اگر چه در بحث از یافته ها، به اثربخشی غنیسازی اشاره شد و یافتهها به مداخله نسبت داده شد ولی به نظر میرسد نوع ابزار و نحوهی سنجش سازه عامل بسیار مهمی می باشد که با میزان اثر بخشی مشاهده شده، تعامل دارد. به عبارتی، نوع ابزار تا حد زیادی می تواند به میزان مجذور اتای بدست آمده اثر گذار باشد. چرا که در صورتی که پرسشنامهای، گزارهها یا پرسشهای آن نگرش سنج باشد، بیشتر به سنجش سازههایی میپردازد که حالتی پایدارتر دارند و به احتمال زیاد برای تغییر آنها به زمان بیشتر و مداخلههای بلند مدت تری نیاز باشد. در حالی که پرسشنامه هایی که به سنجش رفتار و فراوانی وقوع رفتار میپردازند در مقابل تغییر حساسترند. چرا که رفتار هدف مشخصتر است و تغییرات عینیترند. پرسشنامهی به کار گرفته شده برای این پژوهش از نوع رفتار سنج بوده و گویه های آن حیطه های عینی رفتاری را می سنجد. این نوع گویه ها صرف نظر از ماهیت مداخله، به اکثر مداخلهها حساسند. گر چه به نظر می رسد این ویژگی ابزار، همان روایی ملاکی است، ولی باید توجه داشت ملاک قرار دادن حساسیت به مداخله، برای هر نوع پرسشنامهای مقدور نیست. در واقع اکثر پرسشنامه هایی که گویه ها و گزارههای آنها از نوع رفتاری نیست، قابلیت آن را ندارند که حساسیت به مداخله را به عنوان روایی ملاکی برای آنها در نظر گرفت. در مجموع هدف از بحث اخیر این بود که می توان بخشی از تغییرات مشاهده شده را به قابلیت ابزار نسبت داد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به نظر میرسد متغیر بسیار مهمی که تعدیل کننده کیفیت روابط زناشویی است و در تاثیر غنیسازی بر روابط زناشویی نقش تعدیل کننده را بازی میکند، هوش هیجانی است. نگاهی به مهارتهایی که در غنیسازی به شیوه ارتقای روابط و حتی سایر شیوه های غنیسازی آموزش داده میشود، نشان میدهد آنچه در این جلسات آموخته میشود در واقع همان مهارتهای هوش هیجانی هستند. بنابراین شاید بتوان بخشی از میزان اثر گذاری(مجذور اتا) مشاهده شده را به هوش هیجانی افراد نسبت داد. در مجموع از نظر پژوهشگر از مجموع شیوه های غنیسازی، شیوهای کاراتر است که بهتر بتواند مهارتهای هوش هیجانی را به افراد انتفال دهد.
۵-۴- محدودیتهای پژوهش:
به نظر می رسد شخصیت پژوهشگر به عنوان رهبر جلسات مداخله، بر فرایند جلسه ها اثر گذار باشد.
۵-۵- پیشنهادات پژوهشی:
پیگیری با فاصله ی بیشتر و چند بار صورت گردد و برای تحلیل از طرح های اندازه گیری مکرر و سریهای زمانی نیز استفاده شود.
مدل کواریانس با متغیر های متفاوتی بررسی شود. یعنی متغیر های مداخله گر دیگری نیز بررسی شود. مثل هوش هیجانی شرکت کنندگان اثربخشی غنی سازی روابط بر سایر سازه های مطرح در روابط زناشویی بررسی شود.
اثربخشی غنیسازی روابط با سایر شیوه های مشاوره و روان درمانی مقایسه شود.
۵-۶- پیشنهادهای کاربردی:
مراکز مشاوره و روان درمانی می توانند دوره های غنی سازی به شیوه ی ارتقای روابط برگزار نمایند و این مهارت ها را به زوجین آموزش دهند.
با توجه به اینکه ویژگیهای روانسجی پرسشنامهی سازگاری زناشویی(RDAS ) تاییدشد، این پرسشنامه میتواند به عنوان ابزاری مناسب در امور پژوهشی و بویژه بالینی مورد استفاده قرار گیرد.
پیوست۱
مقیاس شادمانی زناشویی(MHS)
هدف این مقیاس برآورد شادمانی فعلی شما از ازدواج تان در هریک از ده بعد فهرست شده در زیر است . لطفاً دور یکی از اعداد (۱ تا ۱۰) مقابل هر یک از زمینه ها ی ازدواج را که متناسب با وضع زناشویی شماست، دایره بکشید. اعداد سمت چپ نشانگر میزان خرسندی و اعداد سمت راست نشانه میزان ناخرسندی است. با بهره گرفتن از مقیاس عددی (۱ تا ۱۰) ، احساس امروز خود را دقیقاً بیان کنید. سعی کنید تمام احسا س های دیروز خود را کنار بگذارید و فقط روی احساس امروز خود نسبت به هر یک از زمینه های ازدواج تمرکز کنید. همچنین سعی کنید که جواب شما به یک زمینه، روی جواب شما به سایر زمینه ها اثر نگذارد.

رسوبات آبرفتی منطقه تهران که از کوهپایه های البرز تا فرونشست جنوب تهران گسترش دارد حاصل فعالیت رودخانه های وردآورد، کن، فرحزاد، تجریش، دارآباد و سیلاب های فصلی جریان یافته از کوه های البرز می باشند. به طور کلی رسوبات آبرفتی تهران به پنج دسته تقسیم می شود که با توجه به سن آنها از قدیم به جدید شامل:
الف)- سازند آبرفتی هزار دره
پادگانه هزار دره از قدیمی ترین رسوب می باشد که در مناطق کن، اوین و چیتگر به شکل تپه های بلند با دره های نسبتا” زیاد (هزاره دره) گسترش دارد. این سازند از کنگلومرای همگن با قلوه سنگ، شن و ریگ تشکیل شده و فضای میان دانه ها را ماسه و سیلت پر کرده است. قدیمی ترین آبرفت های تهران سازند هزار دره می باشد که به صورت تپه های بعضا” طاقدیسی با منظره کنگلومرایی برونزد دارد. این سازند در فیروز کوه و نیز در مسیر تهران به طرف گرمسار و ورامین و نیز به طرف هزار دره و شمال شرق ورامین با رسوبات کنگلومرایی فشرده و چین خورده همراه است.
ب)- سازند آبرفتی ناهمگن شمال تهران و سیلت های رس کهریزک
در حاشیه جنوبی دشت تهران و در محدوده قم- ساوه به صورت پوششی آبرفتی به ضخامت ۱۰۰ متر دارای پوسته های لیمونیتی و هوادیده با لایه بندی نسبتا” ضعیف به طرف آبادی کهریزک و نیز در شمال تهران در مسیر بزرگراه چمران و قسمت های جنوب عباس آباد به طرف شریعتی و ارتفاعات شمالی آن به صورت لایه های چین خورده، حاوی رس قرمز رنگ دیده می شود. علاوه بر آن سازند کهریزک بین کرج و قزوین به طرف کردان گسترش دارد.
ج)- سازند آبرفتی جنوب غرب و جنوب تهران
این سازند در امتداد حاشیه جنوبی دشت به طرف غرب و جنوب تهران به صورت برون زدگی های خاکستری روشن متشکل از گراول های لایه دار با قطعاتی از سازند سبز کرج همراه با کوارتزیت های قرمز رنگ و آهک های قدیمی دوران اول و دوم می باشد. به طوری که رسوبات آبرفتی شرق تهران در شمال و شرق به صورت تپه های طاقدیسی به ویژه به طرف اره کوه در شمال و برجستگی های آنتی البرز، ادامه داشته و تا جنوب می توان مشاهده نمود.
د)- سری های رسوب گذاری در اطراف لشگرک و هزار دره و سرخه حصار
سری های رسوب گذاری در اطراف لشکرک و هزار دره و سرخه حصار شامل خاک های خاکستری رنگ تا حدی هوموس دار و دارای ریگ و ریشه گیاهان، رس قرمز رنگ فشرده، همراه چند لایه متشکل از قلوه سنگ های گوشه دار و رس قرمز رنگ همراه با قطعات آهک فرسوده در بین، لایه های رسی و لایه های فشرده و کنگلومرا را در زیر این لایه می توان مشاهده نمود. به علاوه در اطراف هزار دره می توان خاک قرمز رنگ فوقانی، پوسته های آهکی و سکانس رسوبی لایه دار با قطعات سنگ های سیمانته شده را تشخیص داد.
منطقه ۲۲ تهران بر روی سازند کرج قرار گرفته است، جنوب این منطقه را ذخایر تراسی و مخروطه افکنه و کنگلومرای پلی ژنیک سست در بر گرفته است. قسمت میانی این منطقه شامل گدازه های آندزیتی و سنگ های آذر- آواری است، این در حالی است که شمال منطقه در بر گیرنده سازندهای آهکی و شیل های توق دار است.
۳-۵-۳ خاک
منشأ اصلی خاک های این محدوده مطالعاتی از رسوبات تشکیلات البرز می باشد که عمدتا آهکی بوده و بالا بودن میزان آهک در خاک مشخص کننده آن است و در بعضی قسمت ها نیز مارن مشاهده می گردد. جنس سنگ مادر عناصر تشکیل دهنده خاک غالبا” آهک، توف، شبل، شیست و ماسه سنگ می باشد. با توجه به شرایط منطقه فرایندهای خاکسازی، اغلب منجر به تشکیل افق های کامبیک، کلسیک و ژیپسیک در تحت الارض خاک گردیده و در بعضی موارد نیز خاک فاقد تحول پروفیلی است و فقط در سطح آن یک افق آکریک مشاهده می گردد. بافت خاک در محدوده مطالعاتی خیلی متغییر است به طوری که در سطح از سبک تا متوسط و سنگین و خاک زیرین نیز از سبک تا متوسط و سنگین متغیر می باشد. عمق خاک آن از خیلی سطحی تا نسبتا عمیق، عمیق و حتی خیلی عمیق در نقاط پست تغییر می کند. مقدار سنگریزه در سطح خاک از ۵ تا ۵۰ در صد و در عمق از ۱۰ تا ۶۰ درصد متفاوت می باشد. میزان نفوذپذیری از ضعیف (در بخش جنوب غربی) تا متوسط و در سایر نقاط از خوب تا سریع متغیر می باشد. به طور عمده مواد مادری در منطقه ۲۲ تهران از توف های سبز البرز در شمال، آندزیتها در جنوب و آبرفت های پلوپلئیتوسن در تمام منطقه تشکیل شده است که سنگ ها و آبرفت های فوق تاثیر عوامل آب و هوایی، هوادیدگی حاصل نموده و تجزیه و تخریب می یابند و توسط آب یا نیروی ثقل منتقل شده و سپس تحت تاثیر عوامل مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی قرار گرفته و خاک های منطقه را بوجود آورده است. خاک های حاصله بسته به سرعت انتقال و شیب به تدریج برجا گذاشته شده که نتیجه آن تشکیل خاک هایی با بافت سبک و خیلی سبک و سنگریزه دار در مجاورت ارتفاعات و مخروطه افکنه ها و خاک های با بافت سنگین و خیلی سنگین در انتهای دشت های دامنه ای و بالاخره با بافت متوسط در حد واسط این دو است.
۳-۵-۴ منابع آب
حوزه آبخیز تهران از شمال به حوزه آبخیز لتیان و کرج، به حوزه آبخیز کرج، از شرق به حوزه آبخیز لتبان و از غرب به حوزه آبخیز کرج محدود می گردد. تهران بزرگ (مجموعه مناطق شهرداری) تقریبا در مرکز حوزه آبخیز واقع گردیده است. رودخانه های وردیج، کن، درکه، دربند، دارآباد، سرخه، حصار از حوزه شمالی تهران وارد می شوند سمیر گذر این رودخانه ها عبارتنداز:
الف)- رودخانه وردیج: این رودخانه در ارتفاعات شمال غرب حوزه جریان دارد و از کوه های لیچه سرچشمه می گیرد و ناحیه غربی حوزه را زهکش می نماید.
ب)- رودخانه کن: سرچشمه این رودخانه از ارتفاعات ۳۰۰۰ متری شمال حوزه در محدوده کرانه سرات واقع است و از به پیوستن سرشاخه های آب رندان، آب طالون و آب کیگاه مناطقی را که در مسیر این سرشاخه ها قرار گرفته اند زهکش می نماید. این شبکه در تنگه کوه حصار با آب سنگان تلاقی می کند و پس از سرازیر شدن به سمت مرکز حوزه (شهر تهران) تغییر نام داده و با نام رودخانه سولقان جریان می یابد و پس از پیوستن چند سرشاخه دیگر در منطقه کن بنام رودخانه کن بطرف جنوب ادامه می یابد
ج)- رودخانه درکه : این رودخانه از ارتفاع ۳۷۶۷ متری سرچشمه گرفته و زهکش قسمتی از شمال مرکزی حوزه را عهده دار می باشد.
د)- رودخانه دربند: این رودخانه از قله توچال و از ارتفاع ۳۹۵۷ متری سرچشمه می گیرد و از شمیران به طرف شهر امتداد می یابد
ه)- رودخانه دارآباد: این رودخانه از ارتفاع ۳۲۹۷ متری سرچشمه می گیرد و پس از گذر از روستای دارآباد به محدوده شهر تهران وارد می شود
آبهای زیرزمینی حوزه آبخیز تهران را چشمه ها و قنوات تشکیل می دهند. سطح آب زیرزمینی در آبخوان تهران در قسمتهای شمالی دشت به ۱۵۰ متر می رسد در حالیکه که در قسمت جنوبی سطح آن به کمتر از ۵ متر می رسد. نوسان سالانه سطح آب بطور متوسط بین ۷/۲ متر در شمیران ۷۵/۱ متر در تهران متغییر است. مهمترین چشمه های موجود در شمال حوزه تهران عبارتنداز: چشمه کفو (کف آب)، چشمه آشکار خونی، چشمه هفت دوغونی (هفت طغیانی)، چشمه یورت مختار، چشمه آلوچه درختک، چشمه دره حوزک و چشمه دره کارا، البته در فصل بهار علاوه بر آب چشمه های مذکور، آب چشمه های دیگر هم از دره ها و شکاف کوهها، در مسیر رودخانه اوین، درکه و مسیل ولنجک جاری می شوند، اکثر این چشمه ها در فصل تابستان و پاییز بطور کامل خشک می گردند. تعداد کل چشمه های منطقه ۲۰ دهانه بوده که از این تعداد ۲ دهنه آب دارد و ۱۸ دهنه خشک می باشد، کل قنوات منطقه حدود ۵۹۳ رشته می باشد که از این تعداد ۴۸ درصد آب دارد و ۵۲ درصد خشک می باشد، متوسط آبدهی قنوات محدوده ۲۲ تهران ۸۶ متر مربع در ساعت می باشد.
۳-۵-۵ پوشش گیاهی
برای بررسی وضعیت پوشش گیاهی می بایست تمامی حوزه آبریز منطقه تهران و یا محیط پیرامونی آن مدنظر قرار گیرد که بالغ بر ۲۰۶۰۰۰ هکتار است. رستنی های حوزه آبخیز تهران با توجه به تاثیر عوامل مختلف فیزیکی، و زیستی از تنوع گونه ای زیادی برخوردار می باشد. بویژه در مناطق کوهستانی حوزه، این تنوع بیشتر به چشم می خورد، شهر بزرگ تهران درناحیه مرکگزی حوزه واقع گردیده و توسعه آن تا ارتفاع ۱۸۰۰ متر ادامه دارد. تاسیسات مسکونی و صنعتی عمدتا” در جنوب حوزه متمرکز شده است. بخش عمده ای از کشاورزی نیز در این ناحیه صورت می گیرد. بخش وسیعی از حوزه در نواحی جنوبی و شرقی حوزه اختصاص به مناطق نظامی دارد. در بخش شرقی حوزه پارک ملی سرخه حصار و بخش از پارک ملی خجیر واقع شده است. این پارک های ملی به دلیل اینکه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست می باشند، از پوشش گیاهی خوبی برخوردارند. گیاهان گسترش یافته در سطح حوزه عبارتنداز: بقایای جنگل های ارس و پسته در اراتفاعات به همراه بادام وحشی و نسترن، شیر خشت، گوجه وحشی، داغداغان و گونه های بالشتکی نظیر گون ها و اسپرس خاردار و انواع گرامینه ها، اگروپیرون، بروموس ها، و فورب ها می توان به کما، اسپرس، یونجه، و سایر گونه های مرتبط اشاره کرد. در نقاط پست و ازراف شهر تهران در اراضی کشاورزی عموما گونه های مهاجم و زیاد شونده ای چون گندمیان یکساله، ورک، جفجفه، سالسولاها، اسفند، گل گندم و نظیر آنها گسترش دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۶ بررسی منطقه از بعد های مختلف
۳-۶-۱ ویژگی های جمعیتی
در سال ۱۳۹۰ جمعیت منطقه ۲۲ تهران نفر۱۲۸۹۵۸ بوده است که بدین ترتیب ۶۵۴۸۲ نفر با ۷۷/۵۰ درصد مرد و ۶۳۴۸۲ نفر با ۲۳/ ۴۹را زن تشکیل می دهند. و دارای بعد خانوار همچنین در جدول زیر ساختار سنی و حنسیتی به تفکیک آورده شده است.
جدول شماره ۳-۲: ساختار سنی جمعیت منطقه ۲۲ بر حسب گروه های سنی

آمارتیا سن
بخش اول – مرور تاریخی توسعه
بخش اول فصل حاضر به مرور تاریخی موضوع تحقیق می‌پردازد. در این بخش تاریخچه مفهوم توسعه، نظریات مربوط به آن و همچنین مختصری از تاریخ توسعه در ایران را مرور خواهیم.
تاریخچه مفهوم توسعه
توسعه به عنوان یک مفهوم، اساساً از سوی ابنخلدون متفکر مسلمان مسائل اجتماعی (۱۴۶۰ – ۱۳۳۲) در کتاب «مقدمه» (مقدمهای بر تاریخ) مطرح شد. ابنخلدون تونسی، که پارهای وی را بنیانگذار جامعهشناسی و جمعیتشناسی میدانند از اصطلاح عربی «العمران» برای تشریح علم نوین توسعه یا «علم الجامعه» که همان جامعهشناسی است استفاده کرده است. وی مفهوم توسعه را برای بررسی علل تکامل تاریخی بکار برده است، عللی که وی آنان را در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی جوامع جستجو میکرد. وی واژهی توسعه را در عام‌ترین شکل و در اشاره به تحولات مکانی و زمانی جوامع بکار میبرده است. بنابراین از نظر ابنخلدون علم تحول و تطور و یا جامعهشناسی (علمالعمران) در بستر علمی خویش به تاریخ مربوط است زیرا این علم طریقهای برای بررسی و درک تاریخ بوده است. آثار ابنخلدون طی دو قرن، تنها تحلیل همهجانبه از تحولات و سازمانهای اجتماعی به شمار میآمد. با آغاز قرن هفتم و سپس در قرنهای نوزدهم و بیستم بود که فیلسوفان، متفکران امور اجتماعی، اقتصاددانها و جامعهشناسان اروپا به مفهوم وسیع توسعه پرداختند. توجه به توسعه در این دوران از زاویه تغییر شکل جامعه «روستایی، گروهی و کشاورزی» به جامعه «شهری، خردگرا، قراردادی» صورت گرفت و در عین حال توجه به سیستم صنعتی دولت – ملت نیز در مرحله بعد از آن قرار داشت (مولانا،۱۳۷۱: ۲۹-۳۱).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به طور کلی، سابقه مباحث «توسعه» به عنوان یک موضوع علمی و مشخص به بعد از جنگ جهانی دوم بر میگردد. هر چند که در تاریخ نظریههای توسعه، بعضی آن را تا اولین مباحث علوم اجتماعی در اوایل قرن بیستم و حتی قرن نوزدهم ردیابی میکنند (سو،۱۳۷۸: ۱۱).
پس از پایان جنگ جهانی دوم، مفهوم توسعه به عنوان مفهومی برای اطلاق به تغییرات بین المللی، نهادی، فردی و همچنین اصطلاحی به جای پیشرفت، به کار رفت. در واقع نیاز به بازسازی کشورهای آسیب دیده در جنگ جهانی و رهایی بیشترین بخش جهان سوم از یوغ استعمار ازجمله دلایل عمده برای اولویت قرار دادن برنامه های توسعه در این کشورها و در نتیجه، گسترش مبانی نظری این مفهوم بوده است. لازم به ذکر است که اصطلاح توسعه در دههی ۱۹۴۰ و به ویژه در دو دههی ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ با مفاهیمی چون رشد، نوگرایی، دموکراسی، خلاقیت، صنعتی شدن و پارهای از تغییرات تاریخی و تکوینی مربوط به غرب، مترادف بود. اصطلاحی که ابتدا توسط پژوهشگران و سیاستگذاران آمریکایی محبوبیت یافت و سپس به سرعت به اروپا و به ویژه به کشورهای کمتر صنعتی جهان معرفی شد (مولانا،۱۳۷۱: ۲۴).
در این میان، تولد سازمان ملل متحد و مؤسسه های گوناگون اجرایی پس از جنگ جهانی، نقطه عطفی در آغاز رسمی اعطای کمک به توسعه کشورهای جهان سوم محسوب می‌شود. به طوری که سازمان ملل متحد، دهۀ ۱۹۶۰ را «نخستین دههی توسعه» نامید و هدفهایی را برای رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه معین کرد. این هدفها معرف موسسههای کلیدی سازمان ملل در حوزه یاریرسانی، که بانک جهانی در صدر آنان قرار دارد، به شمار میآمدند و با هدفهای سازمانهای تازه تشکیل شدهی کمک دهنده و کمک گیرنده عمدتاً هماهنگی داشتند (ملکات و استیوز، ۱۳۸۸ :۶۳).
در راستای این یاری رسانی، در سال ۱۹۴۱ وینستون چرچیل و فرانکلین روزولت، منشور آتلانتیک شمالی را به امضاء رساندند. آنان در این منشور کلیات برخی از اصول مشترکی را به اجمال بیان کردند. اجرای این برنامه دارای کارکرد خدمات رسانی است و در درجهی اول به منزله یک بنگاه تأمین اعتبارات مالی برای همکاریهای فنی فعالیت میکند. این نهاد، همکاریهای خارج از کشورها را به درخواست هر یک از دولتها هماهنگ میکند. نکتهی مهم اینجاست که وظیفه و اختیارات برنامهی توسعهی ملل متحد ارتقای پیشرفت انسانها با هدف کمک به کشورهای در حال توسعه برای دستیابی به اعتماد به نفس از طریق سازندگی و تقویت توانایی ملتهایشان است. مفهوم «ارتباطات حامی توسعه»^[۷] نیز نخستین بار در چارچوب همین نهاد در دههی ۱۹۶۰ به وسیله «ارسکین چایلدرز»^[۸] مطرح شد که به موجب این ایده، نوعی تکلیف مدیریتی به برنامهی توسعه ملل متحد تفویض شد (ملکات و استیوز،۱۳۸۸: ۵۲-۵۳ و ۵۶) .
در همین راستا نیز، ایالات متحده، به عنوان متنفذترین عضو سازمان ملل، فعالیت‌های امدادگرانه ای را در اروپای جنگ زده آغاز کرد و به همین منظور «برنامه بازسازی اروپا» را که به «طرح مارشال» معروف است، به اجرا در آورد که این را می‌توان نخستین و بزرگ‌ترین پروژه کمک به کشورهای خارجی با پشتیبانی یک دولت دانست. دولت ترومن در آمریکا ۵/۲ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به عنوان تشریک مساعی به همین امر اختصاص داد، که تا کنون نظیر آن دیده نشده است. هدف‌های طرح‌های مارشال مشتمل بود بر کمک‌های بشر دوستانه، بازسازی بازارهای های اروپایی برای کالاهای آمریکایی و توانایی بخشیدن به اروپا برای آنکه در مقابل نفوذ شوروی در اروپای غربی مقاومت کند. موفقیت طرح مارشال الهام بخش تدوین و اجرای این گونه پروژه‌ها در کشور های جهان سوم شد. همین توجه به نابسامانی معیشت مردم کشورهای جهان سوم، ترومن، رئیس جمهور آمریکا را بر آن داشت تا برنامهی «اصل چهار» مصوب در سال ۱۹۴۹ را پیشنهاد کند. اصلی که قرار بود نسخهی جهان سومی طرح مارشال باشد. او در این باره چنین گفت:
بیش از نیمی از مردم جهان در وضعیتی زندگی میکنند که با فقر شدید فاصله چندانی ندارند. خورد و خوراک آنان کافی نیست. آنان قربانی انواع بیماریها هستند اقتصاد آنان راکد و زندگی آن‌ها از لحاظ اقتصادی همچون زندگی اقوام بدوی است فقر آنان منشأ خطری است که هم خودشان و هم ساکنان مناطق مرفه را تهدید میکند. نخستین بار در طول تاریخ، بشریت به دانش و مهارتی دست یافته است که میتواند به کمک آن، این عده از مردم را از درد و رنج نجات دهد (ملکات و استیوز، ۱۳۸۸: ۵۵-۵۶ و ۶۰).
برنامه اصل چهار ترومن دارای چهار مرحله بود : نخست این که آمریکا به حمایت از سازمان ملل مبادرت کند و به سهم خود بر توانایی آن سازمان برای اجرای تصمیمهایی بیفزاید؛ در مرحلهی دوم به کار خود در زمینه احیای مجدد اقتصاد جهان ادامه دهد؛ در مرحلهی سوم به تقویت اقوام و ملل آزادیخواه در اطراف و اکناف جهان در پیکار علیه شرارتهای ناشی از اعمال تجاوزکارانه مبادرت کند و در مرحلهی آخر به اجرای یک برنامه جدید نوسازی و سرمایهگذاریهای کلان دست بزند (ملکات و استیوز:۱۳۸۸، ۶۰).
این توجه های ذکر شده نسبت به توسعه در کشور های جهان سوم، زمینه ساز گسترش قلمرو پژوهش در این حیطه نیز بوده است. به طوری که به عقیده حمید مولانا، در قلمرو نظری و رویه پژوهشهای توسعه که از دههی ۱۹۶۰ شروع و کاملاً تا دههی ۱۹۷۰ ادامه مییابد، دو گرایش عمده را می‌توان مشاهده کرد. نخستین گرایش نادیده گرفتن الگوهای متفاوت و رقیب در زمینه های توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بود. همه توسعهگرایان این الگوهای رقیب را نادیده میانگاشتند. نادیده گرفتن تغییرات ناشی از توسعه در جمهوری خلق چین و کوبا تبلور این گرایش است. در چین و کوبا تغییرات موفقیتآمیزی در زمینه های خاص اقتصادی و اجتماعی نظیر کشاورزی، بهداشت و آموزش به وقوع پیوسته است که میتوان برای ایجاد دگرگونی در کشورهای کمتر صنعتی، حکم الگو را داشته باشد. دومین گرایش که به اندازه گرایش اول دارای اهمیت بود، این است که «گذر از جامعه سنتی» که پژوهشگران غربی مسائل اجتماعی، نوید آن را داده بودند، در کشورهایی چون پاکستان، ترکیه و ایران با مشکلاتی برخورد کرده بود. در حقیقت، همه جهان سوم نگران این بود که الگوی حاکم توسعه که در دهه های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ برای آن‌ها تبلیغ شده بودند برای نیازهای کشورهای آسیا، آمریکایی لاتین و آفریقا که از تنوع فرهنگی برخوردار بودند، مناسب نیست. این دیدگاه یک نتیجهگیری اصولی بود و اگر پژوهشگران میخواستند، میتوانستند این استنتاج را به یک نقطه عطف در حوزه توسعه تبدیل کنند. اکنون واژه توسعه از مفهوم محدود رشد اقتصادی صرف دور شده و بر آن بود تا قلمرو وسیع‌تر فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی را در برگیرد اما با این همه مفهوم واژه توسعه هنوز در قلمروهای غیر اقتصادی شخص نشده بود (مولانا،۱۳۷۱: ۲۷-۲۶ ).
بنابراین، گسترده شدن قلمرو مفهومی توسعه به ایجاد نظریات و پارادایمهای متفاوتی در این حیطه انجامید که آن‌ها را می‌توان در دو دسته عمده تقسیم بندی کرد. دسته اول نظریاتی هستند که صرفاً به مسائل اقتصادی در توسعه چشم دارند. مانند نظریاتی که در مکتب‌های نوسازی و وابستگی مطرح شده است و دسته دوم نظریاتی هستند که به عوامل غیر اقتصادی در توسعه نیز توجه می‌کنند که از بین آن‌ها می‌توان به نظریه توانمند سازی و مکتب الهیات رهایی بخش اشاره کرد. در ادامه نیز به بیان تاریخچه مختصری از مطرح‌ترین نظریات حوزه توسعه خواهیم پرداخت.
توسعه و مکتب نوسازی
پارادایم نوسازی قدیمی‌ترین پارادایم در حوزه توسعه است که ریشه در نظریات اقتصادی نئوکلاسیک و نظریه سیاسی لیبرال دارد. عنصر مرکزی این دیدگاه «استعارۀ رشد» است و رشد نیز با «ایده پیشرفت» شناسایی و تعریف شده است. بنابراین توسعه به مثابه ایده ای ارگانیک، ذاتی، جهت دار، تجمعی، برگشت ناپذیر و هدفمند در نظر گرفته می‌شود (سرواس،۱۳۸۴: ۸۰). پس از جنگ جهانی دوم مکتب نوسازی وارد مرحله جدیدی شد که میتوان آن را محصول تاریخی سه رویداد مهم به شمار آورد. ۱- قدرت گرفتن ایالات متحد در حالی که جنگ جهانی باعث تضعیف جایگاه سایر کشورهای غربی شده بود. آمریکا با اجرای طرح مارشال برای بازسازی اروپای جنگ زده، به یک رهبر جهانی مبدل گردید. ۲- واقعه دوم گسترش جنبش جهانی کمونیسم بود. ۳- تجزیه امپراطوریهای استعماری اروپایی در آسیا، آفریقای لاتین که موجب ظهور شمار بسیاری از کشور ملتهای جدید در جهان سوم گردید. در این دوران نخبگان سیاسی در آمریکا، اندیشمندان علوم اجتماعی را به مطالعه کشورهای جهان سوم ترغیب نمایند تا از این طریق ضمن دستیابی به توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی در این مناطق از غلتیدن کشورهای مزبور به دامان بلوک کمونیستی نیز جلوگیری نمایند (سو،۱۳۸۸: ۲۵) .
در مبانی نظری این مکتب، توسعه مساوی با رشد درآمد سرانه و افزایش سریع و مستمر تولید ملی تعریف می‌شود که تحقق آن را در گرو انباشت سرمایه و پیشرفت تکنولوژی می‌داند. اما نکته مهم اینجاست که نظریات نوسازی از یک کاستی در مبانی خود در رنج بودند و آن تحلیل توسعه در چارچوب مفاهیم اقتصادی بود. این تحلیلها به شرایط نهادی و ساختاری که توسعه اقتصادی در چارچوب آن محقق مییافت توجه نداشت و یا توجه آن اندک بود (رجب زاده، ۱۳۷۸: ۱۲). بنابراین از دهۀ۱۹۶۰، الگوی کلاسیک توسعه کاملاً ضربه دید و منتقدین آن با طرح تضادهای درونی این الگو، سقوط آن را محتوم و این نوع توسعه را غیر ممکن میدانستند (مولانا،۱۳۷۱: ۳۴-۳۳).
از نظر منتقدین نئو مارکسیست، دیدگاه نوسازی چیزی بیش از یک ایدئولوژی جنگ سرد نیست که برای توجیه دخالت‌های ایالات متحده در جهان سوم طراحی شده است. بدین ترتیب منتقدینی چون «آندره گوندر فرانک»^[۹] در مقاله معروف خود به نام «جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی جامعه شناسی» ادعا می‌کند که پرده های علوم اجتماعی امپراطوری آمریکا را کنار زده و در واقع برهنگی علمی را که در پشت پرده نقاب ایدئولوژیک آن مخفی گشته آشکار ساخته است (سو،۱۳۷۸: ۶۰).
بنابراین، در نتیجۀ جدال‌های نظری در دهۀ۱۹۶۰ محققین نوسازی عموماً در موضع دفاع از خود قرار داشته و به بحث‌های منتقدین توجهی نمی‌کردند. با این حال پس از اینکه غبارها در اواخر دهۀ ۱۹۷۰ فرو نشست، آن‌ها آرام آرام شروع به جدی گرفتن این انتقادات نمودند. این بود که مکتب نوسازی به تدریج با اصلاح بخشی از محتوای اصلی اندیشه خود یک رشته مطالعات تازه را تحت عنوان «مطالعات نوسازی جدید» از سر گرفت (سو،۱۳۷۸: ۶۵).
توسعه و مکتب وابستگی
همان‌گونه که مکتب نوسازی را می‌توان مجموعه نظریاتی دانست که توسعه را از دیدگاه ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی مورد بررسی قرار می‌دهند، درباره مکتب وابستگی نیز می‌توان گفت که از دیدگاه جهان سوم به توسعه می‌پردازد و نمایانگر «طنین آواهایی ست که از پیرامون به گوش می‌رسد و با سلطه فکری مکتب آمریکایی نوسازی به معارضه بر می‌خیزد» (سو:۱۳۸۸، ۹۷).
در دهۀ ۱۹۶۰ راهبرد توسعۀ مبنی بر حمایتگرایی و توسعۀ صنایع جایگزینی واردات، تبدیل به رکود اقتصادی در رژیمهای مردمگرا در آمریکای لاتین در دههی ۱۹۵۰ شد و مسائلی چون بیکاری، تورم، کاهش نرخ برابری پول‌ها و دیگر مشکلات اقتصادیِ آمریکای لاتین در اوایل ۱۹۶۰ به بالا گرفتن اعتراضات مردمی، سقوط رژیمهای مردمگرا و به سرکار آمدن رژیمهای سرکوبگر نظامی و اقتدارگرا انجامید. پس از آن مکتب بومی وابستگی در آمریکا لاتین به سرعت مرزهای این منطقه را در نور دیده و در آمریکای شمالی نیز انتشار یافت و «آندره گوندرفرانک» که بر حسب اتفاق در اوایل دهه ۱۹۶۰ در آمریکای لاتین به سر میبرد، پیام آور نظریات مکتب وابستگی برای دنیای انگلیسی زبان گردید. بنابراین مکتب وابستگی در آن دهه با استقبال گرمی در ایالات متحده روبرو گردید چرا که بازتاب احساسات نسل جدیدی از محققین جوان و انقلابی نیز بود که تجربه دورانی از جنبش‌های دانشجویی، اعتراض علیه جنگ، فعالیت برای آزادی زنان و شورش‌های محلات فقیر نشین را در آن زمان پشت سر گذاشته بودند، تلقی می‌شد. مکتب وابستگی همچنین بازتاب بحرانی بود که مارکسیسم ارتدکس در آمریکای لاتین در اوایل دهۀ دچار آن گردید. چرا که از نظر کمونیسم راست آیین، کشورهای آمریکای لاتین برای برپایی یک انقلاب سوسیالیستی باید پیدایش یک مرحله انقلاب صنعتی بورژوازی را از سر می‌گذراندند، در حالی که انقلاب سال ۱۹۴۹ چین و انقلاب اواخر دهۀ ۱۹۵۰ در کوبا نشان دادند که کشورهای جهان سوم می‌توانند از این مرحله انقلاب بورژوایی جهش نمایند. بدین ترتیب بسیاری از محققین بنیادگرای آمریکای لاتین که مجذوب الگوهای توسعه چین و کوبا شده بودند از خود می‌پرسیدند که آیا کشورهای آنان نیز می‌تواند به همین ترتیب گام در مرحله انقلاب سوسیالیستی بگذارد؟ (سو:۱۳۸۸،۹۷-۹۸)
بدین ترتیب مکتب وابستگی با خروج از زمینه تاریخی دهۀ ۱۹۶۰ به عنوان پاسخی نسبت به ضعف برنامه اصلاحات «کمیسیون اقتصادی سازمان ملل برای آمریکای لاتین» (اکلا)، بحران مارکسیسم ارتدکس و افول مکتب نوسازی در ایالات متحده پدیدار شد (سو: ۱۳۸۸،۹۹).
توسعه و مکتب رهایی بخش
همان طور که در بالا نیز اشاره شد، اکثر مباحث توسعه اعم از اینکه ریشه در نظریه انتقادی یا نظریه نوسازی داشته باشند و یا ترکیبی از این دو رهیافت باشند در یک چهارچوب اقتصادی قرار دارند و به این می‌پردازند که منابع مادی چگونه در جامعه تخصیص داده می‌شوند (ملکات و استیوز،۱۳۸۸: ۳۸۵). از آنجا که این چهارچوب صرفاً اقتصادی نتوانست در تبیین و رفع توسعه نیافتگی موفقیت کامل بدست بیاورد؛ نیاز و توجه به چارچوب نهادی و ساختاری لازم برای توسعه اقتصادی قوت گرفت و همراه آن مفهوم توسعه نیز تغییر محتوا پیدا کرد : از مفهومی بیشتر کمی و اقتصادی به مفهومی بیشتر کیفی و جامعهشناختی. بنابراین گسترش فضای مفهومی توسعه از واقعیتی اقتصادی به واقعیتی با ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، باعث شد توسعه موضوع تحلیل جامعهشناختی قرار بگیرد و به تبع آن واحد تحلیل نیز از اقتصاد به جامعه، که همان واحد دولت – ملت میباشند تغییر کرد (رجب زاده،۱۳۷۸: ۱۳- ۱۴).
بنا به عقیده ملکات، ملاحظات غیر مادی که توسعه را وارد عمقی متفاوت – قلمرو معنویات – می‌رساند به ندرت در پژوهش‌ها یا عملیات کمک‌های توسعۀ غرب در اولویت قرار می‌گیرند و تعداد اندکی از آثار مربوط به ارتباطات توسعه در سنت‌های اصلی تأثیر مذهب و معنویت را در نظر گرفته‌اند. در بهترین حالت، متون ارتباطات توسعه فقط اشاره گذرا به مذهب می‌کنند و غالباً آن را یک واقعیت جمعیت شناختی ساده یا در مفهومی منفی و یا مانعی بر سر راه توسعه قلمداد می‌کنند. با وجود این نگرش‌های منفی گسترده به مذهب، اکثر کسانی که در کشورهای در حال توسعه به سر برده‌اند ملاحظه کرده‌اند که وابستگی‌های مذهبی و انگیزش‌های معنوی اغلب نقشی مهم در موفقیت طرح‌ها ایفا کرده‌اند. در نتیجه مکتب رهایی بخش که به عنوان سومین مکتب مطرح در حیطه ارتباطات توسعه شناخته می‌شود در دهه ۱۹۷۰ سر برآورد. این رویکرد که کاملاً متأثر از الهیات رهایی بخش است بر رهایی افراد و اجتماع از ستمدیدگی به عنوان وسیله توانمند سازی و خود تاکید می‌ورزد. «پائولو فریره»^[۱۰] معلم برزیلی را می‌توان از جمله معروف‌ترین افراد حامیان و مروجان توسعه رهایی بخش در دهۀ ۱۹۷۰ دانست (ملکات،۱۳۸۸: ۳۳-۳۸۲).
ارتباطات و توسعه
توجه به آثار ارتباطات در توسعه پس از جنگ جهانی دوم و به ویژه از دهه ۱۹۵۰ به دلیل اهمیت یافتن توسعه اقتصادی کشورهای جهان سوم افزایش یافت. از آن پس چون از نظر کارشناسان غربی اساس توسعۀ اقتصادی، رشد سریع تولید شناخته می‌شد و چنین رشدی نیز تغییر در رفتار افراد را می‌طلبد ارتباطات باید به عنوان یک عامل دگرگونی رفتارها به کار گرفته شود، به همین منظور وسایل ارتباط جمعی به مثابه ابزارهای کلیدی توسعه شناخته شدند (علیزاده،۱۳۸۴: ۱۸۰). این توجه به نقش وسایل ارتباط جمی در توسعه در دهه ۱۹۶۰ نیز ادامه پیدا کرد و در طول این سال‌ها، نقش ارتباطات با تغییر بینشهای مربوط به راهبردهای توسعه، همساز شد. بنابراین نقش ارتباطات دگرگون شد و به عنوان وسیلهای برای پشتیبانی از برنامهها و پروژه های موجود در توسعه در آمد (بورن،۱۳۷۸: ۷- ۱۷) .
به همین سبب رویکرد ارتباطات توسعه را می‌توان، یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث در عرصه علوم اجتماعی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ طی چهار دهه اخیر در سطح بین‌المللی قلمداد کرد. در واقع از زمانی که دانیل لرنر، جامعه شناس و نظریه پرداز آمریکایی نخستین کتاب خود را به سفارش کاخ سفید تحت عنوان گذر جامعه سنتی؛ نوسازی خاور میانه در سال ۱۹۵۸ انتشار داد و در آن کوشید رسانه‌ها را به عنوان عامل و نیروی پیش برنده توسعه در انتقال جوامع سنتی جهان سوم به شرایط صنعتی، معرفی کند تا امروز، ادبیات وسیعی در این حوزه حساس شکل گرفته که طیف متنوعی از علایق و دیدگاه‌ها و نیز کامیابی‌ها و شکست‌ها را باز می‌نمایاند. این بحث و منازعه، تنها مختص غربی‌ها و طرفداران اقتصاد بازار یا سوسیالیست‌ها و مارکسیست‌های مخالف الگوی غربی نبوده است. گرچه این دو گروه در دو سوی طیف گسترده چالشگران قرار دارند ولی صاحب نظران کشورهای در حال توسعه نیز صداهایی را از چهار گوشه جهان، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بلند کرده‌اند که هر روز رساتر شده است اگرچه در این میان، مفهوم سازی و نظریه پردازی های انتقادگران غربی آمریکایی، که خاستگاه اولیه دیدگاه توسعه بخشی ارتباطات بوده است، از جایگاه ویژه و در خور توجهی برخوردار است (فرقانی،۱۳۸۰: ۴۷).
بنابراین به لحاظ تاریخی دانیل لرنر از نخستین کسانی است که پس از جنگ جهانی دوم به تدوین استراتژی و الگوی توسعه برای جهان سوم پرداخت و طی آن کوشید نقش رسانه های جمعی را در تسهیل و تسریع فرایند توسعه کشورهای عقب مانده به سبک غربی، تبیین کند. به دنبال او نظریه‌پردازان دیگری از جمله «ویلبر شرام»، «اورت راجرز» و «مک کلند» آمریکایی، ابعاد دیگری از نظریه توسعه بخشی ارتباطات را مطرح کردند. شرام با انتشار کتاب رسانه های جمعی و توسعه ملی و راجرز با کتاب معروف خود نشر نوآوری‌ها نه تنها بر الگوی لرنر صحه گذاشتند بلکه به تقویت و تحکیم آن پرداختند. اگرچه «ویلبر شرام» چند سال بعد، دیدگاه های خود را تا حدودی تعدیل کرد و به عنصر فرهنگ و تنوع شرایط تاریخی و مقتضیات ملی کشورهای جهان سوم، توجه نشان داد. راجرز در مطالعات و آثار بعدی خود با محققان انتقادگرای جهان سوم هم آوا شد و بر الگوی خطی لرنر خط بطلان کشید و الگوی متناوب توسعه را به عنوان راهبرد اصلی برای کشورهای در حال توسعه پذیرفت. این در حالی ست که لرنر تقریباً تا پایان عمر بر صحت نظریه خود پای فشرد و حاضر به بازنگری در ارکان آن نشد. به هر حال الگوی لرنر در ادبیات ارتباطات و توسعه به عنوان «الگوی حاکم» یا «الگوی قدیمی» به ثبت رسیده و هنوز نیز طرفداران و معتقدانی دارد. در آن زمان، توسعه، هم به معنای استقرار دولت‌های با ثبات دموکراتیک بود که بتوانند جایگزین رژیم‌های دارای اقتدار سنتی شوند و هم اینکه برنامه‌هایی را در جهت ارتقای شرایط اجتماعی، کشاورزی و سواد آموزی داشته باشند، و چنین پنداشته می‌شد که رسانه های جمعی می‌توانند نقش مؤثری چه در تغییر دولت‌ها و چه در پیشبرد برنامه‌ها بازی کنند. اما در ۳۵ سال اخیر الگوی حاکم به شدت به چالش کشیده شده است. کسانی چون «چودری عنایت الله» از نخستین محققان جهان سومی و اورت راجرز از اولین نظریه‌پردازان غربی بودند که با الگوی خطی توسعه در مکتب نوسازی به معارضه برخاستند (فرقانی،۱۳۸۰: ۴۸) . بنابراین با گذشت زمان این فرضیه که ایدههای نو را میتوان به مخاطبان مورد نظر تزریق کرد، اشتباه از آب درآمد زیرا تغییر اجتماعی، روندی مکانیکی نیست که در آن نمودار افرادِ «مخاطبان مورد نظر» بتوانند به صورت مستقل تصمیم بگیرند، بلکه بافت اجتماعی که این افراد جزیی از آن هستند بر تصمیمات آن‌ها در باره پذیرش ایدههای نو مؤثرتر و تعیین کننده است (بورن، ۱۳۷۸: ۷ - ۱۶).
بالا گرفتن انتقادها نسبت به الگوی خطی توسعه و پایان الگوی حاکم و خوش‌بینانه در مورد ارتباطات و توسعه، مصادف با پایان مقبولیت مشروعیت ایالات متحده به عنوان نماینده اصلی غرب بود، در واقع اعتراض به جنگ ویتنام و بروز نارضایتی‌های داخلی در این کشور، نمودهای بارز این عدم مشروعیت بودند. اینک مدل غربی توسعه، یک ترفند استعماری تلقی می‌شد که در آن سازمان‌های ارتباطی و رسانه ای چند ملیتی زیر نقاب شعار آزادی گرایی تنها در پی تأمین منافع سیاسی-اقتصادی خود و گسترش کنترل و سلطه بر منابع جهان سوم بودند. به تدریج محکومیت این جریان که به «امپریالیسم فرهنگی و ارتباطی» نیز تعبیر می‌شد در کلیه محافل بین‌المللی و از جمله اجلاس‌های یونسکو در دهۀ ۱۹۷۰ قوت گرفت. در این زمان گفته می‌شد که الگوی نوسازی که وعده توسعه صنعتی، اقتصادی و حتی سیاسی را از راه دموکراتیک کردن حکومت‌های جهان سوم داده بود؛ هماهنگ با ویژگی‌های جهان سوم نبوده و تقریباً هیچ کشوری را به توسعه نرسانده است. از نظر راجرز، در میان کشورهای جهان سوم، چین پیشرفت قابل ملاحظه ای در زمینه توسعه به خصوص در زمینه های بهداشت، تنظیم خانواده و صنعت به دست آورد، اما این کشور بدون کمک و دخالت نیروهای خارجی به این مرحله رسید. کما اینکه دولت این کشور نیز معتقد بود که در مسیر توسعه، نه از سرمایه داری غرب و نه از سوسیالیسم صرف شوروی، هیچ‌کدام پیروی نکرده است. در این سال‌ها شاهد رشد فلسفه توسعه غیر غربی هستیم که با آمدن جنبش عدم تعهد به عنوان یک سازمان فعال سیاسی به میدان، قوت بیشتری گرفت (فرقانی،۱۳۸۰: ۴۸-۴۹).
روزنامه نگاری برای توسعه
کشورهای جهان سوم که اکثراً، پس از پیروزی جنبش‌های استقلال طلبی و اجرای سیاست‌های استعمار زدایی در دوره بعد از جنگ جهانی دوم، در صحنه زندگی بین‌المللی پدیدار شدند- در زمینه ارتباطات جمعی نیز مانند سایر پدیده‌ها و نهاد های جدید اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی به پیروی از نظریه‌ها و الگوهای غربی توسعه ملی، به اقتباس پرداختند. به گونه ای که ممالک مذکور، ایجاد وسایل جدید ارتباطی و مخصوصاً رادیو تلویزیون و همچنین خبرگزاری‌های ملی را هم مانند سرود ملی از مظاهر استقلال سیاسی می‌دانستند (معتمد نژاد، ۱۳۶۸: ۴۹۹).
در جریان این اقتباس، ممالک جهان سوم که بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های استعماری سابق غرب و جاذبه های کاذب استعمار نوین آن، در راه توسعه سرمایه داری وابسته گام گذاشته بودند، در کاربرد ارتباطات جمعی و طرز اداره آن، نیز بدون توجه به شرایط تاریخی و هویت فرهنگی خویش تجربه ممالک غربی را دنبال کردند و در مدارس و دانشکده های روزنامه نگاری و ارتباطات جدیدالتأسیس که اغلب با کمک مستقیم و غیر مستقیم ممالک اروپایی و ایالات متحده آمریکا ایجاد شد، نیز از برنامه های آموزشی و ارزش‌ها و معیارهای روزنامه نگاری معمول در غرب، تقلید نمودند (معتمد نژاد، ۱۳۶۸: ۵۰۰).
از اوائل دهه ۱۹۷۰، همراه با عمیق‌تر شدن مبارزات کشورهای مترقی جهان سوم برای مقابله با سلطه های فرهنگی و ارتباطی، همچنان که نظریه‌ها و الگو های حاکم غربی درباره نقش وسایل ارتباط جمعی در توسعه اجتماعی، مورد بازنگری قرار گرفت، شیوه آسیایی «روزنامه نگاری برای توسعه» که در جهت تحکیم روابط سلطه و وابستگی، در خدمت رژیم‌های دیکتاتوری در آمده بود، نیز مطرود شناخته شد و تلاش تازه ای برای ایجاد شیوه های نوین «روزنامه نگاری آزادی بخش» یا «روزنامه نگاری در خدمت پیشرفت» ^[۱۱] آغاز گردید. به عنوان مثال جواهر لعل نهرو نخست وزیر پیشین هندوستان، که خود از مدافعان پر آوازۀ آزادی گرایی نیز بشمار می‌رود، در زمینه نقش مطبوعات در کشورهای تازه استقلال یافته دیدگاهی متمایز با نظریات کلاسیک آزادی خواهی غربی بیان داشته است. به گفتۀ نهرو، نوع آزادی مورد نظر در کشورهای جهان سوم، با آزادی بدون محدودیت طرف توجه کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا متفاوت است. نهرو معتقد بود که آزادی نامحدود وسایل ارتباط جمعی، ممکن است وضعیت بین‌المللی خطرناکی پدید آورد و به همین لحاظ دولت‌ها باید «مسلح به چنان قدرتی باشند که بتوانند با زبان خطرناک مطبوعات مقابله کنند».او همچنین تأکید می‌کرد که ما نمی‌توانیم به نام نوعی آزادی خیال آمیز که به تمام آزادی‌ها پایان می‌دهد، سلامت همه ملت را به مخاطره بی اندازیم (معتمد نژاد، ۱۳۶۸: ۵۰۴).
بنابراین می‌توان گفت که خبر توسعه همان طور که «ویلبر شرام» و «اروین اتوود»^[۱۲] در کتاب جریان خبر در جهان سوم : بررسی آسیا می‌گویند خبری ست که مربوط به رشد و پیشرفت‌های اقتصادی و اجتماعی به صورتی که از طریق کوشش و برنامه ریزی انسانی انجام گرفته باشد. مفهوم کلیدی، عمدی بودن کوشش‌ها ست. خبرهای توسعه اقتصادی و اجتماعی شامل مطالبی است که کوشش دولت، سازمان‌های خصوصی، گروه و افراد را در بهبود وضع موجود نشان دهد. از نظر این پژوهشگران انتشار مطلبی درباره نرخ بی‌سوادی یا باسوادی در کشور خبر توسعه نیست، ولی تأسیس یک مرکز آموزشی برای مبارزه با بی‌سوادی، خبر توسعه است. یا، مطلبی درباره یک کشف علمی در صورتی به عنوان خبر توسعه شناخته می‌شود که به طور بالقوه به بهبود وضع اجتماعی مردم کمک کند. شرام و اتوود شکست فعالیت‌ها و برنامه اقتصادی و اجتماعی را نیز جز اخبار توسعه می‌دانند (بدیعی و قندی، ۱۳۷۸: ۴۲۵).
طبقه بندی مقوله های توسعه و ارتباطات از جنگ جهانی دوم به بعد
ملکات (۱۳۸۴) از نظریه‌پردازان به نام حیطه ارتباطات و توسعه در کتاب خود به نام «ارتباطات و توسعه در جهان سوم» طبقه بندی مختصری از روند توسعه در جهان ارائه داده است. این طبقه بندی
بدین شرح است :
۱- پیدایش مؤسسات کمک‌های سازمان یافته توسعه (۱۹۴۵) :
- صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی، سازمان‌های تخصصی زیر مجموعه سازمان ملل - برنامه اصل چهار ترومن
۲- توسعه جهان سوم در حال ظهور (دهه ۱۹۵۰)
- ترویج خودیاری از طریق سرمایه و اشاعه نوآوری‌های جدید عمدتاً وارد شده از غرب
- صنعتی شدن، شهری شدن و غربی شدن برای توسعه ضروری تلقی شد
- تجویز مراحل جهانشمول برای رشد ملی برخاسته از صنعت
- تأکید بر نیاز به تغییر بنیادی در نگرش‌ها و رفتار فردی و ساختار اجتماعی در جهان سوم
- انقیاد کشاورزی (بزرگ و کوچک مقیاس) در برابر اولویت‌های صنعتی شدن
۳- دهۀ نخست توسعه (دهۀ ۱۹۶۰) :
(دورۀ خوش بینی بزرگ)
- رشد اقتصادی از طریق صنعتی شدن
- فناوری سرمایه بر
- برنامه ریزی اقتصادی متمرکز

در سیاست های دوره ای، مسأله زمان­بندی تحت عدم قطعیت به یک سری از مسائل زمان­بندی ایستا بر اساس فواصل زمانی ثابت از پیش تعریف شده تجزیه می شود. در هر بازه زمانی، یک زمان­بندی با توجه به تمام اطلاعات موجود از کف کارگاه تولید می­ شود. سپس زمان­بندی به اجرا در می ­آید و تا زمانی که فاصله زمانی بعدی آغاز شود تجدید نظر نمی­ شود. مسأله مهم و حیاتی برای زمان­بندی مجدد دوره­ای تعیین فرکانس زمان­بندی مجدد است، و از این رو آن تلاش تحقیقات زیادی در ادبیات را به خود جلب کرده است. به عنوان مثال، چورچ و اوزسوری (۱۹۹۲) بر روی زمان­بندی مجدد محیط تک ماشین ورود کار پویا بررسی کرده ­اند. آن­ها نتیجه گرفتند که عملکرد زمان­بندی با افزایش میزان زمان­بندی مجدد بهبود یافته است. این نتیجه ­گیری با زمان­بندی کار کارگاهی که سابونکواقلو و باییز (۲۰۰۰) در حالت خرابی ماشین­ها در نظر گرفته­اند سازگار است. علاوه بر این، سابونکواقلو و باییز (۲۰۰۰) نشان دادند که عملکرد سیستم نمی­تواند در هنگامی که فرکانس زمان­بندی مجدد به بیش از یک سطح خاص می­رسد، به طور قابل توجهی بهبود یابد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

متفاوت از سیاست های دوره ای که فاقد توانایی پاسخگویی به موقع به عدم قطعیت است، سیاست رویداد محور سبب زمان­بندی مجدد پس از آن که عدم قطعیت در محیط های تولید پویا رخ می دهد، می­ شود. بسیاری از روش­های زمان­بندی تحت عدم قطعیت مطابق با این سیاست است. چورچ و اوزسوری (۱۹۹۲) ثابت کرند که سیاست رویداد محور می تواند به یک عملکرد منطقی خوب در یک سیستم تولیدی تک ماشین دست یابد. ویرا و همکاران (۲۰۰۰) از یک مدل تحلیلی برای پیش بینی عملکرد سیستم تک ماشین با ورود کار تصادفی تحت زمانبندی مجدد دوره ای و رویداد محور به کار بردند. مدل های ارائه شده ارائه برآورد دقیق از عملکرد سیستم را نشان داند. وانگ و همکاران (۲۰۰۵) روش تقسیم بندی زمان واقعی زمانبندی مجدد^[۷۳] (RSR) با بهره گرفتن از GA برای واکنش به خرابی دستگاه در HFS ارائه کردند. نتایج تجربی برای تایید اثر بخشی RSR ارائه شده است. به عنوان یک ترکیبی از این دو سیاست ذکر شده در بالا، سیاست ترکیبی زمانبندی مجدد دوره ای و همچنین هنگامی که یک رویداد غیر منتظره ناشی می شود بکار گرفته می­ شود. دیگر سیاست های ترکیبی مربوط به زمان زمان­بندی توسط سوآ (۲۰۰۷) برای زمان­بندی تک ماشین توسعه یافته است. این سیاست شامل هر دو رویکرد زمان­بندی مجدد دوره ای و رویداد محور است.
برای پرداختن به مسأله دوم، معمول­ترین استراتژی زمان­بندی مجدد عبارتند از زمان­بندی کامل^[۷۴]، تعمیر زمان­بندی انتقال به راست^[۷۵] و تعمیر زمانبندی جزئی^[۷۶] (ابومایزر و اسوستکا، ۱۹۹۷؛ سابونکواقلو و باییز، ۲۰۰۰؛ ویرا و همکاران، ۲۰۰۳).
اگر چه زمان­بندی کامل یک راه حل بهتر در تئوری می­سازداما در عمل به علت بار محاسبات بالا و کاهش پایداری زمان­بندی کمتر مورد استفاده قرار می­گیرد(سابونکواقلو و کیزیلیسیک ۲۰۰۳؛ لیو و همکاران، ۲۰۰۷). در مقابل، تعمیر انتقال به راست بازده حداقل بی ثباتی زمانبندی با کمترین تلاش محاسبات، در حالی که تعمیر برنامه های جزئی یک متوسط ​​در این زمینه است. از آنجا که هر استراتژی زمانبندیی مجدد مزایا و معایب خاص خود را، برخی از محققان علاقه خود را برای تعیین یک استراتژی زمان­بندیی مجدد مناسب برای واکنش به عدم قطعیت در زمان واقعی نشان داده اند (جنسن، ۲۰۰۱؛ پوسته و جوهانسون، ۲۰۰۲). آنها معمولا از شبیه سازی و معیارهای استواری برای ارزیابی عملکرد برخی از استراتژی زمان­بندیی مجدد استفاده کردند و پس از آن یکی از بهترین آن­ها را شناسایی کردند. رحمانی و حیدری (۲۰۱۳) یک رویکرد بر مبنای مدلسازی ریاضی معرفی کردند. آن­ها از یک رویکرد پیشگویانه-واکنشی استفاده کردند و در مرحله واکنش با بهره گرفتن از معیارهای پایداری و استواری به زمان­بندی مجدد کارهای پردازش نشده پرداختند.
۲-۸ زمان­بندی برخط
در زمان­بندی برخط کارها در لحظه ممکن است وارد سیستم شوند و برنامه­ریز بدون هیچگونه دانش قبلی باید این کارها را زمان­بندی کند. نبود دانش کافی برای کارهایی که در آینده وارد خواهند شد به طور کلی مانع دستیابی به یک زمان­بندی بهینه می­ شود. به همین دلیل برخی تحقیقات در این زمینه متمرکز شده است تا بتوانند به یک زمانبندی نزدیک به بهیتنه دست یابند. بوردین و یانیو^[۷۷] در سال ۱۹۹۸ کتابی را در این زمینه منتشر کردند.
فیات و ووجینگر^[۷۸](۱۹۹۹) مسأله زمان­بندی تک ماشین را د حالت برخط بررسی کردند و مسأله مورد نظر را با در نظر گرفتن معیار مجموع زمان در جریان کارها حل کردند. بارتال و لئوناردی(۲۰۰۰) یک زمان­بندی چند پردازنده را در حالت بر خط در نظر گرفتند. در این تحقیق مسأله بدون جایگشت در نظر گرفته شده و حالت رد کردن کارها نز مجاز در نظر گرفته شده است.
آنچه که در این تحقیق به آن خواهیم پرداخت بررسی مسأله زمان­بندی کارگاهی انعطاف­پذیر تحت عدم قطعیت است که به صورت یک مسئله دو مرحله­ ای در نظر گرفته خواهد شد. نوآوری­هایی که در این تحقیق ارائه شده است به صورت زیر بیان می­ شود:
ارائه یک رویکرد دو فازی (استراتژیک-عملیاتی) برای طراحی و برنامه ریزی
ارائه یک مدل دو هدفه برای فاز طراحی و معرفی یک متغیر تصمیم جدید برای نیل به این هدف
در نظر گرفتن ماشن­های یکنواخت و غیر وابسته به طور همزمان در این سیستم
حل مدل دو هدفه با کمک نرم­افزار GAMS و استفاده از رویکرد -محدودیت
استفاده از رویکرد استوار برای در نظر گفتن عدم قطعیت زمان پردازش کارها در فاز اول
ارائه یک مدل ریاضی چندهدفه برای فاز برنامه ریزی
معرفی معیارهایی برای بالا بردن قابلیت اطمینان در فاز دوم (فاز عملیاتی)
معرفی دو الگوریتم فرا ابتکاری برای حل مسائل با اندازه­ های بزرگ در فاز دوم
در نظر گرفتن یک مسأله دنیای واقعی مربوط به حوزه سلامت (طراحی و زمان­بندی اتاق عمل) برای اعتبار سنجی مدل­های معرفی شده
۲-۹ مروری بر ادبیات زمان­بندی عمل­های جراحی
با توجه به ماهیت مسأله مورد بررسی روش های حل متفاوتی ارائه شده است. برنامه ریضی ریاضی از روش های رایج در ادبیات موضوع زمان بندی و برنامه ریزی اتاق عمل می باشد. معمولا در شرایط عدم قطعیت روش شبیه سازی نیز مورد توجه قرار می گیرد. از طرفی با توجه به پیچیدگی بالای مسائل زمان بندی در حجم بالا روش های ابتکاری و فرا ابتکاری روش های مفید شناخته شده اند تا جواب نسبتا خوبی را در زمان معقول ارائه دهند. روش های تحلیل آماری نیز به ندرت مورد توجه پژوهشگران قرار کرفته است.
برنامه ریزی خطی، کوادراتیک، آرمانی، عدد صحیح، پویا، روش تولید ستون و شاخ کران و … در دسته روش های برنامه ریزی ریاضی قرار می گیرند. در ادبیات برنامه ریزی و زمان بندی اتاق عمل، روش های شبیه سازی نیز مورد توجه قرار گرفته اند. این روش ها معمولا به تحلیل و ارزیابی سناریوهای مختلف و یا الگوریتم ها و قواعد مختلف زمان بندی در شرایط عدم قطعیت می پردازد (گول و همکاران، ۲۰۱۱). همچنین مدل های شبیه سازی به عنوان یک ابزار برای بهبود تصمیم گیری استراتژیک و عملیاتی در ارائه خدمات جراحی (دنتون و همکاران،۲۰۰۶) و مدیریت برنامه ریزی فرایند اتاق عمل (بامگارت و همکاران ۲۰۰۷، پرسون و پرسون ۲۰۹) به کر رفته اند. روش های شبیه سازی به دو دسته مبتنی بر رویداد و شبیه سازی مونت کارلو قابل تقصیم هستند. در شبیه سازی مبتنی بر رویداد یک سیستم در طول نقاط گسسته از زمان به صورت پویا تکامل می یابد در حالیکه شبیه سازی مونت کارلو یک سیستم را در یک مقطع خاص زمان به طور ایستا نمایش می دهد. روش های ابتکاری نیز در دو صورت سازنده و بهبود دهنده مورد استفاده قرار گرفته اند.
برای حل مسائل زمان بندی و برنامه ریزی اتاق عمل از تکنیک های متعددی مانند برنامه ریزی ریاضی، شبیه سازی، الگوریتم های ابتکاری و الگوریتم های فرا ابتکاری استفاده شده است. در ادامه به مروری بر ادبیات مربوط به زمان بندی اتاق عمل می پردازیم که با توجه به تکنیک های حل دسته بندی شده اند.
۲-۹-۱ برنامه ریزی ریاضی
آرناس و بیلباو^[۷۹] (۲۰۰۲) یک مدل برنامه ریزی آرمانی به عنوان یک سیستم اطلاعاتی ایجاد کرده که هدف اصلی آن برنامه ریزی و مدیریت کردن به صورت بهینه است. این بهینه سازی مربوط به یک مطالعه موردی در یکی از بیمارستان­های اسپانیا می­باشد. با توجه به اینکه مهمترین اولویت برای برنامه ریزی در بیمارستان مفروض، کاهش زمان انتظار بیماران به کمتر از ۶ ماه در لیست انتظار بوده، هدف بیمارستان تعیین ماکزیمم سطح فعالیت ها و میزان فعالیت های فوق العاده ضمن در نظر گرفتن پیش بینی ورود بیماران و منابع موجود می­باشد. به همین منظور دو مدل برنامه ریزی آرمانی برای تحلیل این دو مسأله ارائه شده است. اولین آرمان در مدل اول، این است که مطمئن شویم هیچ بیماری بیشتر از ۶ ماه در لیست انتظار باقی نمی­ماند و آرمان دوم در مورد سطح فعالیت­های فوق العاده است که نباید از سطح خاصی تجاوز کند.
اگولیتا و ارل^[۸۰] (۲۰۰۳) یک مدل برنامه ریزی هفتگی برای بیماران به صورت سلسله مراتبی ارائه دادند. این تحقیق یک برنامه ریزی سه مرحله ای است که در هر مرحله یک مدل ریاضی چند هدفه مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله اول بیمار از لیست انتظار انتخاب می شود و در مرحله دوم یک گروه جراحی به آن تخصیص می یابد و در مرحله سوم تاریخ عمل جراحی بیمار مشخص می شود. برای حل مدل پیشنهاد شده از روش شاخ و کران استفاده شده است که از کارایی خوبی برخوردار است. گویینت و چابان^[۸۱] (۲۰۰۳) یک مدل زمان بندی ارائه دادند تا با حداقل کردن هزینه جراحی و اتاق عمل، تعیین کند کدام عمل در کدام روز و در کدام اتاق عمل و در چه زمانی انجام شود. این مسئله به صورت زمان گسسته در نظر گرفته شده است. در این مدل محدودیت های ظرفیت اتاق عمل، ظرفیت جراح و موعد مقرر جراحی هر بیمار در نظر گرفته شده است. همچنین فرض شده که اتاق های عمل چند منظوره نیستند. با توجه به اینکه بیمار از قبل معلوم است، محدودیت دیگری نیز به مدل اضافه شده که تضمین می کند هر بیمار به روزی اختصاص یابد که جراحش ر آن روز حضور دارد. در این مدل هیچ اتاق عملی هیچ اتاق عملی به هیچ جراح خاصی اختصاص نیافته و به نظر می رسد برای ساخت زمان بندی، استراتژی باز مورد نظر پژوهشگران بوده است.
ویزرس^[۸۲] و همکاران (۲۰۰۵) یک مدل برنامه ریزی یک ماهه برای بیماران ارائه کرده اند. در این تحقیق بیماران انتخابی با توجه به میزان منابعی که استفاده می کنند دسته بندی شده اند و مدل تعیین می کند که در هر روز چند بیمار از هر نوع خاص زمان بندی شود تا از منابع محدود در دسترس مرکز جراحی به طور بهینه استفاده شود. لامیری^[۸۳] و همکاران (a 2008) برای تعیین تاریخ جراحی بیماران انتخابی و غیر انتخابی به ارائه یک مدل برنامه ریزی ریاضی هفتگی پرداختند. در این برنامه ریزی که با هدف کمینه سازی هزینه جراحی هر بیمار و اضافه کاری اتاق های عمل مدلسازی شده است، ظرفیت مورد استفاده بیماران اورژانسی از اتاق عمل به عنوان یک متغیر تصادفی در نظر گرفته شده است. از روش بهینه سازی مونت کارلو برای حل این مسأله استفاده شده است. جبلی^[۸۴] و همکاران (۲۰۰۶) زمان بندی عمل های جراحی را با فرض معین بودن تاریخ جراحی هر بیمار طی یک فرایند دو مرحله ای ارائه کردند. در مرحله اول عمل های جراحی به اتاق های عمل تخصیص داده می شود و در مرحله دوم به مرتب سازی عمل های جراحی در هر اتاق عمل پرداخته می شود. دنتون ^[۸۵] و همکاران (۲۰۰۷) به ارائه زمان بندی روزانه برای یک اتاق عمل پرداختند. این زمان بندی با فرض غیر قطعی بودن زمان انجام عمل های جراحی مدلسازی شده است. مدل تصادفی ارائه شده توسعه یافته مدل دنتون و گاپتا (۲۰۰۳) می باشد با این تفاوت که در مدل قبلی ترتیب دهی بیماران از قبل معلوم بوده است و هدف تعیین زمان شروع عمل بوده است. اما در این مقاله برای نزدیکی به واقعیت ترتیب دهی عمل های جراحی نیز انجام شده است. با توجه به پیچیگی بالای مسئله مورد بررسی سه نوع روش ابتکاری برای حل ارائه شده است و نتایج آن با زمان بندی واقعی مقایسه شده است.
تن^[۸۶] و همکاران (۲۰۰۷) یک مدل ریاضی چند هدفه برای برنامه ریزی و زمان بندی بیماران انتخابی بر پایه استراتژی بلوکه ارائه کردند. با توجه به این که این پژوهش مبتنی بر داده های واقعی می باشد برنامه ریزی با توجه به شرایط حاکم بر مطالعه مورد مدلسازی شده است. این پژوهش دو مرحله ای بوده که در مرحله اول تاریخ جراحی هر بیمار تعیین شده و در مرحله بعد اتاق عمل و زمان شروع هر یک از عمل های جراحی مشخص می گردد.
لامیری و همکاران (b 2008) یک مدل برنامه ریزی ریاضی برای زمان­بندی اتاق عمل ارائه کردند که در این مدل سه منبع اتاق عمل، حمل کننده های بیمار و تخت ریکاوری به عنوان گلوگاه های سیستم در نظر گرفته شده اند. هدف این مدل کمینه کردن هزینه اتاق عمل می باشد.
مارکوس و همکاران (۲۰۰۹) یک برنامه­ ریزی چند روزه برای یک بیمارستان آموزشی با توجه به اطلاعات آن بیمارستان ارائه کردند. بیماران با توجه به آخرین زمان مجازشان برای عمل در چهار سطح اولویتی تقسیم شدند. در این برنامه تصمیمات به این شرح است که هر عمل جراحی در کدام اتاق عمل، کدام روز و کدام دوره زمانی انجام شود تا استفاده از اتاق های عمل به بیشترین مقدار خود برسد. مسأله مورد نظر به صورت برنامه ریزی ریاضی عدد صحیح فرمول بندی شده است.
کاردون و همکاران (۲۰۰۹) یک زمان بندی روزانه چندهدفه را با توجه به پیشنهاد و نیاز یک مرکز جراحی بیماران سرپایی در بلژیک ارائه کردند. در این مقاله بیماران به روزهای مختلف هفته تخصیص داده شده اند و فقط مرتب سازی آن­ باید انجام شود. در این مقاله از قبل معلوم است که کدام بیمار را کدام جراح عمل می کند و استراتژی مورد استفاده چند دوره ای می باشد اتاق عمل هر بیمار نیز در این زمان بندی تعیین می شود. زمان آغاز عمل جراحی هر بیمار به دو عامل حضور جراح در آن دوره زمانی و زمان آماده شدن نتایج آزمایشات محدود می باشد.
فی و همکاران (۲۰۱۰) یک مدل برنامه ریزی هفتگی را برای تعیین تاریخ جراحی بیماران ارائه داده اند که در این مقاله تابع هدف به صورت کمینه سازی زمان بیکاری اتاق عمل می باشد. یک مدل زمان بندی روزانه برای ترتیب دهی آن ها با هدف کمینه کردن زمان بیکاری اتاق عمل و اتاق بازیابی پرداخته است. در این تحقیق فرض شده است که جراح هر بیمار از قبل مشخص است و تمامی منابع مورد نیاز جراحی در دسترس هستند.
ماکوس و همکاران (۲۰۱۱) از رویکرد برنامه ریزی عدد صحیح برای زمان بندی عمل­های از پیش تعیین شده استفاده کرده اند. هدف این تحقیق اختصاص موثر منابع به جراحی ها می باشد. برای اعتبار سنجی مدل پیشنهادی از اطلاعات واقعی یک بیمارستان استفاده کرده اند.
قزلباش و همکاران (۲۰۱۲) به زمان بندی اتاق عمل در یک بیمارستان آموزشی پرداختند. یک مدل برنامه ریزی عدد صحیح مختلط برای کمینه سازی دامنه عملیات و زمان بیکاری ارائه دادند. با بهره گرفتن از این مدل به تخصیص منابع شامل اتاق های عمل، جراحان، و تیم های جراحی و همچنن به تعیین توالی جراحی ها پرداختند.
سارمی و همکاران (۲۰۱۳) مسأله زمان بندی اتاق عمل را به صورت چند مرحله ای در نظر گرفته اند مراحل درنظر گرفته شده به صورت : مرحله قبل عمل، عمل جراحی، و بازیابی می باشد. برای این مسأله یک مدل برنامه ریزی ریاضی ارائه داده اند.
مسکنز و همکاران (۲۰۱۳) از یک مدل چند هدفه برای زمان بندی اتاق عمل در حالت جراحان انتخابی استفاده کرده اند. در این مسأله محدودیت هایی مانند در دسترس بودن، پیشنیازی کارکنان و رابطه بین کارکنان در نظر گرفته شده است.
مارتینلی (۲۰۱۴) به بررسی زمان بندی اتاق عمل پرداختند که در مسأله مورد نظرشان به موازنه بین پرستاران و اتاق عمل و اضافه کاری پرداختند. در این مقاله از روش مدلسازی ریاضی استفاده شده است. هاشمی و همکاران (۲۰۱۴) برای فرمول بندی مسأله زمان بندی اتاق عمل از روش CP^[87] استفاده کرده اند.
ژائو و همکاران (۲۰۱۴) یک مدل ریاضی برای مسأله زمان بندی جراحان ارائه داده اند که برای حل آن از رویکرد برنامه ریزی محدودیت استفاده کرده اند.
مولینا و همکاران (۲۰۱۵) یک برنامه ریزی ریاضی عدد صحیح مختلط برای زمان بندی اتاق عمل ارائه کرده اند. نتایج حاصل از حل نیز با نتایج حاصل از شبیه سازی مقایس شده است.
در مقاله ارائه شده توسط سادولی^[۸۸] و همکاران (۲۰۱۵)، به مسأله زمان‌بندی عمل جراحی بیماران از قبل تعیین شده در بخش ارتوپدی پرداخته شده است. دو نوع از منابع در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند که عبارتند از: اتاق‌های عمل و تخت‌های بازیابی. رویکرد ارائه شده توسط آن‌ها مبتنی بر یک مدل برنامه‌ریزی اعداد صحیح مختلط تحت عدم‌قطعیت است که هدف آن تخصیص منابع معرفی شده به بیماران، به گونه‌ای که دامنه عملیات کمینه شود، است. در ادامه تحقیقات انجام شده در این زمینه در جدول () به طور خلاصه آورده شده است.
عتیقه‌چیان (۱۳۹۰)، در رساله‌ی دکتری خود به زمان‌بندی عمل‌های جراحی با مدت زمان احتمالی پرداخته است. وی مسأله زمان‌بندی روزانه عمل‌های جراحی را در حالت داشتن منابع چندگانه و با در نظر گرفتن احتمالی بودن مدت زمان عمل‌های جراحی مورد بررسی قرار داده است. دو مدل برنامه‌ریزی احتمالی عدد صحیح دو مرحله‌ای با مفروضات مختلف، با هدف کمینه کردن کل هزینه موردانتظار شامل هزینه زمان‌های بیکاری اتاق عمل و زمان‌های اضافه‌کاری شده ارائه شده است. با بهره گرفتن از این مدل‌ها، تخصیص روزانه منابعی شامل اتاق‌های عمل، جراحان و کمک جراحان به عمل‌های جراحی و همچنین توالی عمل‌های جراحی در هر اتاق عمل و هر جراح انجام می‌شود.
۲-۹-۲ شبیه سازی
پرسون^[۸۹] و همکاران (۲۰۰۷) یک مدل شبیه سازی برای تعیین تصمیمات متفاوت مدیریتی و همچنین تأثیر قانون جدید وضع شده در سوئد یک مدل شبیه سازی ارائه کرده اند. در این شبیه سازی ارائه شده یک مدل بهینه سازی برای زمان بندی و برنامه ریزی بیماران بکار رفته است. در این مدل اولویت های درمانی بیماران، ظرفیت منابع موجود مانند جراح، اتاق عمل و تخت های بازیابی در نظر گرفته شده است. اولویت درمانی هر بیمار با توجه به آخزین زمان مجاز برای انجام عمل جراحی اش به سه دسته تقسیم شده و تابع هدف طوری طراحی شده است که هزینه بیماران با اولویت بالاتر با سرعت بیشتری از بقیه افزایش یابد. این تابع هدف باعث می شود که زمان انتظار بیماران با اولویت بالاتر کمتر شود. مدل ارائه شده توانسته است به خوبی وضعیت ایجاد شده پس از اجرای قانون جدید را بررسی کرده و به نتایج مطلوبی دست یابد.
رولند^[۹۰] و همکاران (۲۰۱۰) برنامه ریزی و زمان بندی عمل­های جراحی را به صورت یک مسأله ^[۹۱]RCPS در نظر گرفتند. در این مدل ضمن در نظر گرفتن محدودیت منابع، به طور همزمان، اتاق عمل، روز و زمان انجام هر عمل جراحی تعیین می شود. این تخصیص طوری صورت می­گیرد که اضافه کاری و کم کاری اتاق عمل به حداقل ممکن برسد.
حلاح و رومی (۲۰۱۴) برای برنامه ریزی و زمان بندی اتاق های عمل از روش های شبیه سازی استفاده کردند. سادولی و همکاران (۲۰۱۵) از رویکرد بهینه سازی احتمالی و شبیه سازی برای زمان بندی اتاق عمل استفاده کرده اند. در این مقاله زمان بندی اتاق های عمل و تخت های بازیابی به طور همزمان دیده شده است.
برخی مقالات انجام شده در زمینه شبیه سازی عبارتند از: هارپر^[۹۲] (۲۰۰۲)، ژانگ و همکاران (۲۰۰۶)، بالارد و همکاران (۲۰۰۳)، کاردون (۲۰۰۸)، دکستر و همکاران (۲۰۰۵)، اپستین و همکاران (۲۰۰۲)، ائرت و همکاران(۲۰۰۲)، فرین و همکاران (۲۰۰۴)، مارون و همکاران (۲۰۰۸)، نیو و همکاران (۲۰۰۷)، پرسون و پرسون (۲۰۰۶)، اوگولاتا و همکاران (۲۰۰۳)، پائولتی و همکاران (۲۰۰۷)، تستی و همکاران (۲۰۰۷)، وولینک و همکاران (۲۰۰۷)، ژانگ و مورالی (۲۰۰۶) و غیره.
۲-۹-۳-الگوریتم های فرا ابتکاری
هسو و همکاران^[۹۳] (۲۰۰۳) زمان­بندی قطعی بیماران سرپایی را با هدف حداقل کردن تعداد پرستاران اتاق PACU و دامنه عملیات ارائه کرده است. این مدل به صورت یک زمان بندی فرآیندهای کارگاه دو مرحله ای بدون انتظار^[۹۴] در نظر گرفته شده است که مرحله اول اتاق های عمل و مرحله دوم پرستاران بخش PACU به عنوان ماشین در نظر گرفته شده است. این مدل با این فرض اولیه شروع شده است که هر پرستار فقط و فقط می ­تواند به یک بیمار تخصیص یابد و تعداد اولیه پرستاران به عنوان یک حد پایین در نظر گرفته شده است. در صورت عدم رسیدن به یک جواب شدنی با حد پایین در نظر گرفته شده، در هر مرحله یک پرستار به تعداد ولیه اضافه می شود. این روند تا رسیدن به یک جواب شدنی ادامه پیدا خواهد کرد.
برای حل این مسأله، الگوریتم جستجوی ممنوع^[۹۵] (TS) به کار رفته و جواب اولیه این مدل با بهره گرفتن از یک الگوریتم حریصانه بدست آمده است. با توجه به این که هدف این مقاله تحلیل سناریو های مختلف بوده، به مدل ریاضی اشاره ای نشده و تنها نتایج حاصل از اجرای سناریو های مختلف در یک بیمارستان آموزشی مورد مطالعه قرار گرفته است.
مارکوس و همکاران (۲۰۱۳) برای زمان بندی جراحان انتخابی یک یک الگوریتم فرا ابتکای ژنتیک ارائه داده اند.
آرینقیری و همکاران (۲۰۱۴) برای زمان بندی اتاق عمل و مسأله تخصیص یک روش فرا ابتکاری دو سطحی ارائه داده اند.
ژیانگ و همکاران (۲۰۱۴) یک مسأله زمان بندی اتاق عمل را با در نظر گرفتن محدودیت پرستاران چند کاره در نظر گرفتند. آن ها برای حل این مسأله یک الگوریتم فرا ابتکاری کلونی مورچگان را ارائه دادند.
ژیانگ و همکاران (۲۰۱۵) یک برای حل یک مسأله زمان یندی اتاق های عمل یک الگوریتم فرا ابتکاری به کار برده اند. در این تحقیق از الگوریتم کلونی مورچگان استفاده شده است که برای پی بردن به کارایی این الگوریتم نتایج حاصله را با شبیه سازی زمان بندی گسسته مقایسه کرده اند.
برخی مطالعات انجام شده در زمینه الگوریتم های فرا ابتکاری عبارتند از: بلین و همکاران (۲۰۰۷)، بلین و همکاران (۲۰۰۹)، دنتونو همکاران (۲۰۰۶)، دکستر و همکاران (۲۰۰۴)، هانس و همکاران (۲۰۰۸)، فی و همکاران (۲۰۰۶)، هسو و همکاران (۲۰۰۳)، سیوماچن (۲۰۰۵)، ون در لانس (۲۰۰۶)، بلیک و همکاران (۲۰۰۹)،دنتون و همکاران (۲۰۰۷)، دکستر و همکاران (۲۰۰۵)، هانس و همکاران (۲۰۰۸)، لامیری و همکاران (۲۰۰۷)، لامیری و همکاران (۲۰۰۸)، مارکون و همکاران (۲۰۰۳) و غیره.
۲-۹-۴ الگوریتم های ابتکاری

• • • پژوهشی تحت عنوان:” فاکتورهای موثر در پاسخ مشتریان به تبلیغات موبایلی از یک چشم انداز اجتماعی” توسط کورتی^[۸۵] و یانگ^[۸۶] در سال۲۰۱۰ انجام شد. این تحقیق با بهره گرفتن از پرسشنامه از ۳۴۳ دانشجوی دانشگاه در ایالات متحده انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که سهولت ادراک شده و مفید بودن ادراک شده در پذیرش تبلیغات موبایلی موثرند. علاوه برآن مشخص گردید که مفید بودن ادراک شده متغیر پیشگویی کننده برای نگرش نسبت به تبلیغات موبایلی است و سهولت استفاده درک شده در نگرش افراد نسبت به تبلیغات موبایلی اثر دارد (Kourty, 2010, P: 103-113).

  ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• پژوهشی تحت عنوان:” ادراک مشتریان از اثربخشی پیام کوتاه وپیام چند رسانه ای به عنوان ابزار بازاریابی” توسط رتیپانت^[۸۷] و همکاران در سال ۲۰۰۹ انجام شد.این تحقیق با استفاده ار پرسشنامه از ۳۴۲ پاسخ دهنده در تایلند انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مرتبط بودن متن با نیازهای مشتری، نگرش نسبت به تبلیغات موبایلی، آشنا بودن برند و عوامل دموگرافیگ همچون جنسیت، سن، سطح تحصیل و شغل در پاسخ مشتریان به تبلیغات موبایلی موثر است (Rittiipant , 2009, P: 815-821).

• پژوهشی تحت عنوان: ” تاثیرات فرهنگ برپذیرش تبلیغات با استفاده ازتلفن همراه : مطالعه ای درباره مشتریان آمریکایی و تایوانی” توسط ماک^[۸۸]در سال۲۰۰۷ با بهره گرفتن از پرسشنامه انجام شد. داده ها با بهره گرفتن از پرسشنامه از دانشجویان زیر ۲۵ سال در دو دانشگاه در آمریکا و دو دانشگاه در تایوان جمع آوری شدند ۱۷۸ آمریکایی و ۱۹۸ تایوانی نمونه را تشکیل دادند. نتایج این تحقیق نشان داد که فرهنگ بر تمایل مصرف کنندگان برای پذیرش تبلیغات از طریق پیام کوتاه تاثیرگذاراست. ارزش های فرهنگی از عوامل مهم تاثیرگذار بر پذیرش تبلیغات از طریق پیام کوتاه هستند (Muk ,2007, P: 39-47).

• پژوهشی تحت عنوان: “تبلیغ از طریق پیام کوتاه، با کسب اجازه از مشتری” توسط بامبا^[۸۹]و بارندر^[۹۰] سال ۲۰۰۷ با بهره گرفتن از نظرات گروه کانون ۴ نفره و توزیع ۵۰ پرسشنامه آنلاین در میان دانشجویان یک دانشگاه انجام شد. نتایج تحقیق نشان می دهد ادراک افراد از پیامک ها به طورکلی منفی است و افراد دریافت پیامک بدون کسب اجازه را دوست ندارند (Bamba and Barnes, 2007, P: 815-829).

مطالعات داخل کشور:

• پژوهشی تحت عنوان: “ بررسی نگرش وعکس العمل افراد نسبت به دریافت پیامک های تبلیغاتی در عصر فن آوری اطلاعات و ارتباطات” توسط سیاوشی و عابدین در سال ۱۳۸۸ در شیراز انجام شد. نتایج این تحقیق نشان می دهدکه دیدگاه کاربران تلفن همراه نسبت به پیامک های تبلیغاتی تا حدودی مثبت است و بیش از نیمی از کاربران، به یک پیامک تبلیغاتی توجه کرده وآ ن را کامل می خوانند. هیچ تفاوتی میان نگرش مردان و زنان نسبت به پیامک های تبلیغاتی وجودندارد (سیاوشی و عابدین، ۱۳۸۸، ص ۶۸-۵۳).

• پژوهشی تحت عنوان:“بررسی عوامل موثر بر پذیرش تبلیغات از طریق پیام کوتاه توسط مصرف کنندگان (مورد پژوهی دانشجویان شهر تهران) “توسط سعیدی، در سال ۱۳۸۸ ، انجام شده است. نتیجه این تحقیق نشان می دهدکه منافع مالی ، اعتبار، مطلوبیت اجتماعی درک شده، کنترل، سودمندی درک شده ، مطلوبیت محتوا، سطح هزینه خانواده بر پذیرش تبلیغات از طریق پیام کوتاه موثر است (سعیدی، ۱۳۸۸، ص۹۲-۱۱۴).

• پژوهشی تحت عنوان:” زنجیره ارزش تبلیغات با موبایل( پیام کوتاه )، با تمرکز بر عوامل موثر بر پذیرش تبلیغات با پیام کوتاه از سوی کاربران ایرانی"توسط احمدی در سال۱۳۸۷، در تهران انجام گرفت. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که عوامل مربوط بودن موضوع پیامک به شخص گیرنده، سرگرم کننده بودن محتوای پیامک ، قابل اعتماد بودن محتوای پیامک ، آگاهی بخشی محتوای پیامک، حق انتخاب در دریافت یا عدم دریافت، تعداد ، زمان ، مشخصات بر پذیرش تبلیغات با پیام کوتاه از سوی کاربران ایرانی موثر است (احمدی، ۱۳۸۷).

• پژوهشی تحت عنوان: مقایسه عوامل موثر در اثربخشی تبلیغات تجاری از دید مردم و متخصصان تبلیغات، توسط صمصام شریعت و همکاران در سال ۱۳۸۶، انجام شد. هدف از انجام این پژوهش، تعیین و مقایسه ی عوامل در اثربخشی تبلیغات تجاری از دید مردم و متخصصان تبلیغات بوده است. نتایج حاصل نشان دادند که شبکه های تلویزیونی و ساختار انیمیشن کارتونی، بسته بندی جذاب، رنگ های مرتبط با محصول و نوآوری، توجه به احساس امنیت و نشانه های تداعی کننده، اطلاع رسانی از کیفیت، پیشینه و قیمت، گویشها و اصلاحات متداول، تنوع در محتوای پیام ها در رسانه ی تلویزیون، عوامل موثر در اثربخشی تبلیغات از دید مردم بود. در مقایسه ی عوامل موثر از دیدگاه مردم و متخصصان تبلیغات، متخصصان استفاده از بیل بورد و رنگ های مرتبط، انیمیشن کارتونی، اطلاع رسانی از جوایز و گواهینامه و پخش به صورت زیرنویس را در تبلیغات موثرتر از دیدگاه مردم در این زمینه ها دانسته و در مقابل مردم، استفاده از تصاویر زنان و کودکان، توجه به امنیت، اطلاع رسانی از قیمت، مزایا و پیشینه، گویشها و اصطلاحات رایج، ضرب المثل ها و شعار تبلیغاتی مطلوب را موثر تر از دیدگاه متخصصان در این مورد دانسته اند (صمصام شریعت و همکاران؛ ۱۳۸۶).

فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱) مقدمه
هدف تمام علوم، شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به منظور آگاهی از مسایل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش های علمی، تغییرات قابل ملاحظه ای پیدا کرده اند. این روندها و حرکت ها سبب شده است که برای بررسی رشته های مختلف بشری، از روش علمی استفاده شود. از جمله ویژگیهای مطالعه علمی که هدفش حقیقت یابی است استفاده از یک روش تحقیق مناسب می باشد و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدفها، ماهیت وموضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش های تحقیق است (خاکی ،۱۳۸۷، ص ۸۸).
تحقیق، تلاشی منظم و سازمان یافته برای پاسخ‌گویی به مسأله‌های علمی است. مهمترین دستاورد تحقیق علمی، نوآوری و گسترش مرزهای علم است. از جمله ویژگی های مطالعه علمی استفاده از یک روش تحقیق مناسب بوده و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف ها، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد (خاکی، ۱۳۷۹، ص ۸۶). در این فصل به بیان روش تحقیق، جامعه آماری، روش نمونه گیری، ابزار جمع­آوری داده ­ها و روایی و پایایی آن پرداخته می­ شود.
۳-۲) روش تحقیق
به طور کلی روش‌های تحقیق در علوم رفتاری را می‌توان با توجه به دو ملاک تقسیم کرد:
الف) هدف تحقیق
ب) نحوه گردآوری داده‌ها
تحقیق حاضر، جستجوی نظام‌مند داده و اطّلاعات حول محور تحلیل و بررسی متغیرهای تبلیغات موبایلی، نیات رفتاری و قصد خرید مشتریان در حوزه مدیریت بازرگانی است. پژوهش حاضر، براساس هدف کاربردی است. این تحقیقات با بهره گرفتن از زمینه و بستر شناختی و معلوماتی که توسط تحقیقات بنیادی فرآهم شده برای رفع نیازمندی ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند (سکاران، ۱۳۸۸، ص ۲۱۲).
از سویی دیگر، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این تحقیقات، پژوهشگر ماهیت مسأله تحقیق که همانا بررسی ارتباط بین تبلیغات موبایلی، سهولت استفاده از تبلیغات موبایلی، سودمندی تبلیغات موبایلی و شرایط تسهیلی تبلیغات موبایلی، در مقام متغیر مستقل و قصد خرید
مصرف کنندگان در قالب متغیر وابسته را توصیف میکند. در این پژوهش نیات رفتاری مشتریان نقش متغیر واسطه را ایفا می نماید. از آنجایی که این پژوهش به چگونگی ارتباط میان تبلیغات موبایلی و قصد خرید مشتریان می پردازد، از نظر ماهیت و روش تحقیق، توصیفی (غیر آزمایشی) است.
این تحقیق از آن جهت غیر آزمایشی است که متغیر های تحقیق در آن دست کاری نمی شوند. تحقیق حاضر از نظر مکانی، دارای خصوصیات کتابخانه‌ای و میدانی است. انجام این تحقیق مستلزم نظرسنجی از مشتریان فروشگاه های پوشاک مردانه شهر رشت است و از این جهت روش پیمایشی (زمینه یابی) است.
به منظور بررسی ادبیات موضوعی و پیشینه‌ تحقیق، مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته است. در مرحله میدانی، اجرایی و عملیاتی، به قصد جمع‌ آوری داده‌های موردنیاز، پرسشنامه محقق ساخته تنظیم و توزیع گردید. به عبارتی، پژوهش حاضر، براساس هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش جمع آوری داده در طبقه توصیفی (غیر آزمایشی) و از نوع پیمایشی به روش مقطعی طبقه بندی می شود زیرا گرد آوری داده ها در باره یک یا چند صفت در مقطع زمانی زمستان ۱۳۹۲ و بهار ۱۳۹۳ از طریق نمونه گیری از جامعه انجام شده است.
۳-۳) جامعه آماری
جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. صفت مشترک صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد (آذر، مومنی، ۱۳۸۷، ص ۱۷۰).
جامعه آماری در این پژوهش شامل مشتریان فروشگاه های پوشاک مردانه شهر رشت می باشند و از آنجا که تعداد آنها نامحدود است، با بهره گرفتن از فرمول نمونه گیری جامعه نامحدود تعداد ۳۸۹ عدد نمونه مورد نیاز بود.
۳-۴) نمونه و روش نمونه گیری
نمونه، یک مجموعه فرعی از جامعه آماری است که با مطالعه آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد یا به عبارت دیگر، تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگیهای اصلی جامعه باشد را نمونه گویند (آذر و مومنی ،۱۳۸۰، ص ۱۷۸). در این تحقیق، از روش نمونه برداری در دسترس برای نمونه گیری استفاده شده است. تعداد نمونه در این تحقیق با بهره گرفتن از فرمول نمونه گیری جامعه نامحدود محاسبه گردید.

n حجم نمونه
سطح خطا
میزان خطای برآورد
واریانس نمونه
در نتیجه تعداد ۴۰۰ پرسشنامه توزیع گردید و از این میان تعداد ۳۹۲ پرسشنامه پاسخ داده شده و به محقق بازگشت که مطابق فرمول از تعداد ۳۸۹ پرسشنامه به منظور انجام تحلیل آماری استفاده گردید.
۳-۵) روش و ابزار جمع‌ آوری داده ها
در پژوهش حاضر با توجه به هدف پژوهش از روش­ها و ابزارهای مختلفی برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است:
۳-۵-۱) روش جمع آوری داده ها
روش جمع آوری داده ها تحقیق از نوع میدانی می باشد چرا که در این روش اطلاعات به کمک پرسشنامه با مراجعه حضوری محقق صورت می گیرد . نهایتاً از ۴۰۰ پرسشنامه ارسالی تعداد ۳۸۹ عدد از پاسخ ها قابل استفاده بوده است که تجزیه تحلیل بر اساس پاسخ های دریافت شده می باشد.
۳-۵-۲) ابزار جمع آوری داده ها
ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق، پرسشنامه می­باشد و به منظور جمع آوری داده ­ها، پرسشنامه مذکور در بین مشتریان توزیع گردید. دلایل استفاده از روش پرسشنامه به عنوان یکی از ابزارهای گردآوری داده ها را می­توان به شرح زیر خلاصه کرد:
۱- صرفه جوئی در وقت نسبت به سایر روش­ها
۲- صرفه جوئی در هزینه
۳- استخراج اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها در روش پرسشنامه از سایر روش­های جمع آوری اطلاعات سهل تراست.
پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق شامل دو بخش مشخصات فردی و اجتماعی و سوالات اختصاصی به شرح ذیل می باشد .
الف) مشخصات فردی و اجتماعی : . در بخش اول سوالاتی در خصوص مشخصات فردی و اجتماعی پاسخ دهنده شامل: جنسیت، سن و میزان تحصیلات پاسخدهندگان مطرح شده است .
ب) سوالات تخصصی: این بخش شامل ۳۰ سوال است. در طراحی این قسمت سعی گردیده است که سوالات پرسشنامه تاحد ممکن قابل فهم باشد. برای طراحی این بخش از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج‌ترین مقیاس های اندازه‌گیری به شمار می‌رود.
مقیاس لیکرت که گاهی به آن مقیاسهای حاصل جمع هم می گویند از یک پاسخ دهنده می خواهد که میزان موافقت یا عدم موافقت خود را با هریک از سری گزاره های مرتبط با هدف نگرش^[۹۱] ، مشخص نماید .جهت تحلیل پاسخهای داده شده به یک مقیــــاس لیکرت، به هر مقوله پاسخ یک مقدار عددی تخصیص داده می شود پاسخ دهنده میزان موافقت خود را با هر یک از این عبارات در یک مقییاس درجه بندی شده که معمولا از یک تا پنج یاهفت درجه است نشان می دهد. سپس آزمودنی به هریک از گویه ها از نظر عددی (رتبه) ارزش گذاری می شود. . مقیاس لیکرت چندین مزیت را در اختیار می­ گذارد. اول اینکه ساخت و اجرای آن نسبتا آسان است. دستورالعملهائی که بایستی ضمیمه این مقیاس باشد به سهولت فهمیده می شود با این وجود، زمان بیشتری باید هنگام استفاده از مقیاسهای لیکرت در تحقیقهای میان فرهنگی مختلف دقت بیشتری بعمل آید چون ممکن است اختلافات فرهنگی در تمایل به ابراز عدم موافقت، وجود داشته باشد (اس.تال و هاوکینز ،۱۳۸۸ ، ص۴۹۹) .
۳-۵-۲-۱) تدوین پرسشنامه (عملیاتی نمودن مدل)
مفهوم سازی ما را به شناختن امر واقعی هدایت می کند. در مفهوم سازی به آن جنبه هائی که از نظر محقق، اصلی است پرداخته می شود. گام اول مفهوم سازی تعیین ابعادی است که آن را تشکیل می دهد و امر واقعی را منعکس می سازد. گام دوم، تعریف شاخص هائی است که به کمک آنها بتوان ابعاد مفهوم را اندازه گیری کرد. در بیشتر موارد علوم اجتماعی مفــــاهیم و ابعــادشان با نشانه هائی که مستقیما قابل مشاهده باشند تعریف نمی­شوند. شاخصها، نشانه های عینی قابل شناسائی و قابل اندازه گیری ابعاد مفهوم هستند. فرضیه پاسخی موقت به پرسش آغازین تحقیق است و مدل دستگاهی از فرضیه ها می باشد که میان آنها ارتباط منطقی برقراراست به عبارت دیگر مجموعه مفاهیم و فرضیه ها که با یکدیگر ارتباط منطقی دارند، مدل تحلیلی را تشکیل می دهند (کیوی و کامپنهود، ۱۳۷۵، ص ۱۱۶) .
در این تحقیق تبلیغات موبایلی با ابعاد (سهولت استفاده، سودمندی و شرایط تسهیلی) به عنوان متغیر مستقل، نیات رفتاری مشتریان به عنوان متغیر واسطه و قصد خرید مشتریان به عنوان متغیر وابسته برگزیده و جهت سنجش این ابعاد سوالاتی به صورت زیر طرح گردیده است که سوالات مطرح شده، در قالب پرسشنامه ارائه گردید.
جدول ۳-۱) شرح سوالات موجود در پرسشنامه