1. 1. . Safeguards ↑

1. 1. .“Globalization, TRIPS and access to pharmaceuticals”. WHO Policy Perspectives on Medicines, No. 3, WHO, Geneva, March 2001, P. 5.http://apps.who.int/medicinedocs/pdf/s2240e/s2240e.pdf, last visited: 09/27/2014., last visited: 03/08/2015. ↑

1. 1. . Sufficiently Wide Margin Of Discretion ↑

1. 1. . Flexibilities Of The Agreement ↑

1. 1. . Germán Velásquez, “Access to Medicines and Intellectual Property: The Contribution of the World Health Organization”. South Centre, Research Papers 47, 2013, P.5 http://apps.who.int/medicinedocs/documents/s20168en/s20168en.pdf, last visited: 09/27/2014. ↑

1. 1. . The Provisions In TRIPS That Allow Flexibility ↑

1. 1. . Flexibilities ↑

1. 1. . Carolyn Deere, “The Implementation Game: the TRIPS agreement and the global politics of intellectual property reform in developing countries”. Oxford University Press, 2009, P.68. ↑

1. 1. . Elena Ghanotakis, “Access to Medicines for Developing Countries”. Journal of Word IP, vol 7, issue 14, 2004. ↑

1. 1. . Committee on Development and Intellectual Property (CDIP) ↑

1. 1. . WTO; WHO; WIPO. “Promoting access to medical technologies and innovation: intersections between public health, intellectual property and trade”. Geneva, 2013, P. 72. ↑

1. 1. . Mohammed Said, “Public health related TRIPS-plus provisions in bilateral trade agreements”. World Health Organization and International Centre for Trade and Sustainable Development, 2010, P. 90, 91. ↑

1. 1. . “Political Declaration on HIV and AIDS: Intensifying Our Efforts to Eliminate HIV and AIDS”. General Assembly of United Nations, A/RES/65/277, New York, 2011, P. 11, 12.http://www.unaids.org/sites/default/files/sub_landing/files/20110610_UN_A-RES-65-277_en.pdf, last visited: 09/26/2014. ↑

1. 1. 1. . مرکز جنوب(South Centre) یک سازمان بین الدولی متشکل از کشورهای درحال توسعه است که حامی تلاش این کشورها و ارائه دهنده کارشناسی های لازم برای ارتقای منافع مشترکشان در عرصه بین‌المللی می‌باشد. مرکز جنوب به موجب یک توافق نامه بین الدولی که در تاریخ ۳۱ جولای ۱۹۹۵ لازم الاجرا شد، تأسيس شده است و دفتر مرکزی آن در ژنو می‌باشد. ↑

      

   

1. 1. . http://www.southcentre.int/press-release-3-march-2014/#more-6336, last visited: 05/05/2015. ↑

1. 1. . Paris Convention for the protection of industrial property. 1883, WIPO, Article: 5A(2).http://www.wipo.int/treaties/en/text.jsp?file_id=288514#P123_15283, last visited: 09/28/2014. ↑

1. 1. . ibid, Article: 5A(4). ↑

1. 1. . Fink.C. “Intellectual Property and Public Health: An Overview of the Debate with a Focus on U.S. Policy”. Center for Global Development, Working Paper Number 146, 2008, P.7. ↑

1. 1. . Sylvia, Fodor, “Compulsory licensing under the TRIPS-Agreement: a tool for developing countries’ access to technology transfers”. Lund University, 2011, P. 31. ↑

1. 1. . Coenraad Visser, “Patent Exceptions and Limitations in the Health Context”. WIPO, SCP/15/3, ANNEX V, 2010, P. 4.http://www.wipo.int/edocs/mdocs/scp/en/scp_15/scp_15_3-annex1.pdf. , last visited: 10/08/2014. ↑

1. 1. . محسن صادقی، حمایت از ابداعات دارویی و الحاق به سازمان تجارت جهانی، نشر میزان، چاپ اول، ۱۳۳۱، ص۵۲۳٫ ↑

1. 1. . Antitrust Law. ↑

1. 1. . WTO; WHO; WIPO. “Promoting access to medical technologies and innovation: intersections between public health, intellectual property and trade”. Geneva, 2013, P. 174. ↑

1. 1. . Ibid, P. 174. ↑

1. 1. . محسن صادقی، پیشین، ص۵۲۵٫ ↑

1. 1. . Lamivudine ↑

1. 1. . Nevirapine ↑

1. 1. .http://lists.essential.org/pipermail/ip-health/2004-december/007233.html. , last visited: 09/28/2014. ↑

1. 1. . Jerome Reichman, Catherine Hasenzahl, “Non-Voluntary Licensing Of Patented Inventions, The Canadian Experience”, UNCTUD/ICTSD, October 2002, P. 11. ↑

1. 1. . محسن صادقی، پیشین، ص۵۳۷٫ ↑

1. 1. . Declaration on the TRIPS Agreement and Public Health, WT/MIN(01)/DEC/2, 20 Nov. 2001, WTO, Paragraph. 4.https://www.wto.org/english/thewto_e/minist_e/min01_e/mindecl_trips_e.htm. , last visited: 09/29/2014. ↑

1. 1. . ibid, Paragraph. 5©. ↑

1. 1. . ibid, Paragraph. 6. ↑

1. 1. . “Implementation of paragraph 6 of the Doha Declaration on the TRIPS Agreement and public health”. Decision of the General Council of 30 August 2003, Doc.WT/L/540, WTO, ۱ September 2003.https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/implem_para6_e.htm, last visited: 09/30/2014. ↑

1. 1. . https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/factsheet_pharm02_e.htm. , last visited: 05/06/2015. ↑

1. 1. . “Amendment of the TRIPS Agreement”, Wt/L/641, WTO, 8 December 2005.https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/ta_docs_e/3_wtl641_e.pdf, last visited: 05/07/2015. ↑

1. 1. . https://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/amendment_e.htm. , last visited: 05/07/2015. ↑

1. 1. . “Implementation of paragraph 6 of the Doha Declaration on the TRIPS Agreement and public health”. Decision of the General Council of 30 August 2003, Doc.WT/L/540, WTO, ۱ September 2003, Paragraph: 2(a). ↑

1. 1. . ibid. Paragraph: 2(b). ↑

1. 1. . ibid. Paragraph: 2©. ↑

1. 1. . ibid. Paragraph: 3. ↑

1. 1. . ibid. Paragraph: 4. ↑

1. 1. . Apotex corporation. ↑

1. 1. . http://www.apotex.com/ca/en/default.asp, last visited: 10/01/2014. ↑

1. 1. . http://www.cipo.ic.gc.ca/eic/site/cipointernet-internetopic.nsf/eng/wr00682.html. , last visited: 10/01/2014. ↑

1. 1. . Apo-Triavir. ↑

1. 1. . Canada’s Access to Medicines Regime Program (CAMR). ↑

1. 1. . Glaxo Smith Kline (GSK). ↑

سیستم‌های بانکی به دلایل زیر اهمیت دارند:

• • بانک‌ها موجب می‌شوند تا بین کسانی که می‌خواهند پس‌انداز نمایند و کسانی که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کنند، ارتباط برقرار شود.

• • در تعیین عرضه پول و انتقال اثرات سیاست‌های پولی به سیستم اقتصادی، بانک‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند.

  

• • بانک‌ها پیشتاز نوآوری مالی بوده، موجب شده‌اند که برای پس‌انداز کردن و به کارگیری این پس‌اندازها (در سرمایه‌گذاری‌ها) راهکارهای بسیار نوین ابداع شود(میشکین، ۱۳۹۰: ۱۱).

از سویی دیگر، صنعت بانکداری ایران، به لحاظ نقایص بازار سرمایه، نقش کلیدی‌تری در تجهیز سپرده‌ها به سمت مصارف سرمایه‌گذاری دارد و می‌توان گفت مهمترین پل ارتباطی میان عرضه و تقاضای منابع پولی است. ولی متاسفانه بی‌توجهی به نیازها و خواست‌های مشتریان و رضایت آن ها بخصوص در بانک‌های دولتی یکی از ضعف‌های این نوع فعالیت‌ها در ایران به شمار می‌رود(سیدجوادین، ۱۳۸۴: ۴۱).

همچنین به دلیل نبود تحقیقی جامع و کامل برای بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر وفاداری مشتریان بانکی، ضروری به نظر می‌رسد که با مطالعه بیشتر در این دو متغیر، زمینه کسب رضایتمندی مشتریان و وفادار نمودن آن ها به بانک را فراهم کرده و در نهایت به کسب سهم بازار و سودآوری بیشتر در چنین شرایط رقابتی نایل شد. امید است با انجام این تحقیق رابطه مسئولیت اجتماعی شرکت با وفاداری مشتریان در بانک مورد نظر، مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت پیشنهادات مؤثر و مفیدی برای شکوفایی این موضوع در این صنعت و در کل جامعه ارائه شود.

اهداف تحقیق

هدف اصلی

هدف اصلی تحقیق، شناسایی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکت با وفاداری مشتریان بانک می‌باشد.

هدف کاربردی

هدف کاربردی تحقیق، شناسایی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکت و کیفیت خدمات ادراک شده با وفاداری مشتریان در بانک ملت می‌باشد تا این بانک با به دست آوردن دیدی کامل‌تر و جامع‌تر نسبت به موارد یاد شده، بتوانند مشتریان خود را بیش از پیش به بانک خود وفادار نموده، مزیت رقابتی خود را در شرایط رقابتی حفظ کرده و سودآوری خود را بهبود بخشند.

فرضیه‌های تحقیق

با توجه به نتایج به دست آمده از پیشینه تحقیق، فرضیه‌های این پژوهش در قالب سه فرضیه اصلی و هشت فرضیه فرعی تدوین شده‌اند که عبارتند از:

فرضیه‌های اصلی

فرضیه اصلی ۱٫ مسئولیت اجتماعی سازمان با وفاداری مشتریان بانک رابطه دارد.

فرضیه اصلی ۲٫ مسئولیت اجتماعی سازمان با کیفیت خدمت ادراک شده رابطه دارد.

فرضیه اصلی ۳٫ کیفیت خدمت ادراک شده با وفاداری مشتریان رابطه دارد.

فرضیه‌های فرعی

فرضیه فرعی ۱: اقدامات زیست محیطی با وفاداری مشتریان رابطه دارد

فرضیه فرعی ۲: اقدامات مشتری محور با وفاداری مشتریان رابطه دارد

فرضیه فرعی ۳: اقدامات کارمند محور با وفاداری مشتریان رابطه دارد

فرضیه فرعی ۴: اقدامات نوع دوستانه با وفاداری مشتریان رابطه دارد

فرضیه فرعی ۵: اقدامات زیست محیطی با کیفیت خدمات ادراک شده رابطه دارد

فرضیه فرعی ۶: اقدامات مشتری محور با کیفیت خدمات ادراک شده رابطه دارد

فرضیه فرعی ۷: اقدامات کارمند محور با کیفیت خدمات ادراک شده رابطه دارد

فرضیه فرعی ۸: اقدامات نوع دوستانه با کیفیت خدمات ادراک شده رابطه دارد

قلمرو تحقیق

باید توجه داشت که اکثریت تحقیقات دارای یک سری موانع و محدودیـت‌هایی هستند که مانع از انجام گسـترده آن می‌شود، موانعی مانند زمان لازم برای انجام تحقیق، هزینه های تحقیق و امثال آن. به همین دلیل است که بدون توجه به تعیین دقیق چارچوب‌های زمانی، مکانی و موضوعی تحقیق، نمی‌توان آن را خوب یا بد ارزیابی کرد، بلکه با توجه به سه عامل فوق و سطح تحقیق است که خوب یا بد بودن آن مشخص می‌شود(مهاجری،۱۳۸۷: ۱۰۷). در ادامه به تشریح هر یک از عوامـل فوق پرداخـته می‌شود:

قلمرو زمانی

از نظر زمانی، این تحـقیق از خرداد ماه ۱۳۹۰ به صـورت مطالعـات مقـدماتی شـروع شد، داده های می‌دانی آن در فاصله زمانی آبان ماه تا دی ماه ۱۳۹۰جمع‌آوری گردید و سرانجام پژوهش با تحلیل داده ها در پایان بهمن ماه خاتمه پیدا ‌کرده‌است.

قلمرو مکانی

قلمرو مکانی این تحقیق شامل کلیه شعب بانک ملت در سطح شهر تهران می‌باشند.

قلمرو موضوعی

تحقیق با مفاهیم مسئولیت اجتماعی، کیفیت خدمات ادراک شده و وفاداری مشتریان مرتبط می‌باشد که با توجه به زمینه مورد پژوهش مربوط به امور بازاریابی اجتماعی می‌باشد.

روش تحقیق

تحقیق حاضر، با توجه به کاربرد نتایج آن، اهمیت بسزایی برای مدیران بانک‌ها و نهادهای مالی دارد و از نظر هدف کاربردی است. این تحقیق از نظر روش، پیمایشی می‌باشد. تحقیق پیمایشی برای گردآوری داده های مربوط به زمان حال به کار می‌رود. در این روش پژوهشگر در شرایطی نیست که بتواند متغیرهای محیط را دستکاری کند و کنترل کمتری بر محیط پژوهش دارد و به دنبال آشنایی بهتر و کامل­تر از وضع موجود است(خاکی، غلامرضا، ۱۳۸۴).

در این تحقیق، از مطالعات کتابخانه‌ای برای تدوین مبانی نظری و ادبیات تحقیق و از نظرسنجی و تحقیق پیمایشی برای گردآوری داده ها جهت آزمون فرضیه‌های تحقیق استفاده شده است.

جامعه آماری تحقیق

جامعه آماری این تحقیق کلیه مشتریانی هستند که از خدمات بانکی بانک ملت در سطح شهر تهران استفاده ‌می‌کنند.

روش نمونه‌گیری و نمونه تحقیق

نمونه تحقیق با بهره گرفتن از فرمول نمونه‌گیری جامعه نامحدود که با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه می‌شود، به دست می‌آید(آذر، ۱۳۸۱).

فرمول(۱-۱) نمونه‌گیری جامعه نامحدود

n : حداقل حجم نمونه

:Z_α/۲ میزان برآورد با در نظر گرفتن ضریب اطمینان ۹۵% این مقدار برابر با ۹۶/۱ ‌می‌باشد؛

­ ε: درصد خطای مجاز (دقت برآورد)که آن را ۰۵/۰ درنظر می­گیریم

^۲ : واریانس جامعه؛ چون از قبل یک شاخص به عنوان پارامتر واریانس جامعه مورد مطالعه وجود نداشت لذا میانگین و واریانس از پیش تعیین نشده بود. به همین جهت برای رعایت اطمینان بیشتر همراه با خطای کمتر بالاترین مقدار انحراف معیار احتمای جامعه که ۵۰ درصد است به جای انحراف معیار جامعه قرار داده می­ شود.

نمونه تحقیق بر اساس فرمول حجم جامعه نامحدود در سطح اطمینان ۹۵ درصد و با انحراف معیار ۵/۰ برابر با ۳۸۴ برآورد گردید

شیوه تحلیل داده ها

در این تحقیق از تحلیل­های توصیفی و استنباطی استفاده شد. برای توصیف داده ­های تحقیق نرم‌افزار SPSS18 مورد استفاده قرار گرفت و برای تجزیه و تحلیل داده ­های جمع‌ آوری شده از طریق پرسشنامه از روش­های همبستگی، تحلیل عاملی تأییدی، تحلیل مسیر معادلات ساختاری با بهره گرفتن از نرم‌افزار LISREL8.54 صورت گرفت.

تعریف عملیاتی واژگان کلیدی

مسئولیت اجتماعی شرکت^[۲]

از دیدگاه ریچارد اولیور^[۳۳]، رضایت­مندی یا عدم رضایت مشتری از تفاوت مابین انتظارات مشتری و کیفیتی که او دریافت ‌کرده‌است حاصل می‌شود. هر مشتری با بهره گرفتن از دانش قبلی خود از یک محصول یا خدمت، قبل از دریافت آن، کیفیت آن را پیش ­بینی می‌کند. به عبارت دیگر هرچه انتظارات مشتری از محصول بیشتر باشد او انتظار دارد کیفیت بالاتری از آن محصول دریافت کند.در یک نگرش کلی هر مشتری پس از دریافت خدمت یا خرید و استفاده از کالا راضی یا ناراضی است. رضایت وجود یک احساس مثبت است که در نهایت در مصرف کننده ایجاد می‌شود. که این احساس به واسطه برآورده شدن انتظارات مشتری و عملکرد عرضه کننده به وجود می‌آید. برحسب اینکه انتظارات مشتری و کالا و خدمت دریافت شده هم سطح باشند، بالاتر یا پایین‌تر از سطح انتظارات مشتری باشد، در او احساس رضایت، ذوق‌زدگی یا نارضایتی ایجاد می‌شود. امروزه صرفا با ارئه خدمت یا کالای با کیفیت به‌تنهایی نمی‌توان رضایت مشتری را جلب کرد. فروشنده منصف، خوش‌خلق و صبور که البته دارای محصولات با کیفیت نیز باشد، ما را به مراجعه برای خریدهای بعدی ترغیب می‌کند و برعکس. در کشورهای صنعتی امروز ارتباط دو طرفه با مشتری سرلوحه برنامه‌ریزی های بازاریابی قرار گرفته و هزینه های لازم برای این امر و جلب رضایت مشتریان و وفادار کردن آنان به عنوان سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود(کرمانشاهی،۱۳۸۲،ص۹۸).

سازمان ها باید حس مشتری را درک کنند. لغت رضایت معانی زیادی در بر دارد بیشتر این معانی این معنی را منعکس می‌کند که: رضایتمندی واکنش احساسی مشتری است که از درک متفاوت مابین انتظارات مشتری و عملکرد محصول حاصل می‌شود. درک رضایتمندی به فعالیت‌هایی که ما را به دستیابی به آن هدایت می‌کند اثر بسزائی دارد. برای به دست آوردن رضایت مشتری شرکت‌ها نیاز به تولید محصول با کیفیت عالی و جذاب برای تهیه خرسندی مشتری را دارند(فیکی کوا و اینگری^[۳۴]،۲۰۰۴،۵۸).

نمودار۲-۱) تعریف مفهوم رضایت مشتری (کاوسی و سقایی،۱۳۸۴،ص۲۱).

۲-۱-۲) رضایت کارکردی^[۳۵] و رضایت روانی^[۳۶]

به عقیده اسکو و اسمیت^[۳۷]، رضایت دو نوع است:

1. 1. رضایت کارکردی: این نوع رضایت ناشی از استفاده از محصول است. مثلاً مشتریان از بانک انتظار دارند که هرگاه به دستگاه خودپرداز برای دریافت پول مراجعه کردند، بتوانند به پول مورد نیاز دسترسی پیدا کنند.

1. رضایت روانی: مشتری تنها محصولات و خدمات نمی‌خرد، بلکه منافع، ارزش، احترام و… عوامل دیگری هستند که بایستی سازمان به آن­ها توجه داشته باشد. مثلاً هنگامی که به بانک مراجعه می‌کند انتظار دارد که کارکنان با وی رفتار و برخورد دوستانه‌ای داشته و به او توجه شود.

به عقیده اسکو و اسمیت، رضایت می‌تواند مشتمل بر چهار نوع مطلوبیت باشد:

الف- مطلوبیت شکل^[۳۸]:‌ این مطلوبیت از طریق تبدیل مواد خام به محصولات ساخته شده، حاصل می‌شود.

ب- مطلوبیت زمانی^[۳۹]: این مطلوبیت ناشی از ذخیره محصول تا زمانی که مورد نیاز مشتری واقع شود، می‌باشد.

ج- مطلوبیت مکان^[۴۰]: به معنای فراهم کردن محصول در جائی است که مشتری آن را بخواهد.

د- مطلوبیت مالکیت^[۴۱]: که بیانگر اجازه دادن به مشتری برای مالک شدن، استفاده و لذت بردن از محصول است.

هم­اکنون سازمان‌ها دریافته‌اند که برای رسیدن به اهداف خود، در بالاترین حد ممکن باید به مشتری خدمت کنند، آن­چنان که در اثر کسب رضایت وی، به اهداف مورد نظر خود دست یابند(غفاری آشتیانی، ۱۳۸۷،۴۵).

در پاسخ ‌به این سؤال که خدمت به مشتری چه مفهومی دارد، ریدر و همکارانش^[۴۲] عنوان می‌کنند: «کلید خدمت به مشتری فهم این است که مشتری درباره خدمات ارائه شده چه می‌اندیشد. اگر سازمان برای یک مشتری ۲۴ ساعت خدمت ارائه نمود ولی او آن را معادل ۱۲ ساعت ارزیابی کند، در واقع سازمان ۱۲ ساعت خدمت ارائه ‌کرده‌است(سجادی،۱۳۸۰،ص۴۰).

۲-۱-۳) مزایای رضایت مشتری

سازمان‌هایی که از نظر بازاریابی در سطح عالی قرار دارند، می‌کوشند مشتریان خود را راضی نگاه دارند. مشتری راضی خریدهای خود را تکرار می‌کند و از تجربه های خوبی که درباره محصول دارد دیگران را هم آگاه می‌سازد. کلید اصلی موفقیت این است که انتظارات مشتری با عملکرد سازمان منطبق باشد. سازمان‌هایی که زیرک و با فراست هستند، می‌کوشند مشتری را خشنود کنند. زیرا نه تنها متعهد به ارائه خدمات یا محصول هستند؛ بلکه چیزی را که عرضه می‌کنند بیش از تعهداتشان است(مشایخی کرهرودی ، ۱۳۸۸). حفظ و نگهداری مشتری اثر مهمی در سودآوری بانک دارد. عقیده بر این است که رضایت بر ادراک، خرید و تصمیمات آتی مشتری تأثیرگذار است(جابنون و التمیمی^[۴۳]،۲۰۰۳،ص۱۲).

مشتریانی که برای یک دوره بلند مدت از سازمان راضی نگه داشته شوند، به چندین طریق بر سودآوری سازمان اثر می‌گذارند. اول این­که، تکرار معاملات آن ها منجر به کسب درآمد برای سازمان می‌گردد. دوم، هزینه های مربوط به آگهی‌های تجاری، پیشبرد فروش و اقدامات ابتدایی جذب مشتریان جدید، به مراتب بیشتر از هزینه های حفظ و نگهداری مشتریان کنونی است.سوم، مشتریان راضی و وفادار اغلب اخبار خوب را منتشر ساخته و خدمات سازمان را به دیگران توصیه می‌کنند(اولوریونیو^[۴۴]،۲۰۰۶).

برخی محققان از قبیل بردن و تیل^[۴۵](۱۹۸۳)، اولیور(۱۹۸۱)، و رست و پیترز^[۴۶](۱۹۹۷)، از رضایت مشتری به عنوان پیشایند اصلی خرید مجدد یاد کرده‌اند(هلیر و همکاران،۲۰۰۳،ص۲۵). همچنین لاولاک و همکارانش^[۴۷](۱۹۹۸)، مزایای رضایت­مندی مشتری را چنین برشمردند:

اول، رضایتمندی موضوعی است که به وفاداری مشتری پیوند خورده است.

دوم، مشتریان با رضایت­مندی بالا، توصیه­ های دهان به دهان مثبت به­راه خواهند انداخت.

سوم، مشتریان با رضایت­مندی بالا با گذشت‌ترند(خطاهای احتمالی سازمان را به سبب
رضایت­مندی خود می‌بخشند(اندیوبیسی و واه،۲۰۰۵،ص۲۲۳).

افرادی که از خدمات خوب سازمان در گذشته لذت برده‌اند، احتمالاً باور دارند که خطاهای خدمت از جمله انحرافات طبیعی و اجتناب ناپذیر است و سازمان را مقصر قلمداد نمی‌کنند.

هدف مونتسکیو از طرح اصل تفکیک قوا و تمرکز نیافتن همه وظایف هیئت محاکمه اداری یک فرد، آن بود که از مردم در برابر استعداد وقت حمایت کرده باشد؛ تا آن جا که این اصل در آن زمان، ابزار و سلاح برنده­ای که در پیکار و مبارزه علیه حکومت های مطلقه­ی وقت بوده است که به تمرکز قوا در دست خویش پافشاری ‌داشتند. طرح این اصل در نهایت، وسیله رهایی مردم از استبداد و قدرت مطلق پادشاهان گردید، وی بر عدم تداخل قوا اصرار داشته و آن را مظهر دیکتاتوری و مخالفت با آزادی می­داند و اظهار می­دارد: در هر حکومت سه قوه وجود دارد. قوی مقنّنه، قوه مجریه، قوه قضائیه. هرگاه قوای مقننه و مجریه درهم ادغام شود و در اختیار یک شخص و یا گروهی قرار گیرد، دیگر آزادی می‌تواند وجود داشته باشد^[۴۰]، البته توجه ‌به این نکته مهم لازم از که مونتسکیو در کنار تفکیک قوا از هماهنگی و تعادل آن نیز سخن می‌گوید، معتقد به تفکیک مطلق قوا نسیت بلکه از تفکیک نسبی آن ها حمایت می‌کند^[۴۱].

تفکیک قوا از طرف اندیشمندان به صورت های مختلفی تقسیم شده و در معرض تغییر و تحول مفهومی قرار گرفته است از جمله: نخستین مفهوم تفکیک قوا، نوعی توزیع وظایف و تقسیم کارهای مختلفی است که حکومت عهده­دار انجام آن­هاست. در دومین مفهوم تفکیک قوا، علاوه بر توزیع وظایف حکومتی، نوعی استقلال متقابل قوا نیز مراد بوده است. سومین مفهوم تفکیک قوا، همان معنای رایح و معاصر است که به شکل خاصی، از قرن هیجدهم به بعد از طرف اندیشمندان مطرح شد و به شکل روشن­تر از طرف مونتسکیو ارائه گردید. تفکیک قوا ‌به این معنی، مفهوم پیچیده تر و کامل تری دارد که برخی از اندیشمندان و صاحب نظران به ابعاد گوناگونی آن اشاره کرده‌اند «معنای تفکیک قوا آن است که وظایف و اختیارات حکومت در سه قوه مهم مقنّنه، مجریه و قضائیه دسته بندی می شود. تفکیک قوا از اصل کنترل و تعادل منبعث می شود و هدف از آن این است که از تمرکز قدرت در دست عده ای محدود بایک فرد جلوگیری و پرهیز گردد. تفکیک قوا به هرصورت، شرط لازم ایجاد دموکراسی و حکومت دموکراتیک ‌می‌باشد»^[۴۲].

صاحب نظر دیگری مفهوم و هدف از تفکیک قوا را بدین شرح تعیین می‌کند: «منظور از تفکیک قوا نوعی توازن و تعادل بین قوای سه گانه است تا هر کدام بتواند بدون دخالت و بیرون از نفوذ دیگری بر انجام وظایف و تحقق اهداف خاص خود قادر گردد و به هیچ وجه معنی تفکیک قوا انفصال و پراکندگی و یا خط تساوی و تقارن مطلق نیست. در حقیقت منظور از اصل تفکیک قوا دستیابی به نوعی روش سیاسی است که وظایف و مسئولیت­های قوای سه گانه را طبقه بندی کرده، هم از انفصال مطلق و پراکندگی دستگاه های حاکم و هم از تمرکز قدرت جلوگیری کند»^[۴۳].

مهم­ترین دلیل اهمیت تفکیک قوا، این است که تفکیک قوا، مبنای اساس تأسیس حکومت دموکراسی، حفظ آن است و از رشد اتوکراسی و استبداد دیکتاتوری و تمرکز قدرت و یا سوء استفاده از آن پیشگیری می‌کند؛ یعنی قوای گوناگون متعارض، به طور طبیعی قدرت یکدیگر را کنترل می‌کنند و در نهایت، حاصل این تعارض­ها حکومت قانون خواهد بود و از قدرت طلبی مطلق و خود کامگی پیش گیری خواهد کرد. این مهم­ترین دلیل و اساسی ترین مبنایی است که به ویژه در قرون اخیر، در زمینه­ تفکیک قوا، اندیشمندان را که تکیه کرده‌اند و گرچه با این همه، تفکیک قوا بدون وجود چهارچوب قبلی و بدون قرار گرفتن در کنار صلاحیت­های اخلاقی و معنوی، مفهوم مشخص پیدا نمی­کند و یا دست کم موفقیت چشمگیری ندارد. مطاب این فصل را در چهار مبحث با عناوین زیر بررسی می­نماییم.

مبحث اول: استقلال در برابر قوه مقننه

مبحث دوم: استقلال قضات در برابر مسئولان قوه قضائیه

مبحث سوم: استقلال در برابر قوه مجریه

گفتار اول: استقلال مالی

مبحث چهارم: استقلال در برابر سایر مقامات

گفتار اول: استقلال روحی و روانی

منظر عملی

مبحث اول: استقلال در برابر قوه مقننه

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تفکیک قوا به نوعی تجلی یافته و قوای حاکم مجریه، مقننه و قضائیه مستقل از یکدیگرند. گر چه استقلال قوه ی قضائیه از ویژگی خاصی برخوردار است و قوای دیگر از جمله قوه مقننه بر روی آن نفوذ و اقتدار چندانی ندارد و هیچ گونه راهی برای سؤال، استیضاح و عزل مسئولین قوه قضائیه مشاهده نمی شود، با وجود این، بعضی از اختیارات و وظایف قوه ی مقننه می‌تواند بر روی قوه قضائیه تأثیر گذار باشد و بر یک نوع اقتدار نسبی دلالت داشته باشد پاسخگوی دستگاه قضایی در برابر مجلس ‌بر اساس اصول ۷۶ و ۹۰ قانون اساسی در زمینه مسئولیت پشتیبانی و احقاق حقوق جامعه و پاسداری و گسترش امنیت و آزادی های مشروع می‌تواند یکی از مظاهر چنین اقتداری تلقی شود با هدف ماندگاری و اقتدار نظام مردم سالاری دینی، قوه قضائیه باید در راستای تعیین، استحکام و نهادینه کردن عدالت قضایی در برابر مجلس و مردم پاسخگو باشد. یکی از عناصر و ارکان اصلی تشکیل دهنده دولت ها، عنصر حاکمیت یا قدرت سیاسی است. امروزه تفکیک قوا به عنوان بهترین شیوه در تشکیلات نظام های سیاسی معاصر پذیرفته شده است. انقلاب اسلامی در ایران که با روح و جوهره اسلامی به وقوع پیوست نمی توانست، این دستاورد بشری را نادیده بگیرد؛ بدین ترتیب، در یک چارچوب تلفیقی از جمهوری اسلامی یا حکومت مردم سالاری و مکتب اسلام شکل گرفت. تفکیک یا استقلال قوا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است. برای اینکه دموکراسی و حکومت مردم سالاری اگر چه دینی باشد مانند سایر اشکال حکومت دچار مفاسد گوناگون نگردد و در سایه مردم سالاری گونه ی استبداد و خودکامگی بر مردم تحمیل شود باید قوای گوناگون به طور طبیعی قدرت یکدیگر را کنترل کنند و تسبت به هم اقتدار و نفوذ بیشتری داشته باشند. از میان قوای سه گانه، قوه قضائیه از استقلال ویژه ای برخوردار است به گونه ای که برخی هیچ اقتدار و نفوذی از ناحیه سایر قوا بر آن قائل نیستند. رئیس قوه قضائیه منصوب مقام معظم رهبری و از سویی انتخاب قضات با خود قوه قضائیه است، سؤالی که در اینجا قابل طرح می‌باشد این است که آیا اصولا دستگاه قضایی در زمینه عملکرد خود در برابر مجلس مسئول و پاسخگو است یا خیر؟ آیا قوه مقننه بر قوه قضائیه اقتدار نسبی دارد یا خیر؟ آیا اساسا ‌پاسخ‌گویی‌ با استقلال و حساسیت خطیر قوه قضائیه منافات ندارد؟ و آیا می توان با استناد به اصولی از قانون اساسی ‌پاسخ‌گویی‌ قوه قضائیه و الزام آور دانست؟


برای پاسخ ‌به این گونه سؤالات، مطالب این قسمت از پایان نامه را در بخش های مختلف مورد بررسی قرار می­دهیم که به برخی از موارد فصل­های دیگر مورد بررسی قرار گرفته است.

مبحث دوم: استقلال قضات در برابر مسئولان قوه قضائیه

مدل کارت امتیازی متوازن، استراتژی کل سازمان را به اهداف کمی تبدیل نموده و بخشی از عامل‌های موفقیت نامشهود که جز مؤلفه‌های سرمایه فکری، یعنی: سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری است را به صورت مستقیم موردسنجش قرار می‌دهد.

روش جویا^[۳۶]

ادوینسون و مالونه^[۳۷] عنوان کرد که سرمایه فکری، پس از محاسبه اجزای آن، محاسبه خواهد شد. آن‌ ها معتقدند که سرمایه فکری شامل اجزای زیر است

۱- سرمایه انسانی ۲- سرمایه نوآوری ۳- سرمایه فرآیندی ۴- سرمایه ارتباطی

که با قرار دادن این اجزاء در یک فرمول مالی، می‌توان گفت:

MV ^[۳۸] = BV ^[۳۹] + IC ^[۴۰] (۲-۱)

که در آن:

MV = ارزش بازاری

BV = ارزش دفتری = (PC ^[۴۱] + MC ^[۴۲])

MC = سرمایه مالی (پولی)

PC = سرمایه فیزیکی

IC = سرمایه فکری (HC+IVC+RC+SC)

HC ^[۴۳] = سرمایه انسانی

IVC ^[۴۴] = سرمایه نوآوری

RC ^[۴۵] = سرمایه مشتری / سرمایه ارتباطی

SC ^[۴۶] = سرمایه فرآیندی / سرمایه ساختاری

که این محاسبات پیشرفته، توسط اصول حسابداری گپ^[۴۷] پذیرفته‌شده است و منطبق بر ترازنامه شرکت می‌باشد. .[۷۸]

مدل‌های سنجش پولی و مالی سرمایه فکری

نرخ بازده دارایی‌ها^[۴۸]

نرخ بازده دارایی‌های شرکت، نرخی است که می‌توان آن را با متوسط صنعت مقایسه نمود تا اختلاف آن با متوسط صنعت به دست آید. اگر اختلاف مذکور صفر یا منفی باشد، شرکت از سرمایه فکری اضافی برخوردار نیست. اگر این اختلاف مثبت باشد، فرض می‌شود که شرکت در صنعت خود از سرمایه فکری اضافی برخوردار است. در صورت وجود مازاد بازده نسبت به صنعت، این بازده دارایی‌های اضافی در متوسط دارایی‌های ملموس شرکت ضرب می‌شود تا متوسط عایدات اضافی سالیانه شرکت محاسبه شود. تقسیم این عایدات اضافی بر هزینه سرمایه شرکت، ارزش سرمایه فکری شرکت را به دست می‌دهد. مزیت عمده این روش فرمول ساده آن و قابل‌ دسترس بودن تمامی اطلاعات موردنیاز در صورت‌های مالی تاریخی شرکت می‌باشد. عیب عمده این روش در فقدان ارائه اطلاعاتی است که مدیران برای مدیریت مؤثر سرمایه فکری‌شان به آن‌ ها نیازمند می‌باشند. .[۶۹]

روش تشکیل سرمایه بازار

این روش معیاری بازاری از سرمایه فکری شرکت را ارائه می‌کند. در این روش فرض بر آن است که تشکیل سرمایه اضافی یک شرکت نسبت به حقوق صاحبان سهام آن، همانا بیانگر سرمایه فکری موجود در آن می‌باشد. این روش مبتنی بر عرف بازارهای سرمایه و برآورد قیمت سهام است. در این روش، جهت سنجش و اندازه‌گیری سرمایه فکری ضروری است تا صورت‌های مالی تاریخی در مقابل اثرات تورم یا هزینه های جایگزینی آن‌ ها تعدیل شود. گرچه یکی از اهداف اندازه‌گیری سرمایه فکری، تشریح میان اختلاف ارزش بازار و ارزش دفتری شرکت‌ها است، اما این نوع تشریح و تفسیر قادر به بیان این حقیقت نمی‌باشد که دارایی‌های ناملموس شرکت تنها پدیدآورنده این اختلاف بوده‌اند.

بر اساس روش یادشده، سرمایه فکری در شرکت‌های تکنولوژی اطلاعات، تمامی ارزش شرکت را تشکیل خواهد داد چراکه تفاوت فاحشی میان ارزش بازار و ارزش دفتری پایین این‌گونه شرکت‌ها وجود دارد. .[۷۸]

روش‌های اندازه‌گیری مالی سرمایه فکری

بر اساس این روش سرمایه فکری یک شرکت متشکل از سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی (مشتری) و سرمایه ساختاری است و نقاط تلاقی آن‌ ها باهم ترکیبی از سرمایه فکری را نشان می‌دهد. .[۷۳] ترکیب سرمایه انسانی و ارتباطی منجر به روابط افراد و نزدیکی آن‌ ها با مشتریان و به‌کارگیری خلاقیت‌های آن‌ ها جهت پاسخ‌گویی به نیازهای خاص مشتریان می‌گردد. ترکیب سرمایه ساختاری و ارتباطی ‌منعکس کننده توانایی شرکت در انتقال نام‌های تجاری به مشتریان است و به کیفیت ارزشی که مشتریان به نام تجاری شرکت می‌دهند مرتبط می‌باشد. ترکیب سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری در فرایند دانش نهفته است. به عنوان‌مثال می‌توان به اشتراک در بهره‌گیری از دانش موجود و یا انتشار آن اشاره نمود.

این روش قادر ‌به اندازه گیری پولی سه جزء یادشده بوده و ابزار مناسبی را جهت ارزیابی، مدیریت و مقایسه عملکرد شرکت‌ها، در طول زمان به مدیران ارائه می‌کند. جهت سنجش و ارزش‌گذاری مالی سرمایه های فکری مراحل زیر پیشنهاد می‌گردد.

گام اول – تعیین سرمایه فکری مشهود

ارزش بازار = ارزش ملموس + ارزش ناملموس

ارزش بازار = ارزش دفتری + ارزش سرمایه فکری مشهود

ارزش بازاری قابل‌ دسترس = ارزش بازار + فرسایش سرمایه فکری

ارزش بازاری قابل‌ دسترس = سرمایه ملموس + (سرمایه فکری مشهود + فرسایش سرمایه فکری)

گام دوم – شناسایی اجزای مرتبط با سرمایه فکری

گام سوم – تخصیص اوزان مناسب به اجزای سرمایه فکری بر اساس تجربه و شناخت از آن‌ ها

گام چهارم – تعدیل ضرایب همبستگی

گام پنجم – ارزش‌گذاری

حاکمیت شرکتی^[۴۹]

مقدمه

موضوع حاکمیت شرکتی در دهه های اخیر، به دلیل حمایت از منافع سهام‌داران و توجه به‌سلامت اقتصادی شرکت‌ها و رفاه اجتماعی، دارای عملکرد موفقی بوده است زیرا به صورت بالقوه جوانب متعددی از پیامدهای سلامت مالی یک شرکت را پوشش می‌دهد. توسعه ‌پاسخ‌گویی‌ و مسئولیت‌های اجتماعی مدیریت شرکت‌های سهامی در ابتدای قرن بیست و یکم منتهی به مطرح‌شدن بحث نظام راهبری شرکت‌ها گردیده است. در دهه های اخیر موضوع برقراری سیستم‌های کنترل داخلی و چگونگی مشارکت دادن و سهیم نمودن همه‌ سهام‌داران و یا به بیانی دیگر؛ لحاظ نمودن حقوق تمام گروه‌های ذینفع موضوع کار محافل مالی و اقتصادی جهان قرارگرفته است. بی‌شک نظام راهبری شرکت‌ها جزء کوچکی از قلمرو حکمرانی و راهبری سالم در مجموعه کشور تلقی می‌شود. راهبری شرکت تنها بخشی از محیط اقتصاد بزرگ‌تری است که شرکت‌ها در آن به فعالیت می‌پردازند که برای مثال شامل سیاست‌های اقتصادی کلان، میزان رقابت در محصول و بازارها می‌باشد. چارچوب راهبری هر شرکت بستگی به محیط قانونی، نظارتی و نهادی دارد نظام مناسب راهبری شرکت‌ها به دنبال استقرار چارچوبی مدون و مکانیزم های مناسب برای برقراری رابطه‌ای متعادل میان منافع سهام‌داران جزء از یک‌سو و سهام‌داران کنترلی یا اکثریت از سوی دیگر می‌باشد و در دیدگاه‌های جدیدتر سمت توجه جدی به حقوق کلیه گروه‌های ذینفع، اجتماعی، بازار سرمایه و مجموع شرکت‌ها گرایش یافته است. نظام راهبری شرکت‌ها بر شفافیت و افشای اطلاعات و حذف اطلاعات درونی تأکید داشته و با بهره گرفتن از تمهیدات و مکانیزم هایی سعی در عدم تمرکز قدرت در شرکت‌ها و تفکیک کامل مدیریت از مالکیت، سعی در رعایت صرفه و صلاح سهام‌داران به طور یکسان دارد.

تعریف حاکمیت شرکتی