کامران بیژن ، و هاشم ولی پور (۱۳۹۲) به مطالعه عوامل مؤثر بر تجدید نظر در روابط بین حسابرس – مشتری با تأکید بر مشخصه‌ های حاکمیت شرکتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفتند . نتایج تحقیق نشان داد که بین هر شش مکانیزم حاکمیت شرکتی در نظر گرفته شده (درصد تمرکز مالکیت، درصد سهام داران نهادی، نسبت اعضای غیرموظف هیئت مدیره، دوگانگی نقش رییس هیئت مدیره و مدیرعامل، نفوذ مدیرعامل و اندازه ی هیئت مدیره)، با متغیر وابسته تجدیدنظر در روابط بین حسابرس- مشتری رابطه ی منفی و معنی داری وجود دارد و همچنین بین عوامل اندازه ی شرکت و حق الزحمه غیرنرمال حسابرسی نیز با این متغیر وابسته رابطه ی منفی و معنی داری برقرار است و در نهایت، بین ویژگی های ریسک مشتریان (ریسک مالی و ریسک هموارسازی سود)، با متغیر وابسته تجدیدنظر در روابط بین حسابرس- مشتری رابطه ی مثبت و معنی داری وجود دارد.

تحقیق حاضر مشابه تحقیق کونزالیز وآندری (۲۰۱۴) که به بررسی رابطه کارایی هیئت مدیره ‌و ریسک کوتاه مدت می‌باشد ، اما تحقیق ایشان در یک نمونه از شرکت‌های انگلستان بوده که در دوره ۱۸ ساله مورد بررسی قرار گرفته است که شاید اگه دوره تحقیق کمتر بوده ، نتیایج تحقیق مثبت بوده ، ویا حتی اگه در برخی ‌گروه‌های صنایع مختلف در بورس لندن مورد بررسی قرار گرفته بود ، شاید نتیجه بررسی نمونه خود را مثبت باشد . در سال‌های اخیر موضوعاتی که مربوط به هیئت مدیره قابل توجه بسیاری از پژوهشگران و محققان در داخل و خارج از کشور می‌باشد. لذا در این تحقیق با به بررسی رابطه بین کارایی هیئت مدیره ‌و ریسک کوتاه مدت در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. همچنین دوره تحقیق این موضوع ۵ سال می‌باشد. این تحقیق با نوآوری در این زمینه درصدد است تا به بررسی این موضوع بپردازد.

جدول ۲-۱- خلاصه و جمع بندی یعضی از تحقیقات انجام شده

نام محقق

عنوان تحقیق

نتایج تحقیق

هانوکوباتهولا^[۵۱]، (۲۰۰۸)

ارتباط خصوصیات هیئت مدیره و عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار نیوزیلند

یافته های این پژوهش نشان می‌دهد که از بین خصوصیات مختلف هیئت مدیره، تنها نرخ بازده دارایی‌ها و نسبت مالکانه رابطه‌ مثبت و معنی‌دار با عملکرد شرکت داشته و همچنین تعداد اعضای هیئت‌مدیره رابطه‌ منفی و معنی‌دار با عملکرد شرکت نیز دارد. با تمام احترامی که برای افراد با مدرک تحصیلی دکتری تخصصی قائل هستیم،در این پژوهش ارتباط معنی‌داری بین این متغیر و عملکرد شرکت یافت نشد.

اشبق سیف و همکاران (۲۰۰۹)

حاکمیت شرکتی ، ریسک و هزینه حقوق صاحبان سهام

آن ها اظهار می‌دارند که اگر رهبری شرکتی انتخاب معکوس و مشکلات اخلاقی را کاهش دهد، یک راهبری شرکتی قوی‌تر ریسک شرکت را کاهش خواهد داد که به کاهش ریسک سیستماتیک پایین‌تر، بتاهای کوچک‌تر و هزینه سهام کمتر خواهد انجامید. نتایج تجربی آن‌ ها ادعای آن‌ ها را ثابت می‌کند

بارگرون و همکاران (۲۰۱۰)

ساربنزاکسلی و ریسک شرکت

آن ها دریافتند که ریسک‌پذیری استقلال هیئت‌مدیره پس از قانون سازبنز-آکسلی را کاهش می‌دهد و با استقلال هیئت‌مدیره قبل از این قانون مرتبط است

بارتون (۲۰۱۱)

سرمایه گرایی برای بلند مدت

وی اشاره می‌کند که یکی از لازمه‌های محدود کردن ریسک کوتاه مدت هیئت‌مدیره‌های کارآمدتر است.

بروچت و همکاران (۲۰۱۲)

ریسک کوتاه مدت ، مشتریان سرمایه گذاران و ریسک شرکت

آن‌ ها دریافتند که معیار آن‌ ها برای تمرکز کوتاه‌مدت با بتاهای سهام و هزینه سهام بالاتر در ارتباط است.

جستن مندزاک (۲۰۱۳)

هیئت مدیره مشترک، افشاهای اختیاری و کیفیت سود

نتایج نشان داد که هیئت مدیره های مشترک با افشاهای داوطلبانه ارتباط منفی و با کیفیت سود ارتباط مثبت دارد. همسو با تحقیقات قبلی در این تحقیق نیز دریافت که اندازه ی شرکت و استقلال ریاست هیئت مدیره با افشاهای داوطلبانه ارتباط مثبت دارد. اما هیئت های مشترک تاثیر چشمگیری بر عدم پرداخت مالیات ندارد. این مطالعه از نقطه نظر حسابداری شواهدی ارائه می‌کند که نشان می‌دهد قوانین و سیاست های نظارتی محدود کننده ی مدیریت های مشترک ضرورت ندارند

کونزالیز و آندری (۲۰۱۴)

کارایی هیئت مدیره و ریسک کوتاه مدت

در این پژوهش از مدل قیمت گذاری دارایی که توانایی حل ریسک کوتاه مدت مربوط به بازدهی کوتاه مدت و ریسک بلند مدت مربوط به بازدهی بلندمدت را دارد استفاده می‌کنیم. در این تحقیق از ۹۱۶ شرکت از کشور انگلستان برای بازه ۱۸ ساله از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۱۰میلادی برای بررسی استفاده شده است که نتایج نشان می‌دهد، کارایی هیات مدیره با سطح ریسک کوتاه مدت دارای ارتباط منفی می‌باشد و نتایج این پژوهش برای تمام انواع ریسک های کوتاه مدت ثابت است.

محمد علی آقایی و حسین اعتمادی (۱۳۸۸)

بررسی تمرکز مالکیت، مالکیت نهادی ، نفوذ مدیر عامل ، دوگانگی وظیفه مدیر عامل ، اندازه هیئت مدیره ، استقلال هیئت مدیره ، اتکای بر بدهی و مدت زمان تصدی مدیر عامل در هیئت مدیره

نتائج تحقیق نشان می‌دهد که رابطه مالکیت نهادی و استقلال هیئت مدیره با محتوای اطلاعاتی سود در شرکت‌های با انگیزه مدیریت سود بالا قویتر از شرکت‌های با انگیزه مدیریت سود پایین می‌باشد . همچنین سایر ویژگی های حاکمیت شرکتی نیز هیچ تاثیری بر بهبود محتوای اطلاعاتی سود ندارد.

کاشانی پور و همکاران ( ۱۳۸۸ )

رابطه بین دو مکانیزم کنترلی، یعنی افشای اختیاری (مکانیزم کنترل خارجی) و مدیران غیر موظف (مکانیزم کنترل داخلی)

نتایج تحقیق نشان داد که مدل به کار رفته، ۲۰ درصد از تغییرات افشای اختیاری را بازگو می‌کند. این در حالی است که رابطه معنی داری بین افشای اختیاری و مدیران غیر موظف یافت نشد.

سعیدی و همکاران (۱۳۸۹)

بررسی عوامل تعیین کننده ریسک سیستماتیک سهام در بورس اوراق بهادار تهران

یافته¬های پژوهش نشان می‌دهد میان بتا و متغیرهای رشد سود عملیاتی، تغییرپذیری سود عملیاتی، همبستگی سود عملیاتی با شاخص پرتفوی بازار و اختیار رشد ارتباطی معنادار وجود دارد. افزون بر این، نتایج پژوهش حاضر شواهدی، هر چند ضعیف، در رابطه با بی¬ثباتی بتای سهام شرکت¬های با اهرم بالا فراهم می‌کند.

عملکرد بازار

عملکرد بازار واحد تجاری ، موضع و موقعیت شرکت را در فضای رقابتی یک صنعت مشخص می‌سازد. معمولاً اطلاعات درباره عملکرد بازار شرکت از طریق گزارش های تحلیلی که توسط واحد تحقیقات و بازاریابی و یا مطالعات استراتژیک تهیه می‌گردد ، به دست می‌آید که توانمندی یا ضعف شرکت را نشان داده و مبنای برنامه ریزی های آینده می‌گردد (خیری نژاد ، ۱۳۷۸ ، ص ۳۷) . در این تحقیق عملکرد با بهره گرفتن از پرسشنامه دارای پرسش هایی در طیف لیکرت پنج تایی و با بهره گرفتن از نظر مدیران درباره مؤلفه‌ های حفظ و نگهداری مشتریان کنونی ، جذب مشتریان جدید و حفظ سهم بازار اندازه گیری می شود.

در جریان ارزیابی عملکرد سازمانی یکی از مهمترین اقداماتی که باید صورت گیرد ، تفکیک شاخص های مبتنی بر بازار از شاخص های مالی است . اثر بخشی سازمانی عبارت است از درجه یا میزانی که سازمان به ‌هدف‌های‌ مورد نظر خود نائل می‌آید . علاوه بر این عملکرد سازمانی بخشی از مفهوم اثر بخشی سازمانی است که مبنای آن اهداف بیرونی سازمان یعنی اهداف ذینفعان می‌باشد . بخشی از شاخص های عملکرد سازمانی ، شاخص های تجاری و مالی است که جهت اندازه گیری عملکرد شرکت‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد (فتحی ، ۱۳۸۶، ص ۲۶۵) .

۲-۲-۳ ) عوامل مؤثر بر عملکرد سازمانی

دو جریان اصلی در سنجش عملکرد وجود دارد . دیدگاه اقتصادی که بر اهمیت عوامل خارجی بازار نظیر موضع رقابتی تأکید دارد ، و دیدگاه سازمانی که بر دیدگاه رفتاری و جامعه شناختی و سازگاری آن ها با محیط استوار است . آندرو^[۱۰] (۱۹۷۱ ) دیدگاه اقتصادی و رفتاری را به عنوان عوامل مؤثر بر عملکرد مورد تأکید قرار می‌دهد . توریک و مک گیون^[۱۱](۱۹۹۷) عملکرد را به شرح زیر فهرست کرده‌اند : (رهنورد ، ۱۳۸۷، ص ۸۳)

1. 1. 1. برای ارتقای عملکرد سازمانی در سطوح مختلف ، بین عناصر سازمانی و محیط سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد ، نتایج تحقیقات برنز و استاکر بیان می‌کند که تغییرات محیطی ، طراحی ساختارهای متفاوتی را می طلبد . همچنین رابطه بین استراتژی و محیط نیز مورد تأکید است و به گفته ی فردریک سون ( ۱۹۸۶ ) یک مهارت کلیدی محسوب می شود .

   

1. 1. تسی (۱۹۸۴ ) استدلال می‌کند یک سازمان برای رسیدن به بهترین عملکرد نیازمند آن است که قابلیت‌های خود را با محیط متغیّر خود سازگار و متناظر کند .

1. 1. نتایج مطالعات گویای آن است که هفده تا بیست در صد از تغییر پذیری در عملکرد مالی ناشی از عامل عضویت در یک صنعت است .

1. 1. منابع سازمانی نادر، با ارزش ، و غیر قابل تقلید در کسب مزیت رقابتی سازمان نقش تعیین کننده ای دارند . بارنی ( ۱۹۹۱ ) این منابع را به سه گروه فیزیکی ، انسانی ، و سرمایه ای تقسیم ‌کرده‌است .

1. وفاداری سازمانی به چشم انداز بلند مدت ، یک عامل کلیدی در خلق اجماع داخلی و اشتیاق برای نوآوری و تغییراست . خلق چنین هدف سازمانی مستلزم رهبری اخلاقی قدرتمند است .

اگر جو سازمانی را همان‌ طور که وست ^[۱۲] ( ۱۹۹۸ ) مطرح می‌سازد ادراک مشترک افراد از عناصر اصلی سازمان تعریف کنیم ، باید گفت ، ویژگی محیط کاری یک سازمان که از سوی افراد ادراک می شود به عنوان عامل تأثیرگذار بر عملکرد سازمانی شناخته می شود . یافته های پژوهشی خان دکار و شرما^[۱۳] (۲۰۰۶) نشانه می‌دهد یادگیری سازمانی بر عملکرد سازمانی تاثیر گذار است .در این پژوهش آنان یادگیری سازمانی بر مبنای راهبردهای منابع انسانی مبتنی بر یادگیری ، آموزش ، ارزیابی عملکرد ، پاداش و انگیزش ،جو سازمانی ، کار تیمی ، خلق دانش ، مدیریت کیفیت و انعطاف پذیری مورد سنجش قرار داده‌اند .نتایج پژوهشی چاند و همکاران (۲۰۰۷) نشان می‌دهد که اقدامات مدیریت منابع انسانی در عملکرد سازمانی تاثیر گذار است . یافته های پژوهشی مایگا و جکوبز (۲۰۰۴) نیز نشان دهنده آن است که اندازه سازمانی ، نوع صنعت ، تعهد سازمانی ، تحلیل رقابتی داخلی و خارجی بر عملکرد سازمانی تاثیر گذار هستند (رهنورد ، ۱۳۸۷ ،ص ۸۳ ) . نتایج تحقیقات زات و آمیت (۲۰۰۱) نشان می‌دهد که الگوی کسب و کار نوآور محور ، کارایی محور بر عملکرد مالی شرکت‌ها تاثیر گذار است و باعث بهبود عملکرد شرکت‌ها می شود . همچنین تحقیقات کنید استروم ( ۲۰۱۰) تاثیر رابطه بین الگوهای کسب و کار بر عملکرد سازمانی را تأیید ‌کرده‌است ( برتل ، ۲۰۱۲ ، ص۸۸ ) .

۲-۲-۴ ) اهمیت عملکرد سازمانی

بهبود مستمر عملکرد سازمان‌ها ، نیروی عظیم هم افزایی ایجاد می‌کند که این نیروها می‌تواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصت های تعالی سازمانی شود . سازمان‌ها و شرکت‌ها تلاش جلو برنده ای را در این مورد اعمال می‌کنند . بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالش‌های پیش روی سازمان و کسب بازخور و اطلاع از میزان اجرای سیاست‌های تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند ، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد . تمامی موارد مذکور بدون اندازه گیری و ارزیابی امکان پذیر نیست ( رحیمی ، ۱۳۸۵ ، ص ۴۱) .

۲-۲-۵) ارزیابی عملکرد و مدل‌های سنجش آن

ارزیابی عملکرد عبارت است از: «فرایند کمی کردن کارایی و اثربخشی عملیات» که با مروری بر ادبیات موضوع می توان دلایل آن را به سه گروه اصلی زیر تقسیم کرد (نقوی،۱۳۹۱،ص۵۵) :

۱-اهداف استراتژیک : که شامل مدیریت استراتژیک و تجدید نظر در استراتژی هاست .
۲- اهداف ارتباطی : که شامل کنترل موقعیت فعلی ، نشان دادن مسیر آینده ، ارائه بازخور و الگوبرداری از سازمان‌های دیگر است .

۳-اهداف انگیزشی : که شامل تدوین سیستم پاداش و همچنین تشویق بهبود و یادگیری است.
مسئله ارزیابی عملکرد سالیان زیادی است که محققان و کاربران را به چالش واداشته است. سازمان‌های تجاری در گذشته از شاخص‌های مالی به عنوان تنها ابزار ارزیابی عملکرد استفاده می‌کردند تا اینکه جانسون و کاپلن در اوایل دهه ۱۹۸۰ پس از بررسی و ارزیابی سیستم های حسابداری مدیریت بسیاری از ناکاراییهای این اطلاعات را برای ارزیابی عملکرد سازمان‌ها نمایان ساختند که این ناکارایی ناشی از افزایش پیچیدگی سازمان‌ها و رقابت بازار بود (نقوی،۱۳۹۱،ص۵۵) .

لذا استفاده از سیستم های ارزیابی عملکرد که تنها بر شاخص های مالی متکی هستند می‌تواند موجب بروز مشکلاتی برای سازمان شود که برخی از این مشکلات به شرح زیر است:

هدف از کمکهای انسان‌دوستانه، حفظ حق زندگی آدمیان از خطر گرسنگی و مرگ است؛ همان حقی که ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر، همه انسان‌ها را برخوردار از آن دانسته است و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز از آن صیانت می‌کنند. بند ۲ ماده یک مشترک در هر دو میثاق با صلابت و صراحت خاص مقرر می‌کند: « در هیچ مورد نمی توان ملتی را از وسایل بقای خود محروم کرد. » حق حیات که کمک انسان دوستانه جز ضامن برای آن نیست و خود منتج از آن است، به قطع و یقین و بی هیچ گفت و گو حقی است از همان دسته از حقوق بشر که دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه بارسلونا تراکشن، حقوق بنیادین خوانده است.^[۱۱۹] عبارت امداد بشردوستانه شامل تدارک مواد غذایی ضروری، آب آشامیدنی، لباس و حداقل امکانات مسکونی و برخی تجهیزات پزشکی و داروهای اساسی است و خدمات اساسی از قبیل خدمات پزشکی درمانی و دفاع غیرنظامی را در بر می‌گیرد.^[۱۲۰]

در پروتکل اول الحاقی در ماده ۷۰ اعلام شده برای رساندن کمک های لازم اعلام رضایت طرفهای درگیری ضروری است و همچنین درعین حال که طرف های درگیر، ملزم به اعلام چنین رضایتی هستند، بر اساس ماده ۲۳ کنوانسیون چهارم ژنو و ماده ۷۰ پروتکل الحاقی شماره ۱ حق کنترل از آ ن ها سلب نمی شود. ضمناً نیروهای بشردوستانه باید ‌بر اساس ماده ۷۱(۴) پروتکل الحاقی ۱ به قوانین و مقررات سرزمینی که در آن عمل می‌کنند احترام بگذارند. در رابطه با سرزمین های تحت اشغال، کنوانسیون چهارم ژنو قوای اشغالگر را موظف ‌کرده‌است تا همه توان خود را برای تسهیل در رسیدن کمکهای بشردوستانه به غیرنظامیان به کار برند در واقع قوای اشغالگر باید از اینکه کلیۀ نیروی انسانی غیرنظامی تحت اشغال او در حد کافی از چنین ‌کمک‌هایی بهره مند هستند اطمینان حاصل و در موارد لزوم، درخواست کمک کند و طرفهای درگیر نباید عمداً مانع رساندن کمک های بشردوستانه به جمعیت غیرنظامی نیازمند شوند. ممانعت عمدی از کمک رسانی بشردوستانه -که خود زیرمجموعه گرسنگی دادن جمعی تغیرنظامی به عنوان روش جنگی است- در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی، جنایت جنگی به شمار می رود.^[۱۲۱] چنین عملی بر اساس قوانین داخلی بسیاری از کشورهای نیز جرم محسوب می شود. در ماده ۷۰(۲) پروتکل اول الحاقی آمده است که طرفین درگیر و هریک از طرفهای معظم متعاهد باید سریع و بی وقفه، عبور کلیه محموله را اجازه دهند و تسهیل کنند و قطعنامه های متعددی از سوی سازمان ملل متحد، به ویژه شورای امنیت و کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد در این مورد صادر شده است. ارسال کمک بشردوستانه به غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی در ماده ۲۳ کنوانسیون چهارم ژنو ۱۹۴۹ بدین شکل بیان شده است که هر دولت متعاهد به کلیه محمولات دارویی … که باید به غیرنظامیان برسد اجازه عبور دهد و عبور آن ها را تسهیل کند و همچنین عبور آزاد و بلامانع محموله های مواد اصلی غذایی، پوشاک و دارویی تقویتی برای کودکان زیر ۱۵ سال و بانوان باردار و موارد مرتبط با زنان را اجازه دهد و تسهیل کنند.^[۱۲۲] ‌بر اساس تفسیر ماده ۲۳ کنوانسیون چهارم، نان، آرد، شکر، روغن و نمک از جمله مواد ضروری اند.^[۱۲۳] این تعهد در ماده ۷۰(۲) در پروتکل الحاقی اول به شکل موسع تری بدین شرح بیان شده است:

طرفین درگیر و هریک از طرفهای معظم متعاهد باید عبور سریع و بی وقفه کلیه محموله ها، تجهیزات و پرسنل تدارک دیده به موجب این بخش را اجازه داده و تسهیل کنند حتی اگر چنین کمک هایی برای سکنه غیرنظامی طرف مخالف در نظر گرفته شده باشد یعنی ‌دولت‌های‌ طرف مخالف را متعهد کرده که نه تنها از مانع تراشی در مسیر غیرنظامیان ‌به این کمک های بشردوستانه خودداری ورزند (تعهد سیلی) بلکه روند دسترسی های مذکور را تسهیل کنند (تعهد ایجایی).^[۱۲۴] این تفسیر موسع توسط همگان و از جمله کشورهایی که به پروتکل مذکور نپیوسته اند پذیرفته شده است.^[۱۲۵]

دریافت کمک های بشردوستانه برای بقا و حیات جمعیت غیرنظامی نیازمند، ضروری و مطابق حقوق بین الملل بشردوستانه، حق چنین جمعیتی است و کنوانسیون چهارم ژنو در ماده ۳۰ خود ‌به این مسئله اشاره ‌کرده‌است که غیرنظامیان برخوردار از این حق می‌توانند از قدرت های حامی و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و هر سازمان دیگری که توان و امکان کمک داشته باشد درخوست کمک کنند و پروتکل اول الحاقی نیز چنین حقی را در ماده ۷۰(۱) برای جمعیت غیرنظامی به رسمیت شناخته است.

شورای امنیت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد و کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل نیز بر مواردی که جمعیت غیرنظامی نیازمند، محق دریافت کمک های بشردوستانه هستند تأکید ورزیده اند که قواعد پروتکل الحاقی درمورد کمک های بشردوستانه در پرتو و همگام با منع استفاده جنگی از قحطی دادن غیرنظامیان تفسیر شود. در این صورت، مداخله های غیرانسانی در دسترسی و توزیع کمک های بشردوستانه به غیرنظامیان درصورتی که با هدف به قحطی کشاندن غیرنظامیان باشد مصداقی از نقض این ممنوعیت تلقی خواهد شد. نهایتاًً ایجاد شرایط قحطی عمدی ازجمله مداخله در ارسال کمک های بشردوستانه، مصداق جنایات جنگی است.^[۱۲۶]

الزام به تأمین آزادی تردد و عمل برای رساندن کمکهای بشردوستانه مجاز به جمعیت غیرنظامی نیازمند در پروتکل اول الحاقی در ماده ۷۱(۳) بیان شده است. نیاز ‌گروه‌های مسئول رساندن کمک های بشردوستانه به آزادی در امنیت حرکت و عمل، در رویه ناظر بر درگیری های مسلحانه بین‌المللی و غیربین المللی صراحت دارد و تخطی از چنین قاعده ای موضوع محکومیت قرار گرفته و ممنوع اعلام شده است. به ویژه سازمان ملل، بیانیه های و قطعنامه های زیادی در این ارتباط صادر ‌کرده‌است.

یکی از مشخصات عمده تنظیم حقوقی منازعات داخلی طبق پروتکل الحاقی شماره ۲ به کنوانسیون چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ این است که برخلاف منازعات بین‌المللی، رابطه بین متخاصمین، اساساً رابطه بین دولت – کشور مربوطه و اتباع آن است لذا تعهدات دولت متخاصم، طبق حقوق بشردوستانه در قبال طرف متخاصم دیگر، تعهداتی در قبال اتباع خود آن دولت محسوب می شود؛ درست همان طور که حقوق بشر، تعهداتی را بر دولت در قبال اتباعش تحمیل ‌کرده‌است. در اینجا تفاوت در شرایط خاص منازعه مسلحانه نهفته که اعمال نوع خاص قواعد را ایجاب می‌کند. در ارتباط با مخاصمات غیربین المللی نیز چند ماده مرتبط با حق غذاست که می توان به ماده۵ مبنی بر ‌مهیا کردن غذا و آب آشامیدنی برای اشخاصی که به دلایل مربوط به جنگ مسلحانه از آزادی محرومند و ماده ۱۴ مبنی بر ممنوعیت ایجاد قحطی بین جمعیت غیرنظامی به عنوان روش جنگی و همچنین حمله، تخریب، جابه جایی یا انتقال بی فایده اموال ضروری برای بقای جمعیت غیرنظامی مانند مواد غذایی، محصولات خام کشاورزی و دامی اشاره کرد. در ماده ۱۸ نیز آمده است اگر جمعیت غیر نظامیِ در معرض سختی، بی دلیل از ملزومات و لوازم اصلی برای بقای خود از قبیل مواد غذایی، امکانات پزشکی محروم شوند عملیات امدادی انجام و کمک های بشردوستانه ارائه خواهد شد. ^[۱۲۷]

پ- ممالک در حال توسعه می‌توانند و حق دارند سیاست‌های تعرفه ای خاص (حمایتی) برای تأمین و یا حفظ صنایع خاص خود اعمال نمایند.

ت- کشورهای در حال توسعه حق دارند برای حفظ تعادل در موازنه پرداخت‌ها، محدودیتهای مقداری (برخلاف مقررات گات) بر واردات داشته باشند.

ث- دادن فرصت زمانی بیشتر و یا گرفتن امتیاز کمتر از ممالک در حال توسعه، در توافقهای دور اروگوئه ‌در مورد محصولات کشاورزی، حذف سوبسید ها، حذف کمکهای دولتی، ‌در مورد حمایت از اموال معنوی و ‌در مورد کلیه امور مربوط به بخش خدمات (بانکداری، بیمه، توریسم، حمل ونقل) یا معافیتهای خاص برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته شده و یا به آن ها اجازه داده شده است که امتیاز کمتری در هر مورد واگذار کنند و یا مدت بیشتری برای اجرای تعهدات خود داشته باشند.(رشیدی ،۱۳۷۴، شماره ۱۱)

۲-۲-۱۲) ایران و سازمان تجارت جهانی

موضوع عضویت ایران در موافقتنامه تعرفه و تجارت ( گات) از سال ۱۳۳۸ مورد مطالعه قرار گرفت و دو نفر از ایران به عنوان عضو ناظر در کنفرانس بین‌المللی گات شرکت کردند و متعاقب آن مطالعات کارشناسی شورای عالی اقتصاد در این زمینه شروع شد. بعد از انقلاب اسلامی ‌موضوع عضویت ایران، زمینه اختلاف میان موافقان و مخالفان الحاق بود و کمیته های مختلف در دستگاه های اجرایی مختلف و نهادهای دیگر از جمله وزارت بازرگانی، وزارت امور خارجه و مجلس شورای اسلامی، موضوع امتیازات و یا به عکس زیان‌های ناشی از این الحاق را به بحث و بررسی و نقد و انتقاد گذاشتند. لیکن در حال حاضر ‌تمامی این مباحث با انحلال گات و تأسیس سازمان تجارت جهانی منتفی شده است و موضوعیت ندارد.

در حال حاضر ایران در منطقه ای قرار دارد که تقریباً همسایگانش قبلاً عضویت و یا عضویت ناظر گات را داشته اند و یا اینکه به صورت عضو سازمان تجارت جهانی درآمده اند. از سوی دیگر تمام شرکای تجاری اروپایی ایران سالها است که عضو گات هستند و اعضای اصلی سازمان تجارت جهانی به شمار می‌روند.

با توجه به اینکه کشورهای عضو سازمان جهانی ۹۵ درصد حجم تجارت را به خود اختصاص داده‌اند و از طرفی، بیش از ۹۰ درصد از تجارت خارجی ایران با کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی انجام می‌شود، مسلماًً برای اینکه ایران از انزوای اقتصادی خارج شود، ضرورت پیوستن ایران ‌به این سازمان اجتناب ناپذیر است.( سوادیان، ۱۳۷۹، ۵)

۲-۱-۱۲-۱) الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی

در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۸۴ ( ۲۶مه سال ۲۰۰۵ میلادی) در نشست شورای ‌عمومی سازمان تجارت جهانی که تصمیمات ۱۴۸ کشور عضو آن به صورت اجماع اتخاذ می‌شد،آمریکا برای نخستین بار آغاز مذاکرات ‌در مورد عضویت ایران در WTO را وتو نکرد. ایران نخستین بار در دومین سال تأسیس سازمان تجارت جهانی ( تیرماه ۱۳۷۵، ژوئیه ۱۹۹۶) خواستار پیوستن به سازمان تجارت جهانی شد و در ماه مه ۲۰۰۱ میلادی نخستین بار نامزدی آن برای این عضویت مطرح گردید. اما در نشست‌های متعدد شورای عمومی‌که از آن پس تشکیل شد، واشنگتن هر بار با بهره گرفتن از حق وتو، مانع از آغاز روند عضویت ایران شده بود.

بسیاری از هیئت های نمایندگی در سازمان تجارت جهانی با انتقاد از مخالفتهای آمریکا استدلال می‌کردند که دادن امکان عضویت ایران در این سازمان می‌تواند محرکی برای اصلاحات در ایران باشد و به نفع همسایگان آن کشور در خاورمیانه تمام شود.

از روز پنج شنبه ۵ خرداد ماه ۱۳۸۴، ایران به عضویت ناظر سازمان تجارت جهانی درآمده و در اصل بیست ونهمین کشور عضو ناظر در این سازمان است.

۲-۲-۱۲-۲) مراحل هفت گانه عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی

پذیرش درخواست عضویت ایران در WTO ‌به این معنا نیست که مذاکرات آغاز می‌شود، زیرا ابتدا باید مقدمات فرایند الحاق ایران ‌به این سازمان انجام شود که مستلزم طی مراحل متعدد و انجام مذاکرات دو جانبه و چند جانبه است.

سازمان تجارت جهانی با اعلام اینکه جمهوری اسلامی‌ایران در تاریخ ۲۶ مه سال ۲۰۰۵ میلادی به عنوان عضو ناظر این سازمان پذیرفته شد و با تشکیل کار گروه الحاقی مربوط ‌به این کشور فرایند الحاق ایران ‌به این سازمان آغاز شد، افزود: کار گروه الحاق ایران مانند دیگر کار گروه ها یک رئیس خواهد داشت که این شخص پس از مشورت ایران با دیگر اعضا از بین یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی غیر از ایران انتخاب خواهد شد.

اولین مرحله الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی ارائه یاد داشت نظام تجارت خارجی ایران به کار گروه الحاقی است. دولت ایران باید تمامی‌جنبه‌های نظام تجارتی و قانونی خود را به کار گروه الحاقی خود ارائه کند. این یادداشت پایه و اساس تصمیم گیری‌های بعدی کار گروه خواهد بود. در مرحله دوم، کار گروه الحاقی ایران در اولین نشست خود به بررسی این نظام تجاری می‌پردازد و کشورهای عضو کار گروه سئوالات خود را در خصوص این یادداشت از تیم مذاکره کننده ایرانی می‌پرسند و تیم ایرانی باید پاسخ مناسب را به آن ها بدهد و آن ها را متقاعد کند. پس ار بررسی تمامی‌جنبه‌های نظام تجاری و قانونی در کار گروه الحاقی، مرحله سوم که یکی از حساسترین مرحله هاست آغاز می‌شود.

کار گروه الحاقی ایران در مرحله سوم به بخش اصلی الحاق یعنی مذاکرات چند جانبه با اعضا می‌پردازد و در این مذاکرات شرایط و ضوابط الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی مشخص خواهد شد. این شرایط و ضوابط تعهداتی است که ایران باید در خصوص رعایت قوانین سازمان به مجرد عضویت در آن بدهد.

مرحله چهارم الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی که همزمان با مرحله سوم اجرا می‌شود، انجام مذاکرات دو جانبه ایران با تک تک اعضای کار گروه در خصوص توافقات تجاری دو جانبه است و در این مرحله است که ایران باید با تک تک اعضای کار گروه در خصوص امتیازها و تعهدات مبادلات تجاری کالا و خدمات و دسترسی دو کشور به بازار یکدیگر به توافق برسد. نتایج مذاکرات ایران در مراحل سوم و چهارم شامل سه سند جداگانه است که باید در مرحله پنجم به تصویب نهایی اعضای کار گروه برسد.

سند اول عبارت است از گزارش خلاصه اقدامات، شرح مذاکرات و شرایط الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی که در کار گروه تهیه شده است.

سند دوم پروتکل الحاقی است که شامل شرایط و ضوابط مورد قبول ایران و دیگر اعضای کار گروه جهت عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است که در مذاکرات چند جانبه کار گروه تدوین شده است.

سند سوم نیز عبارت است از توافقات انجام شده بین ایران و تک تک اعضای کار گروه در خصوص امتیازها و تعهدات مبادلات تجاری کالا و خدمات و دسترسی دو کشور به بازار یکدیگر.

سه سند مذکور در قالب یک مجموعه اسناد الحاقی در مرحله پنجم باید در نشست پایانی کار گروه به تصویب نهایی اعضای کار گروه برسد.

مرحله ششم عضویت دائم ایران در سازمان تجارت جهانی ارائه گزارش نهایی کار گروه به شورای ‌عمومی سازمان تجارت جهانی و تصویب این گزارش در شورای عمومی‌ یا نشست وزیران است.

•از دست‌ دادن‌ هر چیزی‌ که‌ برای‌ فرد ارزشمند باشد.

•آسیب‌ها یا بیماری‌های‌ شدید.

•اخراج‌ شدن‌ یا تغییر شغل‌.

•نقل‌ مکان‌ کردن‌ به‌ یک‌ شهر یا استان‌ جدید.

•مشکلات‌ جنسی‌ بین‌ فرد و شریک‌ جنسی‌ او.

•ورشکستگی‌ مالی‌ یا مقروض‌ شدن‌ شدید مثلاً به‌ خاطر خرید یک‌ خانه‌ جدید.

•تعارض‌ مدام‌ بین‌ فرد و یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ ، دوست‌ نزدیک‌ یا همکار.

•خستگی‌ دایمی‌ ناشی‌ از استراحت‌، خواب‌ یا تفریح‌ ناکافی‌ (کراس،شیلد،ترجمه عباس چینی،۱۳۷۱).

۲-۴ انواع استرس

وقتی استرس به صورت انگیزهای مثبت عمل کند، سودمند به حساب می‌آید ولی اگر از حد مطلوب فراتر رود، مضر است. ما در واقع با سه نوع استرس رو به رو هستیم:

۲-۴-۱ یوسترس: استرس خوب است و در موقعیتی ایجاد می شود که شخص آن را انگیزه دهنده یا الهام بخش ارزیابی می‌کند. این استرسها لذت بخش هستند و تهدید به حساب نمی آیند. مثل عاشق شدن یا ملاقات یک بازیگر مشهور سینما یا استرس شب امتحان که فرد را به تکاپو وا می‌دارد.

۲-۴-۲ نوسترس: اشاره به محرک حسی دارد که تأثیری بر جای نمیگذارد. نوسترس نه خوب است و نه بد. شنیدن خبر وقوع زلزله در یک نقطه دورافتاده می‌تواند در این ردیف جای بگیرد.

۲-۴-۳ دیسترس: استرس بد است که دو حالت دارد: استرس حاد که بسیار شدید است و به سرعت از بین می رود و استرس مزمن که ممکن است خفیف یا شدید باشد ولی تا مدتهای طولانی (ساعتها، روزها و حتی ماه ها) باقی می ماند. (عیوضی، ۱۳۹۰)

۲-۵ نشانه های استرس

کم حوصلگی، سردرد، تغییر ضربان قلب، خستگی جسمی، خشم و پرخاشگری، بی خوابی، فشار در سینه، اختلال گوارشی، سوزش معده، عرق کردن، خشکی دهان، بی‌اشتهایی، داغ شدن و یا سرد شدن بدن، غمگینی، لرزش بدن، میل به سیگار، از دست دادن تمرکز، احساس سرگیجه، تغییر تنفس، تکرر ادرار، کم شدن حافظه، دردهای بدنی پراکنده، آه کشیدن، تمایل به تنهایی، آشفتگی، التهاب، سرخ شدن پوست صورت و… (غلامعلی افروزوصالح،۱۳۸۷)

۲-۶ فیزیولوژی استرس

۲-۶-۱ نقش دستگاه عصبی

عملکرداصلی دستگاه عصبی،یکپارچه کردن تمام دستگاه های بدن با بهره گرفتن از یک شبکه ارتباطی برای تقویت اطلاعات ‌در مورد شرایط درونی و بیرونی به مغز و از مغز است. عناصر اصلی سازنده دستگاه عصبی،سلولهای عصبی^۱ یا« نرون^۲»ها هستند. اعمال هر نرون،الکتروشیمیایی است. داخل هر نرون ‌یون‌هایی وجود دارد که به طور الکتریکی شارژ شده و دارای پتانسیل برای تخلیه الکتریکی است. وقتی بار الکتریکی تخلیه می شود،جریان الکتریکی ضعیفی ،تمام طول نرون را طی می‌کند. این امر باعث آزاد سازی مواد شیمیایی بنام«انتقال دهنده های عصبی»^۳می شود که درون هر نرون ساخته شده و در انتهای هر نرون ذخیره می شود.انتقال دهنده های عصبی آزاد شده،در عرض شکاف سیناپسی،فضای بین هر نرون پخش می‌شوند. این فرایند به مثابه«گفتگوی» دستگاه عصبی،با بهره گرفتن از علایم شیمیایی و الکتریکی ادامه می‌یابد. .(کرتیس ، آشتیانی،۱۳۸۷)

ساختمان اصلی دستگاه عصبی،بر اساس سلسله مراتب بخش‌های فرعی و اصلی است .دو بخش مهم دستگاه عصبی«دستگاه عصبی مرکزی»^۴و«دستگاه عصبی پیرامونی» ^۵است.دستگاه عصبی مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است.دستگاه عصبی پیرامونی شامل تمام نرون های دیگر است. دستگاه عصبی پیرامونی (که خارج از مغز

۲-Neurrone 1-Nerve cell

۳-Neurotransmitter 4-Central Nervous System(CNS)

۵-Peripheral nervous system(PNS)

و نخاع قرار دارد) از دو قسمت تشکیل می شود:«دستگاه عصبی بدنی» و« دستگاه عصبی خود مختار»دستگاه عصبی بدنی پیامهایی را که از تحریک پوست و ماهیچه ها ایجاد می‌شوند با بهره گرفتن از اعصاب حسی به مغز منتقل می‌کنند. دستگاه عصبی خودمختار یا خودگردان حداقل تاکنون، خارج از هوشیاری یا کنترل ارادی در نظر گرفته شده است.دستگاه عصبی خودمختار همواره درگیر پاسخ مربوط به استرس می شود. (ال.برانون وجی.فیست۱۹۹۷ )

دستگاه عصبی خود مختار شامل دو بخش مهم است:بخش اول«دستگاه عصبی سمپاتیک»^۱ «دستگاه عصبی پاراسماتیک».^۲این دو دستگاه از نظر آناتومی عملکرد مختلفی دارند،شاخه ی سمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار،منابع بدن را در پاسخ به وضعیت اضطراری یا موقعیتهای استرس زا و هیجانی بسیج می‌کند.این حالت اغلب پاسخهای«جنگ- گریز»نامیده می شود،که ارگانیسم را برای مقابله با محرک استرس زا یا برای فرار از آن آماده می‌کند .در هر یک از این دو صورت ،بدن باید برای فعالیت حرکتی شامل حمله ،دفاع یا فرار آماده باشد. رویدادهایی که در آماده شدن برای این رخداد صورت می‌گیرد، شامل افزایش ضربان قلب، انقباض رگهای خونی پوست،کاهش فعالیت معدی روده ای،افزایش تنفس، تحریک غدد عرق و گشاد شدن مردمک چشمها می شود.(ایوانزوهمکاران،۱۹۹۷) شاخه ی پاراسمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار نیز از سوی دیگر در جهت ارتقای آرامش کار می‌کند و عملکردها فوق را به حالت پایدار طبیعی و بدون استرس در می آورد.این دو دستگاه برای عضو اصلی( مثل قلب )کار می‌کنند، اما به صورت معکوس عمل می‌کنند.به عبارت دیگر هر دو

۱-Sympathetic nervous system 2-Parasympathetic nervous system

دستگاه به منظور حفظ تعامل ،همزمان کار می‌کنند، نه اینکه یکی از دیگری پیروی کند. مثل سایر قسمتهای دستگاه عصبی، نرونهای عصبی خود مختار توسط انتقال دهنده های عصبی فعال می‌شوند. دو ناقل عصبی اصلی در اینجا«استیل کولین»^۱و نورادرنالین^۲( یا« نوراپی نفرین»)^۳ هستند.از آنجا که هر عضو،؛ گیرنده متفاوتی دارد، این دو ناقل عصبی آثارمتفاوتی دارندو تعادل مربوط به هر یک ازآنهادر ارائه طیف وسیعی از پاسخ‌ها مهم است.(پیتزوفیلیپس،۱۹۹۸)

۲-۶-۲ نقش دستگاه عصبی درون ریز

دستگاه عصبی درونریز از غدد درونریزی تشکیل می شود که توسط دستگاه عصبی کنترل می‌شوند.غدد هر دو دستگاه مواد شیمیایی را که«هورمون»شناخته می‌شوند ترشح می‌کنند.هورمون به طور مستقیم وارد جریان خو.ن می شود و سپس به قسمتهای مختلف بدن می رود.(پی.بن یارد۱۹۹۶)

دستگاه های عصبی و درون ریزارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و در ترکیب و آزاد سازی مواد شیمیایی مشارکت دارند.تفاوت مهمی که وجود دارد این است که در دستگاه عصبی، این مواد شیمیایی، انتقال دهنده ها ی عصبی نامیده می‌شوند.در حالی که در دستگاه درون ریز به آن هورمون گفته می شود.به علاوه انتقال دهنده های عصبی سریع تر عمل می‌کنند و آثار کوتاه مدتی دارند.هورمونها آهسته تر عمل می‌کنند ولی برای مدت طولانی تری اثرمی گذارند. دستگاه های عصبی و درون ریز،؛ هر دو عملکردهای کنترلی و ارتباطی دارند و هر دو در جهت حفظ رفتارهای یکپارچه و سازش یافته کار می‌کنند. (پیتزوفیلیپس،۱۹۹۸)

۱-Acetyicholine 2-Noradenaline

۳-Norepinephrine