتصادی، دولت ها دو ابزار عمده دارند این ابزارها عبارتند از:
نخست: مالیاتها
دوم: هزینه های دولت در بازار کالاها
این ابزارها تحت عنوان سیاست های مالی بیان می­ شود و با بهره گرفتن از ابزار سیاست های مالی دولت در مقادیر کلان های اقتصادی همانند تولید، مصرف، قیمت و مواردی از این قبیل تاثیر می گذارد.(پژویان، ۱۳۸۳ :۱۵۶(

۲-سیاستهای مالیاتی شاهان صفوی

۲-۱- سیاست مالیاتی شاه اسماعیل

همانطور که گفته شد، مالیات ها از ابزارهای اساسی سیاست های مالی می باشند. از مهمترین مالیات های دوره صفوی میتوان به این موارد اشاره کرد: مالیات بر اراضی، مالیات اغنام واحشام، مالیات گمرکی، مالیات راهداری، مالیات اصناف و پیشه وران، جزیه، جزیه هنود، مالیات آب، علفه، علوفه، چریک، رسوم، اخراجات، الاغ والام اشاره نمود. در دوره صفویه با توجه به قدرت و سیاست هر پادشاه سیاستهای مالیاتی نیز متغیر بود. با تشکیل هر حکومت، حاکمان به دنبال سر کوب مخالفان و سر و سامان دادن به آشفتگیهایی هستند که در نقاط مختلف کشور به وجود می آید، صفویان نیز ازاین قاعده مستثنی نبودند.
با تشکیل حکومت صفوی شاه اسماعیل به دنبال سرکوب منازعات داخلی و خارجی بود. بنابراین وی نتوانست اقدامات مهی در امور اقتصادی و مالیاتی کشور به وجود آورد. در زمان شاه اسماعیل همچنان مالیات از مهمترین منابع درآمد دولت به شمار می رفت. به طوریکه فشارهای مالیاتی و عوارض گوناگون موجب فقر و پریشانی مردم به ویژه پیشه وران و روستاییان می گردید. این مالیاتها و پرداخت ها که اکثرا از زمان ایلخانان در ایران برقرار شده بود بر فقر مردم می­افزود. نکته شایان توجه در این مالیاتها کثرت مقدار آنها بود. (پارسا دوست ،۱۳۷۵ :۶۲۱-۶۲۰(
البته در دوره صفویه گاهی برخی از افراد از پرداخت مالیات امتناع می کردند که با واکنش تند حکومت مواجه می­شدند. ((امیر حسام الدّین حاکم رشت و فومنات بود. وى از متابعت شاه اسماعیل سرپیچى کرد و از پرداخت مالیات مقرّر سرباز زد. به همین سبب شاه اسماعیل در ۹۱۱ ق براى مطیع کردن وى به سمت گیلان رفت. هنگامى که قزلباشان وارد محدوده امیر حسام الدّین شدند، مرعوب شد و در خود یاراى مقابله ندید. به ناچار تسلیم شد و با تقدیم هدایاى فراوان و استمداد از شیخ نجم الدّین رشتى براى شفاعت، از شاه طلب عفو کرد. التماس او درجه قبول یافت و از جرایم رشتیان گذشته، معاودت فرمودند.)) (گنابادی،۱۳۸۷ :۱۱۱(

اگر به ازای هر پس جواب استوار P_s است. ممکن است جواب‌های استوار زیادی وجود داشته باشد. جواب استوار مدل بالا بهترین جواب استوار است.
۲-۳-۴٫ بهینه‌سازی استوار شبکه‌های لجستیکی
در دنیای واقعی شبکه‌های لجستیکی به کرات با داده‌های غیر‌قطعی مواجه می‌شوند. چشم‌پوشی از هر کدام از آن‌ها ممکن است باعث اتلاف منبع و عملکرد ضعیف شبکه گردد. تحقیقات نقش سودمند بهینه‌سازی استوار را برای مدیران و تصمیم‌گیرندگان جهت حل عاقلانه‌ی مسائل غیر‌قطعی لجستیک نشان می‌دهند. علاوه بر این نتایج به دست آمده‌ از مجموعه داده‌های دنیای واقعی نشان می‌دهد که مدل بهینه‌سازی استوار در هنگام مواجهه با شرایط اقتصادی آینده واقع‌گرایانه تر است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۵٫ چالش‌های بهینه‌سازی استوار
علیرغم سادگی پیاده‌سازی این روش و کاربردش در مدل‌سازی موارد دنیای واقعی، نمی‌توان از چند محدودیتی که این روش با آن سر و کار دارد چشم‌پوشی کرد. دو نقص عمده‌ی بهینه‌سازی استوار مبتنی بر سناریو (۱) چگونگی تعیین تعداد سناریوهایی که برای دستیابی به جواب استوار لازم است و (۲) چگونگی ایجاد این سناریوها و تعیین احتمالات مربوط به آن‌ها است (Yin et al., 2009). به همین دلیل تحقیقاتی در ارتباط با محدودیت‌های این روش انجام گرفته است. به عنوان مثال از روش‌های واریانس تخفیف یافته می‌توان برای تولید سناریوهای لازم استفاده کرد.
۲-۴٫ نتیجه‌گیری از تحقیقات گذشته و بیان ایده‌های تحقیق
همان طور که در بخش‌های قبلی این فصل مشاهده کردیم سیر تاریخی پیدایش مسائل مکان‌یابی محور به ویژه مسائل تخصیص ساده و چندگانه در حالت‌های ظرفیت محدود و ظرفیت نامحدود به خوبی تشریح شده است. در اوایل پیدایش این علم تمرکز بیشتر بر روی نحوه‌ی مدل‌سازی این مسائل بود. به نحوی که از همان اواخر دهه ۸۰ تا اواخر دهه ۹۰ میلادی هر دفعه محققان با بررسی مدل‌های متنوع این نوع مسائل سعی در ساده‌سازی فرمول نویسی و بیان ریاضی آن داشتند. ابتدا مسائل به صورت غیرخطی و درجه دوم بود و هدف تنها کمینه کردن هزینه‌های تحمیل‌شده به کل شبکه بود، اما با گذشت زمان و کامل‌تر شدن مدل‌های این نوع مسائل، مسائل به سمت توابع خطی و درجه اول رفت و کم‌کم هزینه‌هایی مانند هزینه‌ی جمع‌ آوری^[۱۶]، هزینه‌ی توزیع^[۱۷] و هزینه‌ی انتقال^[۱۸] تقاضا بین گره‌ها اعم از محصول، کالا، داده و انسان‌ها به مدل‌ها اضافه شدند.
در اوایل سال ۲۰۰۰ تا اواخر سال ۲۰۰۸ میلادی محققان در مقالات خود بیشتر به بحث نحوه‌ی راه‌ حل ‌های بهینه‌ی این مدل پرداختند و به این منظور انواع و اقسام الگوریتم‌های ابتکاری را بر روی این مدل‌ها آزمایش کردند.
الگوریتم‌هایی مانند شبیه‌سازی تبرید، جستجوی ممنوعه، انشعاب و تحدید، انشعاب و برش، کلونی مورچه‌ها، کلونی زنبورها، الگوریتم ژن شناختی و … که همگی با گذشت زمان کامل‌تر شده و عیب‌ها و نقص‌هایشان با آزمایش بر روی مدل‌های متنوع مسائل مکان‌یابی محور بیشتر هویدا شد و با سعی و همت محققان این ضعف‌ها برطرف و راه‌ حل ‌های بهینه بهبود و توسعه یافتند.
از اوایل سال ۲۰۰۹ تا به امروز محققان به بحث‌های جدیدی مانند مسائل تصمیم‌گیری چند‌معیاره، جنبه‌ی دینامیکی سطوح پایینی هرم تصمیم‌گیری مانند سطح عملیاتی و تاکتیکی، بحث ترافیک جریان بین گره‌های غیر محور و اتصال آن‌ها به محورهای مواصلاتی، مسائل قابلیت اطمینان در قبال فجایع و بلایای طبیعی، عدم قطعیت پارامترها و … روی آورده‌اند.
در این پایان‌نامه نیز سعی شده است تا در محیطی غیر‌قطعی با بهره گرفتن از رویکرد بهینه‌سازی استوار به بررسی عدم قطعیت پارامترهایی مانند هزینه‌ی راه‌اندازی محور و ظرفیت هر محور در برآورده کردن تقاضای گره‌ها پرداخته شود. بر اساس آخرین اطلاعات ما تا این تاریخ تنها ۹ مقاله در ارتباط با بررسی عدم قطعیت در مسائل مکان‌یابی محور در مرور ادبیات ارائه شده است. در جدول (۲-۲) کارهای انجام‌گرفته در این زمینه را به صورت خیلی مختصر معرفی کرده و جایگاه خود را نیز مشخص کرده‌ایم.
جدول (۲-۲): تعیین جایگاه این تحقیق و مروری بر ادبیات تحقیقات انجام‌شده

موضوع

سال

نویسنده(ها)

استفاده از سیستم‌های صف M/D/c در حالت ظرفیت نامحدود محورها

۲۰۰۳

Marianov and Serra

تقاضای غیر‌قطعی و استفاده از برنامه‌ریزی تصادفی دو مرحله‌ای

۲۰۰۹

Yang

استفاده از بهینه‌سازی استوار و ارائه‌ یک الگوریتم ژنتیک چند هدفی برای حالت ظرفیت نامحدود مسئله‌ی مکان‌یابی محور

۲۰۰۹

HUANG and WANG

زمان‌های مسافرتی به صورت غیر‌قطعی و الگوریتم ابتکاری جهت حل مدل

۲۰۰۹

Sim et al

تقاضا و هزینه‌ی راه‌اندازی غیر‌قطعی در تخصیص چندگانه ظرفیت نامحدود

۲۰۱۱

Contreras et al

استفاده از سیستم‌های صف M/D/c در حالت ظرفیت محدود محورها

۲۰۱۱

Mohammadi et al

نمونه معمولاًگروهی از افراد جامعه است که معرف آن جامعه بوده وکم و بیش ویژگی‌ها و مشخصات افراد جامعه را داراست (کرلینجر،۱۳۷۶،ص۱۳۶).
روش نمونه گیری،تصادفی،طبقه‌ای متناسب با حجم جامعه آماری خواهد بود.
۳-۵ روش نمونه گیری
” نمونه گیری عبارت است از انتخاب افراد گروه نمونه از میان اعضای یک جامعه تعریف شده آماری براساس اصول و قواعد خاص. افراد گروه نمونه اغلب به روش تصادفی انتخاب می‌شوند و نمونه گیری تصادفی در تحقیقات علمی امری اساسی است” (شریفی، ۱۳۸۰، ص ۶۲).
با توجه به این که پژوهش حاضر در صدد بررسی نقش متغیر هوش فرهنگی بر روی ارتباطات اثربخش بوده، و همچنین وجود ناهمگنی تعداد اعضای هیأت علمی شهر شهرکرد، از روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم جامعه آماری استفاده شد.
“نمونه تصادفی طبقه‌ای شامل مجموعه‌ای از چند نمونه تصادفی ساده است و تعداد افراد نمونه هر طبقه با تعداد افراد همان طبقه در جامعه متناسب است “‌ (شریفی، ۱۳۸۰، ص۶۷).
جدول ۳-۲) توزیع فراوانی جامعه و حجم نمونه

دانشگاه	جامعه آماری	حجم نمونه
دولتی	۲۵۸	۸۱
آزاد	۲۲۰	۷۰
پیام نور	۲۰	۷
مجموع	۴۹۸	۱۵۸

با توجه به اینکه جمعیت اعضاء هیأت علمی دانشگاه دولتی از بقیه بیشتر بوده است.حجم نمونه آن نیز بیشتر انتخاب شده است.
۳-۶ ابزار جمع آوری اطلاعات
در واقع آنچه به محقق کمک می‌کند تا اطلاعات لازم را در راستای پاسخ به سؤالات و فرضیات پژوهش جمع آوری کند ابزار است. ابزارهای متفاوتی در انجام تحقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد که نوع ابزار مورد استفاده به روش تحقیق و اهداف پژوهش بستگی دارد.از آن جا که روش جمع آوری داده‌ها در این پژوهش میدانی بوده، رایج ترین وسیله ی جمع آوری اطلاعات در این زمینه پرسشنامه در نظر گرفته شده است. این تحقیق دارای دو پرسشنامه است: که یکی پرسشنامه هوش فرهنگی ارلی وانگ و دیگری پرسشنامه ارتباطات اثر بخش سوسمان وکرینوس می‌باشد.
۳-۷ پرسشنامه هوش فرهنگی
برای سنجش هوش فرهنگی اعضاء هیأت علمی دانشگاه‌ها، از پرسشنامه هوش فرهنگی که توسط ارلی وانگ در سال ۲۰۰۳ تدوین شده و درسال ۱۳۸۹کار هنجار یابی آن در ایران انجام گرفته است استفاده شده است، که از ۲۰سؤال بسته پاسخ در طیف هفت درجه لیکرت‌ (کاملاً مخالفم، تا حدودی مخالفم، کمی مخالفم، نه موافقم نه مخالفم، کمی موافقم، تا حدودی موافقم، کاملاً موافقم) تشکیل شده است. و به آنها نمره ی ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ تعلق می‌گیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۸ پرسشنامه ارتباطات اثربخش
برای سنجش ارتباطات اثربخش اعضاء هیأت علمی دانشگاه‌ها، از پرسشنامه ارتباطات اثربخش که توسط سوسمان وکرینوس در سال ۱۹۷۹ابداع گردیده است استفاده شد. این پرسشنامه به دفعات مکرر مورد استفاده قرار گرفته و اعتبار آن با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ ۸۷ درصد می‌باشد.
جدول ۳-۳) انطباق مؤلفه‌های هوش فرهنگی با سؤالات پژوهش

۱- باوفای حقیقی، تکتم.(۱۳۸۶). پدری به مهربانی خدا. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
۲- تفقدی، فاطمه.(۱۳۸۶). زیباترین فصل . مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی .
۳- رحمان دوست، مصطفی (۱۳۸۳). بازی با انگشت‌ها. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
۴- سپاهی یونسی، عباسعلی .(۱۳۸۵). هدیه‌های آسمان، همای رحمت ( امام علی(ع) ). مشهد: انصار.
۵- _____________________(۱۳۸۵). هدیه‌های آسمانی، هدیه‌ای از بهشت ( امام حسین(ع) ) . مشهد: انصار.
۶- _____________________(۱۳۸۵). هدیه‌های آسمانی، ای‌کاش او بیاید ( امام مهدی(عج) ) . مشهد: انصار.
۷- عباسی، رحیم.(۱۳۸۳).گنجشک و مار بدجنس .مشهد: به نشر.
۸- ______________________(۱۳۸۳). درخت پرگل سیب . مشهد: به نشر.
۹- _____________________(۱۳۸۳).آهو و مرد مهربان. مشهد: به نشر.
۱۰- ____________________(۱۳۸۳). شیر نقاشی . مشهد: به نشر.
۱۱- عباسی، علی .(۱۳۸۴). امام رضا مهربونه. مشهد: منتظران ظهور.
۱۲- ___________(۱۳۸۴). اولین پدر مظلوم. مشهد: منتظران ظهور.
۱۳- ___________(۱۳۸۴). بی‌گناه‌ترین زندانی. مشهد: منتظران ظهور.
۱۴- ___________(۱۳۸۴). تشنه‌ترین پدر دنیا. مشهد: منتظران ظهور.
۱۵- ___________(۱۳۸۴). تنهاترین پدر دنیا. مشهد: منتظران ظهور.
۱۶- ___________(۱۳۸۴). خوش‌اخلاق‌ترین پدر دنیا. مشهد: منتظران ظهور.
۱۷- ___________(۱۳۸۴). مادر بابا . مشهد: منتظران ظهور.
۱۸- عزیزی، محمد .(۱۳۸۴). فرشته شکسته‌بال. تهران: گلستان کوثر.
۱۹- ماهوتی، مهری .(۱۳۸۳). من جوجه شدم . مشهد: به نشر: به نشر.
۲۰- معینی، مهری (۱۳۸۷). سلام بر آن‌ها . تهران: قدیانی .
۲۱- مهاجرانی، سید محمد .(۱۳۸۷). چهارده شاخه گل (۱ و ۲) . مشهد: عروج اندیشه.
۲۲- هاشمی، نجمه السادات .(۱۳۸۸). حضرت فاطمه زهرا (س) . قم: حدیث نینوا.
۲۳- _____________________(۱۳۸۸). امام علی(ع) . قم: حدیث نینوا.
۲۴- _____________________(۱۳۸۸).امام حسن(ع). قم: حدیث نینوا.
۲۵- _____________________(۱۳۸۸).ا مام حسین (ع). قم: حدیث نینوا.
۲۶- _____________________(۱۳۸۸). امام سجاد(ع). قم: حدیث نینوا.
۲۷- _____________________(۱۳۸۸). امام باقر(ع). قم: حدیث نینوا.
۲۸- _____________________(۱۳۸۸). امام صادق(ع). قم: حدیث نینوا.
۲۹- _____________________(۱۳۸۸). امام کاظم(ع). قم: حدیث نینوا.
۳۰- _____________________(۱۳۸۸). امام رضا(ع). قم: حدیث نینوا.
۳۱- _____________________(۱۳۸۸).امام جواد(ع). قم: حدیث نینوا.
۳۲- _____________________(۱۳۸۸). امام هادی(ع). قم: حدیث نینوا.
۳۳- _____________________(۱۳۸۸). امام حسن عسکری(ع). قم: حدیث نینوا.
۳۴- _____________________(۱۳۸۸). امام مهدی(عج). قم: حدیث نینوا.
پیوست شماره‌ی «۴»
فهرست کتاب‌های شعر دارای مضمون نماز و دعا
۱- اروجلو، فریدون (۱۳۸۲). باغی از گل . تهران: طاهر.
۲- اسلامی، مریم.(۱۳۸۸). لالایی برای چهارفصل . تهران: مدرسه.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳- تفقدی، فاطمه.(۱۳۸۶). زیباترین فصل . مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
۴- دانشمند، مرتضی.(۱۳۸۶). رو برگ گل نوشته. تهران: مدرسه.
۵- رحمان دوست، مصطفی (۱۳۸۳). بازی با انگشت‌ها. تهران: کانون پژوهش‌های فکری کودکان و نوجوانان.
۶- رضایی، سمانه (۱۳۸۴). فاطمه یه چادر داره، توش عکسای گلداره. مشهد: تک‌سوار حجاز.
۷- رضوانی، فاطمه سادات .(۱۳۸۶). ماجراهای شیرین علی کوچولو. قم: بوستان کتاب .
۸- ساعدی، محمدابراهیم .(۱۳۸۵). من مسلمانم۲ . مشهد: نشر واسع.
۹- شعبانی، اسدالله .(۱۳۸۸). خدا خدای مهربان. مشهد: به نشر، کتاب‌های پروانه.
۱۰- قاسم نیا، شکوه .(۱۳۸۷). یک بوس محکم . تهران، قدیانی.
۱۱- کشاورز، ناصر .(۱۳۸۵).کله‌کدو می تونه خودش کتاب بخونه. مشهد :به نشر.
۱۲- ماهوتی، مهری .(۱۳۸۳). من جوجه شدم. مشهد: به نشر: کتاب‌های پروانه.
۱۳- موسی پور، ماهرخ .(۱۳۸۵). بازوی توانا. تهران: اردین.

نمودار (۴ـ۴): توزیع فراوانی گروه نمونه بر اساس سمت اداری ۸۶
نمودار (۴ـ۵): توزیع فراوانی گروه نمونه بر اساس سابقه کار ۸۷
نمودار (۴ـ۶): توزیع فراوانی گروه نمونه بر اساس سن ۸۸
نمودار (۴ـ۷): توزیع فراوانی گروه نمونه بر اساس وضعیت استخدامی ۸۹
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل (۲ـ۱): سیر تکامل مشارکت اجتماعی ۲۹
شکل (٢ـ۲): استراتژی‌های مختلف مسئولیت اجتماعی سازمان ۴۳
شکل (۲ـ۳): مدل سه‌بعدی مسئولیت اجتماعی کارول ۴۹
شکل (۲ـ۴) ۴۹
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی با تعهد سازمانی در کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل تشکیل می‌دهند که در سال ۱۳۹۳ در مدیریت و شعبات بانک کشاورزی مشغول به کار بودند. برای این منظور تعداد ۱۲۵ نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های لازم پاسخ دادند. نتایج پژوهش نشان داد که بین مسئولیت اجتماعی و تعهد سازمانی رابطه معنی‌دار در سطح ۰۰۱/۰ وجود دارد؛ و همچنین بین مؤلفه‌‌های مسئولیت اجتماعی با تعهد سازمانی و مؤلفه‌ای تعهد سازمانی با مقیاس مسئولیت اجتماعی و نیز بین مؤلفه‌‌های در دو متغیر از نظر آماری رابطه معنی‌داری به دست آمد. متغیرهای رضایت شغلی و جنسیت رابطه معنی‌داری به دست آمد. بین تعهد سازمانی و متغیر‌های جمعیت‌شناختی ازجمله جنسیت، تحصیلات، وضعیت تأهل، سن، سابقه و وضعیت استخدامی ‌کارکنان و همچنین بین جنسیت، تحصیلات، وضعیت استخدامی‌ و سن کارکنان با مسئولیت اجتماعی رابطه معنی‌داری به دست آمد؛ اما بین وضعیت تأهل و سابقه کاری با مسئولیت اجتماعی کارکنان رابطه آماری مشاهده نشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کلیدواژه‌ها: جامعه‌شناختی، مسئولیت اجتماعی، تعهد سازمانی، کارکنان بانک کشاورزی.
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱ـ۱ـ بیان مسئله
واحدهای اقتصادی در جهت تحقق اهداف خود نیازمند سازوکاری می‌باشند که بتواند توازنی بین منافع شرکت و ذینفعان ایجاد کند. درنتیجه مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت مطرح می‌گردد. طی دو دهه گذشته مسئولیت اجتماعی شرکت به‌طور قابل‌توجهی از سوی واحد‌های اقتصادی موردتوجه قرار گرفته است. مسئولیت اجتماعی شرکت بر مسائل مهمی از قبیل اخلاق، محیط، امنیت، آموزش، حقوق بشر و . . . تأکید دارد. اگرچه اجرای مسئولیت اجتماعی شرکت دارای هزینه‌های اولیه‌ای برای شرکت است اما درنهایت به دلیل بهبود شهرت شرکت، کاهش هزینه‌ها در بلندمدت و افزایش تقاضا، موجب افزایش فروش و سود و منجر به بهبود عملکرد شرکت در بلندمدت می‌شود.
در جمع‌بندی از تعاریف مسئولیت اجتماعی می‌توان گفت که مسئولیت اجتماعی عبارت است از: مجموعه ارزش‌ها، باورها و دانش‌های مشترک انسانی و محیطی در میان کارکنان در انجام فعالیت‌های معطوف به تولید و یا ایجاد ارزش‌افزوده به معنی دیگر این‌که در وجود کارکنان چه ارزش‌ها و نگرش‌های درونی شده و مورد پذیرش سازمانی قرار گرفته است مسئولیت اجتماعی این اجزا را به هم وصل می‌کند؛ و فعالیت‌ها را حول چهارچوب خاصی به حمایت‌کننده تجارت، تقویت‌کننده گفتگو، با ذی‌نفعان اصلی باشد سامان می‌دهد و در قبال عملکرد خود در برابر اجتماع به‌گونه‌ای که هم منافع گروه‌های درونی شرکت و هم منافع گروه‌های بیرونی شرکت تأمین گردد؛ و درنهایت موجب بهبود جامعه فراهم گردد. درنهایت مقصود از مسئولیت اجتماعی این است که چون سازمان‌ها تأثیر عمده‌ای بر سیستم اجتماعی دارند لاجرم چگونگی فعالیت آن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که براثر آن زیانی به جامعه نرسد و در صورت رسیدن زیان، سازمان‌های مربوطه ملزم به جبران آن باشند (ایران‌نژاد، ۱۳۷۱). پژوهش پیرامون رابطه بین تعهد سازمانی و مسئولیت اجتماعی آن‌هم در بین کارکنان امری بس فوق‌العاده و حساس است. شناخت این مهم در طراحی استراتژی‌های کلان متخصصان امور مربوطه اهمیتی بسزا دارد. مسئولیت اجتماعی کارکنان با تنظیم روابط اجرایی هر سیستم به کاهش پیچیدگی روابط اجتماعی کمک می‌کند و رفتار دیگران را قابل پیش‌بینی می‌سازد. این امر خود به افزایش اعتماد اجتماعی و درنتیجه به افزایش احساس امنیت اعضای جامعه و کاهش ناهماهنگی شناختی آنان کمک می‌کند (فنگر، ۱۹۵۹) و درنهایت ثبات رفتاری اعضای جامعه را سبب می‌شود. بنابراین مسئولیت اجتماعی کارکنان عاملی برای ارضای نیازهای اعضای جامعه و درنتیجه همبستگی و انسجام اجتماعی می‌شود (دورکیم، ۱۹۳۸).
یکی از عوامل پنهان ولی تأثیرگذار در رفتار شغلی کارکنان، میزان تعهد آن‌ها به سازمان است توجه به تعهد نیروی انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است و شناخت وضعیت تعهد سازمانی کارکنان می‌تواند مدیران را در پیشرفت و بهبود کارکنان یاری رساند (رجب‌بیگی، ۱۳۸۷). تعهد سازمانی نوعی نگرش، احساس وابستگی و تعلق‌خاطر به سازمان است. تعهد سازمانی حالتی روانی است که بیانگر نوعی تمایل، نیاز و الزام به ادامه اشتغال در یک سازمان است مدل تعهد سازمانی الن و میر با تفکیک تعهد عاطفی، تعهد هنجاری و تعهد مستمر، نقش هر یک را در تعهد سازمانی یادآور شده است از نظر آن‌ها تعهد عاطفی، مجموعه تعلق‌خاطر به یک سازمان است که از طریق پذیرش ارزش‌های سازمانی و تمایل به ماندگاری به وجود می‌آید. تعهد هنجاری احساس دین و الزام به ماندن در سازمان است و تعهد مستمر، مبتنی بر فعالیت در سازمان و عدم تمایل به ترک آن به دلیل هزینه‌ها و زیان‌هایی است که از ترک سازمان نصیب فرد می‌شود (آلن و میر، ۱۹۹۰). در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی و ارزیابی قرار می‌دهد بنابراین تعهد بر اساس ماهیت خود فرد را سازمان پیوند می‌دهد و این پیوند احتمال ترک شغل را کاهش می‌دهد. ترک شغل افراد ازجمله مواردی است که با عدم تعهد سازمانی همراه است (زند، ۱۳۹۰).
به نظر می‌رسد با توجه به پژوهش‌های انجام‌گرفته درزمینه‌ی متغیرهای پژوهش ارتباطی بین مسئولیت اجتماعی با تعهد سازمانی افراد وجود داشته باشد بنابراین در پژوهش حاضر به دنبال پاسخ دادن به این سؤال هستیم که آیا بین مسئولیت اجتماعی و تعهد سازمانی کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل رابطه معنی‌داری وجود دارد؟
۱ـ۲ـ اهمیت و ضرورت موضوع
مسؤولیت‌پذیری اجتماعی ازجمله مهم‌ترین عناصر فلسفه وجودی سازمان‌ها شناخته‌شده است، به‌نحوی‌که اهمیت دادن به رعایت آن توسط سازمان‌ها در چهارچوب نظریه هویت اجتماعی، نه‌تنها احتمال ارتقاء تعهد سازمانی را به همراه دارد، بلکه رضایت ذینفعان خارج از سازمان را برای مشروعیت بخشیدن به سازمان تقویت می‌کند. مقاله حاضر به تبیین نقش تعدیل گری این متغیر در ابعاد چهارگانه مسؤولیت اجتماعی پرداخته است. در این راستا، صنعت مواد غذایی به‌عنوان جامعه موردمطالعه انتخاب گردید که با مشارکت ۱۰۵ عضو در قالب نمونه آماری و استفاده از پرسش‌نامه جهت جمع‌ آوری داده‌ها انجام پذیرفت. پردازش حاصل از داده‌ها با بهره گرفتن از مدل رگرسیون سلسله مرتبی حاکی از آن است که نقش تعدیل گری متغیر موردمطالعه بر رابطه بین ابعاد چهارگانه مسؤولیت اجتماعی (کارکنان، مشتریان، دولت و ذینفعان اجتماعی و غیراجتماعی) مورد تأیید است، این یافته بدان معناست که تأکید بر اهمیت مسؤولیت اجتماعی و رعایت آن از سوی سازمان‌ها می‌تواند از کارکردی مثبت بر عملکرد سازمان‌ها برخوردار باشد به‌نحوی‌که به‌طور معناداری تعهد سازمانی کارکنان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
لوتانز اظهار می‌دارد که در متون تحقیقی اخیر، نگرش کلی تعهد سازمانی، عامل مهمی برای درک و فهم رفتار سازمانی و پیش‌بینی کننده خوبی برای تمایل به باقی ماندن در شغل آورده شده است. تعهد و پایبندی مانند رضایت، دو طرز تلقی نزدیک به هم هستند که به رفتارهای مهمی مانند جابه‌جایی و غیبت اثر می‌گذارند (عراقی، ۱۳۷۳). همچنین تعهد و پایبندی می‌تواند پیامدهای مثبت و متعددی داشته باشند. کارکنانی که دارای تعهد و پایبندی هستند، نظم بیشتری در کار خود دارند، مدت بیشتری در سازمان می‌مانند و بیشتر کار می‌کنند. مدیران باید تعهد و پایبندی کارکنان به سازمان را حفظ کنند و برای این امر باید بتوانند با بهره گرفتن از مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیری و فراهم کردن سطح قابل قبولی از امنیت شغلی برای آنان، تعهد و پایبندی را بیشتر کنند (مورهد، ترجمه الوانی و معمارزاده، ۱۳۷۴).
اندیشه تعهد، موضوعی اصلی در نوشته‌های مدیریت است. این اندیشه یکی از ارزش‌های اساسی است که سازمان‌دهی بر آن متکی است و کارکنان بر اساس ملاک تعهد، ارزشیابی می‌شوند. اغلب پرسش‌هایی در مورد یک کارمند وجود دارد، از قبیل اینکه آیا اضافه‌کار خواهد کرد؟ آیا روزهای تعطیل بر سر کار خواهد آمد؟ آیا دیر می‌آید زود می‌رود؟ اغلب مدیران اعتقاد دارند که این تعهد برای اثربخشی سازمان ضرورتی تام دارد. اگر شخصی لیاقت، شایستگی و تعهد حداکثر بهره‌برداری از امکانات و سرمایه را داشته باشد، لیاقت مدیر شدن را دارد و اگر تعهد و شایستگی را ندارد، نباید چنین مسئولیتی به او محول شود.
واحدهای اقتصادی در جهت تحقق اهداف خود نیازمند سازوکاری می‌باشند که بتواند توازنی بین منافع شرکت و ذینفعان ایجاد کند. درنتیجه مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت مطرح می‌گردد. طی دو دهه گذشته مسئولیت اجتماعی شرکت به‌طور قابل‌توجهی از سوی واحد‌های اقتصادی موردتوجه قرار گرفته است. مسئولیت اجتماعی شرکت بر مسائل مهمی از قبیل اخلاق، محیط، امنیت، آموزش، حقوق بشر و . . . تأکید دارد. اگرچه اجرای مسئولیت اجتماعی شرکت دارای هزینه‌های اولیه‌ای برای شرکت است اما درنهایت به دلیل بهبود شهرت شرکت، کاهش هزینه‌ها در بلندمدت و افزایش تقاضا موجب افزایش فروش و سود و منجر به بهبود عملکرد شرکت در بلندمدت می‌شود.
مسئولیت اجتماعی، مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان بایستی در جهت حفظ و مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد. مسئولیت اجتماعی، وظیفه‌ای است بر عهده مؤسسات خصوصی، به این معنا که تأثیر سوئی بر زندگی اجتماعی که در آن کار می‌کنند، نگذارد. میزان این وظیفه عموماً مشتمل است بر وظایفی مانند آلوده نکردن، تبعیض قائل نشدن در استخدام، نپرداختن به فعالیت‌های غیراخلاقی و آگاه کردن مصرف‌کننده از کیفیت محصولات. همچنین وظیفه‌ای است مبتنی بر مشارکت مثبت در زندگی افراد جامعه.
مسئولیت اجتماعی، یکی از وظایف و تعهدات سازمان در جهت منتفع ساختن جامعه است، به‌نحوی‌که هدف اولیه سازمان یعنی حداکثر کردن سود را صورتی متعالی ببخشد. مسئولیت اجتماعی یعنی نوعی احساس تعهد به‌وسیله مدیران سازمان‌های تجاری بخش خصوصی که آن‌گونه تصمیم‌گیری نمایند که در کنار کسب سود برای مؤسسه، سطح رفاه کل جامعه نیز بهبود یابد. تعهد و تکلیف مدیریت به انجام کارهایی که حافظ و ارتقادهنده رفاه جامعه و علایق بنگاه باشد.
در جمع‌بندی از تعاریف مسئولیت اجتماعی می‌توان گفت که مسئولیت اجتماعی عبارت است از: مجموعه ارزش‌ها، باورها و دانش‌های مشترک انسانی و محیطی در میان کارکنان در انجام فعالیت‌های معطوف به تولید و یا ایجاد ارزش‌افزوده به معنی دیگر این‌که در وجود کارکنان چه ارزش‌ها و نگرش‌های درونی شده و مورد پذیرش سازمانی قرار گرفته است مسئولیت اجتماعی این اجزا را به هم وصل می‌کند؛ و فعالیت‌ها را حول چهارچوب خاصی به حمایت‌کننده تجارت، تقویت‌کننده گفتگو، با ذی‌نفعان اصلی باشد سامان می‌دهد و در قبال عملکرد خود در برابر اجتماع به‌گونه‌ای که هم منافع گروه‌های درونی شرکت و هم منافع گروه‌های بیرونی شرکت تأمین گردد؛ و درنهایت موجب بهبود جامعه فراهم گردد. درنهایت مقصود از مسئولیت اجتماعی این است که چون سازمان‌ها تأثیر عمده‌ای بر سیستم اجتماعی دارند لاجرم چگونگی فعالیت آن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که براثر آن زیانی به جامعه نرسد و در صورت رسیدن زیان، سازمان‌های مربوطه ملزم به جبران آن باشند (ایران‌نژاد، ۱۳۷۱). پژوهش پیرامون رابطه بین تعهد سازمانی و مسئولیت اجتماعی آن‌هم در بین کارکنان امری بس فوق‌العاده و حساس است. شناخت این مهم در طراحی استراتژی‌های کلان متخصصان امور مربوطه اهمیتی بسزا دارد. مسئولیت اجتماعی کارکنان با تنظیم روابط اجرایی هر سیستم به کاهش پیچیدگی روابط اجتماعی کمک می‌کند و رفتار دیگران را قابل پیش‌بینی می‌سازد. این امر خود به افزایش اعتماد اجتماعی و درنتیجه به افزایش احساس امنیت اعضای جامعه و کاهش ناهماهنگی شناختی آنان کمک می‌کند (فینگر، ۱۹۵۹) و درنهایت ثبات رفتاری اعضای جامعه را سبب می‌شود. بنابراین مسئولیت اجتماعی کارکنان عاملی برای ارضای نیازهای اعضای جامعه و درنتیجه همبستگی و انسجام اجتماعی می‌شود (دورکیم، ۱۹۳۸).
یکی از عوامل پنهان ولی تأثیرگذار در رفتار شغلی کارکنان، میزان تعهد آن‌ها به سازمان است توجه به تعهد نیروی انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است و شناخت وضعیت تعهد سازمانی کارکنان می‌تواند مدیران را در پیشرفت و بهبود کارکنان یاری رساند (رجب‌بیگی، ۱۳۸۷). تعهد سازمانی نوعی نگرش، احساس وابستگی و تعلق‌خاطر به سازمان است. تعهد سازمانی حالتی روانی است که بیانگر نوعی تمایل، نیاز و الزام به ادامه اشتغال در یک سازمان است مدل تعهد سازمانی الن و میر با تفکیک تعهد عاطفی، تعهد هنجاری و تعهد مستمر، نقش هر یک را در تعهد سازمانی یادآور شده است از نظر آن‌ها تعهد عاطفی، مجموعه تعلق‌خاطر به یک سازمان است که از طریق پذیرش ارزش‌های سازمانی و تمایل به ماندگاری به وجود می‌آید. تعهد هنجاری احساس دین و الزام به ماندن در سازمان است و تعهد مستمر، مبتنی بر فعالیت در سازمان و عدم تمایل به ترک آن به دلیل هزینه‌ها و زیان‌هایی است که از ترک سازمان نصیب فرد می‌شود. (آلن و می‌یر، ۱۹۹۰) در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی و ارزیابی قرار می‌دهد بنابراین تعهد بر اساس ماهیت خود فرد را سازمان پیوند می‌دهد و این پیوند احتمال ترک شغل را کاهش می‌دهد. ترک شغل افراد ازجمله مواردی است که با عدم تعهد سازمانی همراه است (زند، ۱۳۹۰).
اساساً یک سازمان برحسب نیازی عمومی و اجتماعی به وجود می‌آید و مبنای ایجاد سازمان نیاز به تولید کالا و یا ارائه خدمت به جامعه است. لذا نه سازمان می‌تواند خود را از جامعه جدا کند و نه جامعه می‌تواند بدون سازمان زندگی کند. از نتایج این رابطه لاینفک این است که هر تصمیم و عمل سازمان به نحوی روی جامعه تأثیر می‌گذارد. تأثیرگذاری فوق باعث می‌شود که آحاد جامعه، خود را در عملکرد سازمان سهیم دانسته و از سازمان مسئولیت خواسته و حسابرسی کنند.
عصر حاضر را عصر مدیریت نامیده‌اند. چراکه هر تصمیم یک مدیر می‌تواند طی یک روند سلسله‌وار، دیر یا زود، سرنوشت تمام نهادهای جامعه را دستخوش تغییر نماید. لذا یکی از مسائل و مشکلات اجتماعی که طی سال‌های اخیر توجه بسیاری از صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران جوامع مختلف را به خود جلب کرده است، عدم توجه و پایبندی سازمان‌ها و مدیران به وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی‌شان است.
امروزه مسئولیت اجتماعی سازمان مفهومی ‌وسیع‌تر از فعالیت‌های گذشته دارد. خاستگاه بحث مسئولیت‌های اجتماعی، کشورهای صنعتی غربی است. مسئولیت اجتماعی به‌طور اعم، به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که صاحبان سرمایه و بنگاه‌های اقتصادی به‌صورت داوطلبانه، به‌عنوان یک عضو مؤثر و مفید در جامعه، انجام می‌دهند.
به نظر می‌رسد با توجه به پژوهش‌های انجام‌گرفته درزمینهٔ متغیرهای پژوهش ارتباطی بین مسئولیت اجتماعی با تعهد سازمانی افراد وجود داشته باشد بنابراین در پژوهش حاضر به دنبال پاسخ دادن به این سؤال هستیم که آیا بین مسئولیت اجتماعی و تعهد سازمانی کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل رابطه معنی‌داری وجود دارد؟
۱ـ۳ـ اهداف تحقیق
۱ـ۳ـ۱ـ هدف کلی تحقیق
هدف کلی این پژوهش بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی بر تعهد سازمانی کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل هست.
۱ـ۳ـ۲ـ اهداف جزئی تحقیق

1. 1. شناسایی و اندازه‌گیری میزان مسئولیت‌پذیری اجتماعی کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل

۲ـ تعیین نقش تعهد سازمانی در مسئولیت اجتماعی کارکنان بانک کشاورزی استان اردبیل
۳ـ تعیین رابطه میان تعهد سازمانی (عاطفی، مستمر و هنجاری) با ابعاد مسئولیت اجتماعی (اقتصادی، قانونی، اخلاقی، بشردوستانه)
۴ـ تعیین رابطه بین ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (سن، جنسیت، تحصیلات و . . .) تعهد سازمانی
۵ـ تعیین رابطه بین ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (سن، جنسیت، تحصیلات و . . .) مسئولیت اجتماعی.
۱ـ۳ـ۳ـ هدف کاربردی تحقیق