مارکس با وجود اینکه مذهب را در سطح روبنا مقوله بندی کرده و آن را تابعی از زیر ساخت های اقتصادی میداند؛ ولی مذهب، میان مؤلفه های روبنایی نیز نقش مهمی دارد. مذهب، از مقمومات عمده ایئولوژی طبقه حاکم برای تخدیر و تحمیق طبقات فرودست جامعه است و در جامعه بدون طبقه کمونیستی، از میان خواهد رفت.
امیل دورکیم (۱۹۱۷-۱۸۵۸م) بخش مهمی از تحقیقات خویش را به مقوله دین اختصاص داده است. وی در کتاب صور بنیانی حیات دینی تلاش میکند با کشف ذات دین در جوامع ساده و ابتدایی، ماهیت و علل بقای آن را در جوامع مدرن و پیچیده درک کند. وی توتم پرستی را بیانگر ذات دین پنداشته و معتقد است توتم پرستی نماد تمایز میان ” مقدس” و “نا مقدس” در حیات اجتماعی است که از سوی جامعه صورت میگیرد.
دورکیم در تبیین پیدایش و بقای دین به روش کارکرد گرایی. شؤون مختلف جامعه را بر اساس پیامدهای سودمندی که برای نظام بزرگ تر اجتماعی دارند، تبیین میکند. وی معتقد است دین؛ یعنی تمایز میان امور مقدس و نامقدس که کارکرد انسجام بخشی دارد و همین استعداد، منشاء پیدایش و تداوم دین تا دوران معاصر است.
دورکیم برای دین، منشاء الهی قایل نیست؛ بلکه دین را مخلوق اجتماعی می پندارد که بر حسب تحولات جامعه تحول می پذیرد. طبیعی است به زعم وی، دین از همان ابتدا ماهیت سکولار دارد و جوامع آینده نیز قادر خواهند بود دین و خدایان جدید خویش را از نو بسازند. شاید به همین سبب است که رابرت یلا او را نسختین متکلم دین مدنی شناخته است.
ماکس وبر (۱۹۲۰-۱۸۶۴م) جامعه شناس پرآوازه آلمانی نیز بخش عمده ای تحقیقات خویش را به مقوله دین اختصاص داده است. وبر در کتاب اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری برخلاف مارکس که دین را رو بنا تلقی کرده، می کوشد رفتار اقتصادی را از طریق ادیان تبیین نماید. وی معتقد است تلقی خاصی از مسیحیت که در اندیشه کالونیسم تبلور یافت، زمینه پیدایش سرمایه داری جدیدغربی را فراهم کرد.
تبیین وبر از پیدایش دین، شبیه تبیینی است که دورکیم ارائه میکند؛ اما در باره پایان آن، بر خلاف دورکیم معتقد است دوران معاصر،دوره پایان دین است. البته این پیشبینی با تبیین کارکرد گرا چندان سازگار نیست. به نظر وبر، مفهوم عمده در ادیان بدوی، مفهوم کاریسما است که تا حدود زیادی به مفهوم قدس در نزد دورکیم نزدیک است. کرامت، کیفیت چیزی است که، به قول ماکس وبر، از مدار زندگی روزانه بیرون است. کرامت در هستی موجودات، حیوانات، گیاهان و اشیاءجاری است؛ پس نقطه عزیمت تاریخ دینی بشر، در جهانی سرشار از مقدسات است، نقطه پایان آن، در دوره ما؛ یعنی در جهانی است که به قول ماکس وبر جهانی افسون زدوده است.
منظور از دین در این پژوهش عبارت است از:
مجموعه از از اعتقادات و آداب و اعمال، که کم و بیش سازمان یافته و با یک حقیقت ما فوق تجربی و متعالی مرتبط میباشد ودرون یک جامعه معین، یک یا چند وظیفه زیر را انجام میدهد. یکپارچه ساختن، هویت بخشیدن، تبیین تجربی جمعی، پاسخگویی به ماهیت اساسی حیات فردی و اجتماعی انسان ها.
دین از دیدگاه مکتب اصالت کارکرد
پایداری دین، برای یک کارکرد گرا، بدین معنا است که دین، نیازهای اساسی معین افراد و جامعه را برآورده میسازد. یکی از آن نیازها، تقلیل نگرانی و تنش است. نیاز دیگر، تحکیم هنجارها و ارزش های اساسی است.
چنان که ملاحظه می کنید دین، دارای کارکردهایی است که در جهان آتی که عمده ترین مشکل انسان ها سلامت و بهداشت روان خواهد بود. از اهمیت بسزایی برخوردار است.
برخلاف ایده های حاکم در قرن ۱۹ که دین را مخلوق بشری می پنداشت، در این رویکرد، دین یک نیاز فطری است. به تعبیر یونگ « فرد، محکوم این تجربه است، نه آفریننده آن» و استیلای عقل در دنیای معاصر « بزرگ ترین و غم بارترین خطای بشر» است. بدین ترتیب، کوبیدن در طبل سکولاریزاسیون، یک مد زودگذر میباشد.
فصل سوم
روش تحقیق
روش تحقیق
تعریف جامعه آماری و حجم نمونه :
جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت است از کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل در مجتمع علوم انسانی آزاد شهر مشهد که از این میان تعداد ۲۲۰ دانشجو با بهره گرفتن از شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب گردیده است
روش تحقیق :
روش تحقیق در پژوهش حاضر پیمایشی است که به شیوه توصیفی و در یک مقطع زمانی معین انجام می شود ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه میباشد . لیکن جهت آشنایی بیشتر با جامعه آماری وفضای تحقیق با بهره گرفتن از مطالعه اکتشافی و مصاحبه سازمان یافته با برخی از صاحب نظران و افراد مطلع و هم چنین تعدادی از اعضاء جامعه آماری از دیدگاه ها و نگرش های آن ها در خصوص با موضوع مورد بررسی آگاهی های مقدماتی فراهم آمد.
فصل چهارم
یافته های پژوهش
الف ـ سیمای پاسخگویان
الف ـ ۱ ـ توزیع پاسخگویان بر حسب جنسیت
بررسی نتایج نشان میدهد که ۸۳٫۶ درصد از پاسخگویان زن و ۱۶٫۴ درصد مرد میباشند.
جدول شماره ۱ـ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت
نمودار شماره ۱ ـ توزیع درصدی پاسخگویان بر حسب جنسیت
الف ـ۲ـ توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تاهل
نتایج حاصله نشان میدهد که ۷۹ درصد از پاسخگویان مجرد و ۲۱ درصد از آنان متاهل میباشند.
جدول شماره ۲ ـ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت تاهل
نمودار شماره ۲ ـ توزیع درصدی پاسخگویان بر حسب وضعیت تاهل
الف ـ۳ـ توزیع پاسخگویان بر حسب گروه سنی
همان طور که ملاحظه میشود ۸۸٫۳ درصد پاسخگویان در گروه سنی کمتر از ۲۵ سال قرار دارند. ۸٫۹ درصد بین ۲۵ تا ۳۰ سال سن دارند. فقط ۲٫۸ درصد از حجم نمونه افراد بالای ۳۰ سال هستند.
جدول شماره ۳ ـ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب گروههای سنی
نمودار شماره ۳ ـ توزیع درصدی پاسخگویان بر حسب گروههای سنی
الف ـ ۴ ـ توزیع پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی
توزیع درصدی رشته تحصیلی افراد در جدول شماره ۴ قابل مشاهده است. در بین دانشجویان مجتمع علوم انسانی رشته تحصیلی ۳۰ درصد از پاسخگویان حسابداری میباشد. پس از آن تحصیل کردگان رشته فقه و مبانی حقوق ۱۸٫۳ درصد ، مطالعات خانواده ۵/۸ درصد ، زبان و ادبیات فارسی ۶٫۶ درصد و مدیریت دولتی با ۵٫۲ درصد به ترتیب در رتبههای بعدی قرار دارند. رشته تحصیلی ۳۱٫۵ درصد از پاسخگویان نیز شاخه ای از رشتههای مهندسی و غیره میباشد.
جدول شماره ۴ ـ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی
نمودار شماره ۴ ـ توزیع درصدی پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی
الف ـ ۵ ـ توزیع پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی
همان طور که ملاحظه می شود ۸۳٫۷ درصد از پاسخگویان در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل میباشند. ۱۴٫۴ درصد از حجم نمونه را دانشجویان مقطع کاردانی تشکیل میدهند. مقطع تحصیلی ۱٫۹ درصد از دانشجویان کارشناسی ارشد میباشد.
جدول شماره ۵ ـ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت فعالیت
نمودار شماره ۵ ـ توزیع درصدی پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی