٣-١) روش اجرای تحقیق
این تحقیق از نظر هدف از نوع کاربردی بوده و طرح تحقیق آن توصیفی از نوع پیمایشی می باشد که قصد دارد نتایج حاصل از تحقیقات بنیادی انجام شده در زمینه ارزش ویژه برند و شهرت شرکت را برای کاربرد در صنعت بیمه عمر مطابقت دهد. از نظر گردآوری اطلاعات از نوع میدانی می باشد. هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از تشریح جنبه هایی از پدیده موردنظر پژوهشگر و با دیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن (سکاران،١٣٨۶،١٢٣)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

٣-٢) جامعه و نمونه آماری
٣-٢-١) جامعه آماری:
عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. صفت مشترک، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک بوده و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام مشتریان بیمه عمر شرکتهای بیمه تامین اجتماعی، پارسیان، شهر، دی، رازی، سامان می باشد که در زمینه مسئولیت اجتماعی فعالیت داشته اند. علت انتخاب این جامعه آماری، سهولت واینکه تاکنون تحقیقی در این زمینه در استان صورت نگرفته است؛ می باشد.
٣-٢-٢)روش نمونه گیری
نمونه یک مجموعه فرعی از جامعه آماری است که با مطالعه آن، محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد. (سکاران،١٣٨۶،٢٩۵). در این پژوهش، برای نمونه گیری از روش نمونه گیری خوشه ای و انتخاب نمونه هااز روش غیراحتمالی در دسترس استفاده شده است.
٣-٢-٣) حجم نمونه
از آنجایی که حجم جامعه آماری نامحدود می باشد ، بنابراین از فرمول زیر جهت برآورد حجم نمونه استفاده می شود که در آن
Z : مقدار متغیر استاندارد شده در واحد متناظر با سطح اطمینان
p : برآورد صفت مشهود متغیر در جامعه
q : برآورد مشهود نبودن صفت متغیر در جامعه
e : مقدار اشتباه مجاز در اندازه گیری مشاهدات متغیر در جامعه
حداقل حجم نمونه با سطح اطمینان ۹۵٪ و خطای ۵٪ ، ۳۸۴ نفر می باشد.

٣-٣) روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات
پرسش نامه یکی از ابزارهای گردآوری اطلاعات موردنظر پژوهشگر می باشد. پرسش نامه مجموعه ایست از سوالت کتبی و غالبا مبتنی بر گزینه های مشخص که پاسخ دهنده جواب های خود را بر آن درج می کند. (سکاران،١٣٨۶،٢۶٠)
برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه با طیف لیکرت استفاده خواهد شد.سوالات پرسشنامه بر اساس تحقیق لای و همکاران(٢٠١٠) طراحی شده است. سوالات پرسشنامه به گونه ای طراحی شده است که پاسخ دهندگان ، گزینه ها را بر مبنای طیف پنج نقطه ای لیکرت علامت گذاری کنند و پرسش نامه‎ها به صورت حضوری بین پاسخ دهندگان توزیع خواهد شد.
٣-۴) روایی و پایایی
٣-۴-١) روایی:
به دلیل اینکه پرسش نامه مذکور براساس پرسش نامه های استاندارد موجود در مقاله های خارجی طراحی شده است، از روایی و اعتبار لازم برخوردار می باشد. همچنین این پرسشنامه توسط اساتید و افراد مطلع و اهل فن مورد تایید قرار گرفت.
٣-۴-٢) پایایی:
در این پژوهش از ضریب آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی استفاده شده است. به همین منظور در طی فرایند پیش آزمون تعداد ٢٩ عدد پرسشنامه توزیع گردید.
کلی ترین صورت تحلیل واریانس از طریق ضریب آلفای کرونباخ به دست می آید که فرمول آن چنین است:

که درآن n برابر است با تعداد سوالات
S²_i: واریانس سوال i
S²_t: واریانس کل
پایایی متغیرها در جدول زیر بیان گردیده است.
جدول ٣-١ جدول پایایی متغیرهای تحقیق

مواد و روش ها
۴-۱- مواد گیاهی مورد استفاده
ساقه و برگ گیاه درمنه خزری از مزارع شهرستان ساری تهیه شد.
۴-۱-۱- کشت ساقه
به منظور کشت ساقه از بوته هایی به ارتفاع ۵۰ سانتی متر نمونه تهیه گردید و در پتری دیش های حاوی ۲۰ میلی لیتر محیط موراشینگ و اسکوگ^[۶۳](MS) [107] و ۱۲ تیمار هورمونی از هورمون ها بنزیل آمینو پورین^[۶۴]BAP)) و ۲,۴-D کشت داده شد (جدول ۳-۱).
۴-۱-۲- کشت برگ
به منظور کشت برگ از بوته هایی به ارتفاع ۱۵ سانتی متر نمونه های برگی تهیه گردید و در پتری دیش های حاوی ۲۰ میلی لیتر محیط موراشینگ و اسکوگ (MS) [107] و ۱۲ تیمار هورمونی از هورمون های BAP و ۲,۴-D کشت داده شد (جدول ۳-۱). برای کشت برگ ها در محیط کشت پس از ضد عفونی برگ ها، نمونه های برگی به قطعات حدود cm² ۱ برش داده شد و به منظور کالوس دهی بهتر برگ ها، به کمک اسکالپر خراش هایی روی برگ ایجاد شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۱-۳- تهیه محیط MS به منظور کشت ریشه های مویین
جهت تهیه محیط کشت MS ابتدا استوک های (محلول های ذخیره) مورد نیاز برای تهیه محیط کشت به شرحی که در بند ۴-۱-۳-۱ آمده آماده شده اند (جدول ۳-۲). سپس در یک ارلن به میزان ۵۰ درصد از حجم نهایی محیط آب مقطر ریخته و میزان لازم از هر یک از استوک ها به آن اضافه شد. همچنین هورمون BAP و ۲,۴-D در این مرحله اضافه شد.میواینوزیتول به صورت پودری و نیز ساکارز (۳۰ گرم بر لیتر) به آن اضافه گردید و پس از آن محیطبه حجم رسانده شد. پس از این مرحله pH محیط به کمک اسید کلریدریک و سود ۱ نرمال تنظیم شد. در مرحله بعد ظرف حاوی محیط کشت در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد و فشار ۲/۱ اتمسفر به مدت ۱۵ دقیقه اتوکلاو شد. پس از این مرحله توزیع محیط کشت درون پتری دیش ها در زیر دستگاه لامینار صورت گرفت.
۴-۱-۳-۱ طرز تهیه استوک ها
۴-۱-۳-۱-۱- استوک عناصر ماکرو

1. 1. هر یک از عناصر ماکرو محیط MS به اندازه تهیه ۱۰ لیتر محیط کشت وزن گردید.

1. 1. هر یک از مواد وزن شده به صورت جداگانه در مقداری آب مقطر حل شدند.

1. 1. مواد حل شده با هم مخلوط شده و حجم کل آن به ۱ لیتر رسانده شد.

این استوک برای تهیه ۱۰ لیتر محیط کشت کافی می باشد به طوریکه هر ۱۰۰ میلی لیتر از آن برای تهیه ۱ لیتر محیط لازم است [۱۰۷].
۴-۱-۳-۱-۲- استوک عناصر میکرو

1. 1. هر یک از عناصر غذایی میکرو محیط MS به جز آهن (ترکیب آهن با سایر عناصر سبب رسوب دادن استوک خواهد شد) به اندازه ۱۰۰ لیتر محیط وزن شد.

1. 1. هر یک از مواد وزن شده به صورت جداگانه در مقداری آب مقطر حل شد.

1. 1. مواد حل شده با هم مخلوط و حجم کل آن به ۱ لیتر رسانده شد.

این استوک برای تهیه ۱۰۰ لیتر محیط کشت کافی می باشد به طوریکه هر ۱۰ میلی لیتر از آن برای تهیه ۱ لیتر محیط استفاده می شود [۱۰۷].
۴-۱-۳-۱-۳- استوک آهن
استوک آهن معمولا با غلظت ۱۰۰ برابر (برای تهیه ۱۰۰ لیتر محیط) تهیه شد به طوریکه ۱۰ میلی لیتر از آن برای تهیه ۱ لیتر محیط استفاده شد. برای تهیه این استوک دو ماده اتیلن دی آمین تترااستیک اسید (EDTA) به میزان mg 3730 و سولفات آهن به میزان mg 2780 وزن شدند و هر کدام به صورت جداگانه در آب مقطر حل گردید. سپس این دو با هم مخلوط شده و حجم کل به ۱ لیتر رسانده شد. این محلول به نور حساس می باشد به همین خاطر با فویل آلومینیومی پوشانده و در داخل یخچال نگهداری گردید [۱۰۷].
جدول ۳-۲- مواد تشکیل دهنده محیط پایه MS

توسعه نظامهای فوق منجر به ایجاد نظام بودجه دوگانه گردید که دو نتیجه مهم و ماندگار داشت:
اول: ایجاد یک دستگاه مالی مرکزی در داخل دولت.
دوم: رشد خدمات مالی دولتی.
البته تمرکز امور در یک دستگاه مرکزی منجر به مشکلاتی می‌شد که مهمترین آن ممانعت از رشد و توسعه مدیریت مالی در دستگاه‌های اجرایی بود. وجود یک دستگاه مرکزی مالی پرقدرت در جریان جنگ جهانی اول بطور جدی مورد سوال قرار گرفت. این مشکل به خصوص در کشورهایی که نقش برابری برای قوای مجریه و قانونگذاری قایل بودند قابل مشاهده بود. تلاشهایی که برای حل این مشکل به عمل آمد منجر به ایجاد دفاتر بودجه اجرایی و تفویض اختیارهای بیشتر به دستگاه‌های مصرف کننده در اوایل دهه ۱۹۲۰ در کشور آمریکا شد. مقارن این تحولات در کشور انگلیس نیز در جهت تمرکز مالی بیشتر، اختیارهای بیشتری به دستگاه‌های مصرف کننده تفویض شد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۳-۲- دوران رکود اقتصادی و بعد از آن:
رکود اقتصادی سالهای ۱۹۳۰ منجر به مجموعه مشکلات جدیدی شد. برای مواجهه با مشکل برقراری تراز بودجه، اصلاحاتی در جهت ایجاد نظام بودجه دوگانه به عمل آمد و هزینه‌ها را به هزینه های جاری و هزینه های سرمایه‌ای تفکیک گردید. هدف این اصلاح ایجاد یک بودجه سرمایه‌ای بود که فقط از طریق استقراض تأمین مالی شده و دارایی‌های حاصل از آن دارای طول عمر بیشتری بوده و قادر به ایجاد درآمد و در نتیجه بازپرداخت هزینه‌های وام اخذ شده در آینده باشد. ایجاد بودجه سرمایه‌ای تاثیر بسزایی در ساختار بودجه برای سالیان متمادی است. در همین سالها اقدامهایی در جهت تفکیک عملیات بالای خط و پایین خط بودجه، ایجاد بودجه عادی و خاص، تفکیک هزینه‌های مستمر و غیرمستمر و ایجاد بودجه‌های توسعه‌ای به عمل آمد. ایجاد بودجه سرمایه‌ای در کشورهای در حال توسعه، یکی از ویژگیهای اساسی بودجه دولت را تغییر داد، که آن امکان استفاده از وجوه پروژه‌های سرمایه‌ای در دوره زمان بیشتر از یکسال بود.
۲-۲-۳-۳- ظهور نظام بودجهریزی عملیاتی
در دهه ۱۹۵۰ در کشورهای صنعتی، توجه بیشتر به سوی کاهش کنترلهای قانونی معطوف گردید. کاهش کنترلهای قانونی نهایتاً منجر به ایجاد نظام بودجه‌ریزی عملیاتی شد. این نظام بعد جدیدی به ابعاد سنتی بودجه (صرفه‌جویی و کارایی) اضافه کرد. نظام بودجه‌ریزی عملیاتی بین “کارایی” و “اثربخشی” تمایز قایل می‌شود. کارایی، با استفاده مفید از منابع ارتباط دارد، در حالی که اثربخشی، با عملکرد مرتبط است. در بودجهریزی عملیاتی طبقه بندی عملیات به نحوی است که هدفها شفاف تر بیان می‌شوند، ارزیابی بودجه سهل‌تر بوده و در روش هزینه‌بندی آن ارتباط بین نهاده و ستانده موردنظر قرار می‌گیرد.
استفاده از بودجه‌بندی عملیاتی، برای اولین بار توسط “کمیسیون اول هوور در سال ۱۹۴۹ پیشنهاد گردید. در پاسخ به این پیشنهاد، کنگره آمریکا در اصلاحیه قانون امنیت ملی سال ۱۹۴۹ توصیه کرد بودجه عملیاتی در ارتش مورد استفاده قرار گیرد. در سال بعد در چارچوب قانون “روش های حسابداری بودجه” استفاده از این روش در دولت فدرال الزامی شد. بدین ترتیب این نظام از سال ۱۹۵۰ در آمریکا از طریق محاسبه هزینه واحد برای هر یک از فعالیتها آغاز شد و وزارت دفاع در همین چارچوب مجموعه‌ای از طبقه‌بندی‌های جدید را پیشنهاد کرد که قابل استفاده در تمامی خدمات دولتی بود. این طبقه‌بندیها که در حال حاضر نیز بعضاً مورد استفاده قرار می گیرد، شامل: پرداختهای پرسنلی، هزینه‌های نگهداری و عملیات، هزینه‌های تحقیقاتی و هزینه‌های توسعه، می‌گردید. اگرچه بازسازی گذشته امری مشکل است، ولی به نظر می‌رسد تلاشهای به عمل آمده برای استفاده از بودجه عملیاتی در دهه ۱۹۶۰ با شکست روبرو شد و با این وجود یک اثر پایدار از این تلاش به جای ماند و آن استفاده گسترده از اطلاعات برنامه‌ای در سند بودجه است. اطلاعاتی که در سالهای بعد مورد توجه بیشتری قرار گرفت.
در این سالها همچنین همراه با تلاشهایی برای ایجاد عدم تمرکز در مدیریت مالی بود. با توجه به گسترش فعالیتهای دولت، مشخص شد یک دستگاه متمرکز قادر به ایفای تمام وظایف پیش‌بینی شده در نظام بودجه‌ریزی نیست. لذا به تدریج برخی از وظایف دولت در این زمینه به دستگاه‌های اجرایی منتقل گردید. پوشش بودجه کامل نبود، نظامهای دوگانه بودجه‌ای سازگاری لازم را نداشتند و در نتیجه کنترلهای متمرکز گمراه‌کننده بود. در نتیجه نظام بودجه‌بندی مورد اصلاح همه جانبه قرار گرفت. این اصلاحات شامل تجدیدنظر در طبقه‌بندی‌های بودجه و بهبود سازمان و تشکیلات بودجه‌بندی بود. ظهور برنامه‌ریزی به عنوان سازمانی مستقل، ابعاد جدیدی به کنترلهای مالی داد. اصلاحات انجام شده، بعضی نتایج ناخواسته ولی مفید نیز داشت که مهمترین آن ایجاد مباحث زیادی در زمینه علوم اجتماعی بود.
۲-۲-۳-۴- برنامه ریزی، طرح ریزی و بودجه بندی:
سالهای ۱۹۶۰، دهه‌ای استثنایی از دیدگاه اصلاحات بودجه‌ای بود. فرض بر اینکه مشکل اساسی چگونگی کنترل بهتر هزینه های دولتی و محدود کردن آن در سطح مورد نظر دولت است، منجر به ارائه پیشنهادهای زیر مطر ح گردید.
ایجاد حداکثر ثبات ممکن در هزینه های دولتی
استفاده از تحلیل‌های اقتصادی در فرایند بودجه بندی
استفاده از روش های کمی برای تعیین هزینه ها
در مجموع، این پیشنهادات پایه اصلاحات بعدی در نظام بودجه‌ریزی شد. توجه بودجه‌ریزان از محاسبه بهره‌وری و ارزیابی عملکرد، به برنامه‌ریزی دقیق هزینه‌ها با در نظر گرفتن تاثیر آنها بر اقتصاد معطوف گردید.
در همین دوران در کانادا، بحث بودجه عملیاتی را مجدداً مطرح ساخت. البته اشاره مشخصی به بودجه عملیاتی نشده است، ولی پیشنهادهای مطرح شده شباهت زیادی به بودجه عملیاتی دارد.
در آمریکا، روش های جدیدی در وزارتخانه‌های دفاع مورد استفاده قرار گرفت. در سالهای اولیه دهه ۱۹۶۰ در وزارت دفاع آمریکا بسته برنامه‌ای بودجه‌بندی با عنوان اختصاری “PPB”^[۵] مورد استفاده بود که این بسته حاوی نهاده‌ها (پرسنل و تجهیزات و…) و ستانده‌های بودجه بود. در سال ۱۹۶۵ در زمان ریاست جمهوری جانسون عنوان فوق برای نظام جدی “برنامه‌ریزی، طرح‌ریزی و بودجه‌بندی"به کار گرفته شد. منظور از “برنامه ریزی” تولید مجموعه‌ای از قابلیت‌های معنی‌دار برای انتخاب اقدامهای مناسب از بین شوق مختلف است."طرح‌ریزی” نیز تعیین دقیق نیروی انسانی، ‌مواد و تجهیزات و تسهیلات مورد نیاز برای اجرای یک برنامه است.
جزء اصلی نظام بودجه ریزی عملیاتی وزارت دفاع آمریکا، یک برنامه پنج ساله دفاعی است که هزینه پروژه‌ها و پرسنل را براساس برنامه‌ها و ماموریت‌ها تعیین می‌کند. ساختار برنامه این نظام یک نظام طبقه‌بندی است که ماموریت‌های نظامی را به واحدها و فعالیتهای مختلف تفکیک می‌کند. نظام بودجه ریزی عملیاتی وزارت دفاع آمریکا مدت ۳۵ سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. طی این سالها تغییراتی در آن صورت گرفته، ولی چارچوب کلی آن تقریباً بدون تغییر مانده است. در سال ۱۹۹۵ “کمیسیون بررسی عملکرد ملی” آمریکا ضمن گزارشی به بعضی از ویژگیهای این نظام مانند استفاده از شمار زیاد پرسنل، مدت زمان طولانی لازم برای تهیه بودجه و تفصیل زیاد آن ایرادهایی وارد کرد و خواسته شد اصلاحات لازم در آن به عمل آید.
در سال ۱۹۶۵، جانسون رییس جمهور آمریکا استفاده از این نظام را برای سایر دستگاه‌های اجرایی آمریکا الزامی کرد. این اقدام موجب اصلاحات زیادی در تمامی سطوح دولتی آمریکا شده و تا سال۱۹۶۹، که نیکسون به ریاست جمهوری رسید، نظام بودجه ریزی عملیاتی در دستگاه‌های اجرایی آمریکا را صادر کرد. طبق گزارش دفتر بودجه آمریکا، عدم درک صحیح مسئولین اجرایی از نظام بودجه‌بندی بودجه ریزی عملیاتی و عدم تعهد آنها نسبت به اجرای آن، همراه با مشکلات بوروکراسی مهمترین عوامل عدم موفقیت این نظام در آمریکا بوده است. اگرچه اجرای نظام بودجه ریزی عملیاتی در آمریکا با موفقیت کامل روبرو نشد، ولی ویژگیهایی آن تاثیر ماندگاری در بسیاری از کشورهای صنعتی و در حال توسعه داشته است. بودجه‌بندی محصول، هزینه بندی عملیاتی و تحلیل‌های هزینه - فایده، بعضی از نمونه‌های متعددی است که منشاء آنها نظام بودجه ریزی عملیاتی بوده است.
۲-۲-۳-۵- استفاده از روش حسابداری تعهدی:
در اواخر دهه ۱۹۶۰، تمایل بیشتری به استفاده از روش حسابداری تعهدی بوجود آمد. کمیسیون مفاهیم بودجه آمریکا در سال ۱۹۶۸ با الهام از تجربیات کشور هلند، پیشنهاد استفاده از روش حسابداری تعهدی در آمریکا را مطرح ساخت. این پیشنهاد اگرچه مورد پذیرش قرار گرفت، لیکن بدلیل مشکلات فنی متعدد اجرای آن با روندی کند صورت گرفت. ضمن اینکه مشخص شد هزینه‌های محاسبه شده براساس حسابداری تعهدی تفاوت چندانی با هزینه‌های محاسبه شده براساس روش حسابداری نقدی ندارد (به استثنای هزینه‌های مربوط به حقوق بازنشستگی). کمیسیون سابق الذکر همچنین پیشنهاد داد بودجه واحدی مشتمل بر “بودجه‌بندی بر مبنای حسابداری تعهدی"، “بودجه تشکیلاتی” و “بودجه بر مبنای حسابهای ملی” ارائه شود. این پیشنهاد در کره جنوبی نیز مورد توجه واقع شد و مورد عمل قرار گرفت.
۲-۲-۳-۶- ورود رایانه به نظام بودجهریزی
تحولات دهه ۱۹۶۰، همچنین از نظر شروع استفاده از فناوری رایانه‌ای در بودجه‌بندی و حسابداری حائز اهمیت بوده است. بیشتر کشورهای صنعتی و در حال توسعه به درجات مختلف به پردازش الکترونیکی داده‌ها روی آوردند و نظامهای حسابداری خود را با ابزار جدید تجهیز کردند.
۲-۲-۳-۷- مرور روش های گذشته:
در دهه ۱۹۷۰ روش های قدیمی دوباره مطرح گشت و نظامهای بودجه‌بندی بعد از شوک نفتی ۱۹۷۳ تحت فشار زیاد قرار گرفت. توجه‌ها عمدتاً به کنترل رشد هزینه‌ها معطوف شد. اگرچه بررسی‌های تجربی که در این زمینه صورت گرفت هیچ یک رشد هزینه‌ها را توجیه نمی‌کرد، لیکن به نظر می‌رسد عوامل سیاسی و همچنین فنی خاص منجر به افزایش هزینه‌ها شده باشند. گسترش نقش دولت به عنوان تولیدکننده، مصرف‌کننده، کارفرما و سرمایه‌گذار و همچنین تغییر در توزیع نسبی جمعیت، تغییر کشش درآمدی تقاضا برای خدمات عمومی و پرداخت قیمت بیشتر توسط دولت برای کالاها و خدمات مصرفی مجموعاً باعث رشد هزینه‌ها شد. در سالهای اولیه، تورم درآمد بیشتری را حاصل کرد و لذا تصمیم‌گیری در مورد هزینه‌ها فشار زیادی ایجاد نکرد. برخی از اقلام هزینه‌ها از حالت اختیاری و صوابدیدی به شکل استحقاقی درآمدند. هزینه‌های انتقالی و خدمات اجتماعی با تورم افزایش یافتند. با توجه به این تحولات و تعهدات ایجاد شده، قدرت انعطاف تصمیم‌گیران محدود شد. به تدریج که افزایش هزینه‌ها موجب تغییر در نرخ مالیاتها شد و کسری بودجه افزایش یافت، لزوم کنترل هزینه‌ها آشکار گردید. کشورهایی که منابع درآمدی آنها منحصر به مالیات بود، برای تأمین کسری بودجه تلاشهایی را برای کسب درآمدهای جدید آغاز کردند. کوششهای انجام گرفته برای محدود کردن کسری بودجه، همچنین منجر به کاهش هزینه‌هایی شد که عامل ایجاد رشد اقتصادی بودند. با بروز رکود اقتصادی، افزایش درآمدها محدود شد، در حالیکه هزینه‌ها از طریق ایجاد کسری بودجه بیشتر بر تورم موجود دامن زد. میزان استقراض افزایش یافت و هزینه‌های مربوط به بهره وامهای دریافت شده منجر به افزایش کسری بودجه شد. مجموعه عوامل فوق منجر به این نتیجه شد که کنترلهای بودجه‌ای باید معطوف به رشد هزینه‌ها گردد.
نتیجه‌گیری فوق دو اثر مثبت و منفی داشت. از جنبه مثبت، قوانینی در جهت بررسی مستمر سیاستهای موجود، برقراری نظامهای کنترل و نظارت مدیریت مالی، و تهیه گزینه‌های مختلف اجرای بودجه تدوین گردید. به تجزیه و تحلیل سیاستها اهمیت بیشتری داده شد و بهبود بهره‌وری و کارآیی مورد تاکید قرار گرفت. بعضی از کشورها ذیحسابی کل (کانادا) یا بازرس مالی کل (آمریکا) برای بررسی حسابها تعیین کردند.
از جنبه منفی، فشارهای هزینه‌ای باعث شد که دولتها اقدام به کاهش همه جانبه هزینه‌ها و یا تعدیل هزینه‌ها در قالب سقفها مشخص بزنند. این اقدامات غالباً بصورت ضربتی و متمرکز صورت می‌گرفت. نهایتاً ثبات هزینه‌ها جای خود را به تعدیلهای کوتاه مدت هزینه‌ها داد.
منتقدان نظام مدیریت هدفمند معتقد هستند که این نظام موجب افزایش بحث در مورد هدفها و کاهش زمان موجود برای اجرای آنها می‌شود. بوروکراسی و سایر فعالیتهای متعدد این نظام نیز یک عامل منفی تلقی می‌شود. این منتقدان مدعی هستند که کاربرد نظام مدیریت هدفمند امکان پذیر نبوده است. زیرا هدفهای بخش دولتی به قدری متعدد و با ابهام روبرو بوده که امکان پاسخگویی به تمامی آنها وجود نداشت.
اصلاحات به عمل آمده تا دهه ۱۹۸۰ به دلیل نارسایی‌هایی که داشتند مورد انتقاد فراوان قرار گرفتند. بخش عمده‌ای از ادبیات مربوط به اصول سیاسی و تشکیلات دولتی اشاره به این موضوع دارند که در نظامهای بودجه‌بندی به کار گرفته شده، به رویکردهای بودجه‌ای سیاسی و سنتی توجهی نشده است. براساس ادبیات مزبور بیشتر راه‌حلهای اقتصادی، در واقع مشکل سیاسی هستند در حالی که راه‌حلهای سیاسی ممکن است به مشکلات اقتصادی منجر شوند.
برخی از تحلیل‌گران نیز معتقد بودند که اصلاحات انجام گرفته نباید از دیدگاه عدم موفقیت در تحقق هدفهای موردنظر، بلکه از دیدگاه مسایلی که با بهره گرفتن از آنها مطرح شده و مسایلی که در آینده پیش روی بودجه‌ریزان قرار می‌گیرد، مورد توجه قرار گیرند. بررسی‌های تجربی در مورد این اصلاحات نشان داد که کاربرد این اصلاحات و نوآوری‌های نهادی ذی‌ربط منجر به ایجاد دو دسته مشکلات شد. در کشورهای صنعتی، مشکل اساسی در ارتباط با روش های بکار گرفته شده و برنامه‌ریزی مالی میان‌مدت و نوع بحثهای میان دستگاه‌های نظارت‌کننده و مصرف‌کننده اعتبارات بود. دستگاه‌های مصرف‌کننده، اعتبار متقاضی افزایش اعتبار در سطحی بالا بودند که تأمین آنها منجر به افزایش تورم و در نتیجه کاهش رقم واقعی هزینه‌ها شد. مشکل تعدیل کوتاه‌مدت هزینه‌ها نیز منجر به بروز مسایل سیاسی و کاهش انعطاف سیاسی تصمیم‌گیران شد. هماهنگی بین تغییرات بودجه‌ای کوتاه‌مدت و استراتژی میان مدت اقتصادی مشکلی بود که لاینحل باقی ماند.
در کشورهای در حال توسعه فرآیندهای بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی که توسط دستگاه‌های مستقل انجام می‌گرفتند، منجر به مشکل دوگانگی شده که اثرات آن به تمامی ساختار و طبقه‌بندی های مختلف بودجه سرایت کرد. مسائل مربوط به تمرکز و عدم تمرکز نیز اگرچه در بعضی مقاطع مورد توجه قرار گرفت، لیکن هیچگاه به عنوان یک وجه مهم بودجه‌بندی با آن برخورد نشد.
۲-۳) مفاهیم و شاخصه های تحقیق
۲-۳-۱- شیوه های بودجهریزی
روش های بودجه ریزی (برآورد هزینه) در سیر تکاملی خویش دچار دگرگونی و پیشرفت قابل ملاحظه ای گردید. این تحول برای تهیه و تنظیم (تدوین) بودجه، توسط دستگاه های اجرایی بسیار اهمیت داشته و باعث گردید تا آنها با اتخاذ روش های کاراتر به پیش بینی دقیق هزینه های مورد نیاز به منظور اجرای ماموریتهای محوله اقدام و از طرف دیگر با ارزیابی مناسب از میزان موفقیت فعالیتها و عملایت واگذار شده، به اصلاح اشتباهات احتمالی پرداخته و هدفهای اصلی بودجه را که تخصیص بهینه منابع محدود بین نیازهای نامحدود موجود می باشد، محقق سازند. بطور کلی نظام بودجه ریزی از ابتدای پیدایش خود، دو نوع ایده و تفکر را تجربه نموده است . تفکر اول شیوه ای است که بودجه ریزان، بدون توجه به هدفهای ناشی از اجرای بودجه، تنها به هزینه ها و مخارج صرف شده توجه می نمایند. به این گونه تفکر، روش بودجه متداول یا سنتی گفته می شود. نوع دوم تفکری است که طی آن بودجه ریزان با توجه به هدفهای تعیین گردیده و احیاناً برنامه های تدوین شده، به تهیه و تنظیم بودجه های سالیانه اقدام می نمایند. این نوع تفکر در مدت تکامل خویش از روش بودجه عملیاتی شروع و در مراحل بعد با ابداع روش طرح ریزی و برنامه ریزی و بودجه ریزی و همچنین بودجه بر مبنای صفر، تداوم پیدا نمود (یوسفی نژاد، ۱۳۸۶: ۱۱۹).
۲-۳-۱-۱- بودجهریزی متداول ( سنتی )
بودجهای که در آن اعتبارات هر سازمان دولتی به تفکیک فصول و مواد هزینه مشخص میگردد. دراین شیوه بودجهریزی، نوع و ماهیت هزینه ها نشان داده میشود، ولی مشخص نمیگردد که هر هزینه برای نیل به کدام هدف و منظور یا اجرای کدام برنامه یا فعالیت خاصی انجام شده است. به تعبیری بودجه عمده روی درون داد^[۶] متمرکز است.
۲-۳-۱-۲- بودجه ریزی افزایشی:
در بودجه ریزی افزایشی حجم عملیات دستگاه را ثابت فرض می کنند و افزایش یا کاهش هزینه ها را در برابر حجم عملیات ثابت مقایسه و برآورد می نماید که به نگهداشت سطح عملیات مرسوم است. در صورتی که در بودجه حجم عملیات توسعه یابد یا وظیفه جدیدی به دستگاه اجرایی محول گردد، آثار مالی آن به تفکیک در بودجه منظور می گردد. این روش در برآورد هزینه های سال بعد (سال بودجه) بسیار موثر است و می تواند به عنوان یک ابزار سریع در تخمین براورد هزینه ها کمک شایان توجهی نماید. اساس کار متکی بر اعطای اعتبارات سال قبل است که در سال بعد تغییرات حاصل از نرخ تورم و تعدیل کالاها و خدمات (نگهداشت سطح)برآورد و توسعه عملیات کمی و کیفی به آن اضافه می گردد و گاهی اوقات وظیفه یا کار جدیدی به دستگاه محول می شود که از جمع سه عامل نگهداشت سطح، توسعه عملیات و کار جدید به جمع کل بودجه در سال بعد دست می یابیم (بابائی، ۱۳۸۶: ۵۵).
۲-۳-۱-۳- مزیتها و معایب بودجه ریزی افزایشی:
برای اجرای موفقیت آمیز بودجه ریزی افزایشی مهارت های برنامه ای یا مدیریتی چندانــی برای یک اداره لازم نیست. در واقع، مزیت اصلی این شیوه نیز همین است. در مواردی که کــمبود زمان وجود دارد خوب عمل می کــند و به زمان زیادی نیاز ندارد. در این روش افــزایش کارایی و کاهش تعارض دیده می شود . در بودجه ریزی افزایشی وقتی درخواست از منابع موجود بیشتر باشد با کــاهش بودجه بخش های مخــتلف که بــا فرمول هایی همچون ” ســـهم عـــادلانه” انجام می شود می توان بودجه متوازن را تنظیم کرد. با تغییر مسیر از بررسی برنامه ها به سوی منبع یابی و فاصله گرفتن از برنامه ها و فعالیتها، تعادل نسبی در بودجه برقرار می شود و این تعادل نسبی تاثیر کاهش بودجه بر خدمات را در پرده ابهام باقی می گذارد و بدین ترتیب تعارض در فرایند بودجه ریزی نیز کاهش می یابد. مزیتهای مذکور یک روی سکه می باشد چون بودجه ریزی افزایشی می تواند بدون ارتباط با اهداف یا نتایج، هزینه ها انجام شود، مسائلی همچون کارایی، اثربخشی و ملاحضات آتی در آن نادیده گرفته می شود چون بودجه ریزی افزایشی می تواند بدون ارتباط با اهداف یا نتایج هــزینه ها انجام شود. در بودجه ریزی افزایشی برای توجیه درخواست های افزایشی هـزینه ها معمولاً از طــیف وسیعی از اطلاعات از قـبیل حجم کــاری ، شاخص های فعالیت و . . . استفاده می شود کــه گنجاندن چــنین اطلاعاتی در این شیوه از بودجه ریزی الزاماً نظام مند نیست.(پناهی،۳۹:۱۳۸۶)
۲-۳-۱-۴- بودجهریزی برنامهای:
همچنانکه عقیده بودجه متداول، زاییده نیازهای زمان خویش بوده است، عقیده مربوط به بودجه برنامه اری نیز بازتابی از نیازهای جدیدی بود که دیگر بودجه متداول یا سنتی نمی توانست پاسخگوی آن باشد. زیرا وقوع بحرانها و بروز مشکلات اقتصادی – اجتماعی در اوائل قرن بیستم، نظامهای سیاسی را بر آن داشت که با کمرنگ نمودن ایده های کلاسیکی، نقش دولتها را در امور اقتصادی و اجتماعی پررنگ و در اداره اقتصاد ملی دخالت بیشتری نمایند. همراه با این ضرورت، لزوم مدیریت بهتر و موثرتر به منظور دستیابی به اهداف رشد و توسعه همه جانبه باعث گردید تا نیاز به برنامه ریزی و تعیین اولویتها در بودجه های سالیانه بشدت احساس شود. (یوسفی نژاد، ۱۳۸۶: ۱۳۳) همانطوریکه بیان شد، بودجه برنامه ای، یک نوع تفکر است که مبنای عمل بودجه عملیاتی و سایر روش های بودجه ریزی پس از آن قرار گرفته است. ابزارهای مورد نیاز این روش، نظیر سیستم حسابداری مناسب ،ابزارهای اندازه گیری و روش های تجزیه و تحلیل، در اختیار بودجه ریزان قرار گرفته و در نتیجه به ایجاد رابطه بین هزینه ها و هدفهای موردنظر منجر می شود. ایده بودجه برنامه ای توسط بودجه عملیاتی به رشد و تکامل رسید و سپس از طریق سیستم طرحریزی، برنامه ریزی و بودجه ریزی و همینطور بودجه ریزی بر مبنای صفر که تماماً بر مبنای بودجه برنامه ای تنظیم شده اند، به اوج خود رسید (همان: ۱۳۵).
این روش بودجه ریزی از سال ۱۹۴۹ در آمریکا به منظور اصلاح مدیریت سازمان های دولتی عنوان گردید در این سبک بودجه ریزی عملیات سازمان به شکل برنامه کار تنظیم و برای هر برنامه کار اعتبار منظور می گردد. بودجه برنامه ای نوعی طبقه بندی است که با ایجاد ارتباط میان مواد هزینه و عوامل بکار گرفته شده از یک طرف و نتایج کار بدست آمده از سوی دیگر نشان می دهد که در طوی سال مالی چه کالاها و خدماتی به صورت محصول نهایی و یا فعالیت های بخش دولتی در جهت نیل به اهداف اقتصادی و اجتماعی دولت تولید شده است. در نظام بودجه برنامه ای، وظایف دولت در قالب های بزرگی که هر قالب از همگنی و همخوانی مشابهی برخوردارند طبقه بندی می گردد سپس آن قالبهای بزرگ از زیر مجموعه قالبهای کوچکتری تشکیل می گردد که این قالبهای کوچکتر در ارتباط با وظایفی که قانوناً بر عهده هریک از دستگاه های اجرایی قرار دارد تبادل عملیات و اعتبارات می نمایند. هریک از این قالبهای کوچکتر یکی از وظایف دولت است که بر عهده یک یا چند دستگاه اجرایی قرار داده شده است و اعتبارات به هریک از دستگاه های اجرایی مستلزم اجرای برنامه کار است بنابراین حجم اعتبارات در شبکه اهداف عملیات دولت به نحوی که تشخیص داده می شود، توزیع می گردد لذا هم اعتبارات و هم عملیات که در نهایت به وسیله دستگاه های اجرایی بعمل می آید قابل کنترل هستند. عناوین برنامه ها باید به نحوی انتخاب گرددند تا شاخص مند باشند(فرزیب، ۱۳۸۱: ۳۳).
۲-۳-۱-۵- مزیتها و معایب بودجه ریزی برنامهای:
بودجه ریزی برنامه ای دارای مزیتهای متعددی است. این شیوه به سازمان یا دستگاه اجرایی امکان میدهد منابع خود را به گونه ای هدفمند تخصیص دهد. همچنین به مدیران امکان می دهد تا دریابند که چگونه عملکرد واحد آن ها به عملکرد کل سازمان کمک می کند. بودجه ریزی برنامه ای بیان عینی و ملموس نحوه استفاده از منابع بودجه ای است. یکی از معایب جدی بودجه ریزی برنامه ای برای مدیران این است که انعطاف پذیری آنان برای انتقال اعتبار از یک برنامه به برنامه دیگر ( در صورت لزوم ) را محدود می کند.تجربه بودجه ریزی برنامه ای چندان با موفقیت همراه نیست. یکی از دلایل این مسئله، هدف بلند پروازانهی بهینه سازی تخصیص بودجه است که هدف اصلی بودجه ریزی برنامه ای می باشد.(پناهی،۴۴:۱۳۸۶)
۲-۳-۱-۶- بودجه ریزی بر مبنای صفر^[۷]:
این روش که یکی دیگر از زیر شاخه های بودجه برنامه ای است، هرگونه هزینه ای که در گذشته پیش بینی شده دیگر نمی تواند برای بودجه ریزی آینده مورد استفاده قرار گیرد. طبق معمول در فرایند تهیه بودجه، هزینه های سال پیش که به مصرف رسیده به عنوان یک نقطه آغاز به حساب می آید. کار افرادی که بودجه جدید را می نویسند یا تهیه می کنند این است که چه اقلامی از بودجه را باید حذف کرد و چه فعالیتهایی ( و بر همان اساس) را باید اضافه نمود. یک چنین کاری باعث می شود که مدیریت برای ادامه دادن یا ادامه ندادن نوع خاصی از کار تعصب ویژه ای به خرج دهد. بودجه ریزی بر مبنای صفر سعی دارد که این نقصیه را برطرف کند. مفهوم بودجه ریزی بر مبنای صفرتوجیه مجدد و هر فعالیت از مبنای صفر است و طبق این روش هزینه های آینده به هزینه های گذشته بستگی ندارد. بنابراین برای هر فعالیت یا برنامه و برای هر ریالی که مصرف می شود باید توجیهی وجود داشته باشد که آیا لازم است یا نه؟ در بودجه بر مبنای صفر، هزینه ها بجای اینکه بر مبنای سطح جاری محاسبه شوند، از صفر شروع می شوند و برای اینکه فعالیتی باید ادامه داشته باشد و یا متوقف شود، توجیه لازم است. با رعایت این شیوه سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید از محل صرفه جوئیهای طرحها و فعالیتها بدون اولویت و فاقد بازدهی اقتصادی دستگاه ها و جایگزین کردن آنها با پروژه ها و طرحها با اولویت بالا، به شیوه اقدام به تخصیص منابع کند که سر جمع هزینه های دولت از سالی به سال دیگر ثابت بماند. بطور کلی فرایند بودجه ریزی بر مبنای صفر شامل چهار مرحله بشرح زیر می باشد.
تشخیص و تعیین واحدهای فعالیت
مقایسه و تجزیه و تحلیل اهمیت واحدهای فعالیت

در مطالعه ای که توسط مژده هاشمیان و محمد تقی عیسایی در سال ۲۰۱۱ در ایران، درباره انتظارات کلیدی حیاتی در پذیرش بانکداری موبایلی انجام شد. نتایج نشان داد که که انتظارات کیفیت خدمات، اعتماد به بانک، عملکرد مورد انتظار، تطبیق وظیفه- فناوری ، تلاش مورد انتظار، شرایط تسهیل کننده، آگاهی از خدمات، خودکارآمدی و نوآوری شخصی تاثیر معنا داری بر پذیرش همراه بانک دارند که انتظارات کیفیت خدمات و عملکرد مورد انتظار بدست آمده در این پژوهش را می توان با انتظارات خدمات اصلی بدست آمده در پژوهش کنونی همراستا دانست. همچنین انتظارات مرتبط با شرایط تسهیل کننده نیز در هر دو پژوهش مطابقت دارند.
پژوهشی توسط تقوی فرد و ترابی در سال ۱۳۸۹ با عنوان انتظارات مؤثر بر به کارگیری خدمات موبایل بانک توسط مشتریان و رتبه بندی آنها در شهر تهران انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که از بین ویژگی های فناوری موبایل بانک، به ترتیب اولویت، متغیرهای سازگاری، هزینه استفاده، قابلیت آزمون و سودمندی، مؤثرتر هستند؛ در حالی که پیچیدگی و ریسک درک شده، در این امر، تأثیر چندانی ندارند. از بین نتایج بدست آمده انتظارات سودمندی درک شده با نتایج پژوهش کنونی مطابقت دارد.
پژوهشی توسط محامد پور و همکاران در سال ۱۳۸۹ با عنوان بررسی انتظارات موثر بر پذیرش خدمات همراه با بهره گرفتن از روش تحلیل مسیر انجام شد. در این پژوهش پس از بررسی الگوهای مرتبط با پذیرش فناوری، انتظارات مؤثر در زمینه پذیرش خدمات همراه شناسایی شدند. نتایج این پژوهش نشان دادند که میزان تأثیر هریک از متغیرهای مستقل (انتظارات ) بر پذیرش خدمات بانکداری موبایلی به ترتیب عبارتند از: مفید بودن (۳۵ درصد)، اعتماد ( ۳۱ درصد)، سازگاری (۲۸ درصد)، سهولت استفاده ( ۲۰ درصد)، هزینه و کنترل رفتاری ( ۱۷ درصد)، لذت بخش بودن ( ۱۱ درصد). پس با این نتایج انتظارات مرتبط با مفید بودن و سهولت استفاده با نتایج پژوهش کنونی نیز مطابقت دارد.
۷٫۲٫۵- پیشنهادهای کاربردی و اجرایی
مسلما پس از انجام هر پژوهشی نتایج بدست امده از آن می تواند تاثیر زیادی بر روی تصمیم گیری در خصوص شیوه انجام کار ها و فعالیت ها داشته باشد. به همین منظور، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مهم­ترین انتظارات کاربران بانکداری موبایلی و استفاده کردن از این انتظارات برای بخش­بندی کردن مشتریان در گروه های مجزا انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش و انتظارات کاربران بانکداری موبایلی استخراج شده از آن می ­تواند تا حد زیادی راهگشایی برای بانک­های دولتی و خصوصی کشور و حتی موسسات مالی و اعتباری یا هر موسسه ای که به نوعی با خدمات نوین بانکداری موبایلی سر و کار دارند باشد. باید توجه داشت که بانک ها می توانند با ارائه خدمات نوین و مناسب بانکداری از جمله بانکداری اینترنتی و مخصوصا بانکداری موبایلی مشتریان زیادی را به سوی خود جذب کنند و این خدمات بهانه ای باشد تا سایر خدمات مالی و تسهیلاتی خود را به مشتریان ارائه کنند. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، پیشنهادهایی کاربردی در ادامه ارائه میشود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در ارتباط با چگونگی اولویت هر یک از انتظارات اصلی در بین خوشه های سه گانه مشاهده شد که دو خوشه دوم و سوم از لحاظ اهمیت این انتظارات به یکدیگر شباهت­هایی دارند در حالی که خوشه اول از لحاظ اهمیت این انتظارات دارای تفاوت هایی با دو خوشه دیگر است. اما چیزی که در این میان تقریبا می­توان در بین این خوشه ها مشترک دید، این است که عامل مربوط به ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی از نظر هر سه خوشه بالاترین اولویت را دارد و عامل مربوط به خدمات افزوده در هر سه خوشه پایین ترین اولویت را دارد. این مساله را می توان اینگونه توجیه کرد که کاربران بانکداری موبایلی دوست دارند از خدماتی استفاده کنند که تنوع در آن زیاد باشد و بتوانند به راحتی با نرم افزار و سیستم مربوطه کار کنند و در عین حال از سرعت خوبی نیز برخوردار باشد. بانک ها باید برای اینکه بتوانند مشتریان را ترغیب به استفاده از این نرم افزار جدید نمایند در ابتدا باید به ویژگی های اصلی این نوع خدمات یعنی امنیت، سرعت، دقت، طراحی ساده و تنوع در این نرم افزار های جدید توجه لازم را داشته باشند و آنگاه به سوی افزودن بر تنوع خدمات ارائه شده تمرکز کنند.
۱٫۷٫۲٫۵- پیشنهادهای اختصاصی برای خوشه کم­توقع (ارائه راهکارهای بازاریابی)
تحلیل­ها داده ­ها نشان داد که مشتریان این خوشه پس از انتظار ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی که در بین تمام خوشه ها بالاترین اهمیت را دارد به انتظار خدمات اصلی ارائه شده توسط بانکداری موبایلی بیشترین اهمیت را می دهند و پس از آن به ترتیب انتظار شرایط تسهیل کننده برای استفاده و انتظار خدمات افزوده دارای اولویت هستند. و با توجه به اینکه اکثرا کارمند و یا دانشجو هستند پیشنهاد می شود که:
بانک ها می توانند در نرم افزار های بانکداری موبایلی خود سفارشی سازی های خاصی انجام دهند مثلا یک قسمت ” با عنوان مخصوص کارمندان و دانشجویان” طراحی کنند، از آنجایی که نتایج این پژوهش نشان می دهد که این قشر بیشترین توجه خود را پس از عامل ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بر روی عامل خدمات اصلی ارائه شده متمرکز می کنند یعنی بیشتر تمایل به استفاده از خدماتی دارند که با سرعت و تنوع زیاد فعالیت های خود را انجام دهند پس بانک می تواند بیشتر بر روی خدماتی مانند مانده­گیری از حسابها و کارت ها، انتقال وجه به صورت شتاب، پرداخت قبوض، مانده گیری از کارت های فرد در سایر بانک ها، پرداخت اقساط و خرید شارژ تمرکز کند. این موارد در جدول ۲۲٫۴ قابل مشاهده است.
۲٫۷٫۲٫۵- پیشنهادهای اختصاصی برای خوشه پرتوقع ( ارائه راهکارهای بازاریابی)
تحلیل­ها داده ­ها نشان داد که مشتریان این خوشه پس از انتظار ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی که در بین تمام خوشه ها بالاترین اهمیت را دارد به انتظار شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی بیشترین اهمیت را می دهند و پس از آن به ترتیب انتظار خدمات اصلی ارائه شده و انتظار خدمات افزوده دارای اولویت هستند. و با توجه به اینکه اکثرا با مشاغل آزاد سر وکار دارند و یا کارمند خصوصی هستند پیشنهاد می شود که:
همچنین بانک ها می توانند در نرم افزار های بانکداری موبایلی خود سفارشی سازی های خاصی، مختص گروه های دیگر مشتریان نیز انجام دهند به گونه ای که در قسمتی با عنوان “جوانان با مشاغل آزاد ” که در این پژوهش نشان داده شد که این گروه ( خوشه دوم) بیشترین افراد با تحصیلات دیپلم و پایین تر از ان را دارند و پس از عامل ادراک از مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بر روی عامل شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی تمرکز دارند یعنی بانک ها می توانند در اطلاع رسانی ها و تبلیغات خود برای این گروه از مشتریان بیشتر بر روی انتظارات ی مانند قابلیت نصب بروی گوشی، سادگی شیوه نصب، و سایر موارد برای استفاده آسان این گروه از مشتریان تمرکز کنند که این امر می تواند در بانک ها از طریف کاتالوگ های تصویری خاص که به راحتی این موارد را آموزش دهد یا از طریق افرادی که برای راهنمایی مشتریان مشغول به کار هستند شکل گیرد. برای این گروه از افراد در بسته های سفارشی در نرم افزار باید به مواردی از قبیل مانده گیری، انتقال وجه، امکان پیگیری و اعلام مفقود شدن چک و یا درخواست چک، انتقال پول با سقف های بالا تر از سقف معمولی برای مشتریان، مانده گیری از کارت های فرد در سایر بانک ها توجه ویژه مبذول شود. و یکی از مواردی که برای این گروه از مشتریان بیشتر از سایر گروه ها اهمیت دارد دریافت پیامک های خبری هنگام واریز وجه یا برداشت وجه از حساب هایشان است که با راه اندازی این سیستم برای این گروه تا حد بسیار زیادی به رضایت آنها افزوده خواهد شد. این موارد در جدول ۲۲٫۴ قابل مشاهده است.
۳٫۷٫۲٫۵- پیشنهادهای اختصاصی برای خوشه با توقع متوسط ( ارائه راهکارهای بازاریابی)
تحلیل­ها داده ­ها نشان داد که مشتریان این خوشه پس از انتظار ادراک مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی که در بین تمام خوشه ها بالاترین اهمیت را دارد به انتظار شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی بیشترین اهمیت را می دهند و پس از آن به ترتیب انتظار خدمات اصلی ارائه شده و انتظار خدمات افزوده دارای اولویت هستند. و با توجه به اینکه اکثرا با مشاغل آزاد سر وکار دارند و بیشترین نسبت زنان خانه دار نیز در این خوشه جای گرفته اند پیشنهاد می شود که:
بانک ها در راستای ایجاد سفارشی سازی در نرم افزار های خود برای گروه های خاصی از مشتریان می توانند در قسمتی” با عنوان بانوان خانه دار” با توجه به اینکه در این پژوهش این گروه بیشتر در خوشه توقع متوسط مشاهده شده اند و به عنوان خوشه میانسالان معروفند و از آنجایی که این خوشه پس از انتظار ادراک از مفید بودن استفاده از بانکداری موبایلی بر روی انتظار شرایط تسهیل کننده برای استفاده از بانکداری موبایلی تمرکز دارند یعنی تمایل دارند تا از خدمات راحت و سریع استفاده کنند به شرطی که بدانند و مطمئن شوند که توانایی کار کردن و استفاده مناسب از آن را داشته باشند. بانک ها نیز می توانند برای این گروه از مشتریان خود از طریق کاتالوگ های خاص تمامی موارد و فعالیت هایی که می توانند از طریق بانکداری موبایلی انجام دهند با جزئیات کامل آموزش دهند تا بتوانند آنها را ترغیب به استفاده از بانکداری موبایلی کنند. برای این گروه از افراد در بسته های سفارشی در نرم افزار باید به مواردی از قبیل مانده گیری، انتقال وجه، پرداخت دسته ای و همزمان قبوض، خرید از فروشگاه های طرف قرارداد با بانک، خرید شارژ و پرداخت اقساط توجه ویژه شود. این موارد در جدول ۲۲٫۴ قابل مشاهده است.
۴٫۷٫۲٫۵- پیشنهادهای کلی برای بهبود بانکداری موبایلی
مطابق یافته های این پژوهش بعضی از مشتریان چندین ماه پیش نرم افزار بانکداری موبایلی را نصب کرده اند و وقتی متوجه شدند روی گوشی آنها کار نمیکند بطور کل قید بانکداری موبایلی را زده اند، با توجه به یافته ها بنظر اطلاع رسانی دقیقی درباره تغییرات بوجود آمده در نسخه های جدید نرم افزار که مطابق با گوشی ها تنظیم شده است صورت نگرفته است. بهتر است که بانک ها در فواصل زمانی کوتاه تغییرات بوجود آمده در نرم افزار را از طریق پیامک به مشتریان بانکداری موبایلی خود اطلاع دهند.
مطابق یافته های این پژوهش پیامک های خبری برای هر تراکنش صورت نمیگیرد و بیشتر در آخر هر ماه برای پرداخت یارانه و یا سود حساب ها پیامک به مشتری داده می شود ، بهتر است که سیستم ارائه پیامک خبری فعال شود و برای هر تغییر در حساب فرد ( چه واریز و چه برداشت از حساب) به وی اطلاع رسانی پیامکی شود. فعال کردن این نوع خدمت توسط بانک برای مشتریان می تواند جالب باشد و توجه مشتریان را به استفاده از انواع خدمات بانک جلب کند.
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به طرح و گرافیک موجود امکان بهتر و مشتری پسند تر شدن آن وجود دارد. مثلا میتوان منو های بانکداری موبایلی را به گونه ای طراحی کرد که امکان سفارشی سازی توسط مشتری وجود داشته باشد و مثلا بتواند چند خدمتی را که بیشتر از آنها استفاده می کند به طور سفارشی بالاتر از بقیه در لیست خدمات قرار دهد. یا خدماتی را که اصلا از آنها استفاده نمی کند پنهان نماید.
مطابق یافته های این پژوهش بعضی از مشتریان فقط با شماره حساب های خاصی سر و کار دارند، بهتر است امکانی فراهم شود تا بتوانند شماره حسابهای پرکاربرد برای کاربران را بر روی نرم افزار بانکداری موبایلی ذخیره نمایند. این امر باعث می شود تا مشتریان با راحتی و سهولت بیشتری فعالیت های خود را انجام دهند.
مطابق یافته های این پژوهش برای نصب نسخه جدید نرم افزار بانکداری موبایلی باید نسخه قبلی حذف شود و این امر مستلزم معرفی دوباره تمامی حسابها برای مشتریان بر روی بانکداری موبایلی است بنابراین پیشنهاد میشود امکان آپدیت نرم افزار بانکداری موبایلی ایجاد شود تا مشتریان از ترس اینکه مبادا دوباره مجبور شوند تمامی حسابهای خود را بر روی نرم افزار معرفی کنند تمایلی به نصب نرم افزار جدید نداشته باشند و در نتیجه از خدمات جدیدی که ارائه می شود محروم شوند.
مطابق یافته های این پژوهش بسیاری از مشتریان انتظار دارند که برای پرداخت قبوض بتوانند مانند اینترنت­بانک ها به صورت همزمان و دسته ای قبوض خود را پرداخت کنند و نیازی نباشد هر قبض را بصورت جداگانه پرداخت کنند. یعنی بتوانند یک بار تمامی قبض های خود را در سیستم وارد کنند و پرداخت انجام شود. از این رو ارائه این چنین خدماتی می تواند مشتریان را خشنودتر سازد.
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به اینکه بسیاری از مشتریان از بانک وام و تسهیلات گرفته اند، پیشنهاد می شود خدمت پرداخت اقساط و تسهیلات بر روی بانکداری موبایلی فراهم شود. تا این دسته از مشتریان بتوانند به راحتی پرداخت های خود را انجام دهند و رضایت آنها تامین شود. .
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به اینکه بسیاری از کاربران بانکداری موبایلی افرادی هستند که با چک برای انجام فعالیت های روزمره خود سر و کار دارند بهتر است بر روی بانکداری موبایلی ها امکان پیگیری و مسدود کردن چک در مواقع گم شدن یا به سرقت رفتن و تایید مبلغ چک برای این دسته از کاربران وجود داشته باشد. همچنین شرایطی فراهم شود تا این مشتریان بتوانند از طریق بانکداری موبایلی در خواست خود برای گرفتن دسته چک را به بانک ارائه دهند .
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به اینکه انتقال وجه فقط بین حسابها و کارت های بانک کشاورزی صورت میگیرد و بسیاری از مشتریان دوست دارند به سایر کارت های شبکه شتاب نیز انتقال وجه انجام دهند، بنابراین پیشنهاد میشود سیستم انتقال وجه بصورت شتاب راه اندازی شود.
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به گسترش روزمره فناوری و اینکه تعدادی از بانکها مبادرت به ارائه خدمات خرید از طریق بانکداری موبایلی از فروشگاه های طرف قرار داد با بانک های مربوطه کرده اند و برای مشتریان نیز می تواند جالب باشد، پیشنهاد میشود در صورت امکان این خدمت نیز از طرف بانک کشاورزی ارائه شود.
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به خواسته های مشتری مبنی بر دریافت چندین گردش آخر حساب ( دریافت ۵ و ۱۰ گردش )، توصیه می شود این خدمت نیز از سوی بانکداری موبایلی کشاورزی ارائه شود هر چند که در حال حاضر امکان دریافت ۳ گردش آخر وجود دارد.
مطابق یافته های این پژوهش امکان انتقال وجه از طریق بانکداری موبایلی روزانه نمی تواند بیش از ۳۰ میلیون ریال باشد و ذکر این نکته که بسیاری از مشتریان واقعا نیازمند سقف های خیلی بالاتری از انتقال وجه هستند ( مانند مشتریانی که با بورس سرو کار دارند یا در شغل های خاصی هستند که نیاز به انتقال زیاد وجه بصورت روزانه دارند) و از طرف دیگر بعضی از بانک انتقال وجه با سقف های خیلی بالا را برای مشتریان فراهم کرده اند پس بنظر ضروری است که امکان انتقال وجه با سقف های بالاتر فراهم شود.
با توجه به این پژوهش بانک ها می توانند در نرم افزار های بانکداری موبایلی خود قسمت های خاصی را طراحی کنند که در آن بصورت روزانه نرخ ارز و طلا را نشان دهد یا بصورت پیامکی این نرخ ها را روزانه برای مشتریان خود به عنوان یک خدمت ویژه ارسال کنندکه این قسمت می تواند جالب باشد .
بانک ها می توانند در قسمت نرم افزار بانکداری موبایلی خود قسمت ویژه ای را طراحی کنند که آخرین اخبار مربوط به بازار و حتی خود بانک را در اختیار مشتریان قرار دهند مثلا می توانند تغییرات در نرخ سود بانک ها را اطلاع رسانی کنند یا خدمات جدید بانک را اطلاع رسانی کنند و یا برای علاقه مندان به بازار سرمایه و سهام آخرین اخبار و تحولات روزانه بازار بورس را نشان دهند.
طی یافته های این پژوهش و آماری که از بانک کشاورزی درباره کاربران بانکداری موبایلی و تعداد تراکنش های آنان بدست آمد نشان داده شد که بعضی از خدماتی که در نرم افزار بانکداری موبایلی هستند مانند مسدود کردن کارت، مشتریان تمایل زیادی به استفاده کردن از آن را ندارند که بانک می تواند در این موارد با اطلاع رسانی های بیشتر و تبلیغات واضح تر در این چنین مواردی مشتریان را ترغیب به استفاده از آن کند.
طی یافته های بدست آمده از این پژوهش و آماری که از بانک کشاورزی درباره کاربران بانکداری موبایلی و تعداد تراکنش های آنان بدست آمد نشان داده شد که بعضی از خدماتی که در نرم افزار بانکداری موبایلی هستند مشتریان اطلاعی درباره وجود این خدمت ندارند مانند خرید شارژ، که این خود از این مساله ناشی می شود که این دسته از مشتریان به دلایلی نرم افزار جدید و به روز شده بانکداری موبایلی را بر روی گوشی خود نصب نکرده اند. به نظر میرسد که بانک اطلاع رسانی دقیقی در این مورد ارائه نکرده است و پیشنهاد می شود که این گونه مسائل در سریع ترین زمان و از طرق مختلف از جمله با دادن پیامک و … به اطلاع مشتریان رسانده شود.
با توجه به این پژوهش بانک ها برای تشویق مشتریان به استفاده از خدمات نوین و از جمله بانکداری موبایلی می توانند یک سیستم پایگاه اطلاعاتی مناسب از مشتریان و تعداد تراکنش های آنها ایجاد کنند و بطور ماهانه به افرادی که تعداد تراکنش های بیشتری را انجام داده اند به قید قرعه جوایز نفیسی اهدا کنند که این امر باعث ترغیب بیشتر مشتریان به استفاده از این خدمات می شود.
مطابق یافته های این پژوهش شاید چیزی که بیشتر از خود خدمات ارائه شده نظر مشتریان را به خود جلب کند القا حس اطمینان و امنیت در استفاده کردن از نرم افزار های نوین و مخصوصا بانکداری موبایلی باشد که بانک ها اگر بتوانند این حس را در مشتریان از طریق تبلیغات خود جای دهند می توانند امیدوار باشند که مشتریان به سوی استفاده از این خدمات قدم بردارند.
مطابق یافته های این پژوهش یکی از مسائلی که ذهن مشتریان را شدیدا درگیر می کند به روز بودن و همراستا حرکت کردن بانک با سایر بانک های پیشرو در ارائه خدمات نوین بانکی است. اگر مشتریان احساس کنند که بانک آنها قادر به ارائه خدمات نوین نیست که بتواند پاسخگوی انتظارات فرد باشد به راحتی بانک خود را تعویض خواهند کرد و به سراغ بانکی می روند که انتظارات فرد را برآورده کنند از این رو به بانک پیشنهاد می شود که خدمات خود را مطابق با جدیدترین خدمات ارائه شده قرار دهد و این گونه نباشد که بانک های پیشرو خدماتی را چندین سال ارائه دهند و بعد از آن تازه بانک به فکر استفاده از این خدمات بیفتد.
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به اهمیت نرم افزار از نظر گرافیکی برای سنین مختلف بانک ها می توانند این نرم افزار ها را کاربرپسند تر سازند به گونه ای که افراد با سنین مختلف و سلائق متفاوت به راحتی بتوانند طرح و رنگ مورد نظر خود را در نرم افزار بکار ببرند.
مطابق یافته های این پژوهش با توجه به ظهور فناوری های جدید به صورت روزمره و لزوم استفاده از آنها در فعالیت ها برای عقب نماندن از رقبا، در حال حاضر تعدادی از بانک ها در داخل کشور از یک فناوری جدید به نان ussd برای انجام دادن فعالیت های بانکداری موبایلی استفاده می کنند که در آن دیگر نیازی به نصب نرم افزار برای استفاده از خدمات بانکداری موبایلی نیست و مشتریان می توانند با گرفتن شماره هایی خاص به آن متصل شوند و از خدمات بانکداری موبایلی مانند مانده گیری، انتقال وجه، پرداخت قبوض و … به راحتی و با سرعتی بیشتر و با کمترین هزینه استفاده کنند بنابراین پیشنهاد می شود بانک کشاورزی نیز برای جا نماندن از رقبا در این عرصه در آینده ای نزدیک از این فناوری استفاده نماید.
۸٫۲٫۵- محدودیت­های پژوهش
از جمله محدودیت­های این پژوهش می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

گفتار اول: قاعده حرمت اعانت بر اثم
شخصی که با همکاری دیگر یا دیگران گناهی مرتکب می گردد و فاعل را در انجام عنصر مادی کمک میکند به این عمل فرد یا افراد در فقه اسلامی «اعانه بر اثم» گفته میشود و به آنان عنوان «مُعین» دادهاند و به عمل فوق در حقوق جزای عرفی معاونت در جرم گفته میشود و به افراد فوق عنوان «معاون» دادهاند. این موضوع در کتب قدمای فقه تحت این قاعده نیامده است. بلکه موردی از آن سخن بهمیان آمده است.مثلاً در فقه درجایی که میخواهند عمل فروشانگور به کسی که میخواهد شراب درست کند را مطرح نمایند به این مطلب نیز اندکی اشاره میشود. به عنوان مثال شیخ انصاری (علیه الرحمه) در مکاسب محرمه درمبحث معونه الظالمین تا حدودی در این زمینه بحث کردهاند. اماخوشبختانه فقهای متاخر به این موضوع تحت عنوان «قاعده اعانه بر اثم» اشاراتی داشتهاند. از آن جمله مرحوم نراقی درکتاب «عوائد الایام » و مرحوم بجنوردی و نیز مرحوم فاضل لنکرانی در کتاب «القواعد الفقهیه». ۱برخی به دلیل وضوح مطالب آن را قابلتعریف دقیق نمیدانند۲، اما تعدادی به تعریف معاونت پرداختهاندکه به برخی از آنها اشاره میشود.
مرحوم نراقی در این باره مینویسد: «معاونت یعنی فعلی از فاعل یا مباشرصادر شود و فردی مقدّمات آن را فراهم کرده باشد» ۳
شیخ اعظم انصاری میگوید: «ان الاعانه هو فعل بعض مقدّمات فعل الغیر بقصد حصوله منه لا مطلقاً» معاونت عبارت است از انجام دادن برخی از مقدّمات فعل حرام به قصد ایجاد آن حرام نه مطلق انجام دادن آن مقدّمات»۴
آیت اله میرزا حسن موسوی بجنوردی نیز مینویسد: «فالمراد من الاعانه علی الاثم، مساعده الاثم الذی یصدر منه و ذلک بایجاد جمیع مقدّمات الحرام الذی یرتکبه او بعضها» ۵
ازدیدگاه حضرت امام خمینی(ره)«معاونت تهیه مقدّمات و اسباب معصیت برای کسی است که قصد ارتکاب آن را دارد اعم از اینکه تهیه اسباب برای رسیدن به آن هدف باشد یا نه و یا اثم در خارج تحقق یابد یا نه، اعانت بر اثم بوده و حرام است»۶
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مرحوم آیتاله فاضل لنکرانی دراین باره نوشته: «اعانت یاری دادن، بنابراین معین همان مساعد در یک جهت یا سایر جهات است و لکن ظاهر عدم اختصاص مساعدت به مساعدت عملی است بلکه شامل کمک فکری و ارشادی نیز میشود. خلاصه اعانت یعنی یاری رساندن جهت صدور فعل حرام که فکری و عملی را شامل میشود.» ۷
از آنچه که گفته شد معلوم میشود نظرات فقها درخصوص مفهوم معاونت با هم تفاوت دارد. به طوری که عدهای از ایشان صرف علم و آگاهی را برای صدق عنوان معاونت کافی میدانند و برخی دیگرعلاوه برآن قصد ترتب نتیجه را نیز شرط میدانند و گروهی ازمتأخرین هم چون مرحوم نراقی «ضمن اعتبار علم و قصد، وقوع جرم اصلی را نیز شرط میدانند»۸
اماشاید بتوان تعاریف فقها را با توجه به تفاوت هایی که دارند دراین تعریف خلاصه کرد که: «معاونت آن است که فردی بدون اینکه فعل حرام مستند به عمل او باشد، مقدّمات آن را فراهم کند چه به صورت رفع مانع یا تسهیل طرق انجام آن یا کمک فکری و روانی»
گفتار دوم: ادلّه حرمت اعانت براثم
بند اول: کتاب
«تعاونوا علی البّر و التقوی و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان» در نیکی و پارسایی همدستی کنید درگناه و ستمکاری و ازخدا پروا کنیدکه خداوند سخت کیفر است.
درتعریف معاونت برخی ایراد گرفته اند که این آیه بر حرمت اعانت در راه اثم و عدوان دلالت دارد و غیرازتعاون است. اعانت این است که کسی دیگری را یاری دهد. ولی تعاون عبارت است از همکاری دو یا چند نفر یا یک گروه با یکدیگر به تعبیر دیگر، تعاون از باب تفاعل است و نیاز به دو فاعل دارد. در پاسخ باید اظهار داشت که خداوند سبحان امر به تعاون بر بّر و تقوی کرده است و همچنین از تعاون بر اثم وعدوان نهی فرموده است. این همه به اعتبار فعل واحد یا قضیه واحده و یا واقعه واحدی نیست، بلکه خطاب به عموم مسلمانان و مؤمنان است که هرکدام دیگری را در بر و تقوی یاری دهد و دراثم و گناه مساعدت و کمک ننماید.
بنابراین اطلاق لفظ تعاون به اعتبار مجموع قضایاست نه به اعتبار یک قضیه واحده یا فعل واحد؛ به عنوان مثال اگر زید عمرو را در انجام کاری کمک کند و عمرو هم زید را در کار دیگر کمک نماید، تعاون انجام شده، یعنی با اینکه زید عمرو را اعانت کرده همچنین عمرو، زید را یاری داده است، ولی میبینیم که تعاون هم برآن دو صادق است. درحالی که نفس فعل انجام شده، یکی نیست بلکه دو فعل است و برای تعاون احتیاج به یک فعل داریم نه دو فعل، بنابراین تعاون، شامل معنای اعانت هم می شود و انصافاً آیه در دلالتش قصوری ندارد، اگر چه لفظ تعاون که از باب تفاعل است، نیاز به دو فاعل دارد. اعانت براثم یعنی جایی شخص با انجام کار خود وسیله حرام را فراهم نماید، مقدمهای از مقدّمات صدور حرام از غیر را ایجاد کرده، دست گناهکار را باز کند و او را در ارتکاب حرام متمکن سازد. ۱
امادررابطه با «اثم و عداون» که همکاری نکنید به واسطه عمل و مشهور بودن میتوان به ظاهر آن، عملکرد و اشکالی درآن نیست، لیکن بحث درباره وحدت سیاق آیه است، اینکه میتوان نهی در آیه را برکراهت حمل کنیم یا نه؟ در پاسخ باید گفت:
اولاً: درآیه دو جمله مستقل است که یکی حکم بر امر و دیگری حکم بر نهی است. وحدت سیاق زمانی حاصل میشود که ما دو جمله با یک حکم داشته باشیم که یا امر و یا نهی باشند.
امادر این آیه اینگونه نیست، زیرا حکم آن ها جداگانه هستند که یکی ایجاد شیء است و دیگری ممانعت از حصول شیء را بیان میکند.
ثانیاً: تتابع دو جمله درآیه مذکور دلیلی بر وحدت سیاق نیست، بر خلاف حدیث رفع که آن حضرت (ص) در صدد بیان رفع اشیاء بر آمده که باعث امتنان امت می شود و اگر چه مرفوع متعدد است ولی به وسیله یک رفع امتنائی بر داشته میشود.^۱ ۲
از ظاهر ماده «عون » بدست میآید مراد همان مساعدت برامری باشد و معین همان ظهیر و مساعد است و معنای معاونت زمانی صدق میکند که یکی معان و مباشر فعل و دیگری او را در صدور فعل یاری رساند. لذا مراد از «تعاون» در آیه شریفه آن است که برای غیر «معین» در معصیت نباشد و در نیکی ها معین برای غیر باشد، نه اینکه برای انجام دادن فعلی جمع شوند. کما اینکه در فرهنگ لغت می گویند. تعاونوا، اعتونوا، یعنی یکدیگر را یاری رساندن است. اما اگر مراد از تعاون، همان شرکت و شریک بودن در ایجاد مقدمه باشد، مقتضی جمود ظاهر قول آیه خواهد بود.^۲ ۱
اشکال دیگری که برصدق «اعانت» می شود آن است که مورد حکم درمعاونت، تنزیهی است و دلیل آن تقابل امر و نهی است.
امام خمینی (ره) برای رد اشکال فرمودهاند: حکم ما درآ‌یه مبارکه اگر چه تنزیهی نیست، دلیل ما اولاً تناسب حکم و موضوع و نیز حکم عقل است که هر دوی آنها، شاهد بر این است که این نهی بر تحریم شامل نهی تنزیهی نمی شود، ثانیاً ضرورت حرمت معاونت بر اثم و عدوان وارده در اخبار دلالت بر عدم تنزیهی بودن حکم نهی است.^۳ ۲
به اتفاق فقها جمله دوم دلالت برحرمت معاونت دراثم دارد، درحالی که جمله اول دلالت بر وجوب همکاری درنیکی و احسان دارد.^۴ ۳
دلالت بخش دوم آیه کریمه برحرمت معاونت درجرم و گناه روشن است ومحتاج به توضیح نیست. با این وجود، لازم به ذکر میباشد که مراد از اثم درآیه کریمه، مطلق گناه است اعم از صغیره و کبیرهآن، بنابراین جرایم هم که بر طبق نظر فقهای اسلام از اقسام گناه محسوب می شوند، داخل در بحث حرمت اعانه بر اثم قرار میگیرد.۵
آنچه که درآیه مزبور درزمینه تعاون آمده یک اصل کلی اسلامی است که سراسر مسائل اجتماعی وحقوقی واخلاقی و سیاسی را در بر میگیرد.
طبق این اصل مسلمانان موظفند درکارهای نیک، تعاون کنند اما دراهداف باطل و اعمال نادرست وظلم و ستم مطلقاً همکاری ممنوع است، هرچند مرتکب آن دوست نزدیک یا برادر شخص مسلمان باشد. تعاون وهمکاری بایدهم دردعوت به نیکیها باشد وهم درمبارزه با بدیها انجام گیرد.۱
بند دوم: سنت
دراینجا برخی از روایات مستفیضی که فقها از آن قاعده حرمت اعانت بر اثم و عدوان را استنباط نمودهاند ذکر میکنیم:
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هرکسی در کشتن فرد مسلمانی حتی در نوشتن کلمه و عبارتی مساعدت کند، در روز قیامت به گونهای بر میخیزد که گویی بر پیشانی او نوشته شده از رحمت پروردگار مهربان مایوس است۲
امام رضا (ع) فرمودند: هرآنچه ازجانب خداوند متعال و شریعت مقدس مجاز شمرده شده و قوام و ایستایی امورمردمان بدان باشد، ازقبیل آنچه که میخورند و میآشامند و میپوشند و نکاح میکنند وتملک مینمایند، خرید و فروش و هبه و عاریه اش حلال باشد و هرآنچه درآن به چشم می خورد، به همین دلیل مورد نهی قرارگرفته و به عبارت بهتر، خوردن و ممنوع شده مثل شراب، ربا و غیره، پس حرام است و ضرر زننده برجسم و فاسد کننده نفس است. ۳
پیامبراکرم(ص)فرمودند: مبادا بر ضرر مسلمان مظلومی کمک کنید، تا او به درگاه خداوند برشما نفرینکند و نفرین اودرباره شما به اجابت رسد، زیرا نفرین مسلمان مظلوم به اجابت میرسد. ۴
همچنین روایت دیگری از امام صادق (ع) نقل شده است که امام علی (ع) در پاسخ به سؤال جابردر مورد شخصی که خانهاش را اجاره میدهد و درآن خرید و فروش خمر صورت میگیرد، فرمودند: اجرتش حرام میباشد که در اینجا مسلم است که حرمت اجاره دادن (کمک به مستاجر برای انجام جرم) علت حرمت اجرت می باشد. ۵
روایت دیگری از امام صادق(ع) نقل کردهاند که فرموند: «سه نفر را نزد امیرالمومنین(ع) آوردندکه یکی از آنها مردی را نگهداشته بود و دیگری آن مرد را کشته بود و شخص سوم آنها را تماشا کرده بود. امام در مورد مردی که تماشا کرده بود، دستور داد تا چشمانش را با میله کور کردند و شخصی که مقتول را نگه داشته بود، حبس ابد گردید و قاتل را هم قصاص کرد. ۶
مستندات قاعده حرمت اعانت بر اثم، علاوه بر کتاب و سنت، حکم عقل هم میباشد.
بند سوم: عقل
عقل به قبح اعانت براثم، که سبب خشم مولی می شود، حکم کرده است. همان طوری که ارتکاب آن نیز عقلاً قبیح است لذا ما را امر کرده تا آن را ترک کنیم. همچنین عقل، تهیه مقدّمات و اسباب فعل حرام و اعانت بر فعل را قبیح میداند و بدینسان معین را مستحق عقاب دانسته است.
از آنجا که قوانین جزایی نیز او را مستحق کیفر می دانند، بدین جهت قوانین عرفی مکلف به ایجاد قوانین جزایی شدهاند. اگرچه معین نقش اصلی در جرم نداشته باشد. وی را مجازات میکنند؛ مثلاً اگرکسی در سرقتی سارقی را یاری دهد و اسباب سرقت را فراهم و سارق را در این جرم یاری کند، معین و معاون جرم بوده وازدیدگاه عقل مستحق جزا و مجازات میباشد، همان طورکه قوانین جزایی عمل کردهاند.حکم عقل مستقل است از قبیح بودن کمک و مساعدت بر انجام فعلی که مبغوض شارع مقدس است و یا چیزی که درآن مفسدهای باشد.زمانیکه عقل آدمی به طورمستقل چنین فعلی را قبیح پندارد، به دلیل قاعده ملازمه«کل ما حکم به العقل حکم به الشرع» درشریعت مقدس نیز چنین فعلی قبیح خواهد بود و شخصاعانت کننده هم مبغوض شارع مقدس خواهد بود.۱
امام خمینی(ره) در مورد قباحت عقلی اعانت براثم میفرماید: «حکم عقل برقبح اعانت برغیر است برای نافرمانیامرخداوند وآنچه مورد غضب اوست، لذا اعمال و مساعدت فاعلآن، از نظر عقل زشت و مطرود و مستوجب مجازات است.۲
مبحث دوم: مبانی حقوقی
در ارتباط با معاونت در جرم هرگاه یک یا چند نفر در انجام عملیات مادی جرم معینی مباشرت نداشته باشند، ولی با ارتکاب اعمال و رفتار خود، مجرم اصلی را کمک و یاری میکنند با رعایت شرایطی که در قانون مقررات، مجرم و قابل مجازات شناخته میشوند.
ماده ۴۳ قانون مجازات اسلامی نه تنها مصادیق معاونت در جرم را مشخص کرده، بلکه در این ماده آمده است: «اشخاص زیر معاون جرم محسوب شده و با توجه به شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم تعزیر می شوند.»
قید این نکته حالی از این است که معاونت در جرم، زمانی قابل مجازات است که اصل عمل ارتکابی جرم باشد.
بنابراین معاونت درجرم در صورتی قابل تعزیر است که جرم دیگری وجود داشته و معاون طبق مصادیق تعیین شده توسط قانون «مرتکب اصلی» را یاری و مساعدت نماید.
درخصوصاینکه معاونت خود به تنهایی جرم مستقل محسوب میشود، یا اینکه معاونت از جرمی که با همکاری معاون صورت گرفته، قرضگرفته میشود، دو عقیده متفاوت وجود دارد.
۱- نظریه مجرمیت استعارهای
۲- نظریه مجرمیت مستقل ۱
گفتار اول: استعاره مجرمیت
این سیستم که فرانسویان آن را سیستم «مجرمیت عاریتی»^۲[۱۹]مینامند، بر این اصل استوار است که اصولاً خصیصه مجرمانه معاون به مراتب کمتر از مجرم اصلی بوده و خطرات او برای جامعه به مراتب کمتر است. طرفداران این عقیده معتقدند که نقش اساسی در ارتکاب جرم به عهده مباشر است و معاون نقش درجه دوم را ایفا می کند.
بند اول: مفهوم استعاره مجرمیت
طبق این نظریه معاونت را باید مطلقاً وابسته به جرم اصلی بدانیم یعنی «طریق وابستگی مطلق» و آن را مانند مجرم اصلی مجازات کنیم در این طریق، معاون جرم از مجرم اصلی یا مباشر جرم «استعاره مجرمیت» میکند.۱ به موجب این نظریه معاونت درجرم، جرم مستقل وجداگانه نیست، بلکه مجرمیت معاون جرم ناشی از مجرمانه بودن عمل مباشر اصلی است. زیرا اقدامات انجام یافته از ناحیه معاون، از قبیل آلات و ادوات جرم، یا دسیسه و فریب و نیرنگ، یا فراهم آوردن تسهیلات لازم برای ارتکاب جرم گرچه عموماً اعمال ارادی و براساس توافق با مباشراصلی جرم صورت گرفته است،با این وجود عملیات مادیذاتاً عاری از ویژگیهای مجرمانه هستند. بدین لحاظ معاونت جرم مستقلی نخواهد بود. بدین ترتیب درمجرمیت عاریهای، معاون جرم از لحاظ جرم و مجازات، کاملاً وابسته به مجرم اصلی یا شرکای جرم است.