از هنرها و صنایع دستی خاص منطقه میبد میتوان به نوعی زیلو که از نظر طرح و شکل، خاص منطقه‌است نام برد. کاربرد زیلو با توجه به اقلیم گرم و پر گرد وخاک منطقه تدبیر مناسبی بوده‌است. امروزه این صنعت که تا چندی پیش از مشاغل عده کثیری از مردم میبد بوده‌است تقریبا به فراموشی سپرده شده و افراد انگشت شماری را میتوان پیدا کرد که به این حرفه مشغول باشند. از سنتهای حسنه مردم وقف و سفارش بافت زیلو برای اماکن مقدس، همچون مساجد و بقاع متبرکه بوده‌است که در موزه واقع در مجموعه رباط شاه عباسی تعدادی از این بافته‌ها در معرض نمایش عمومی قرار داده شده‌است.
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۳-۵-مشخصات فضایی کالبدی شهر میبد
۳-۵-۱-نحوه استفاده از اراضی شهر(برحسب کارکرد های مختلف ومحاسبه سطوح،درصد و سرانه آن در کل شهر)
برای شناخت بهتر ودرک واقعی تر از کاربری های شهر میبد در داخل محدوده قانونی شهر محدوده ای تحت عنوان محدوده ساخت وسازها در نظر گرفته شده که کلیه کاربری های موثر شهر همانند کاربری آموزشی ،درمانی ،مسکونی ،فضای سبز ، ورزشی ،فرهنگی و …. در آن قرار گرفته است . مساحت کل قانونی شهر ۱۹۵۲ هکتار که ۶/۳۹ درصد آن را محدوده ساخت و سازها در بر میگیرد. در این محدوده بیشترین درصد کاربری بعد از کاربری معابرمجاری آبی ۳/۳۷ درصد ،کاربری مسکونی ۱/۳۵ درصد است که نسبت به سایر کاربری ها در بالایی را به خود اختصاص میدهد .درحقیقت کاربری مسکونی و معابر بروی هم ۶۶۱ هکتار از اراضی مربوط به محدوده ساخت و ساز را در بر میگیرد که حدود ۵/۷۲ درصد از این اراضی میرسد
۳-۵-۲-وضع کمی و کیفی کالبدی کارکردهای مختلف شهری
۳-۵-۲-۱-درمان و بهداشت
شهرمیبد دارای بیمارستانی به مساحت ۸۰۰۰ متر مربع با ۵۹۲۲ متر مربع زیر بناست که ۱۳۶ تخت فعال دارد این بیمارستان دارای بخش اورژانس ،اتاق عمل ،زایشگاه ،اطفال ،نوزتدان و…. میباشد علاوه بر بیمارستان شهر ۴ درمانگاه نیز با زیر بنای حدودا” ۱۵۰۸ متر مربع دارای ۵ مرکز بهداشتی درمانی و۳مرکز مشاوره و…. میباشد
۳-۵-۲-۲-آموزش فنی و حرفه ای
شهر میبد دارای ۲ مرکز فنی و حرفه ای ثابت ویژه پسران و دختران و یک مرکز سیار ثامن ائمه و یک مرکز سیار دیگر مجتمع فرهنگی پایگاه نور می باشد
۳-۵-۲-۳-مذهبی
کل سطح مذهبی ۱۱۲۲۱۲ متر مربع و زیر بنای آنها ۲۷۱۹۹ متر مربع است که ۴۹/. درصد کل از کل سطوح اراضی موجود در شهر را تشکیل میدهد و سرانه این کاربری در حال حاضر ۵۱/۱ در صد است
۳-۵-۲-۴-فضای سبز و پارک
میزان فضای سبز و پارکها در شهر میبد ۶۸۰۰ متر مربع است که ۵۳۰۰ متر مربع آن محل بازی کودکان ،پارکهای همسایگی و۶۲۷۰۰ متر مربع آن پارکهای محلی است علاوه بر این فضای سبز میادین ،بلوار ،پیاده رو معابر نیز ۹۰۴۸۵ متر مربع است که بروی هم ۱۵۸۴۸۵ متر مربع مساحت کل فضای سبز شهری میبد میباشد و سرانه کل فضای سبز عمومی و پارکها در حال حاضر ۱/۲ میباشد.
۳-۵-۲-۵-آموزش عالی
می دانشگاه آزاد میبد با بیش از ۴۰۰۰ دانشجو در رشته‌های کارشناسی سرامیک، عمران، حقوق، مترجمی زبان انگلیسی، زراعت، مرتع و آبخیز داری، کامپیوتر و… فعالیت دارد.
میبدیان تقریبا هر ساله از نظر ضریب پذیرش در کنکور سراسری دانشگاهها رتبه اول کشور را احراز کرده‌اند. آمار، رقم پذیرش ۵/۱۶ درصد را به ما نشان میدهد. میبد دارای چندین واحد آموزش عالی میباشد که نزدیک به ۹۰۰۰ دانشجو در آنها مشغول به تحصیل می‌باشند.
حوزه علمیه میبد
از دوران قدیم و با ظهور اسلام، ایجاد قرائت خانه و مدرسه علمیه در کنار ساختمان مساجد معمول گردید ولی از وجود یا عدم این مدارس در شهرستان میبد اطلاع دقیقی در دست نیست تقریبا از اولین مدرسه علمیهٔ شناخته شده در میبد، بقایای یک باب ساختمان است که با قدمت ۷۰۰ ساله در حوالی مسجد جامع میبد به جا مانده‌است و طبق قرائن موجود طلاب زیادی از نقاط مختلف از قبیل کرمان و پاکستان و افغانستان و هند در آن مشغول به تحصیل بوده‌اند و بعدها به دلایل نامعلوم مخروبه و تعطیل گردیده‌است. نخستین مدرسه علمیهٔ جدید با حمایت و پشتیبانی آیات عظام شهید صدوقی و حاج شیخ محمد ابراهیم اعرافی (ره) و با همّت و پشتکار و پیگیریهای مصرانه جناب حجت الاسلام حاج سید اسد الله امامی و با اخذ مجوز از حضرت امام خمینی (ره) در نجف اشرف، تأسیس و با نام مقدس حضرت حجه ابن الحسن العسکری (عج) احداث و از سال تحصیلی ۵۴-۱۳۵۳ شروع به پذیرش طلبه نمود.
۳-۵-۲-۶- موقعیت تاریخی شهر میبد
میبد یکی ازکانون‌های اولیه یکجانشینی درایران است که درواحه پهناوریزد واقع شده‌است. روزگاری درکناردریای ساوه قرار داشته‌است که از ساوه تا حاجی آباد نمک کشیده شده بود و ساکنان آن ازطریق این دریاچه رفت و آمد می‌کردند.(تاریخ یزد، جعفری) با توجه به پیداشدن سکه ضرب میبد دردوره ساسانی مشخص میشود که میبد دراواخردوره ساسانی شهری معتبر و با اهمیت بوده‌است زیرا ازیکصدو یازده شهری که در ایران قبل از اسلام شناسایی شده ازتعداد معدودی ازآنها شرایط ضرب سکه و یا اجازه آن را داشته‌اند. دلایل متعددی را میتوان نام برد که میبد و به ویژه نارین قلعه آن بیش ازمناطق دیگریزد، مسکون شده و اولین نقطه یکجانشینی دراین ناحیه بوده‌است. جعفری، اولین مورخ یزدی قرن هشتم درمورد بنای نارین قلعه حکایت اسطوره‌ای و افسانه‌ای عنوان می‌نمایند که نشانگر آن است که حتی درآن زمان هم عامه و خاص ازدیرینه بودن این مکان مطلع بوده‌اند. وی می‌گوید که سلیمان نبی نارین قلعه را برای اختفای دفینه وگنج خود ایجاد نمود. نقش نگاره‌ای که اخیراً درهمین مکان برروی تکه سفال پیدا شده‌است نشانگرواقعیت‌های بسیاری است. نقش نیمه انسان – نیمه حیوان حک شده براین سفال مربوط به نوع اعتقادات مذهبی مردم این ناحیه بوده که شبیه همان نقش نگارهایی است که درتمدن هزاره سوم پیش ازمیلاد عیلامی‌ها میباشد.(تاریخ عیلام، شیرین بیانی) نارین قلعه میبد درقرون اولیه اسلامی هم ازعظمت و اهمیت زیادی برخورداربوده ازقلاع غیرقابل نفوذ برای دشمنان بوده‌است
سکه‌های به جای مانده از دوران پوراندخت ساسانی که در این شهرستان ضرب می‌شد، از جمله اسناد تاریخی است که اهمیت سیاسی و مدنیت شهرستان میبد را در دوران ساسانی نشان میدهد.
در تاریخهای محلی یزد ، شهر ساسانی میبد را به عهد چندتن از شاهان این خاندان از جمله یزدگرد، قباد و انوشیروان نسبت داده اند و به نام سرداران یا فرزندان شاه می خوانند . جعفری ، احمد کاتب و مستوفی بافقی درباره بنای مدینه میبد روایات مشابهی آورده اند از جمله آنکه یکی از سرهنگان یزدگرد را بانی شهر دانسته اند . احمد کاتب ، از میان روایاتی که درباره مدینه میبد بوده است ، درست ترین گزارش را روایتی می داند که در آن بنای مدینه میبد به عهد پادشاهی قباد نسبت یافته است .
بنیاد نخستین میبد از دوران های کهن تاریخ ایران است، اما در زمان ساسانیان، که یکی از دوره های بنیان گذاری و گسترش شهرها در ایران به شمار می‌رود، محدوده کهن شهر میبد نیز گسترش یافت. بعضی از منابع تاریخی و جغرافیایی که به معرفی شهر پیشین میبد پرداخته‌اند، بارزترین مشخصه شهرسازی پیشین میبد را کهن‌سالی شهر، دژ استوار «نارین قلعه» و تأسیسات دفاعی آن دانسته‌اند. سکه های بازمانده از روزگار پوراندخت ساسانی، که در میبد ضرب می‌شده، بیان گر اهمیت سیاسی و جایگاه ویژه این شهر باستانی است. میبد، در روزگار مغول شهری آباد و پرجمعیت بوده و اهمیت شهر میبد و قلعه آن به شاهان آل مظفر مربوط است. محمدبن مظفر در سال ۷۳۷ هـ . ق با به دست آوردن گنجی که در یزد بود، به میبد آمد و قلعه دالان (نارین قلعه) را بازسازی و دور آن را خندق ایجاد کرد.
۳-۵-۲-۷- وجه تسمیه میبد
در مورد وجه تسمیه این شهر دو روایت موجود است که اشاره می شود :
۱)بنای این شهر را به میبدار از سرهنگان یزد همان «مهبود» از سپهبدان نام‌دار زمان قباد و انوشیروان است ربط داده اند لذا منسوب به وی آنجا را میبد نام نهاده اند .
۲)روایت است که شاه موبد فرزند قباد بر اثر بیماری و بنا به درخواست پزشکی از شهر بیرون برده شده بود ، و در این منطقه چون بیماری وی کاهش یافت و حال وی رو به بهبودی گرائید به دستور قباد شهری احداث کردند نام آن را موبد گرد گذاشتند که به مرور زمان به میبد تغییر نام داده است .
۳)احمدبن‌حسین‌بن‌علی کاتب در کتاب تاریخ جدید یزد می‌نویسد سه سرهنگ یزدگرد به نامهای بیدار و عقدار و میبدار، در سه منطقه سه دیه به نامهای بیده و عقدا و میبد ساختند.
سید عبدالعظیم پویا در کتاب سیمای باستانی شهر میبد می‌گوید نام میبد نیز خود مهر و نشان ساسانی دارد تا آنجا که می‌دانیم نام میبد (میبذ ) که از واژه‌های فارسی میانه است در دوره ساسانی به این شهر اطلاق گردیده است.
۳-۵-۳-نحوه توزیع خدمات محله ای
شهر میبد نیز از آن جمله شهر هایی است که محلات آن همراه با روند شکل گیری شهر ایجاد شده و دارای محلات زیادی با نام طوایف و بزرگان دینی میباشد .خصوصیات مشترک اکثر این محلات در این است که هیچ یک ظوابط مشترکی از نظر جمعیت و مساحت نداشته برخی پر جمعیت با وسعت کم وبرخی کم جمعیت با وسعت زیاد هستند .خدمات محله ای موجود در این محلات مناسب ولی برخی از محلات فاقد این خدمات هستند اگر هم امکاناتی دارند تابع ظوابظ خدمات محله ای نیست
۳-۶-جاذبه های گردشگری میبد
۳-۶-۱-جاذبه های طبیعی
۳-۶-۱-۱-کویر
۳-۶-۱-۲-آبشار های طبیعی
۳-۶-۲-جاذبه های تاریخی
۳-۶-۲-۱-نارین قلعه
این بنا به عنوان یکی ازکهنترین بناهای خشت خام در کشور و مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام به شمار می رود . بر اساس تازه ترین کاوشهای باستان شناسی قدمت این بنا به هزاره سوم پیش از میلاد تخمین زده شده است بنای نارین قلعه بر بالای مرتفع ترین پشته گلی شهر به ارتفاع ۲۵ متر و در زمینی به مساحت ۴ هکتار صورت گرفته که با اشراف کامل بر شهر از دور به عنوان یک عنصر شاخص دیده می شده است .
۳-۶-۲-۲- چاپار خانه
چاپارخانه میبد که قدمت آن به دوره قاجار بر می گردد یکی از مراکز عمده پستی و چاپاری قدیم بوده است که در مسیر راه باستانی ری کرمان و در کنار کاروانسرای میبد احداث شده است . ساختمان این بنا به دلیل اینکه مکانی جهت حفظ و نگهداری امانات دولتی و پیامها و نامه های پر اهمیت بوده است به صورت دژ و قلعه ای ساخته شده که دفاع و حفاظت از آن میسرباشد و این اهمیت از برجها ،دیوارهای بلند، روزنه های دیده بانی، تیرکشها و موقعیت خوب دفاعی آن پیداست.این چاپارخانه شامل یک محوطه روباز و دو محوطه سرپوشیده و اتاقهایی مخصوص رئیس چاپارخانه و اقامت پیکها و نگهبانان و نگهداری اسبها می باشد . این بنای خشتی جهت بهره برداری و تبدیل به موزه پست به صورت امانی به اداره کل پست استان یزد واگذار گردیده است.
۳-۶-۲-۳-مسجد جامع میبد
مسجد جامع میبد مجموعه ای از چند مسجد است که گونه های فضایی متنوعی را با طرحهای چندگانه عرضه می نمایند . این مسجد از نوع مساجد ایوان دار مرسوم در منطقه یزد است که از صحن مرکزی ( حیاط ) رو باز با طرح تکرار طاقنما در بدنه ها، و فضاهایی چون گنبد خانه و ایوان وسیع و بلند و شبستان های کناری به عنوان بخش تابستانه در جهت قبله و شبستان های زمستانه ( یا گرمخانه ) در سه جهت دیگر تشکیل شده و ورودی اصلی آن با سر در نسبتاً بلندی از طرف کوچه شرقی ، با گذر از یک فضای تقسیم ( هشتی ) به صحن باز می شود.. پوسته داخلی ایوان ، پیشانی سرپایه های نمای صحن، در چهار طرف و پوسته بیرونی گنبد، با طرحهای ساده هندسی آجری کارشده است .
۳-۶-۲-۴-آب انبار کلار
این آب انبار که به نام کلار نامیده می شود درست روبروی در ورودی کاروانسرا جای گرفته و توازن معماری زیبایی به ساباط و سردرگاه بخشیده است .
ساخت آب انبار بر اساس سنگنوشته ی آن مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری (۱۰۷۰) است و به روشنی همت معمار و هدف سازنده خیرخواه آن را برای بهره مندی رهگذران از آب گوارا بیان می کند .
از ویژگیهای ساختاری آب انبار کلار ، استفاده سنجیده معمار از موقعیت توپوگرافی زمین در ساختن مخزن و پلکان آن است ؛ به گونه ای که خستگان راه ، تنها با چند پله ای انگشت شمار به پای شیر آب انبار می رسیده اند .
۳-۶-۲-۵-یخچال خشتی
یخچال میبد با قدمتی که به پیش از دوره قاجار می رسد ، یکی از معدود یخچالهای به جای مانده در استان یزد است . ساختمان یخچال میبد به مانند دیگر یخچالهای مناطق کویری از خشت و گل ساخته شده و ساختار معمار ی آن بر اساس محاسبات بسیار سنجیده اقلیم شناسی برای کارکرد های ویژه بوده است .
بخشهای عمده و اصلی این بنای باشکوه و سودمند عبارتند از : ۱ـ دیوارهای سایه انداز ۲ ـ حوض یخبند ۳ـ مخزن یخچال ۴ـ گنبد