• قوم بنى‏تمیم از پیامبر صلى الله علیه و آله امیر و حاکم خواستند. خلیفه‏ى اوّل و دوّم هر کدام شخصى را پیشنهاد کردند و با هم مشاجره مى‏کردند که کاندیداى من بهتر است، آیه نازل شد:

لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ‏ … و لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ‏ (بخارى،۱۴۱۰،ج ۳، ۱۲۳)
الف - ۲ ) مصادیق انتقادات مردم به حاکمان سیاسی در قرآن کریم:
آیات را در این بخش از جنبه های مختلف می توان تقسیم بندی کرد.امادر اینجا براساس جایگاه فکری مردم تحت حاکمیت نظام اسلامی این تقسیم بندی صورت گرفته است.براین اساس آیات مورد نظر در ۵ دسته ذیل قرار می گیرند)ازاین بخش به بعد به جهت اختصار وجلوگیری از اطاله وتکرار نظرات یکی از مفسزین محترم بیان می شود)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

الف - ۲ - ۱ ) دلسوزان : این افراد کسانی هستند که ازباب لیطمئن قلبی سوالات و یا انتقاداتی را نسبت به حکومت اسلامی مطرح می کنند.
الف - ۲ - ۱ - ۱ ) سوره محمد-آیه ۳۸ : ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ فَمِنْکُمْ مَنْ یَبْخَلُ وَ مَنْ یَبْخَلْ فَإِنَّما یَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِیُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ ثُمَّ لا یَکُونُوا أَمْثالَکُم‏.
آرى، شما همان گروهى هستید که براى انفاق در راه خدا دعوت مى‏شوید، بعضى از شما بخل مى‏ورزند؛ و هر کس بخل ورزد، نسبت به خود بخل کرده است؛ و خداوند بى‏نیاز است و شما همه نیازمندید؛ و هرگاه سرپیچى کنید، خداوند گروه دیگرى را جاى شما مى‏آورد پس آنها مانند شما نخواهند بود (و سخاوتمندانه در راه خدا انفاق مى‏کنند. تفسیر المیزان می نویسد : در الدر المنثور آمده که: عبد الرزاق، عبد بن حمید، ترمذى، ابن جریر، ابن ابى حاتم، و طبرانى- در کتاب اوسط- و بیهقى- در کتاب دلائل- همگى از ابو هریره روایت کرده‏اند که گفت: روزى رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم این آیه را تلاوت کرد:” وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ ثُمَّ لا یَکُونُوا أَمْثالَکُمْ” مردم پرسیدند: اى رسول خدا این قوم چه کسانى هستند که اگر ما پشت به دین کنیم، خداى تعالى آنان را به جاى ما مى‏گذارد؟رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم دست به شانه سلمان زد و فرمود: این و قوم این مرد است، به خدایى که جانم به دست او است، اگر ایمان به خدا را در ثریا آویزان کرده باشند، بالأخره مردمى از فارس آن را به دست مى‏آورند مؤلف: الدر المنثور این روایت را به طرقى دیگر به همین عبارت از ابو هریره نقل کرده است، و همچنین مثل آن را از ابن مردویه از جابر آورده . در مجمع البیان مى‏گوید: ابو بصیر از امام ابى جعفر علیه السلام روایت کرده که در ذیل جمله” إِنْ تَتَوَلَّوْا” فرمود: اى گروه عرب اگر به دین خدا پشت کنید” یَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ” خداوند به جاى شما قومى دیگر قرار مى‏دهد، یعنى موالى همین اقوامى که امروز از آنان برده گیرى مى‏کنید.در همان کتاب از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: به خدا سوگند خدا آن کار را کرد، و به جاى عرب موالى را که بهتر از ایشان بودند گذاشت.( طباطبایی،۱۳۷۴، ج۸ ، ۳۷۶)
الف - ۲ - ۱ - ۲ ) سوره فتح – آیات۱۵و ۱۶ سَیَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انْطَلَقْتُمْ إِلى‏ مَغانِمَ لِتَأْخُذُوها ذَرُونا نَتَّبِعْکُمْ یُریدُونَ أَنْ یُبَدِّلُوا کَلامَ اللَّهِ قُلْ لَنْ تَتَّبِعُونا کَذلِکُمْ قالَ اللَّهُ مِنْ قَبْلُ فَسَیَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنا بَلْ کانُوا لا یَفْقَهُونَ إِلاَّ قَلیلاً (۱۵)قُلْ لِلْمُخَلَّفینَ مِنَ الْأَعْرابِ سَتُدْعَوْنَ إِلى‏ قَوْمٍ أُولی‏ بَأْسٍ شَدیدٍ تُقاتِلُونَهُمْ أَوْ یُسْلِمُونَ فَإِنْ تُطیعُوا یُؤْتِکُمُ اللَّهُ أَجْراً حَسَناً وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا کَما تَوَلَّیْتُمْ مِنْ قَبْلُ یُعَذِّبْکُمْ عَذاباً أَلیما.(۱۶)
هنگامى که شما براى به دست آوردن غنایمى حرکت کنید، متخلّفان (حدیبیّه) مى‏گویند: «بگذارید ما هم در پى شما بیائیم، آنها مى‏خواهند کلام خدا را تغییر دهند؛ بگو: «هرگز نباید بدنبال ما بیایید؛ این گونه خداوند از قبل گفته است!»آنها به زودى مى‏گویند: «شما نسبت به ما حسد مى‏ورزید!» ولى آنها جز اندکى نمى‏فهمند! (۱۵)به متخلّفان از اعراب بگو: «بزودى از شما دعوت مى‏شود که بسوى قومى نیرومند و جنگجو بروید و با آنها پیکار کنید تا اسلام بیاورند؛ اگر اطاعت کنید، خداوند پاداش نیکى به شما مى‏دهد؛ و اگر سرپیچى نمایید -همان گونه که در گذشته نیز سرپیچى کردید- شما را با عذاب دردناکى کیفر مى‏دهد!»(۱۶)
در این آیه خبر از یک آینده‏اى دیگر مى‏دهد، و آن این است که مؤمنین به زودى جنگى مى‏کنند که در آن جنگ فتح نصیبشان مى‏شود، و غنیمت‏هایى عائدشان مى‏گردد، آن وقت آنهایى که تخلف کردند پشیمان شده درخواست مى‏کنند اجازه دهند به دنبالش به صحنه جنگ آیند تا از غنیمت بهره‏مند شوند. و این جنگ جنگ خیبر است که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و مؤمنین از آنجا گذشتند و آن را فتح نموده غنیمت‏هایى گرفتند. خداى تعالى آن غنائم را به کسانى اختصاص داد که در سفر حدیبیه با او بودند، و غیر آنان را شرکت نداد. معناى آیه این است که: شما به زودى روانه جنگى مى‏شوید که در آن غنیمت‏هایى به دست خواهید آورد، آن وقت این متخلفین خواهند گفت: بگذارید ما هم به شما بپیوندیم.” یُرِیدُونَ أَنْ یُبَدِّلُوا کَلامَ اللَّهِ"- بعضى گفته‏اند: مراد از این کلام خدا که” مى‏خواهند تبدیلش کنند” همان وعده‏اى است که خدا به اهل حدیبیه داد که به زودى‏غنیمت‏هاى خیبر را بعد از فتح خیبر به آنان اختصاص مى‏دهد که به زودى داستانش در تفسیر آیه” وَعَدَکُمُ اللَّهُ مَغانِمَ کَثِیرَهً تَأْخُذُونَها فَعَجَّلَ لَکُمْ هذِهِ” خواهد آمد. و خدا در این آیه با جمله” إِذَا انْطَلَقْتُمْ إِلى‏ مَغانِمَ لِتَأْخُذُوها” به همان داستان اشاره دارد.” قُلْ لَنْ تَتَّبِعُونا کَذلِکُمْ قالَ اللَّهُ مِنْ قَبْلُ"- در این آیه به رسول گرامى خود مى‏فرماید:ایشان را نگذار دنبالت بیایند. و در پاسخ جمله” ذرونا” بگو” لن تتبعونا". [مقصود از اینکه در باره متخلفانى که در خواستشان در مورد پیوستن به مجاهدان براى غنیمت گرفتن رد شد فرمود: جز اندکى نمى‏فهمند]” فَسَیَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنا"- یعنى متخلفین بعد از اینکه این درخواستشان که به دنبال آنها حرکت کنند پذیرفته نشود خواهند گفت: شما به ما حسد مى‏ورزید. و در جمله” بَلْ کانُوا لا یَفْقَهُونَ إِلَّا قَلِیلًا"، پاسخى است از اینکه گفتند شما به ما حسد مى‏ورزید، ولى این جواب را صریحا متوجه خود آنان نکرد و نفرمود:” بل لا تکادون تفقهون …"، شما حرف به خرجتان نمى‏رود، بلکه فرمود ایشان حرف به خرجشان نمى‏رود، و این بدان جهت بوده که حرف به خرجشان نمى‏رفته، و در مقامى که قرآن ادعاء مى‏کند که آنها چنین هستند، دیگر معنا ندارد روى سخن را به خود آنان کند، لذا خطاب را متوجه رسول خدا کرد و فرمود:” بَلْ کانُوا لا یَفْقَهُونَ إِلَّا قَلِیلًا". دلیل نفهمیشان این است که این گفتارشان” شما با ما حسادت مى‏ورزید” اصلا ربطى به کلام رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم ندارد و آن جناب از غیب خبرشان داده بود که خدا از پیش اینچنین خبر داده که شما هرگز ما را پیروى نمى‏کنید، و آنها در پاسخ گفته‏اند اولا شما نمى‏گذارید ما پیرویتان کنیم و این معنا از ناحیه خدا نیست. و ثانیا جلوگیریتان از شرکت ما در غنائم براى این است که مى‏خواهید غنائم را خودتان به تنهایى بخورید و به ما ندهید. این پاسخ کلام کسى است که نه ایمان دارد و نه عقل. کسى که اینقدر قدرت تشخیص ندارد که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم معصوم است و در هیچ امرى داخل و خارج نمى‏شود مگر به امر خدا، اگر بخواهیم حمل به صحت کنیم حد اقل این است که بگوییم مردمانى ساده و کم فهم بوده‏اند، که با ادعاى اسلام و ایمان این طور با رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم سخن گفته‏اند.از اینجا معلوم مى‏شود که مراد از” نفهمیدنشان مگر اندک” بسیط بودن عقل و ضعف فهم آنان است، که سخن اشخاص را آن طور که باید درک نمى‏کنند، نه اینکه بعضى از قسمتهاى کلام را مى‏فهمند و بعضى را نمى‏فهمند و آنچه مى‏فهمند کمتر و آنچه را نمى‏فهمند بیشتر است. و نه اینکه اقلیتى از آنان مى‏فهمند و اکثریتى نمى‏فهمند، کما اینکه بعضى مفسرین این طور معنا کرده‏اند.” قُلْ لِلْمُخَلَّفِینَ مِنَ الْأَعْرابِ سَتُدْعَوْنَ إِلى‏ قَوْمٍ أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ تُقاتِلُونَهُمْ أَوْ یُسْلِمُونَ” ……خداى سبحان کلام خود را با وعده و وعید خاتمه مى‏دهد. وعده در مقابل اطاعت، و وعید در مقابل معصیت. مى‏فرماید:” فَإِنْ تُطِیعُوا” اگر اطاعت کنید و براى قتال بیرون شوید” یُؤْتِکُمُ اللَّهُ أَجْراً حَسَناً” خدا اجر نیکى به شما مى‏دهد” وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا” و اگر روى بگردانید و نافرمانى کنید و خارج نشوید” کَما تَوَلَّیْتُمْ مِنْ قَبْلُ” همانطورى که بار قبلى رو گرداندید، و در سفر حدیبیه خارج نشدید، آن وقت” یُعَذِّبْکُمْ عَذاباً أَلِیماً” خدا در دنیا- به طورى که از ظاهر مقام استفاده مى‏شود- و یا هم در دنیا و هم در آخرت شما را به عذابى الیم و دردناک معذب مى‏کند.( طباطبایی،۱۳۷۴، ج۱۸، ۴۱۸تا۴۲۱)
الف - ۲ - ۱ - ۳ ) سوره مائده –آیه ۶۷ : یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ إِنَّ اللّهَ لایَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ.
اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملاً (به مردم) برسان! و اگر نکنى، رسالت او را انجام نداده‏اى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏دارد؛ و خداوند، جمعیّت کافران (لجوج) را هدایت نمى‏کند.
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می نویسند : خطرى که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم از آن نگران بوده خطر جانى نبوده بلکه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم از خطر اضمحلال دین بیمناک بوده است‏؟
گفتیم رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم خطرات محتملى در تبلیغ این حکم پیش بینى مى‏کند لیکن این خطر خطر جانى براى شخص آن جناب نیست، زیرا آن جناب از اینکه جان شریف خود را در راه رضاى خدا قربان کند دریغ نداشت، آرى او أجل از این است که حتى براى کوچکترین اوامر الهى از خون خود بخل ورزد.
این تکلیف تکلیفى بوده حائز کمال اهمیت و رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم در ابلاغ آن از ناحیه مسلمین اندیشناک بوده است نه از ناحیه کفار و مشرکین.
این مطلب بخوبى از آیه استفاده مى‏شود، و آیه کشف مى‏کند آن حکم، حکمى است که مایه تمامیت دین و استقرار آنست، حکمى است که انتظار مى‏رود مردم علیه آن قیام کنند، و در نتیجه ورق را برگردانیده و آنچه را که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم از بنیان دین بنا کرده منهدم و متلاشى سازند، و نیز کشف مى‏کند از اینکه رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم هم این معنا را تفرس مى‏کرده و از آن اندیشناک بوده، و لذا در انتظار فرصتى مناسب و محیطى آرام، امروز و فردا مى‏کرده که بتواند مطلب را به عموم مسلمین ابلاغ کند و مسلمین هم آن را بپذیرند. در چنین موقعى این آیه نازل شده است، و دستور فورى و اکید به تبلیغ آن حکم داده است. باید دانست که این انتظار از ناحیه مشرکین و بت‏پرستان عرب و سایر کفار نمى‏رفته، بلکه از ناحیه مسلمین بوده زیرا دگرگون ساختن اوضاع و خنثى کردن زحمات رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم وقتى از ناحیه کفار متصور است که دعوت اسلامى منتشر نشده باشد، اما پس از انتشار اگر انقلابى فرض شود جز بدست مسلمین تصور ندارد، و کارشکنى‏ها و صحنه سازیهایى که از طرف کفار تصور دارد همان افتراءاتى است که قرآن کریم از اول بعثت تا کنون از آنان نقل کرده، که گاهى دیوانه‏اش خوانده مى‏گفتند:” مُعَلَّمٌ مَجْنُونٌ” «سوره دخان آیه ۹»” إِنَّما یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ” « سوره نحل آیه ۱۰۳» و گاه شاعرش نامیده و مى‏گفتند:” شاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَیْبَ الْمَنُونِ” « سوره طور آیه ۳۰ » و گاه ساحرش دانسته و مى‏گفتند:” ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ” « سوره ذاریات آیه ۵۲٫»،” إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُوراً” « سوره اسراء آیه ۴۷» و یا قرآنش را از حرفهاى کهنه و قدیمى خوانده و مى‏گفتند:” إِنْ هذا إِلَّا سِحْرٌ یُؤْثَرُ” « سوره مدثر آیه ۲۴»و امثال اینها از مزخرفاتى که در باره آن جناب گفتند و باعث وهن و سستى ارکان دین هم نشد، براى اینکه جواب همه این افتراءات یک کلمه است، و آن اینست که از این حرفها بر مى‏آید صاحبان این افتراءات نسبت به دین اسلام متزلزلند، و هنوز حق بر ایشان روشن نشده و در باره اسلام و حقانیت آن استقامتى کسب نکرده‏اند.این افتراءات و تهمت‏ها مختص به اسلام و پیغمبر عزیزش نبوده، تا رسول خدا از تفرس و بو بردن وقوع آن مضطرب شود، چه سایر انبیاء و مرسلین علیهم السلام هم در این گونه ابتلاآت و رو برو شدن با این گونه گرفتاریها از ناحیه امت خود با آن جناب شریک بوده‏اند، کما اینکه خداى متعال در قرآن کریم اینگونه گرفتاریها را نسبت به حضرت نوح و انبیاى بعد از نوح علیه السلام سراغ میدهد، پس خطر محتمل را نمى‏توان از قبیل گرفتاریها و افتراءات کفار در اوایل بعثت دانست، بلکه خطرى اگر بوده (و مسلما هم بوده) امرى بوده که از جهت کیفیت و زمان با آن گرفتاریها منطبق نمى‏شود، و وقوعش جز در بعد از هجرت و پاى گرفتن دین در مجتمع اسلامى تصور ندارد.آرى مجتمع آن روز مسلمین طورى بوده که میتوان آن را به یک معجون تشبیه کرد، چه‏جامعه آن روز مسلمین مخلوط بوده از یک عده مردان صالح و مسلمانان حقیقى و یک عده قابل ملاحظه از منافقین که بظاهر در سلک مسلمین درآمده بودند، و یک عده هم از مردمان بیمار دل و ساده لوح که هر حرفى را از هر کسى باور مى‏کردند و قرآن کریم هم بر این چند جور مردم آن روز اشاره صریح دارد، و به شهادت آیات زیادى از قرآن که تفسیر آن در مجلدات قبلى این کتاب گذشت، ایشان در عین اینکه به ظاهر و یا واقعا ایمان آورده بودند رفتارشان با رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم رفتار رعیت با شاه بوده، و همچنین احکام دینى را هم به نظر قانونى از قوانین ملى و قومى مى‏نگریسته‏اند، بنا بر این ممکن بوده که تبلیغ بعضى از احکام، مردم را به این توهم گرفتار کند (العیاذ باللَّه) که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم این حکم را از پیش خود و به نفع خود تشریع کرده، و خلاصه از تشریع این حکم سودى عاید آن جناب مى‏شود، این توهم باعث این مى‏شود که مردم به این فکر بیفتند که راستى نکند این شخص پادشاهى باشد که براى موفقیت خود خویشتن را پیامبر قلمداد کرده، و این احکام هم که به اسم دین مقرر نموده همان قوانینى باشد که در هر مملکت و حکومتى به انحاى مختلف اجراء مى‏گردد.
علت نگرانى رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم) از ابلاغ آنچه بدان مامور شده است‏
پر واضح است که اگر چنین توهم و شبهه در بین مردم پاى گیرد و در دلهایشان جاگیر شود تا چه اندازه در فساد و از بین بردن دین تاثیر دارد، و هیچ نیرو و هیچ فکر و تدبیرى نمى‏تواند آن اثر سوء را متوجه سازد، پس غیر این نیست که این حکمى که در آیه مورد بحث رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم مامور به تبلیغ آن شده حکمى است که تبلیغ آن مردم را به این توهم مى‏اندازد که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم این مطلب را از پیش خود مى‏گوید، و مصلحت عموم و نفع شان در آن رعایت نشده است، نظیر داستان زید و تعدد زوجات رسول و اختصاص خمس غنیمت به رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم و امثال این احکام اختصاصى، با این تفاوت که سایر احکام اختصاصى چون مساسى با عامه مسلمین ندارد یعنى نفعى از آنها سلب نمى‏کند و ضررى به آنها نمى‏رساند از این جهت طبعا باعث ایجاد آن شبهه در دلها نمى‏شود.
مثلا داستان ازدواج رسول خداى صلی الله علیه وآله وسلم با همسر زید- پسر خوانده خود- تنها حکمى مخصوص به خود آن جناب نبوده، گر چه ممکن است توهم شود که این هم به منظور انتفاع شخص رسول اللَّه (ص) تشریع شده است، لیکن چون این حکم عمومى اعلام شده است و عموم مسلمین مى‏توانند با زن پسر خوانده‏هاى خود ازدواج کنند، از این رو خیلى به ذوق نمى‏زند، و در داستان ازدواج بیش از چهار همسر دائمى، گر چه حکمى است مخصوص به رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم لیکن باز هم باعث تقویت آن شبهه در دلها نمى‏گردد، زیرا بفرض اینکه (العیاذ باللَّه) رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم این حکم را از روی هواى نفسانى و بدون دستور خداوند مقرر کرده باشد چون هیچ مانعى براى آن جناب بنظر نمى‏رسد که این حکم را توسعه دهد و هیچ فرضى تصور نمى‏رود که از این توسعه مضایقه نماید، از این رو باز هم به ذوقها نمى‏زند، مخصوصا رسول اللهى که سیره و رفتارش در ایثار بنفس بر مسلمان و کافر معلوم و معروف است، رسول اللهى که مردم را در آنچه خداوند از مال و چیزهاى دیگر روزى فرموده بر خود مقدم مى‏دارد، چگونه ممکن است مردم را محدود و محکوم کند به اینکه بیش از چهار همسر دائمى اختیار نکنند و لیکن خود تا ۹ نفر اختیار کند؟! پس جاى هیچ تردیدى نیست که اجراى این حکم نسبت به خصوص خود از ناحیه خداوند بوده نه از روى هوا آن امر مهم و خطیرى که پیامبر (ص) مامور به ابلاغ آن شده است” ولایت” و جانشینى امیر المؤمنین علیه السلام است‏.از اینجا و از همه آنچه تا کنون گفته شد بخوبى استفاده مى‏شود که در آیه شریفه رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم مامور به تبلیغ حکمى شده که تبلیغ و اجراى آن مردم را به این شبهه دچار مى‏کند که نکند رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم این حرف را بنفع خود مى‏زند، چون جاى چنین توهمى بوده که رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم از اظهار آن اندیشناک بوده، از همین جهت بوده که خداوند امر اکید فرمود که بدون هیچ ترسى آن را تبلیغ کند، و او را وعده داد که اگر مخالفین در صدد مخالفت بر آیند آنها را هدایت نکند، و این مطلب روایاتى را که هم از طرق عامه و هم از طرق امامیه وارد شده است تایید مى‏کند، چون مضمون آن روایات اینست که آیه شریفه در باره ولایت على علیه السلام نازل شده، و خداوند رسول اللَّه صلی الله علیه وآله وسلم را مامور به تبلیغ آن نموده، و آن جناب از این عمل بیمناک بوده که مبادا مردم خیال کنند وى از پیش خود پسر عم خود را جانشین خود قرار داده است، و به همین ملاحظه انجام آن امر را به انتظار موقع مناسب تاخیر انداخت تا اینکه این آیه نازل شد، ناچار در غدیر خم آن را عملى کرد.( طباطبایی،۱۳۷۴، ج‏۶ ،۶۲تا ۶۹ )
الف - ۲ - ۱ - ۴) سوره احزاب - آیه ۳۷ : وَ إِذْ تَقُولُ لِلَّذِی أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِ وَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ أَمْسِکْ عَلَیْکَ زَوْجَکَ وَ اتَّقِ اللّهَ وَ تُخْفِی فِی نَفْسِکَ مَا اللّهُ مُبْدِیهِ وَ تَخْشَى النّاسَ وَ اللّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشاهُ فَلَمّا قَضى زَیْدٌ مِنْها وَطَراً زَوَّجْناکَها لِکَیْ لا یَکُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ حَرَجٌ فِی أَزْواجِ أَدْعِیائِهِمْ إِذا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً وَ کانَ أَمْرُ اللّهِ مَفْعُولاً. (به خاطر بیاور) زمانى را که به آن کس که خداوند به او نعمت داده بود و تو نیز به او نعمت داده بودى [به فرزند خوانده‏ات «زید»] مى‏گفتى: «همسرت را نگاه‏دار و از خدا بپرهیز!» (و پیوسته این امر را تکرار مى‏کردى)؛ و در دل چیزى را پنهان مى‏داشتى که خداوند آن را آشکار مى‏کند؛ و از مردم مى‏ترسیدى در حالى که خداوند سزاوارتر است که از او بترسى! هنگامى که زید نیازش را از آن زن به سرآورد (و از او جدا شد)، ما او را به همسرى تو درآوردیم تا مشکلى براى مؤمنان در ازدواج با همسران پسر خوانده‏هایشان -هنگامى که طلاق گیرند- نباشد؛ و فرمان خدا انجام شدنى است (و سنّت غلط تحریم این زنان باید شکسته شود). در تفسیر نمونه ذیل این آیه آمده است : از بعضى از روایات اسلامى به دست مى‏آید که پیامبر ص به هر حال این تصمیم را به فرمان خدا گرفته بود، و در قسمت بعد آیه نیز قرینه‏اى بر این معنى وجود دارد.بنا بر این این مساله، یک مساله اخلاقى و انسانى بود و نیز وسیله مؤثرى براى شکستن دو سنت غلط جاهلى (ازدواج با همسر مطلقه پسر خوانده، و ازدواج با همسر مطلقه یک غلام و برده آزاد شده).مسلم است که پیامبر ص نباید در این مسائل از مردم بترسد و از جوسازیها و سم‏پاشیها واهمه‏اى به خود راه دهد، ولى به هر حال طبیعى است که انسان در این گونه موارد به خصوص که پاى مسائل مربوط انتخاب همسر در کار بوده باشد، گرفتار ترس و وحشتى مى‏شود، به خصوص اینکه ممکن بود این گفتگوها و جنجالها در روند پیشرفت هدف مقدس او و گسترش اسلام اثر بگذارد، و افراد ضعیف الایمان را تحت تاثیر قرار دهد و شک و تردید در دل آنها ایجاد کند.( مکارم شیرازی،۱۳۷۴، ج‏۱۷ص۳۲۰)در ادامه درباره علت این ترس ونوع اطاعت پذیری مسبمین آمده است:
بدون شک استقلال فکرى و روحى انسان اجازه نمى‏دهد که بى قید و شرط تسلیم کسى شود، چرا که او هم انسانى است مثل خودش، و ممکن است در مسائلى اشتباهاتى داشته باشد.اما هنگامى که مساله به خداوند عالم و حکیم و پیامبرى که از او سخن مى‏گوید و به فرمان او گام بر مى‏دارد مى‏رسد تسلیم مطلق نبودن دلیل بر گمراهى است، چرا که فرمانش کمترین خطا و اشتباهى ندارد. از این گذشته فرمان او حافظ منافع خود انسان است، و چیزى نیست که به ذات پاک خدا برگردد ، آیا ممکن است هیچ انسان عاقلى با تشخیص این حقیقت مصالح خود را زیر پا بگذارد؟از همه اینها گذشته ما از آن او هستیم، و هر چه داریم از او است، و جز تسلیم در برابر او کارى نمى‏توانیم داشته باشیم.لذا در سراسر قرآن آیات فراوانى دیده مى‏شود که به این مساله اشاره مى‏کند:گاه مى‏گوید: پیروان واقعى انبیا کسانى هستند که در برابر حکم خدا و رسولش مى‏گویند شنیدیم و اطاعت کردیم” إِنَّما کانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ أَنْ یَقُولُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ” (نور- ۵۱).گاه مى‏گوید:” سوگند به پروردگارت آنها به حقیقت ایمان نمى‏رسند تا زمانى که تو را در اختلافاتشان حکم سازند، و سپس در دل خود از داورى تو کوچکترین ناراحتى نداشته باشند و کاملا تسلیم شوند” فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً” (نساء- ۶۵) در جاى دیگر مى‏گوید:” چه کسى آئینش بهتر است از آن کس که با تمام وجود خود تسلیم پروردگار شده و نیکوکار است"؟” وَ مَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ” (نساء- ۱۲۵).اصولا” اسلام” از ماده” تسلیم” گرفته شده، و به همین حقیقت اشاره مى‏کند، بنا بر این هر انسانى به مقدار تسلیمش در برابر حق از روح اسلام برخوردار است.مردم در این زمینه چند گروهند: گروهى تنها در مواردى تسلیم فرمان حقند که با منافعشان تطبیق کند، اینها در حقیقت مشرکانى هستند که نام” مسلم” بر خود گذارده‏اند، و کارشان تجزیه احکام الهى به مصداق” نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَکْفُرُ بِبَعْضٍ” است حتى در آنجا که ایمان مى‏آورند در حقیقت به منافعشان ایمان آورده‏اند نه به حکم خدا!گروه دیگرى آنها هستند که اراده و خواستشان تحت الشعاع اراده و خواست خدا است، و به هنگام تضاد منافع زود گذرشان با فرمان حق از آن چشم مى‏پوشند و تسلیم فرمان خدا مى‏شوند، اینها مؤمنان و مسلمانان راستینند.گروه سومى از این هم برترند، و اصولا جز آنچه خدا اراده کند اراده‏اى ندارند، و جز آنچه او مى‏خواهد خواسته‏اى در دل آنها نیست، آنها به جایى رسیده‏اند که فقط چیزى را دوست مى‏دارند که او دوست دارد، و از چیزى متنفرند که او نمى‏خواهد.اینها خاصان و مخلصان و مقربان درگاه او هستند که تمام وجودشان به رنگ توحید در آمده و غرق محبت و محو جمال اویند.( مکارم شیرازی،۱۳۷۴، ج‏۱۷، ۳۲۸و۳۲۹)
الف - ۲ - ۱ - ۵ )سوره النساء (۴): آیه ۶۵ : فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیما
به پروردگارت سوگند که آنها مؤمن نخواهند بود مگر اینکه تو را در اختلافات خود به داورى طلبند، و سپس در دل خود از داورى تو احساس ناراحتى نکنند، و کاملا تسلیم باشند.
در تفسیر نمونه ذیل این آیه آمده است: زبیر بن عوام که از مهاجران بود با یکى از انصار (مسلمانان مدینه) بر سر آبیارى نخلستانهاى خود که در کنار هم قرار داشتند، اختلافى پیدا کرده بودند، هر دو براى حل اختلاف خدمت پیامبر ص رسیدند، از آنجا که باغستان زبیر در قسمت بالاى نهر و باغستان انصارى در قسمت پائین نهر قرار داشت پیامبر ص به زبیر دستور داد که اول او باغهایش را آبیارى کند و بعد مسلمان انصارى (و این مطابق همان سنتى بود که در باغهاى مجاور هم جریان داشت) اما این مرد انصارى به ظاهر مسلمان از داورى عادلانه پیامبر ص ناراحت شد و گفت: آیا این قضاوت به خاطر آن بود که زبیر، عمه‏زاده تو است؟! پیامبر ص از این سخن بسیار ناراحت شد به حدى که رنگ رخسار او دگرگون گردید، در این موقع آیه فوق نازل شد و به مسلمانان هشدار داد. در بعضى از تفاسیر اسلامى شان نزولهاى دیگرى ذکر شده که کم و بیش با شان نزول فوق شباهت دارد (تفسیر تبیان، و طبرسى، و المنار).گرچه شان نزول خاصى در بالا براى آیه فوق نقل شد ولى همانطور که بارها گفته‏ایم شان نزولهاى خاص هیچگاه با عمومیت مفهوم آیه منافات ندارد، و به همین دلیل این آیه مى‏تواند مکمل بحث آیات قبل نیز بوده باشد.در این آیه خداوند سوگند یاد کرده که افراد، ایمان واقعى در صورتى خواهند داشت که پیامبر ص را در اختلافات خود به داورى بطلبند و به بیگانگان مراجعه ننمایند (فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ) سپس مى‏فرماید:” نه فقط به داورى را به نزد تو آورند بلکه هنگامى که تو در میان آنها حکمى کردى، خواه به سود آنها باشد یا به زیان آنها، علاوه بر اینکه اعتراض نکنند در دل خود نیز احساس ناراحتى ننمایند و کاملا تسلیم باشند” (ثُمَّ لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً).گرچه ناراحتى درونى از قضاوتهایى که احیانا به زیان انسان است غالبا اختیارى نیست، ولى با تربیتهاى اخلاقى و پرورش روح تسلیم در برابر حق و عدالت و توجه به موقعیت واقعى پیامبر ص حالتى در انسان پیدا مى‏شود که هیچگاه از داورى پیامبر ص و حتى دانشمندانى که جانشینان او هستند هرگز ناراحت نخواهدشد، و به هر حال مسلمانان واقعى موظفند روح تسلیم در برابر حق را در خود پرورش دهند.در آیه فوق نشانه‏هاى ایمان واقعى و راسخ در سه مرحله بیان شده است:
۱- در تمامى موارد اختلاف خواه بزرگ باشد یا کوچک، به قضاوت و داورى پیامبر ص که از حکم الهى سرچشمه مى‏گیرد مراجعه کنند، نه به طاغوت و داوران باطل.
۲- هیچگاه در برابر قضاوتها و فرمانهاى پیامبر ص که همان فرمان خدا است حتى در دل خود احساس ناراحتى نکنند، و به داورى‏ها و احکام او بدبین نباشند.
۳- در مقام عمل نیز آن را دقیقا اجرا کنند و به طور کامل تسلیم حق باشند.
روشن است قبول یک مکتب و فرمانهاى آن در مواردى که به سود انسان تمام مى‏شود دلیل بر ایمان به آن مکتب نیست بلکه آنجا که ظاهرا به زیان انسان است اما در واقع مطابق با حق و عدالت است اگر پذیرفته شود، نشانه ایمان است.در حدیثى که از امام صادق ع در کتاب کافى در تفسیر این آیه نقل شده چنین مى‏خوانیم:” اگر جمعیتى خدا را بپرستند، نماز را بپا دارند، زکات را بپردازند، روزه ماه رمضان و حج را بجا آورند، ولى نسبت به کارهایى که پیامبر ص انجام داده با سوء ظن بنگرند و یا بگویند: اگر او فلان کار را انجام نداده بود بهتر بود، آنها در حقیقت مؤمنان واقعى نیستند” سپس آیه فوق را امام ع تلاوت فرمود، بعد فرمود:” بر شما باد که در مقابل خدا و حق همیشه تسلیم باشید".از آیه فوق در ضمن دو مطلب مهم استفاده مى‏شود:
۱- آیه یکى از دلائل معصوم بودن پیامبر ص است زیرا دستور به تسلیم مطلق از نظر گفتار و کردار در برابر همه فرمانهاى پیامبر ص و حتى تسلیم قلبى در برابر او، نشانه روشنى بر این است که او در احکام و فرمانها و داوریهایش نه اشتباه مى‏کند و نه عمدا چیزى بر خلاف حق مى‏گوید، معصوم از خطاست و هم معصوم از گناه.
۲- آیه فوق هر گونه اجتهاد در مقام نص پیامبر ص و اظهار عقیده را در مواردى که حکم صریح از طرف خدا و پیامبر ص در باره آن رسیده باشد نفى میکند، بنا بر این اگر در تواریخ اسلامى مى‏بینیم که گاهى بعضى از افراد در برابر حکم خدا و پیامبر ص اجتهاد و یا اظهار نظر مى‏کردند و مثلا مى‏گفتند پیامبر چنین گفته و ما چنین مى‏گوئیم، باید قبول کنیم که عمل آنها بر خلاف صریح آیه فوق است.) (مکارم شیرازی،۱۳۷۴، ج‏۳، ۴۵۳تا۴۵۶)
الف - ۲ - ۱ -۶) سوره فتح آیه اول : إِنّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبِیناً. ما براى تو پیروزى آشکارى فراهم ساختیم!
در سیره ابن هشام آمده است: پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم پس از امضای صلح حدیبه دستور داد شترهاى قربانى را که به همراه آورده بودند در همانجا قربانى کنند، سرهاى خود را بتراشند و از احرام به در آیند.اما این امر براى جمعى از مسلمانان سخت ناگوار بود، چرا که بیرون آمدن از احرام بدون انجام مناسک عمره در نظر آنها امکان پذیر نبود، ولى پیغمبر ص شخصا پیشگام شد، و شتران قربانى را نحر فرمود، و از احرام بیرون آمد، و به‏مسلمانان تفهیم نمود که این استثنایى است در قانون احرام و قربانى که از سوى خداوند قرار داده شده است.مسلمین هنگامى که چنین دیدند تسلیم شدند و دستور پیامبر ص دقیقا اجرا شد و از همانجا آهنگ مدینه کردند، اما کوهى از غم و اندوه بر قلب آنها سنگینى مى‏نمود، چرا که ظاهر قضیه مجموع این مسافرت یک ناکامى و شکست بود ولى خبر نداشتند که در پشت داستان صلح حدیبیه چه پیروزیهایى براى مسلمانان و آینده اسلام نهفته است، و در همین هنگام بود که سوره فتح نازل شد و بشارت فتح عظیمى را به پیامبر گرامى اسلام داد (ابن هشام،۱۹۷۶، جلد ۳ ، ۳۲۱تا۳۲۴)
در تفسیرنور الثقلین آمده است: هنگامى که پیامبر از حدیبیه باز مى‏گشت (و سوره فتح نازل شد) یکى از اصحاب عرض کرد: ما هذا الفتح لقد صددنا عن البیت و صد هدینا:” این چه فتحى است که ما را از زیارت خانه خدا باز داشتند و جلوى قربانى ما را گرفتند"؟! پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:بئس الکلام هذا، بل هو اعظم الفتوح، قد رضى المشرکون ان یدفعوکم عن بلادهم بالراع، و یسئلوکم القضیه، و رغبوا الیکم فى الامان و قد رأوا منکم ما کرهوا!: بد سخنى گفتى، بلکه این بزرگترین پیروزى ما بود که مشرکان راضى شدند بدون بر خورد خشونت آمیز شما را از سرزمین خود دور کنند، و به شما پیشنهاد صلح دهند، و با آن همه ناراحتى که قبلا دیده‏اند تمایل به ترک تعرض نشان دادند” (عروسی حویزی،۱۴۱۵، ج ۵ ، ۴۸).
علامه طبا طبایی رحمه الله علیه در یک بحث روایی در تفسیر المیزان در باره این آیه می فرماید:در جریان امضای صلح نامه حدیبیه ……..عمر بن خطاب مى‏گوید: به خدا من از روزى که مسلمان شدم هیچ روزى مثل آن روز به شک نیفتادم، لا جرم نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم رفته عرضه داشتم: مگر تو پیغمبر نیستى؟ فرمود: چرا هستم. گفتم مگر ما بر حق نیستیم و مگر دشمن ما بر باطل نیست؟ فرمود: چرا همین طور است. گفتم: پس چرا در امر دینمان تن به ذلت دهیم؟ فرمود:من رسول خدایم و با اینکه خدا یاور من است من او را نافرمانى نمى‏کنم. گفتم: مگر تو نبودى که به ما مى‏گفتى به زودى داخل بیت الحرام مى‏شویم و طواف صحیح مى‏کنیم؟فرمود: چرا، ولى آیا گفتم که همین امسال داخل بیت الحرام مى‏شویم؟ گفتم: نه فرمود:حالا هم مى‏گویم که تو داخل مکه مى‏شوى، و طواف هم مى‏کنى. پس رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم یک شتر را قربانى کرد (طباطبایی،۱۳۷۴، ج‏۱۸ ، ۴۰۱)
الف - ۲ – ۲ ) جهال : این افراد از سر جهلی که نسبت به امور دارنداعتراض و انتقاد می کنند تا مانع از انحراف حکومت اسلامی از جریان صحیح اسلام ناب شوند اما از آنجا که جاهلند هم درمورد تشخیص راه صحیح جریان اسلام ناب و هم در تشخیص انحراف احتمالی صورت گرفته دچار اشتباه می شوند :
الف - ۲ – ۲ - ۱ ) سوره بقره- آیه ۱۵۸ : إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَهَ مِنْ شَعائِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللّهَ شاکِرٌ عَلیمٌ.
«صفا» و «مروه» از شعائر (و نشانه‏هاى) خداست! بنابراین، کسانى که حجِ خانه خدا و یا عمره انجام مى‏دهند، مانعى نیست که بر آن دو طواف کنند؛ (و سعىِ صفا و مروه انجام دهند. و هرگز اعمال بى‏رویّه مشرکان، که بتهایى بر این دو کوه نصب کرده بودند، از موقعیّت این دو مکان مقدّس نمى‏کاهد!) و کسى که فرمان خدا را در انجام کارهاى نیک اطاعت کند، خداوند (در برابر عمل او) شکرگزار، و (از افعال وى) آگاه است‏.
در عصر جاهلیّت، مشرکان در بالاى کوه صفا، بتى بنام «اساف» و بر کوه مروه، بت دیگرى بنام «نائله» نصب کرده بودند و به هنگام سعى، آن دو بت را به عنوان تبرّک، با دست مسح مى‏کردند. مسلمانان به همین جهت از سعى میان صفا ومروه کراهت داشته وفکر مى‏کردند با توجّه به سابقه قرار داشتن بت بر بالاى دو کوه، نباید سعى کنند. آیه فوق نازل شد که صفا و مروه از شعائر الهى است و اگر مردم نادان آنها را آلوده کرده‏اند، دلیل بر این نیست که مسلمانان آن را رها کنند. (طوسی،۱۴۳۰، ج ۱ ، ۴۴)
الف - ۲ – ۲ - ۲ ) سوره بقره-آیات ۱۶۸و۱۶۹ : یا أَیُّهَا النّاسُ کُلُوا مِمّا فِی الاَْرْضِ حَلالاً طَیِّباً وَ لاتَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ(۱۶۸)إِنَّما یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللّهِ ما لا تَعْلَمُون(۱۶۹)
اى مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید! و از گامهاى شیطان، پیروى نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست! (۱۶۸)او شما را فقط به بدیها و کار زشت فرمان مى‏دهد؛ (و نیز دستور مى‏دهد) آنچه را که نمى‏دانید، به خدا نسبت دهید. (۱۶۹)
مراد از پیروى خطوات شیطان این است که بنده خدا بچیزى تعبد کند و آن را عبادت و اطاعت خدا قرار دهد که خداى تعالى هیچ اجازه‏اى در خصوص آن نداده باشد، چون خداى تعالى هیچ مشى و روشى را منع نکرده، مگر آن روشى را که آدمى در رفتن بر طبق آن پاى خود بجاى پاى شیطان بگذارد و راه رفتن خود را مطابق راه رفتن شیطان کند، در اینصورت است که روش او پیروى گامهاى شیطان میشود.از اینجا این نکته بدست مى‏آید: که عموم تعلیل یعنى جمله (بخاطر اینکه او تنها شما را به سوء و فحشاء و سخن بدون علم امر مى‏کند)، هر چند که عمل به غیر علم را مانند ترک و امتناع بدون علم شامل میشود و لیکن در خطاب آیه مورد نظر نیست، چون پیروى گامهاى شیطان نیست، هر چند که پیروى شیطان هست.(إِنَّما یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ)، سوء و فحشاء در انجام عمل مصداق پیدا مى‏کند، در مقابل آن دو، قول بدون علم است که مربوط به زبان است و از این مى‏فهمیم که دعوت شیطان منحصر است در دعوت به عملى که یا سوء است و یا فحشاء و در دعوت بگفتن سخن بدون علم و دلیل. (طباطبایی،۱۳۷۴، ج‏۱،۶۳۴)
اما راهى که قرآن کریم در این باره پیموده این است که دستور داده آنچه را که خدا (یعنى مبدأ هستى عالم و هستى انسانها) نازل کرده پیروى نمایند، و از اینکه بدون مدرک و علم سخنى بگویند اجتناب ورزند، این در مرحله اعتقاد و نظر، و اما در مرحله عمل دستور داده هر کارى که مى‏کنند به منظور بدست آوردن پاداشى بکنند که نزد خدا برایشان آماده شده، حال اگر آنچه مى‏کنند مطابق میلشان و شهوتشان هم باشد، هم به سعادت دنیا رسیده‏اند و هم به سعادت آخرت و اگر مطابق میلشان نباشد و بلکه مایه محرومیت از مشیتهایشان باشد، نزد خدا پاداشى عظیم دارند، و آنچه نزد خداست بهتر و باقى‏تر است. (طباطبایی،پیشین،۶۴۱)
اسلام، همواره مردم را به بهره‏بردن از نعمت‏هاى پاک وحلالِ خداوند، سفارش نموده و باهرگونه رهبانیّت و زهد بى‏جا مبارزه مى‏نماید. لذا هم خوردنى‏هاى ناسالم را از شیطان مى‏داند؛ «إِنَّمَا الْخَمْرُ … رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ» و هم نخوردن نابجا را گام شیطان مى‏داند؛ «کُلُوا … وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ» زیرا در برخى از نقل‏هاى تاریخى آمده است که بعضى از طوائف عرب، قسمتى از زراعت و حیوانات را بدون دلیل برخود حرام کرده بودند و گاهى نیز این تحریم‏ها را به خداوند نسبت مى‏دادند. آیه نازل شد تا رفع ابهام شود.اسلام، به زندگى مادّى انسان توجّه کامل دارد و در رأس آنها نیازهاى غذایى است که در این مورد، دهها آیه و صدها حدیث آمده است. یکى از وظایف انبیا نیز بیان خوردنى‏ها و آشامیدنى‏هاى حلال وحرام براى مردم است.معمولًا قرآن در کنار اجازه مصرف، شرطى را بیان کرده است. مثلًا در اینجا مى‏فرماید:«کُلُوا … حَلالًا طَیِّباً»همچنین مى‏فرماید: «کُلُوا وَ اشْرَبُوا … وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ» بخورید و بیاشامید … ولى در زمین فساد نکنید. در تفسیر برهان از امام صادق علیه السلام نقل شده است که شخصى به نام طارق، تصمیم گرفته بود تا از همسرش جدا شده و زندگى راهبانه‏اى داشته باشد. حضرت فرمود: «ان هذا من خطوات الشیطان» این از گام‏هاى شیطان است.( قرائتی،۱۳۸۳،ج‏۱ ، ۲۵۵)
الف - ۲ – ۲ - ۳ ) سوره نساء- آیه ۸۴ : فَقاتِلْ فی سَبیلِ اللّهِ لا تُکَلَّفُ إِلاّ نَفْسَکَ وَ حَرِّضِ الْمُؤْمِنینَ عَسَى اللّهُ أَنْ یَکُفَّ بَأْسَ الَّذینَ کَفَرُوا وَ اللّهُ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْکیلاً.
در راه خدا پیکار کن! تنها مسؤول وظیفه خود هستى! و مؤمنان را (بر این کار،) تشویق نما! امید است خداوند از قدرت کافران جلوگیرى کند (حتى اگر تنها خودت به میدان بروى)! و خداوند قدرتش بیشتر، و مجازاتش دردناکتر است.
در تفسیر” مجمع البیان” و” قرطبى” و” روح المعانى” درباره شان نزول آیه چنین آمده است: هنگامى که ابو سفیان و لشکر قریش پیروزمندانه از میدان احد بازگشتند ابو سفیان با پیامبر ص قرار گذاشت که در موسم بدر صغرى (یعنى بازارى که در ماه ذى القعده در سرزمین بدر تشکیل مى‏شد) بار دیگر رو برو شوند، هنگامى که موعد مقرر فرا رسید، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم مسلمانان را دعوت به حرکت به محل مزبور کرد، ولى جمعى از مسلمانان که خاطره تلخ شکست احد را فراموش نکرده بودند شدیدا از حرکت خوددارى مى‏نمودند، آیه فوق نازل شد و پیامبر ص مسلمانان را مجددا دعوت به حرکت کرد، در این موقع تنها هفتاد نفر در رکاب پیغمبر ص در محل مزبور حاضر شدند، ولى ابو سفیان (بر اثر وحشتى که از روبرو شدن با سپاه اسلام داشت از حضور در آنجا خوددارى کرد و پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم با همراهان سالم به مدینه بازگشتند.( مکارم شیرازی،۱۳۷۴، ج‏۴، ۳۳)
الف - ۲ – ۲- ۴ ) سوره نساء - آیه ۸۸ : فَما لَکُمْ فِی الْمُنافِقینَ فِئَتَیْنِ وَ اللّهُ أَرْکَسَهُمْ بِما کَسَبُوا أَ تُریدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللّهُ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبیلاً.
چرا درباره منافقین دو دسته شده‏اید؟! (بعضى جنگ با آنها را ممنوع، و بعضى مجاز مى‏دانید.) در حالى که خداوند بخاطر اعمالشان، (افکار) آنها را کاملاً وارونه کرده است! آیا شما مى‏خواهید کسانى را که خداوند (بر اثر اعمال زشتشان) گمراه کرده، هدایت کنید؟! در حالى که هر کس را خداوند گمراه کند، راهى براى او نخواهى یافت.

1. 1. رنگ DCFH-DA با غلظت 10ميلي­مولار درDMSO بدون آب و رنگ DHE با غلظت 25/1 ميکرومولار در اتانل ساخته شد.

1. 1. يک ميکروليتر از رنگ DCFH-DA در 999 ميکروليتر PBS حل شد و 10-15 ثانيه ورتکس شد.

1. 1. رنگ بالا به همراه 25/1 ميکروليتر رنگ DHE به حدود يک ميليون سلول اضافه شد و سلول‌ها در 37 درجه سانتيگراد به مدت 15 دقيقه انکوبه شدند.

1. 1. سلول‌ها سه بار با PBS شستشو شدند و ميزان راديکال­هاي آزاد با دستگاه فلوسايتومتري خوانده شد(Mahfouz, Sharma, Lackner, Aziz, & Agarwal, 2009).

3-7- روش­ها­ی تعیین آسیب DNA اسپرم
سلامت ژنتیکی اسپرم برای لقاح و تکامل جنین ضروری است. مطالعات بسیاری، آسیب DNA در اسپرم را بررسی و ارتباط آن را با ناباروری مردان گزارش نموده ­اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آسیب DNA اسپرم را می­توان به طور مستقیم (فراگمنتاسیون) و یا به طور غیر مستقیم (تراکم کروماتین اسپرم) مورد ارزیابی قرار داد. آسیب DNA اسپرم را می­توان به طور مستقیم توسط تکنیک­های ^[49]COMET^[50], TUNEL و یا SCD^[51] که در آن­ها فراگمنتاسیون DNA اندازه ­گیری می­ شود، بررسی نمود.
آسیب DNA اسپرم را همچنین می­توان به طور غیر مستقیم به وسیله آزمون­های بررسی تراکم^[52] کروماتین اسپرم و یا با ارزیابی سطوح پروتئین­های هسته­ای بررسی نمود. در آزمون­های بررسی تراکم کروماتین اسپرم، پروتئین­های هسته­ای مورد رنگ­آمیزی قرار می­گیرندTamburrino et al., 2011.
شکل (3-3) روش­های ارزیابی شکست DNA و نحوه تشخیص آن­ها. روش SCSA قابل تشخیص با دستگاه فلوسایتومتری .روش­های SCS,AOT,COMET,ISNT قابل تشخیص با میکروسکوپ فلورسنت در روش TUNEL هم از میکروسکوپ فلورسنت و دستگاه فلوسایتومتری می­توان استفاده کرد(Tamburrino et al., 2012).
جهت تشخیص آسیب DNAبا توجه به نوع تست، می­توان از میکروسکوپ فلورسنت^[53] یا دستگاه فلوسایتومتری^[54] استفاده کرد(Agarwal & Said, 2004).
3-7-1- تست TUNEL جهت ارزیابی شکست DNAاسپرم
اين آزمون اولين بار توسط Gorczica و همکاران در سال 1993 انجام گرفت وبرای تشخیص میزان آسیب در دورشته­ی DNAکاربرد دارد. در این روش شکست­ها در یک یا دو رشته DNA قابل تشخیص است. پایانه ­های DNAفراگمنته شده، تك رشته و دو رشتهDNA توسط نوكلئوتيد­هاي نشاندار شده، و مورد هدف قرار مي­گيرند(Agarwal & Said, 2004). این واكنش توسط يك پايانه ترانسفرازي كاتاليز مي­شود. اين آنزيم، دي­اكسي­يوريدين تغيير يافته را با بيوتين يا ديگوكسي­ژنين(digoxigenin) درپایانه 3´OHاز رشته­اي كه شكسته شده است، تركيب مي­کند. سپس نوكلئوتيد­هاي تغيير يافته که متصل به فلورسنت می­باشد نمایان می­گردند. نوكلئوتيد به طور مستقيم با فلئوكروم نشاندار می­ شود. رنگ فلورسنت مشاهده شده در هر اسپرم، نشانگر افزايش تعداد شكستگي­هايDNA است. درصد اسپرم­هاي رنگ گرفته بيانگر ميزان آسيب DNA اسپرم است. براي تشخيص اسپرم­هاي آسيب ديده مي­توان از دو روش مشاهده با ميكروسكوپ فلورسنت یا دستگاه فلوسايتومتري استفاده كرد.
شکل (3-4): اساس روش TUNEL(Sharma, Masaki, & Agarwal, 2013)
3-7-2- جمع‌آوري سلول‌هاي اسپرمي جهت آنالیز شکست­های DNA اسپرم
ناحيه انتهايي اپيديديم جدا شده و پس از ايجاد چندين برش عرضي در آن، به مدت20-15دقيقه در يک ميلي ليتر محيطTCM ،%10 (جدول 3-1) حاوي 10 درصد FBS^[55] درون انکوباتور C^̊37 در حضور 5% CO₂ و 90% رطوبت قرار گرفت(Krause, 1995).
بعد از گذشت 45 دقیقه، کل محلول رویی را کشیده و 7 دقیقه، 1200rpm سانتریفوژ کرده و به رسوب HTF^[56]، 10% (جدول 3-2)افزوده و تا زمان تست DFI در تانک ازت نگهداری شد.
جدول (3-1): ترکيب محيط TCM

ترانسپوزون ها توالی های DNA متحرکی هستند که قادرند از یک مولکول DNA(دهنده) به مولکول DNA دیگر (گیرنده) انتقال یابند. برخلاف پلاسمیدها، ترانسپوزون ها قادر نیستند به طور مستقل همانندسازی انجام دهند و باید درون یک رپلیکون فعال(مانند پلاسمید یا کروموزوم) قرار گیرند. ترانسپوزون ها در انتهای خود نواحی کوتاهی دارند که در هر ترانسپوزون خاص تقریباً یکسان است. این نواحی تکرار شونده می توانند نسبت به یکدیگر در یک جهت(تکرارهای مستقیم) یا غالباً در جهت مخالف یکدیگر( تکرارهای معکوس) قرار گیرند، تصور می شود که این واحدهای تکرارشونده انتهایی به عنوان توالی های شناسایی برای آنزیمهای ترانسپوزاز که عمل جابجایی را انجام می دهند عمل نمایند. نقش این آنزیم ها متصل کردن انتهای ترانسپوزون به DNA باکتری می باشد. نواحی مرکزی ترانسپوزون ها (که علاوه بر حمل ژن های لازم برای عمل جابجایی، غالباً حامل ژن های مقاومت آنتی بیوتیکی نیز می باشند) بین انتهاهای تکراری قرار دارند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

وجود ترانسپوزون های حامل ژن مقاومت آنتی بیوتیکی، موجب پیدایش باکتری های مقاوم می‌شود. از آنجایی که ترانسپوزون ها به تجانس زیاد DNA برای الحاق به مولکول گیرنده نیازی ندارند لذا بدست آوردن ژن های مقاوم مختلف برای باکتری ها، امکان پذیر است و این کار بوسیله گروهی از ترانسپوزون ها که در پلاسمید های موجود جای گرفته اند انجام می شود [۵۴].
۱-۸-۱- فاکتورهای مؤثر در گسترش و انتشار مقاومت های آنتی بیوتیکی
فاکتور های مؤثر در افزایش و انتشار مقاومت های آنتی بیوتیکی را می توان به سه گروه تقسیم نمود:
۱- انتقال ژن های مقاومت از یک باکتری به باکتری دیگر
۲- جهش در ژن های حامل مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک ها
۳- افزایش فشار محیطی [۵۵].
۱-۸-۲- انتقال ژن های مقاومت از یک باکتری به باکتری دیگر
از روش های مختلف انتقال عناصر ژنتیکی در میان باکتری ها می توان روش کونژوگاسیون، ترانسداکشن و ترانسفورماسیون را نام برد.
۱-۸-۲-۱- کونژوگاسیون^[۱۶]
لدربرگ وتاتوم برای اولین بار این روش را بررسی نمودند. آنان مشاهده کردند که مخلوط سویههای مختلفE.coli منجر به ایجاد سویه های جدیدی می شود که شبیه هیچ یک از سویههای والدشان نیستند، بدین ترتیب این فرضیه را که دو سلول باکتری در تماس با یکدیگر، DNA خود را مبادله نموده و باعث تولید نسل جدیدی از باکتری می شوند که شبیه به خود نیستند اما خصوصیات مشترکی از هر دو سویه را به ارث برده اند بیان کردند. بررسی ها نشان می دهند که رایج ترین روش انتقال مقاومت در طبیعت کونژوگاسیون می باشد. کونژوگاسیون، انتقال عناصر ژنتیکی از سویه باکتری دهنده^[۱۷] به باکتری گیرنده^[۱۸] است و باید تماس نزدیکی بین دو سلول برقرار شود. در باکتریهایی نظیر E.coli و سودوموناس، سویه دهنده (F+) دارای فاکتور باروری بر روی پلاسمید می باشد که ژن های مربوط به انتقال را حمل می کند. سویه دهنده، یک زائده سطحی توخالی به نام پیلی جنسی را ایجاد می کند که از آن طریق به سلول گیرنده (F-) متصل می شود و بدین ترتیب دو سلول در تماس نزدیک با هم قرار می گیرند و سپس DNA انتقال مییابد.
در جریان کونژوگاسیون، پلاسمید همانند سازی می نماید و یک نسخه تک رشته ای را از سلول والد خود یا سلول دهنده به سلول گیرنده منتقل می کند. سپس این DNA تک رشته ای در سلول گیرنده به عنوان الگو برای تکثیر مولکول دو رشته ای DNA عمل می کند. بدین ترتیب، هر دو سلول واجد پلاسمید های دو رشته ای کامل می شوند. ژن های پلاسمیدی و کروموزومی به این طریق می توانند انتقال یابند. هنگامی که فاکتور F، به جای پلاسمید به داخل کروموزوم باکتری ملحق می شود موجب انتقال ژن های کروموزومی مجاورش می گردد. این سویه ها، سویه های Hfr^[19] نامیده می شوند [۵۴].
۱-۸-۲-۲- ترانسداکشن^[۲۰]
ترانسداکشن، انتقال ژن های باکتری توسط ذرات باکتریوفاژ (ویروس باکتریایی) از یک سلول به سلول دیگر می باشد. باکتریوفاژ دارای یک کروموزوم (DNA یا RNA) می باشد که به وسیله پوشش پروتئینی احاطه شده است. هنگامی که فاژ سلول باکتری را آلوده نماید، ژنوم خود را به داخل سلول باکتری تزریق نموده و پوشش پروتئینی در خارج سلول باقی می ماند. فاژ می تواند وارد مسیر لیتیک شود به طوری که DNA باکتریوفاژ^[۲۱]، سلول باکتری را وادار به سنتز DNA و پروتئین فاژی می کند که پس از تولید در داخل ذرات فاژی جدیدی قرار می گیرند، سپس سلول باکتری لیز می شود و ذرات فاژ جدید رها شده و می تواند باکتری های دیگر را آلوده کنند. در بعضی موارد DNA فاژ به داخل ژنوم باکتری ملحق شده و همراه با DNA کروموزوم باکتری تکثیر می یابد، این حالت را لیزوژن و فاژ را در این حالت فاژ معتدل می نامند. در این مرحله ژنهای موجود در DNA فاژ توسط باکتری بیان می شوند. تحت شرایط معینی، فاژ معتدل می‌تواند القا شود و DNA فاژ از ژنوم باکتری جدا شود و وارد فاز لیتیک می گردد. در طی این عمل، ژن های مجاور باکتری نیز ممکن است با DNA فاژ جدا گردد و به داخل فاژ جدیدی وارد شوند و هنگامی که این فاژ باکتری دیگری را آلوده نماید ژن های باکتری نیز به داخل آن منتقل میشوند. در تحقیقات بیوتکنولوژی، اغلب از فاژها برای ورود ژن های کلون شده به داخل باکتری استفاده می کنند[۵۴ و ۵۵].
۱-۸-۲-۳- ترانسفورماسیون^[۲۲]
ترانسفورماسیون عبارتست از جذب و الحاق DNA برهنه به داخل سلول باکتری می باشد. DNA پس از جذب به داخل سلول می تواند به طریق نوترکیبی به داخل ژنوم باکتری ملحق شود. چنانچه DNA پلاسمید حلقوی با سلول گیرنده سازگار باشد پلاسمید در سیتوپلاسم تکثیر یافته و به سلول های نسل بعد منتقل می شود.
سلول هایی که قادرند DNA برهنه را جذب نمایند، صلاحیت دار نامیده می شوند. باکتری هایی مانند پنوموکوک، مننگوکوک، هموفیلوس آنفلوانزا و گنوکوک به صورت طبیعی قادر به انجام ترانسفورماسیون می باشند، در حالی که E. coli و انتروکوک ها فقط پس از صلاحیتدار شدن در آزمایشگاه قادر به انجام این عمل خواهند بود. صلاحیتدار نمودن باکتری ها به طریقه مصنوعی در آزمایشگاه از راهکار های اصلی روش کلونینگ می باشد، بدین ترتیب پلاسمیدهایی را که به طریق ژنتیکی دستکاری شده اند به داخل باکتریهایی مانند E. coli وارد می کنند [۵۴ و۵۵].
۱-۸-۲- ۴ جهش^[۲۳] در ژن های مقاومت
جهش در ژن های مقاومت می تواند منجر به ایجاد سویه های مقاوم تر و یا بالعکس شود. بتالاکتاماز^[۲۴]TEM-1 اولین بار در سال ۱۹۶۰ در E.coli اندکی پس از درمان بیماران با آمپی سیلین گزارش شد. این آنزیم در ابتدا توانایی هیدرولیز سفالوسپورین ها را نداشت، اما در سالهای ۱۹۸۰ تحت فشار شدید درمان با این داروهای بتالاکتامی، بسیاری از باکتری های مقاوم حاوی بتالاکتاماز TEM، به علت جابجایی هایی که در بعضی از اسیدآمینه های این آنزیم(TEM) رخ داد به سفالوسپورین های وسیع الطیف نیز مقاومت یافتند. متأسفانه، بتالاکتامازها به راحتی جهش یافته و به مهار کننده های مختلف مقاومت نشان می دهند [۵۴].
۱-۸-۲- ۵افزایش فشار محیطی
فشار انتخابی در داخل و خارج از محیط بیمارستان، مهم ترین عامل گسترش و انتشار مقاومتهای آنتی بیوتیکی می باشد. علوم پزشکی و صنایع کشاورزی و دامپروری، بیش ترین فشار انتخابی را ایجاد می کنند. علاوه بر استفاده ازآنتی بیوتیک ها در دامپزشکی، چندین هزار کیلوگرم آنتی بیوتیک به منظور افزایش رشد حیوانات به غذای آنها اضافه می شود.
بررسی ها نشان می دهد که دادن این آنتی بیوتیک ها به حیوانات، منجر به ظهور ژن های مقاومت آنتی بیوتیکی در این حیوانات شده ودر نهایت، بعضی از این ژن های مقاومت آنتی‌بیوتیکی، به انسان منتقل می شوند. استفاده از آنتی بیوتیک ها، تنها به حیوانات محدود نمی‌شود، بلکه درختان میوه و برخی از گیاهان و سبزیجات به منظور پیشگیری از عفونت های باکتریایی با آنتی بیوتیک ها اسپری می شوند. باکتری های مقاوم بخصوص در نواحی اسپری شده بروی گیاهان باقی مانده و از این طریق به غذای انسان ها انتقال می یابند. همچنین مصرف نابجا و بی رویه آنتی بیوتیک ها در پزشکی، عامل بسیار مهمی در بروز مقاومت های آنتی بیوتیکی می‌باشد. برای مثال، تجویز آنتی بیوتیک های وسیع الطیف هنگامی که استفاده از آنتی بیوتیک های با طیف محدودتر نیز کافی می باشد و یا تجویز آنتی بیوتیک ها در عفونت های ویروسی، موجب انتشار این مقاومتهای آنتی بیوتیکی می شود [۵۴].
فصل دوم
مروری بر مطالعات انجام شده
با توجه به این­که رویکرد مثبتی در جهان و به تبع آن در ایران نسبت به مقاومت های آنتی بیوتیکی و تعیینMIC آنتی بیوتیک های رایج وجود دارد لذا تحقیقاتی در این زمینه در ایران و جهان صورت پذیرفته است که به ذکر تعدادی از آن­ها می‌پردازیم :
۲-۱- مطالعات در خارج از کشور
Alemuو همکاران در سال ۲۰۱۲ به بررسی مشخصات باکتری های عامل عفونت مجاری ادراری و تعیین الگوی حساسیت ضد میکروبی در میان زنان باردار مراجعه کننده به بیمارستان Gondar، شمال غربی اتیوپی پرداختند. و نشان دادند که شیوع عفونت ادراری در زنان باردار۱۱.۶٪ است و باکتری های جدا شده ازنوع گرم منفی غالب بودومقاومت به چند دارورا نشان داد. [۱۷].
Mandal و همکاران در سال ۲۰۱۲ به بررسی الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی میان باکتری های شایع پاتوژن ادراری با یک مرجع ویژه نسبت به مقاومت، به سیپروفلوکساسین در اشرشیاکلی پرداختند و نشان دادکه مقاومت به سیپروفلوکساسین به دلیل استفاده مکرر از آن پدید آمده است. این مقاومت در بیماران، مردان سالمند و زنان بیش تر دیده می شد. همچنین مقاومت به آنتی بیوتیک های دیگر نیز بالا بود [۹].
Hryniewicz و همکاران در سال۲۰۰۱ به بررسی میزان حساسیت آنتی بیوتیکی در باکتری های جدا شده از عفونت مجاری ادراری در لهستان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که شایع ترین علت عفونت مجاری ادراری اشرشیاکلی(۷۳٪)، پروتئوس(۹/۸٪) بود. و سایر گونه هایانتروباکتریاسه(۶/۹٪). علت عفونت در جامعه باکتری های گرم مثبت(۲/۲٪) بوده است. کوکسی­های گرم مثبت بیش­تر از یک محیط بیمارستانی(۱/۱۴٪) و
شایع ترین گونه های انتروکوک(۵/۸٪) جدا شد.پسودوموناس آئروژینوزا تنها در میان ایزوله بیمارستان پیدا شد و مسئول ۷/۱۰ ٪ از موارد بود [۵۶].
در تحقیقی که توسط عبدالله الغامدی وامل مقلد در سال ۲۰۰۶در رابطه با مقاومت آمینوگلیکوزیدها در پروتئوس انجام گرفت مشخص شد که هنوز درمان عفونتهای پروتئوس میرابیلیس با آمینوگلیکوزیدها موثر است و انتقال پلاسمید بین باکتری ها باعث مقاومت می شود[۵۷].
در تحقیق دیگر توسط Naas وهمکارانش در سال ۲۰۰۰در مورد حضور اینتگرون VEB-1کدکننده ESBL در پروتئوس میرابیلیس در ویتنام انجام شد.در رابطه با بررسی مقاومت به سفالوسپورین ونشان دادن حالت سینرژیسم بین سفالوسپورین وکلاولانیک اسید و آنالیز PCR مربوط به حضور _VEB1 bla روی اینتگرون ژن کد کننده ESBL بوده است[۵۸].
در تحقیقی دیگر توسط Pandey وهمکاران در سال ۲۰۱۳مربوط به بررسی شیوع الگوی حساسیت آنتی بیوتیکی پروتئوس در نمونه های بالینی وتولید ESBL صورت گرفته است و بابررسی مقاومت به بتالاکتام­ها وجود ژن­های بتالاکتاماز ثابت شد[۵۹].
۲-۲- مطالعات در ایران
زهرا حاجی امینی وهمکاران در سال۱۳۸۵ به بررسی میزان شیوع و عوامل مساعد کننده عفونت ادراری دانش آمزان دختر در یکی از شهرک های اطراف تهران پرداختند و در این بررسی نشان دادند که با توجه به شیوع عفونت ادراری بدون وجود علائم واضح ادراری در کودکان بخصوص دختران سنین دبستان و احتمال عود مجدد و یا عوارض آن، ضرورت انجام غربالگری با بهره گرفتن از روش dipstick ، تشخیص و درمان به موقع دانش آموزان دختر این مقطع سنی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و در همین راستا پیشگیری از تاثیر عوامل موثر بر عفونت ادراری با آموزش در مدارس ضروری می باشد [۱۴].
محمد باقرخلیلی و همکاران در سال ۱۳۸۶به بررسی ارتباط نتایج آنالیز و کشت ادرار در تشخیص عفونت های دستگاه ادراری، در آزمایشگاه مرکزی یزد پرداختند. در این بررسی نشان دادند که از جمعاً۹۸۶ نمونه (۳/۶۵%) دارای کشت مثبت بودند. ۲/۱۷% مرد و ۸/۸۲% زن بودند. ۱۰ گونه باکتریایی و مخمر جدا شد که اشرشیا کلی یوروپاتیک با ۵۹۱ نفر(۶/۵۸%) و بعد از آن به ترتیب انتروباکتر ۱۱۵ مورد (۴/۱۱%)، کلبسیلا پنومونیه با۸۸ مورد(۸/۸%) و استافیلوکوک کواگولاز منفی ۵۷ مورد (۷/۵%) بیش ترین فراوانی را به خود اختصاص دادند[۱۶].
یونس پناهی و همکاران در سال ۱۳۸۷ به بررسی الگوی مقاومت آنتی بیوتیکی در سویههای جدا شده از عفونت­های ادراری بخش مراقبت­های ویژه پرداختند، نشان دادند که درصد موارد عفونتهای مجاری ادراری با مقاومت دارویی چندگانه دربیماران عفونی بخش مراقبت ویژه بالااست[۸۹].
در تحقیقی که توسط دکتر سلطان دلال وهمکارانش در سال ۱۳۸۵ درمورد الگوی مقاومت دارویی سویه های پروتئوس عفونت ادراری صورت گرفت ، مشخص شدکه پروتئوس به آنتی بیوتیک های کلیندامایسین ،تتراسایکلین،آمپی سیلین واگزاسیلین کاملا مقاوم بوده است [۶۰].
درتحقیقی که توسط شکیبایی وهمکارانش درسال ۱۳۹۰در رابطه با الگوی پلاسمیدی سویه های پرتئوس مولد بیوفیلم درکرمان صورت گرفت،نشان داد اکثرسویه ها مقاومت بالا نسبت به آنتی بیوتیک های رایج دارند وفقط بعضی ایزوله ها دارای پلاسمید بودند[۶۱].
فصل سوم
مواد و روش ها
۳-۱- مواد و وسایل مورد نیاز:
۳-۱-۱دستگاه­ها
اتوکلاو Keyhan.MFG, Iran
آون Heraeus, Germany
انکباتور Memmert, Germany
یخچال ۴ درجه Pars, Iran
فریزر۲۰- Pars, Iran
pHمتردیجیتال Metrohm, Switzerland

روش استخراج PERCLOS و CLOSNO مشابه روش استخراج PERCLOS_N و CLOSNO_N است. با توجه به اینکه اگر چشم بسته باشد، مقادیر L_{eye_closure} صفر خواهند شد، درصد بسته بودن چشم (PERCLOS) از رابطه ‏(۱۵) قابل محاسبه است.

برای محاسبه تعداد دفعات پلک‏زدن از مشتق اول L_{eye_closure} استفاده می‏شود. مشتق اول L_{eye_closure} با DL_{eye_closure} نمایش داده شده و از رابطه ‏(۱۶) محاسبه ‏می‏گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

DL_{eye_closure} زمان تغییر حالت چشم از حالت باز به بسته و بالعکس را نشان می‏دهد. در تغییر حالت چشم از باز به بسته مقدار DL_{eye_closure} برابر ۱- و در تغییر حالت از بسته به باز مقدار DL_{eye_closure} برابر ۱+ خواهد شد. اگر حالت چشم تغییری نکند، مقدار DL_{eye_closure} صفر است. بنابراین با شمارش تعداد مقادیر ۱- یا ۱+ در DL_{eye_closure}، تعداد دفعات پلک زدن مشخص خواهد شد. به این ترتیب مقدار CLOSNO از رابطه ‏(۱۷) محاسبه می‏شود. در این رابطه، نماد  برای محاسبه تعداد عناصر لیست که در شرط مذکور صدق می‏کنند، استفاده گردیده است.

به طریق دیگری نیز می‏توان CLOSNO را محاسبه کرد. در این روش CLOSNO برابر نصف مجموع قدرمطلق مقادیر DL_{eye_closure} خواهد بود (رابطه ‏(۱۸)).

مقدار CLOSNO از هر دو رابطه ‏(۱۷) و ‏(۱۸) یکسان محاسبه خواهد شد.
برای تشخیص تغییر فاصله بین دو پلک از بررسی میزان انطباق پروجکشن چشم باز در مرحله کنونی و پروجکشن چشم باز در مرحله یادگیری استفاده شده است. در این روش ضریب همبستگی پروجکشن افقی چشم باز HP_O با پروجکشن افقی چشم باز در مرحله یادگیری (HP_LO) محاسبه می‏شود. هرچه میزان انطباق HP_O و HP_LO کم باشد، به معنی کاهش فاصله بین پلک‏ها است. به این ترتیب از ضریب همبستگی HP_O و HP_LO به عنوان معیاری برای تشخیص کاهش فاصله بین پلک‏ها استفاده خواهد شد. میزان تغییرات فاصله بین پلک‏ها با ELDC^[121] نمایش داده می‏شود. مقدار ELDC مطابق رابطه ‏(۱۹) از اعمال یک تابع سیگموئید^[۱۲۲] بر ضریب همبستگی HP_O و HP_LO بدست می‏آید.

در رابطه فوق Sigm تابع سیگموئید، Corr تابع محاسبه ضریب همبستگی و α و β پارامترهای تابع سیگموئید هستند. تابع سیگموئید برای مقدار x همواره بین صفر و یک بوده و از رابطه ‏(۲۰) بدست می‏آید.

این تابع دو پارامتر به نام α و β دارد که به ترتیب شیب تابع در محل گذار^[۱۲۳] از مقدار ۵/۰ و محل گذار را تعیین می‏نماید. در شکل ‏۳‑۱۱ و شکل ‏۳‑۱۲ به ترتیب تاثیر پارامتر α و β بر روی شکل منحنی تابع سیگموئید نشان داده شده است. هر چه مقدار α بیشتر باشد، شکل منحنی تابع سیگموئید به تابع پله نزدیکتر خواهد شد، به طوری که برای مقدار α بی‏نهایت، شکل تابع سیگموئید همان تابع پله می‏شود.
α = ۵
α = ۲
α = ۱
شکل ‏۳‑۱۱: نمایش تاثیر پارامتر α در تغییر شکل تابع سیگموئید (β=۰)
β = -۲
β = ۰
β = +۲
شکل ‏۳‑۱۲: نمایش تاثیر پارامتر β در تغییر شکل تابع سیگموئید (α=۱)
در رابطه ‏(۱۹) برای محاسبه ELDC مقادیر α و β تابع سیگموئید به ترتیب ۵۰ و ۹/۰ انتخاب گردید. انتخاب این مقادیر بر اساس روش آزمون و خطا بوده است، به طوری که منحنی ELDC برای حالت طبیعی چشم باز به مقدار صفر میل کند و برای حالت چشم کاملا بسته به مقدار یک میل نماید؛ همچنین مقدار ELDC برای چشم نیمه‏باز تقریبا ۵/۰ باشد. به این ترتیب منحنی تغییرات مقدار ELDC برحسب ضریب همبستگی HP_O و HP_LO مطابق شکل ‏۳‑۱۳ خواهد شد. هر چه ضریب همبستگی HP_O و HP_LO به یک نزدیک باشد، تغییرات (کاهش) فاصله بین پلک‏ها نسبت به حالت طبیعی کمتر و در نتیجه مقدار ELDC به صفر نزدیکتر است. با کاهش ضریب همبستگی HP_O و HP_LO به ۹/۰، مقدار ELDC به ۵/۰ نزدیک خواهد شد. با توجه به نمودار شکل ‏۳‑۱۳ در صورتی‏که ضریب همبستگی HP_O و HP_LO کمتر از ۸/۰ شود، مقدار ELDC به صفر میل خواهد کرد. در این حالت چشم فرد کاملا بسته می‏باشد.
شکل ‏۳‑۱۳: منحنی تغییرات فاصله بین پلک‏ها (ELDC) (محور عمودی) نسبت به تغییرات ضریب همبستگی HP_O و HP_LO (محور افقی)
ویژگی‏های ناحیه چهره و سر
در سیستم پیشنهادی از پردازش ناحیه چهره، ویژگی چرخش سر استخراج شده است. چرخش سر می‏تواند نشانه عدم تمرکز حواس راننده یا خستگی او باشد. در صورتی‏که راننده سرش را به اطراف بچرخاند، تمرکز کافی به سمت جلو نداشته و ممکن است باعث بروز حادثه شود. همچنین چرخش سر ممکن است به دلیل چرت زدن اتفاق بیفتد. در این حالت به دلیل عدم انقباض کافی عضلات گردن، سر به سمت پایین یا طرفین خواهد افتاد. در تمام این موارد سر راننده به سمت جلو نیست و چرخش سر (حول یکی از محور‏های مختصات) رخ داده است.
برای آشکارسازی تغییر جهت سر، روشی جدید ارائه شده است که به جای استفاده از نقاط ویژگی مانند چشم‌ها، بینی و دهان، از قالب کلی چهره استفاده می‌کند. در روش‌های قبلی برای تخمین جهت سر، ابتدا چند نقطه ویژگی در تصویر چهره آشکارسازی شده و در فریم‌های متوالی ردیابی می‌شدند. با تغییر فاصله نقاط ویژگی، تغییر زاویه خطوط اتصال این نقاط و یا تغییر شکل هندسی نقاط ویژگی، جهت سر تخمین زده می‌شد. اما در روش پیشنهادی، هدف تخمین جهت سر نیست، بلکه هدف آشکارسازی چرخش سر است. برای این منظور ابتدا یک قالب از چهره رو به جلو^[۱۲۴] از راننده تهیه می‌شود. این قالب از میانگین‏گیری فریم‏های ابتدایی محاسبه می‏گردد (رابطه ‏(۲۱)). در رابطه ‏(۲۱)، F_t تصویر چهره در فریم t و N تعداد فریم‌های استفاده شده برای تهیه قالب چهره راننده است. محاسبه قالب چهره مشابه روش‌های تخمین پس‌زمینه^[۱۲۵] است.

هنگامی‏که چهره راننده در حالت روبه‌جلو قرار گرفته باشد، تصویر چهره راننده و قالب چهره با هم منطبق است. اما هنگامی‌که سر راننده حول هر یک از محور‌های سه‌گانه مختصات بچرخد، تصویر چهره با تصویر قالب متفاوت می‌شود. هرچه چرخش بیشتر باشد، این تفاوت بیشتر خواهد بود. بنابراین پس از محاسبه قالب روبه‌جلو از چهره، با محاسبه میانگین قدرمطلق تفاضل تصویر قالب و تصویر کنونی چهره، میزان انطباق تصویر کنونی چهره و قالب مشخص می‌شود. برای تعیین میزان انطباق تصویر کنونی چهره و قالب، از روشی مشابه روش پیشنهادی سیگاری و همکارانش [۶۷] برای تفاضل پس‌زمینه فازی استفاده شده است. محاسبه میزان انطباق تصویر کنونی چهره و قالب، مشابه آشکارسازی اشیا متحرک از یک پس‌زمینه ثابت است. بنابراین میزان انطباق تصویر کنونی چهره و قالب بر اساس رابطه ‏(۲۲) محاسبه می‌گردد.

در این رابطه m میزان انطباق را مشخص می‌کند که عددی در بازه [۰,۱] است. هر چه مقدار m بیشتر باشد، میزان انطباق تصویر کنونی چهره و قالب بیشتر و در نتیجه چرخش سر کمتر است. بنابراین اگر میزان چرخش سر با R نمایش داده شود، مقدار R از رابطه ‏(۲۳) بدست می‌آید. مقدار R عددی در بازه [۰,۱] است.

در هر فریم می‌توان قالب چهره را به‌روزرسانی کرد. برای این منظور از روشی مشابه روش به‌روزرسانی فازی پس‌زمینه که توسط سیگاری و همکارانش [۶۷] ارائه شده، استفاده شد. در روش به‌روزرسانی فازی پس‌زمینه، میزان به‌روزرسانی پس‌زمینه با پارامتری به نام α_min و یک تابع نمایی کنترل می‌شود. هرچه فریم جاری با تصویر پس‌زمینه تطابق بیشتری داشته باشد، فریم جاری با ضریب بیشتری در به‌روزرسانی تصویر پس‌زمینه موثر است. در سیستم پیشنهادی برای به‌روزرسانی قالب چهره، از همین روش استفاده شده، با این فرض که قالب همان پس‌زمینه است. به این ترتیب به‌روزرسانی قالب چهره در هر فریم بر اساس رابطه ‏(۲۴) انجام می‌گیرد. در این رابطه Temp_t و Temp_t+1 به ترتیب قالب چهره در فریم‌های t و t+1 و F_t تصویر کنونی چهره در فریم t است.

مقدار α در رابطه ‏(۲۴) از رابطه ‏(۲۵) محاسبه می‌شود. در این رابطه α_min مقدار کمینه α را مشخص می‌کند و در روش پیشنهادی برابر ۸/۰ در نظر گرفته شده است.

برای تشخیص کاهش هوشیاری راننده از یک لیست حلقوی استفاده شده که مقدار R فریم‌های متوالی در آن ذخیره می‌شود. این لیست با نام L_Rot نامگذاری شده و تغییرات R در یک مدت معین را جمع‌ آوری می‌کند. پس از پر شدن لیست، داده‌های جدید بر روی داده‌های قدیمی‌تر ذخیره خواهند شد. اندازه این لیست معادل تعداد فریم‏های مرحله یادگیری (حدود ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ فریم) انتخاب شده است. برای تشخیص چرخش سر راننده، ابتدا مقادیر لیست با حدآستانه th_Rot مقایسه شده و مقادیر کمتر از حدآستانه صفر خواهد شد (رابطه ‏(۲۶)). سپس میانگین مقادیر بزرگتر از th_Rot به عنوان متوسط چرخش سر (ROT) استخراج می‏گردد (رابطه ‏(۲۷)). از ROT برای تشخیص کاهش هوشیاری راننده استفاده خواهد شد.

تشخیص کاهش هوشیاری
استفاده از قوانین ابتکاری و اعمال چند حد آستانه برای تصمیم‏ گیری در مورد میزان خستگی و عدم تمرکز حواس راننده چندان مناسبی نیست. هرچند در این حالت، تصمیم‏ گیری بسیار ساده خواهد شد، اما احتمال بروز خطا در این گونه سیستم‏ها بیشتر است.
در سیستم پیشنهادی برای تشخیص کاهش هوشیاری راننده از یک سیستم خبره فازی^[۱۲۶] استفاده شده است. علت انتخاب سیستم خبره فازی به عنوان بخش تشخیص کاهش هوشیاری، استفاده از دانش بشری در قالب سیستم هوشمند و وجود عدم قطعیت در اطلاعات استخراج شده از تصاویر چهره و چشم است. سیستم‏های خبره فازی می‏توانند دانش بشری را به شکلی مناسب برای تصمیم‏ گیری در مورد اطلاعات غیرقطعی استفاده کنند.
سیستم خبره فازی
یک سیستم خبره فازی شامل سه بخش اصلی است: فازی‏ساز^[۱۲۷] داده‏های ورودی، موتور استنتاج فازی^[۱۲۸] و غیرفازی‏ساز^[۱۲۹] داده‏های خروجی. شمای کلی سیستم خبره فازی در شکل ‏۳‑۱۴ نشان داده شده است. انتخاب روش‏های فازی‏سازی و غیرفازی‏سازی معمولا با بهره گرفتن از روش آزمون و خطا و بر اساس نوع کاربرد و ماهیت داده‏های ورودی و خروجی تعیین می‏گردد. همان‏گونه که در شکل مشاهده می‏شود، موتور استنتاج فازی از یک پایگاه قوانین فازی^[۱۳۰] استفاده می‏کند. این قوانین فازی، تعدادی قانون اگر-آنگاه^[۱۳۱] می‏باشد که توسط فرد خبره تعیین می‏گردد. در واقع سیستم خبره فازی، هوشمندی خود را بر اساس قوانینی بدست می‏آورد که فرد خبره آنها را تعیین می‏کند. در قوانین فازی از متغیر‏های زبانی^[۱۳۲] استفاده می‏شود [۶۸].
فازی‏ساز
غیرفازی‏ساز
موتور استنتاج فازی
پایگاه قوانین فازی
شکل ‏۳‑۱۴: مدل کلی سیستم خبره فازی
این سیستم چهار ورودی و دو خروجی دارد.
ورودی‏های سیستم خبره فازی عبارتند از:
درصد بسته بودن چشم (PERCLOS)
نرخ پلک زدن (CLOSNO)
میزان تغییرات فاصله بین پلک‏ها نسبت به حالت طبیعی (ELDC)
میانگین چرخش سر (ROT)
خروجی‏های سیستم عبارتند از:

علت اصلی اقدام عثمان در جمع‌ آوری قرآن را نگرانی حذیفه بن یمان فرمانده جنگی ایشان از اختلاف قرائت بوجود آمده در بین مردم شام گفته‌اند.وی بعد از بازگشت از شام وقتی به مدینه رسید نزد عثمان رفت، و گفت: ادرک هذه‌الامّه قبل ان یختلفوا اختلاف الیهود و انصاری این امت را قبل از آنکه‌هم چون یهود و نصاری (در کتاب الهی خود) اختلاف کنند دریاب.
اما از مجموع روایات مختلفی که در این نیز مطرح شده‌است.^[۱۵۲] نتیجه گرفته می‌شود که‌انچه در آن دوران صورت پذیرفته جمع یا تدوین جدیدی نبوده‌است بلکه عثمان گروهی را انتخاب نمود تا از روی مصحف ابوبکر نسخه‌برداری کنند و هدفش هم از این کار متحد نمودن شکل نگارش قرآن واز میان بردن اختلاف قرائت‌ها بوده‌است.^[۱۵۳]
بنابراین جمع قرآن به معنای متحد کردن قرائتها در زمان خود عثمان هم مورد توجه و پسند جامعه مسلمانان قرار گرفت و اختلاف قابل توجهی در این باره گزارش نشده؛ و همه مسلمین قرآن را به طور کامل پذیرفتند چون وی قرآن را از روی صحف و مصحف جمع‌ آوری شده در زمان پیامبر| وابوبکرنسخه‌برداری کرد وغالب اصحاب پیامبر نیز که در زمان پیامبر خود کاتب وحی بودند هنوز زنده بودند و ممکن نبود که کوچکترین تغییری در ترتیب آیات و کلماتش داده شود و اینکه بعد از گذشت ۱۴ قرن از این ماجرا همه فرقه‌های مختلف اسلامی ‌درباره قرآن متحد القول هستند و آن را از هر گونه تحریف و دستبرد و تغییر و تبدیل مصون و محفوظ می‌دانند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بحث در خصوص جمع‌ آوری قرآن بوسیله‌امام علی × حساسیّت بیشتر و طبیعتاً با دقت بیشتر و بررسی مفصل‌تر باید انجام گیرد که ‌از حوصله ‌این پژوهش خارج است اما بطوراجمال به آن می‌پردازیم. البته دراین زمینه نیزروایات مختلفی آمده که علی × رامدوّن قرآن معرفی نموده‌است که به بعضی ازآنها اشاره می‌کنیم بطور مثال:
(نخستین کسی که پس از رحلت پیامبر اکرم| به جمع قرآن همت گماشت و آنرا برای حفظ از هر دگرگونی گرد آورد؛ علی بن ابی طالب × بود.^[۱۵۴] )
حسن بن دینار از قول محمد بن سیرین چنین روایت کرده‌است:وقتی ابوبکر بر مسندخلافت نشست وعلی × خانه نشین شد مرد مؤمنی به‌ابوبکر گفت: علی × از تواکراه دارد، ابوبکر، علی رافراخواند و گفت آیا درست است که تو از من اکراه داری؟ علی × فرمود: من از تو اکراه ندارم اما چون رسولالله|به ملکوت اعلی پیوسته و قرآن جمع‌ آوری نشده ‌است می‌ترسم چیزی از قرآن، کم یا زیاد شود، سوگند یاد کرده‌ام جز برای نماز بیرون نیایم تا قرآن را جمع‌ آوری کنم. ابوبکر گفت: اگر چنین است پس کاری نیکو انجام می‌دهی.^[۱۵۵]
علیرغم اینکه علماء اهل سنت بر حسب اختلاف نظر، نام چهار نفر را به عنوان نخستین جامع و مدون قرآن نام می‌برند در عین حال آنکه‌از دیدگاه علماء فریقین به عنوان اولین مدون قرآن نظرها را جلب می‌کند علی × است.این چهار تن عبارتنداز:علی، ابوبکر، عمر، سالم(مولی حذیفه)؛ولی در رأس این چهار تن بر طبق گواهی مدارک اهل سنت علی ×قرار دارد.^[۱۵۶]
پس در این که علی ×بعد از رحلت پیامبر| به جمع‌ آوری قرآن همت گماشت شکی نیست و این نمونه‌ای از احادیث مربوط به‌این موضوع بود. اما همان طور که گفتیم جمع و تدوین قرآن در زمان حیات رسول الله| تحت اشراف ایشان صورت گرفت و رسول خدا| حتی محل آیات و سوره‌ها را طبق دستور وحی تعیین می‌فرمود.
حال این سوال مطرح می‌شود که‌اگر قرآن به صورت مجموعه مدوّنی در آمده پس اقدام و اهتمام علی × بعد از وفات پیامبر خدا| در مورد جمع قرآن چه معنی دارد؟ که‌ان حضرت مدّتی ردا بدونش نگیرد تا قرآن را جمع‌ آوری کند.؟
البته پاسخ به‌این سوال نیز خود یک کار تحقیقاتی گسترده خواهد شد وما به‌اجبار از آن صرف نظر می‌کنیم چون پاسخهای متعدد وگاهی نیز مخالف داده شده‌است بطوری که می‌توان گفت؛ شاید همین اختلاف نظرها باشد که پاسخ به سوال و شاید به عبارتی شبهۀ مطرح شده را کمی‌مشکل نموده‌است.
بطور مثال مرحوم آیت الله معرفت ضمن معرفی ویژگی های مصحف علی ×می‌نویسد: «در مصحف علی × ترتیب دقیق آیات و سور طبق نزول آنها بوده‌است. مکی پیش از مدنی در این مصحف رعایت شده بود و کاملاً مراحل و سیر تاریخی نزول آیات در آن روشن بود و بدین وسیله سیر تشریع و احکام مخصوصاً مساله ناسخ و منسوخ در قرآن فهمیده می‌شد.^[۱۵۷]
دکتر حجتی نیز بعد از ذکر چند دلیل مبنی بر اینکه ترتیب قرآن موجود بر خلاف ترتیب نزول بوده‌است این گونه نتیجه گیری نموده‌است که: بر طبق شواهد و مدارک فراوان، قرآنی را که‌امام علی × پس از وفات پیامبر|مرتب ساخت بر طبق ترتیب نزول بوده‌است.^[۱۵۸]
اما یکی از نویسندگان معاصر که در زمینه قرآن، پژوهشهای مختلفی را انجام داده‌است در جهت پاسخ دادن به پرسشها و شبهات پیرامون مصحف امام علی ×کتابی نوشته و به طور مسبوط به بررسی روایات موجود در این زمینه پرداخته‌است و مخالفت خود را به طور صریح درباره به ترتیب نزول بودن مصحف امام علی × مطرح نموده‌است.^[۱۵۹]
برخی نیز معتقدند که؛علی × هردو نوع مصحف را داشته‌است هم مصحف که به ترتیب نزول باشد و
هم مصحفی که به ترتیب قرآن موجود بوده.^[۱۶۰]
بنابراین با توجه به‌اینکه‌امام علی × از زمان نزول قرآن هر چه را که پیامبر اکرم|در رابطه با تفسیر آیات یا شان نزول آنها، مشخص کردن ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه…. می‌شنید در ذیل آیات ثبت می‌فرموده و شاید به‌همین دلیل باب مدینه ی علم پیامبر| شد؛
بطوری که خود حضرت نیز در نهج البلاغه در خطبه ۱۹۲ (قاصعه)به مسالۀ حضور دائمی‌در کنار پیامبر|و مشاهده نزول وحی اشاره دارد و می‌فرماید: من همچون بچه شتری که در پی مادرش می‌رود بدنبال پیامبر حرکت می‌کردم و اوهر روز نکته تازه‌ای از اخلاق نیک را برای من آشکار می‌ساخت و مرا فرمان می‌داد به‌او اقتدا کنم.^[۱۶۱]
پس شاید بتوان گفت: که قرآن در زمان پیامبر|کتابت و تحت اشراف و نظر ایشان جمع‌ آوری نیز شد و این جمع‌ آوری منافاتی با جمع‌ آوری امام علی ×بعد از رحلت پیامبر|ندارد چون قرآن جمع‌ آوری شده بعد از رحلت پیامبر| همراه با تاویل و تنزیل و شان نزول و…. بود تا زمینه فهم بهتر قرآن برای بشریت فراهم شود و قطعاً این اضافات جزء قرآن نیز نبوده‌است که زمینه تحریف قرآن را فراهم کرده باشد. (الله‌اعلم)
.توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات وسوره‌ها
یکی از بحثهای مهم و چالشی در علوم قرآنی، بحث توقیفی بودن یا اجتهادی بودن ترتیب آیات و سوره‌ها در قرآن است.
توقیفیت به‌این معنا است که، آنچه‌از قرآن به ما رسیده‌از نظر نظم عبارات وترتیب آیات وسوره‌ها همان چیزی است که به دستور خداوند بوده‌است وبا اشارۀ پیامبر اکرم|بوده‌است. این نظریه در مقابل اجتهادی بودن ترتیب قرآن است، یعنی جمع وترتیب آیات بعد از پیامبر| و با نظر واجتهاد صحابه ‌انجام گرفته‌است.
با توجه به‌این تعریف این سوالات مطرح می‌شود که:
این نظم وترتیب موجود در قرآن(کلمات، سوره‌ها، آیات ) چگونه بوجود آمده‌است ؟ آیا به دستور خداوندو بوسیله پیامبر اکرم| بوده‌است ؟ یا اینکه‌آراء و نظرات اصحاب پیامبر |نیز در چینش آیات و سوره‌ها دخالت داشته‌اند؟ یا پیامبر| فقط در چینش کلمات و آیات نظارت داشته و در خصوص ترتیب سوره‌ها دخالت و نظارتی نداشته‌است؟
این‌ها مهمترین سوالات در این زمینه بوده، که درادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
شاید بتوان گفت که‌اولین و مهمترین موضوع در بحث تناسب آیات و سوره‌ها، بررسی توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آنهاست. چون بدون عنایت به‌این موضوع، اساساً نمی‌توان وارد بحث تناسب آیات و سوَر شد.
به عبارت دیگر وقتی می‌توان از تناسب آیات و سور سخن گفت که‌اطمینان حاصل شود که‌این ترتیب با کمک وحی و طبق دستور پیامبر| صورت گرفته‌است، در غیر این صورت، نتیجه‌ای بدست نخواهد آمد.
بنابراین بحث توقیفی بودن ترتیب قرآن را از دو جهت باید بررسی کنیم.
الف) ترتیب و چینش آیات و عبارات در یک سوره
ب) ترتیب و چینش سوره‌ها در قرآن.
توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات:
در رابطه با ترتیب آیات در سوره‌ها، بیشتر دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران معتقد به توقیفی بودن ترتیب تمامی‌آیات هستند از جمله:
زرکشی معتقد است که: ترتیب آیات در هر سوره و وضع « بِِسْمِلَه» در ابتدای آن بدون شک توقیفی است و اختلافی در آن نیست و به‌همین دلیل جابجائی آیات جایز نمی‌باشد.^[۱۶۲]
سیوطی نیز اعتقاد دارد که: اجماع و نصوص فراوانی دلالت بر توقیفی بودن ترتیب آیات دارند و تردیدی
در این امر نیست. و سپس نظرات دانشمندانی که به توقیفی بودن ترتیب آیات اعتقاد دارند را مطرح نموده‌ است.^[۱۶۳]
بنابراین، در بین علمای اهل سنت، اجماع است که ترتیب آیات در سوره‌ها با تکیه بر وحی و به‌امر پیامبراکرم| بوده و هیچ شک و شبهه‌ای وجود ندارد.
اما بعضی از علمای شیعه، اعتقاد دارند که برخی از آیات قرآن طبق نظر و سلیقه و به‌اجتهاد صحابه پیامبر| صورت گرفته ‌است.
از جملۀ این افراد علامه مجلسی&است وی در پاسخ به‌اعتراض کسانی که ‌آیه تطهیر را مخصوص اهل بیت نمی‌دانند می‌گوید: ما در کتاب القران «بحار الانوار» روایاتی از اهل سنت و شیعه نقل خواهیم کرد که بر طبق آنها، ترتیب فعلی آیات توسط شخصی معصومی‌صورت نگرفته‌است تا خطا و اشتباهی در آن راه نیافته باشد.^[۱۶۴]
وی هم چنین در باب « تالیف القرآن و انه علی غیر ما انزل الله عز و جل» ضمن استشهاد به تقدیم و تاخیر آیات می‌گوید: و انما الفوه بآرائهم.^[۱۶۵]
محدث نوری نیز که با نوشتن کتاب «فصل الخطاب فی تحریف کتاب ربّ الارباب» باب تهمت را برای شیعیان گشود نیز همین اعتقاد را داشته و معتقد است که: ترتیب آیات و سور قرآن با اجتهاد و نظر صحابه شکل گرفته‌است.^[۱۶۶]
علامه طباطبائی& نیز اگر چه معتقد است که ‌آیات در بیشتر سوره‌های قرآن توقیفی است، اما تعداد سوره‌هایی راکه ترتیب و تنسیق بعضی از آیات در آنها به‌اجتهاد ورأی صحابه صورت گرفته ‌است، اندک نمی‌داند.
وی معتقد است که: برخی از آیات به صورت متفرق نازل شده و در جایی که فعلاً قرار دارند خالی از مداخله‌اجتهادی صحابه نبوده و این مسئله‌از ظاهر روایات جمع اول قرآن ( خلیفه‌اول) بدست می‌آید.وی به‌استناد روایتی که‌از طرق شیعه و سنی وارد شده‌است مبنی بر اینکه مسلمانان آیات را به‌همان ترتیب نازل می‌نوشتند تا وقتی که بِِسْمِلَه نازل می‌شد و آنگاه می‌فهمیدند که سوره پایان یافته و سوره دیگری آغاز گشته‌است؛ استدلال می‌کند که:
این روایات صراحت دارند که‌آیات قرآن نزد پیامبر|به ترتیب نزول مرتب شده بودند، آیات مکی در سوره‌های مکی و آیات مدنی در سوره‌های مدنی.حال اگر اختلافی در مواضع آیات مشاهده می‌شود مربوط به ‌اجتهاد صحابه ‌است.^[۱۶۷]
بنابراین علامه طباطبائی& معتقد است که ترتیب آیات در زمان حیات پیامبر| توقیفی بوده و هیچ دخل و تصرفی صورت نگرفته‌ اما بعد از رحلت ایشان گروهی از آیات با سلیقه و نظر صحابه مرتب شده‌است.
البته ‌این عقیده قطعاً نتایج مقبولی بدنبال نخواهد داشت وباید به دقت بررسی و پاسخ داده شود که در این مقال نمی‌گنجد. ^[۱۶۸]
سید قطب در آغاز تفسیر سورۀ مبارکۀ بقره می‌گوید: طرز گردآوری آیات در هر سوره و ترتیب تقدیم و تاخیر آنها در سوره مورد نظر، برابر وحی خدا و طبق الهام پروردگار انجام پذیرفته‌است.